سوالات پژوهش… 8

 

 

پیش فرض های پژوهش… 9

 

 

تعریف واژه های کلیدی.. 10

 

 

محدودیت های پژوهش… 12

 

 

فصل دوم: زمینه و پیشیه تحقیق

 

 

چهارچوب پژوهش… 14

 

 

مروری بر مطالعات انجام شده 25

 

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

 

روش اجرای پژوهش… 39

 

 

نوع پژوهش… 39

 

 

جامعه پژوهش… 39

 

 

نمونه پژوهش… 39

 

 

تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری 39

 

 

مشخصات واحد های مورد پژوهش… 40

 

 

محیط پژوهش… 40

 

 

ابزار گردآوری اطلاعات.. 40

 

 

تعیین اعتبار علمی یا روایی ابزار. 42

 

 

تعیین اعتماد علمی یا پایایی ابزار. 42

 

 

روش گردآوری اطلاعات.. 43

 

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها 43

 

 

ملاحظات اخلاقی.. 45

 

 

 

 

 

عناوین                                                                                                                          صفحه

 

 

فصل چهارم: یافته های پژوهش

 

 

جداول و نمودارها 47

 

 

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته­ها

 

 

بحث و بررسی یافته های پژوهش… 71

 

 

نتیجه گیری نهایی.. 82

 

 

کاربرد یافته ها در پرستاری.. 83

 

 

پیشنهادات.. 85

 

 

فهرست منابع. 87

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

عناوین                                                                                                                      صفحه

 

 

جدول شماره 1: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل فردی- اجتماعی کیفی.. 49

 

 

جدول شماره 2: شاخص های آماری متغیرهای کمی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل فردی- اجتماعی 50

 

 

جدول شماره 3: شاخص های آماری متغیرهای کمی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل آموزشی.. 51

 

 

جدول شماره 4: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل آموزشی کیفی.. 51

 

 

جدول شماره 5: میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله و هر یک از ابعاد آن در واحدهای مورد پژوهش… 52

 

 

جدول شماره6: ارتباط عوامل فردی- اجتماعی با وضعیت مهارت های حل مسئله. 54

 

 

جدول شماره 7: برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله براساس مدل رگرسیون لجستیک چندگانه  57

 

 

جدول شماره 8: ارتباط عوامل آموزشی با وضعیت مهارت های حل مسئله. 62

 

 

جدول شماره 9: برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله براساس مدل رگرسیون لجستیک چندگانه  63

 

 

جدول شماره 10: ارتباط ابعاد انگیزش تحصیلی با وضعیت مهارت های حل مسئله. 67

 

 

جدول شماره 11: برآورد ضرایب رگرسیونی و شانس نسبی ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله براساس مدل رگرسیون لجستیک چندگانه. 69

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

عناوین                                                                                                                      صفحه

 

 

نمودار شماره 1: وضعیت مهارت های حل مسئله و ابعاد آن. 53

 

 

نمودار شماره 2: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب تعداد خواهر و برادر. 58

 

 

نمودار شماره 3: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب سطح تحصیلات مادر. 59

 

 

نمودار شماره 4: وضعیت مهارت ­های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در حل مسائل و مشکلات …………………60

 

 

نمودار شماره 5: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب ارزیابی نوع رفتار مادر. 61

 

 

نمودار شماره 6: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب دانشکده محل تحصیل. 64

 

 

نمودار شماره 7: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان رضایت از رشته تحصیلی.. 65

 

 

نمودار شماره 8: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در مهارت های حرفه ای و بالینی.. 66

 

 

نمودار شماره 9: پراکنش ارتباط نمره بی انگیزشی با نمره مهارت حل مسئله. 67

 

 

نمودار شماره 10: پراکنش ارتباط نمره انگیزش درونی با نمره مهارت حل مسئله. 68

 

 

• مروری بر پژوهش های انجام شده ……………………………………………………12

 

 

 

 

 

فصل دوم : چارچوب نظری

 

 

 

• مقدمه……………………………………………………………………………………………….18

 

 

• دیدگاه نظری ……………………………………………………………………………………18

 

 

 

 

 

فصل سوم : روش پژوهش

 

 

 

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………29

 

 

• هدف کلی ……………………………………………………………………………………..30

 

 

• اهداف اختصاصی …. ……………………………………………………………………….30

 

 

• سؤالات پژوهش ………………………………………………………………………….31

 

 

• تعاریف واژه‌ها ………………………………………………………………………………32

 

 

• نوع پژوهش ………………………………………………………………………………….35

 

 

• جامعه پژوهش ……………………………………………………………………………….35

 

 

• مشخصات واحدهای پژوهش …………………………………………………………..36

 

 

• روش نمونه گیری و تعداد نمونه ………………………………………………………38

 

 

• ابزار گرد آوری داده‌ها …………………………………………………………………….38

 

 

• تعیین روایی ابزار……………………………………………………………………………….39

 

 

• تعیین پایایی ابزار……………………………………………………………………………….39

 

 

• روش تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………………………………………………………..40

 

 

• ملاحظات اخلاقی ……………………………………………………………………………..41

 

 

 

 

 

فصل چهارم : یافته های پژوهش

 

 

 

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………43

 

 

• آمار توصیفی مربوط به اطلاعات دموگرافیک شرکت کنندگان در طرح …..45

 

 

• آمار توصیفی مربوط به دیدگاه کلی شرکت کنندگان در طرح نسبت به استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌های مراقبت ویژه …………………………………….48

 

 

• آمار توصیفی مربوط به تعیین میزان دانش پرستاران شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه نسبت به فوائد ملاقات آزاد ……………………………………………………………64

 

 

• آمار توصیفی مربوط به تعیین نگرش شرکت کنندگان در طرح نسبت به استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌های مراقبت ویژه ………………………………….58

 

 

• آمار توصیفی مربوط به تعیین موانع فیزیکی در استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌های مراقبت ویژه از دیدگاه ارائه دهندگان خدمات سلامت …………. 62

 

 

• آمار توصیفی مربوط به تعیین موانع فرهنگی در استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌های مراقبت ویژه از دیدگاه ارائه دهندگان خدمات سلامت…………….64

 

 

فصل پنجم : نتایج پژوهش

 

 

 

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………66

 

 

• بحث و نتیجه گیری   ……………………………………………………………………….67

 

 

• کاربرد یافته‌ها ……………………………………………………………………………….75

 

 

 

• محدودیت‌های پژوهش ……………………………………………………………………76

 

 

• پیشنهادات برای مطالعات بعدی ………………………………………………………….78

 

 

 

 

 

منابع  …………………………………………………………………………………… 80

 

 

پیوست‌ها  ………………………………………………………………………………85

 

 

چکیده انگلیسی  ……………………………………………………………………..90

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول :

 

 

جدول شماره 1_1 : مزایای استقرار نظام ملاقات آزاد برای سه گروه بیماران، خانواده و ارائه دهندگان خدمات سلامت در بیمارستان

 

 

جدول شماره4-1 : آماره های توصیفی سن افراد به تفکیک گروه های مختلف

 

 

جدول شماره 4-2 :  توزیع فراوانی مطلق و نسبی افراد مورد مطالعه

 

 

جدول شماره 4-3: توزیع جنسی افراد شرکت کننده در طرح

 

 

جدول شماره4 -4 : توزیع فراوانی مطلق و نسبی وضعیت تأهل افراد مورد مطالعه

 

 

جدول شماره4- 5: میانگین سابقه کار در بیمارستان و بخش مراقبت‌های ویژه به ماه

 

 

جدول شماره 4-6: توزیع فراوانی مطلق و نسبی میزان موافقت با اجرای نظام ملاقات آزاد در بخش مراقبت‌های ویژه از دیدگاه افراد مورد مطالعه

 

 

جدول شماره 4- 7: توزیع فراوانی مطلق و نسبی مهم‌ترین گروه موثر در استقرار نظام ملاقات آزاد  از دیدگاه افراد مورد مطالعه

 

 

جدول شماره 4- 8: توزیع فراوانی مطلق و نسبی بیشترین گروه ذینفع با استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش های مراقبت ویژه از دیدگاه افراد مورد مطالعه

 

 

جدول شماره 4 – 9 : توزیع فراوانی مطلق و نسبی بیشترین گروه متضرر با استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش های مراقبت ویژه از دیدگاه افراد مورد مطالعه

 

 

جدول شماره 4-10: توزیع نمرات میزان دانش ارائه دهندگان خدمات سلامت نسبت به فوائد ملاقات آزاد در بخش های مراقبت ویژه به تفکیک گروه

 

 

جدول شماره4-11: میانگین نمره نگرش ارائه دهندگان خدمات سلامت نسبت به استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در سال 1389

 

 

جدول شماره 4-12: تعیین موانع مربوط به ساختارهای فیزیکی بخش مراقبت‌های ویژه از دیدگاه ارایه دهندگان خدمات سلامت

 

 

جدول شماره 4-13: تعیین موانع فرهنگی ملاقات بیمار و خانواده در بخش مراقبت‌های ویژه از دیدگاه ارایه دهندگان خدمات سلامت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها :

 

 

نمودار شماره 4-1: تعیین سابقه‌ی بستری شدن افراد مورد مطالعه یا یکی از بستگان آنها در بخش مراقبت‌های ویژه در طول یک سال اخیر

 

 

نمودار شماره4-2: توزیع فراوانی مطلق نمرات دانش پرستاران نسبت به فوائد ملاقات آزاد در بخش های مراقبت ویژه

 

 

نمودار شماره4-3: توزیع فراوانی مطلق نمرات دانش پزشکان نسبت به فوائد ملاقات آزاد در بخش های مراقبت  ویژه

 

 

نمودار شماره4- 4: توزیع فراوانی مطلق نمرات دانش مدیران ارشد بیمارستان نسبت به فوائد ملاقات آزاد در بخش های مراقبت  ویژه

 

 

نمودار شماره 4-5: توزیع فراوانی مطلق نمرات نگرش پرستاران نسبت به استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌هایی مراقبت ویژه بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در سال 1389

 

 

نمودار شماره 4-6: توزیع فراوانی مطلق نمرات نگرش پزشکان نسبت به استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌هایی مراقبت ویژه بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در سال 1389

 

 

نمودار شماره 4-7: توزیع فراوانی مطلق نمرات نگرش مدیران ارشد نسبت به استقرار نظام ملاقات آزاد در بخش‌هایی مراقبت ویژه بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در سال 1389

 

 

این فصل شامل بیان مسئله، زمینه پژوهش، اهمیت مطالعه برای دانش پرستاری و مروری بر پژوهش های انجام شده است.

 

 

1-1 :مقدمه

 

 

بخش مراقبت‌های ویژه[1] بخشی است که بدحال‌ترین بیماران، توسط لایق‌ترین پرسنل، تحت بهترین شرایط و مجهزترین وسایل در دسترس، تحت مراقبت و معالجه قرار می‌گیرند. به عبارتی بخش مراقبت‌های ویژه بخشی است که در آن بالاترین مراقبت مداوم از بیمار و درمان او امکان پذیراست. استفاده از روش‌های جدید جراحی و معالجه بدون وجود این بخش کامل نیست[1].

 

 

تاریخچه تأسیس بخش مراقبت‌های ویژه به زمان جنگ جهانی دوم در سال 1940 برمی‌گردد. در آن زمان پزشکان به این نتیجه رسیدند که برای کاهش میزان مرگ و میر، مجروحین بدحال باید به طور مجزا، مداوم، و دقیق تحت درمان و مراقبت قرار گیرند، لذا در بیمارستان‌های خط مقدم اقدام به تأسیس بخش‌هایی مراقبت ویژه نمودند. برای این بخش‌ها پرستارانی انتخاب شدند که دارای مهارت و تجربه زیادی بودند. به تدریج در بیمارستان‌های شهرها، بخش‌هایی مراقبت ویژه تأسیس گردید. از سال 1970 بخش‌های تخصصی مراقبت ویژه در کنار بخش‌های عمومی مراقبت ویژه توسعه پیدا کرده است[1].

 

 

 

1-9-   تعریف صنعت…. 7

 

 

1-9-1-   تعریف فعالیت های صنعتی.. 8

 

 

1-9-2-   تعاریف خدمات… 8

 

 

1-10-   انواع صنوف… 9

 

 

1-10-1- صنوف تولیدی   9

 

 

1-10-2- صنوف خدمات فنی.. 9

 

 

1-10-3- صنوف توزیعی   9

 

 

1-10-4- صنوف خدماتی   9

 

 

1-11-   مفهوم صنایع و خدمات شهری.. 10

 

 

1-11-1- صنایع مورد نیاز شهروندان. 10

 

 

1-11-2- صنایع تاریخی و قدیمی مستقر در شهر. 10

 

 

1-11-3- صنایع خدماتی   11

 

 

1-12-   تعریف آلودگی.. 11

 

 

1-13-   مفهوم عام آلودگی.. 11

 

 

1-13-1- آلودگی هوا 12

 

 

1-13-2- آلودگی آب و خاك… 12

 

 

1-13-3- آلودگی صوتی   13

 

 

1-13-4- آلودگی منظر    13

 

 

1-14-   تعریف مزاحمت…. 14

 

 

1-15-   علل پیدایش و بروز آلودگی و مزاحمت…. 15

 

 

1-15-1- تحلیل منافع اقتصادی.. 15

 

 

1-15-2- توسعه سریع شهری.. 16

 

 

1-15-3- استقرار تاریخی   16

 

 

1-16-   تعاریف مربوط به صنوف… 16

 

 

1-16-1- فرد صنفی      17

 

 

1-16-2- واحد صنفی      17

 

 

1-16-3- صنف        17

 

 

1-16-4- پروانه کسب        17

 

 

1-16-5- پروانه تخصصی و فنی.. 17

 

 

1-16-6- اتحادیه    18

 

 

1-16-7- مجمع امور صنفی.. 18

 

 

1-16-8- شورای اصناف کشور. 18

 

 

1-16-9- کمیسیون نظارت   18

 

 

1-16-10- هیأت عالی نظارت… 19

 

 

1-17-   مقدمه ای بر ساماندهی.. 19

 

 

 

1-17-1- تاریخچه ساماندهی.. 19

 

 

1-17-2- اهداف کلان و راهبردهای اساسی ساماندهی.. 20

 

 

1-18-   ضرورت نگرش سیستمی و جامع نگری.. 21

 

 

1-19-   پیوستگی متقابل شهر و صنعت…. 22

 

 

1-20-   مرزبندی صنایع و خدمات  شهری و غیرشهری.. 23

 

 

1-20-1- طبقه بندی صنایع به دو گروه کلی شهری و غیر شهری : 24

 

 

1-20-2- ترکیب صنایع تولید و خدماتی فنی.. 24

 

 

1-21-   تفکیک سایر فعالیت ها و مشاغل شهری.. 24

 

 

1-22-   صنایع مجاز و غیر مجاز. 25

 

 

1-22-1- گروه بندی صنایع مجاز و غیر مجاز. 26

 

 

1-23-   شاخص های استقرار صنوف در شهر. 26

 

 

1-23-1- فضای مورد نیاز. 27

 

 

1-23-2- فعالیت اقتصادی شهر و نقش صنایع در آن. 27

 

 

1-23-3- تعداد کارگاه و صنعت در شهر. 27

 

 

1-23-4- ارتباط صنایع با یکدیگر. 28

 

 

1-24-   سلسله مراتب عملکردی صنایع و خدمات فنی.. 28

 

 

1-24-1- کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی حوزه سکونتی.. 29

 

 

1-24-2- مشخصات کالبدی کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی در حوزه سکونتی.. 29

 

 

1-24-3- مشخصات مدیریتی کاربری های خدمات تعمیراتی حوزه سکونتی.. 30

 

 

1-24-4- علل همسانی کاربری فنی و تعمیراتی با سایر کاربری های حوزه سکونتی.. 30

 

 

1-25-   کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی حوزه شهری.. 31

 

 

1-25-1- در ترکیب کاربری ها در حوزه شهری.. 31

 

 

1-25-2- مشخصات کالبدی کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی.. 31

 

 

1-25-3- دسته بندی متقاضیان و مقیاس عملکردی.. 32

 

 

1-25-4- مشخصات اجرایی کاربری کارگاهی و تعمیراتی در رده شهری.. 33

 

 

1-26-   صنایع و خدمات فنی فرا شهری و ملی.. 33

 

 

1-26-1- ویژگی های مکان گزینی.. 33

 

 

1-26-2- ترکیب کاربری ها 34

 

 

1-26-3- توصیه های ویژه ساماندهی در شهرهای بزرگ… 34

 

 

1-27-   طرح ها و برنامه های ساماندهی.. 35

 

 

1-27-1- ویژگی ها و مشخصات… 35

 

 

1-27-2- الگوی سلسله مراتبی ساماندهی.. 35

 

 

1-28-   معیارهای ساماندهی خدمات فنی- تعمیراتی و کارگاه های مجاز. 36

 

 

1-28-1- ترکیب کاربری ها در حوزه سکونتی.. 36

 

 

1-28-2- شاخص های تشخیص….. 36

 

 

1-29-   معیارهای ساماندهی بر پایه الگوهای استقرار. 37

 

 

1-29-1- الگوی استقرار پراکنده 38

 

 

1-29-2- الگوی استقرار خطی در حوزه سکونتی.. 38

 

 

1-29-3- شاخص های تشخیص معابر محله ای.. 39

 

 

1-29-4- الگوی استقرار متمرکز در حوزه سکونتی.. 39

 

 

1-29-5- شاخص های تشخیص مجتمع های محله ای.. 40

 

 

1-30-   مشخصات و ویژگی های کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی حوزه شهری.. 41

 

 

1-30-1- ترکیب کاربری ها 41

 

 

1-30-2- مقیاس عملکردی و ترکیب استفاده کنندگان. 41

 

 

1-31-   ویژگی الگوی استقرار. 42

 

 

1-31-1- نحوه استقرار پراکنده 42

 

 

1-31-2- نحوه استقرار خطی.. 42

 

 

1-31-3- نحوه استقرار متمرکز. 43

 

 

1-32-   معیارهای ساماندهیکارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتیحوزه شهری.. 44

 

 

1-32-1- معیارهای ساماندهی الگوی خطی.. 44

 

 

1-32-2- مشخصات و ویژگی های معابر شهری ( محل استقرار خدمات فنی  تعمیراتی) 44

 

 

1-33-   معیارهای ساماندهی در الگوی استقرار مرکز. 44

 

 

1-34-   معیارهای ساماندهی کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی حوزه فرا شهری.. 45

 

 

1-34-1- ویژگی ها و مشخصات خدمات فرا شهری.. 45

 

 

1-34-2- موقعیت و الگوهای استقرار. 46

 

 

1-35-   معیارهای ساماندهی الگوی خطی.. 47

 

 

1-36-   معیارهای ساماندهی الگوی متمرکز. 48

 

 

1-37-   انواع مشاغل آلاینده 48

 

 

1-38-   انواع آلودگی ها 49

 

 

1-39-   قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست…. 49

 

 

1-40-   بند 20 ماده 55 قانون شهرداری.. 50

 

 

1-40-1- تاملی در بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها 51

 

 

1-41-   اثر بخش کردن نقش اتحادیه ها 51

 

 

فصل 2-    مروری پیشینه تحقیق.. 54

 

 

2-1-     لزوم ارائه راهکار برای رفع آلوگی های ناشی از مشاغل آلاینده 55

 

 

2-2-     مطالعات انجام شده در دنیا 56

 

 

2-3-   مطالعات انجام شده در ایران. 58

 

 

فصل 3-  روش شناسی تحقیق.. 60

 

 

3-1-     روش تحقیق.. 61

 

 

3-2-   جامعه آماری.. 62

 

 

3-3-   روش گردآوری اطلاعات… 62

 

 

3-4-   ابزار گرد آوری اطلاعات… 63

 

 

3-4-1-   روائی پرسشنامه. 63

 

 

3-4-2-   پایائی پرسشنامه. 64

 

 

3-5-   روش های تجزیه و تحلیل داده ها 64

 

 

فصل 4-  تجزیه و  تحلیل اطلاعات… 65

 

 

4-1-   یافته های توصیفی مربوط به متغیر های تحقیق.. 66

 

 

4-1-1-   نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات یک تا 10پرسشنامه. 73

 

 

4-1-2-   نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات پارامتر اقتصادی.. 77

 

 

4-1-3-   نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات 20 تا 30 پرسشنامه. 83

 

 

4-2-   یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق.. 87

 

 

4-2-1-   زیر فرضیه اول. 87

 

 

4-2-2-   زیر فرضیه دوم. 88

 

 

4-2-3-   زیر فرضیه سوم. 89

 

 

فصل 5-    نتیجه گیری و پیشنهادات… 91

 

 

5-1-   نتیجه‌گیری.. 92

 

 

5-2-   پیشنهادات   94

 

 

فهرست منابع.. 96

 

 

 

 

 

جدول‏2‑1 هداف کلان ساماندهی صنایع و خدمات شهری.. 20

 

 

جدول‏4‑1 توزیع سنی صاحبان مشاغل آلاینده 66

 

 

جدول‏4‑2 میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده 66

 

 

جدول‏4‑4 نحوه پاسخ گویی به سوالات  پارامترهای اجتماعی – فرهنگی.. 68

 

 

جدول‏4‑5  نحوه پاسخ گویی به سوالات منافع اقتصادی.. 69

 

 

جدول‏4‑6 نحوه پاسخ گویی به سوالات ساماندهی مطلوب… 71

 

 

جدول‏4‑7 نتایج آزمون  t استیودنت  زیر فرضیه اول. 85

 

 

جدول‏4‑8 نتایج آزمون  t استیودنت زیر فرضیه دوم. 86

 

 

جدول‏4‑9 نتایج آزمون  t استیودنت زیر فرضیه سوم. 88
فهرست شکل­ها

 

 

شکل ‏4‑1 توزیع سنی صاحبان مشاغل آلاینده زن. 67

 

 

شکل ‏4‑2میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده زن. 67

 

 

شکل ‏4‑3میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده مرد. 68

 

 

شکل ‏4‑4 نحوه پاسخ گویی به سوال 1. 72

 

 

شکل ‏4‑5 نحوه پاسخ گویی به سوال 2. 72

 

 

شکل ‏4‑6 نحوه پاسخ گویی به سوال 3. 73

 

 

شکل ‏4‑7 نحوه پاسخ گویی به سوال 4. 73

 

 

شکل ‏4‑8 نحوه پاسخ گویی به سوال 5. 73

 

 

شکل ‏4‑9 نحوه پاسخ گویی به سوال 6. 74

 

 

شکل ‏4‑10 نحوه پاسخ گویی به سوال 7. 74

 

 

شکل ‏4‑11 نحوه پاسخ گویی به سوال 8. 74

 

 

شکل ‏4‑12 نحوه پاسخ گویی به سوال 9. 75

 

 

شکل ‏4‑13 نحوه پاسخ گویی به سوال 10. 75

 

 

شکل ‏4‑14 نحوه پاسخ گویی به سوال 11. 76

 

 

شکل ‏4‑15 نحوه پاسخ گویی به سوال 12. 76

 

 

شکل ‏4‑16 نحوه پاسخ گویی به سوال 13. 77

 

 

شکل ‏4‑17 نحوه پاسخ گویی به سوال 14. 77

 

 

شکل ‏4‑18 نحوه پاسخ گویی به سوال 15. 78

 

 

شکل ‏4‑19 نحوه پاسخ گویی به سوال 16. 79

 

 

شکل ‏4‑20 نحوه پاسخ گویی به سوال 17. 79

 

 

شکل ‏4‑21 نحوه پاسخ گویی به سوال18. 80

 

 

شکل ‏4‑22 نحوه پاسخ گویی به سوال 19. 80

 

 

شکل ‏4‑23 نحوه پاسخ گویی به سوال 20. 81

 

 

شکل ‏4‑24 نحوه پاسخ گویی به سوال 21. 81

 

 

شکل ‏4‑25 نحوه پاسخ گویی به سوال 22. 82

 

 

شکل ‏4‑26 نحوه پاسخ گویی به سوال 23. 82

 

 

شکل ‏4‑27 نحوه پاسخ گویی به سوال 24. 82

 

 

شکل ‏4‑28 نحوه پاسخ گویی به سوال25. 83

 

 

شکل ‏4‑29 نحوه پاسخ گویی به سوال 26. 83

 

 

شکل ‏4‑30 نحوه پاسخ گویی به سوال 27. 84

 

 

شکل ‏4‑31 نحوه پاسخ گویی به سوال 28. 84

 

 

شکل ‏4‑32 نحوه پاسخ گویی به سوال 29. 84

 

 

شکل ‏4‑33 نحوه پاسخ گویی به سوال 30. 85

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

 

 

 

 

مشاغل­آلاینده­به­عنوان پدیده‌هایی­كه از­موقعیت­مكانی­نامناسب­و­سازمان نیافته‌ی برخی­از­فعالیت‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی در فضاهای شهری ناشی شده‌اند، بر سلامت جسمی و روحی شهروندان و نیز سیمای شهرها اثرات سوء و نامطلوب دارند. مشاغل آلاینده در شهرهای بزرگ ، زندگی شهروندان را با مشكل مواجه ساخته اند كه این معضل، در مناطق مسكونی عوارض حادتری به دنبال داشته است . در پژوهش حاضر، موانع جلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، تحلیلی و علی است كه داده‌های مورد نیاز آن، به روش میدانی گردآوری شده است. جامعه مورد مطالعه در پژوهش حاضر شامل 150 نفر از صاحبان مشاغل آلاینده می باشد. نتایج فرضیه­های این تحقیق با استفاده از آزمون t استیودنت در سطح معنی‌داری کمتر از 05/0، و حدود اطمینان 95%، با استفاده از نرم افزار SPSS بررسی شده است.نتایج حاصل از آنالیزهای آماری نشان می‌دهد که اتخاذ روش‌های آموزشی مناسب و بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، می‌تواند سبب افزایش جلب مشاركت ایشان برای خروج از شهر شود. از طرفی ساماندهی مطلوب بخش های صنعت، خدمات و .. به منظور جلب نظر صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر، برای حفظ محیط زیست شهری مهم و الزامی می باشد.

 

 

کلید واژه:  مشاغل آلاینده، انتقال مشاغل آلاینده، آلودگی،  حفاظت از محیط زیست شهری

 

 

1-1-                 مقدمه

 

 

نیاز به تامین مایحتاج زندگی روزمره و بازار عرضه و تقاضا از دیر باز موجب شکل گیری و گسترش گونه های مختلف مشاغل و صنایع در تار و پود شهر ها شده است. گاهی رشد قارچ گونه برخی صنوف در گذشته موجب بروز و افزایش معضلات نوین شهرنشینی اعم از آلودگی های هوا، صوتی، زیست محیطی و ترافیکی گشته است. این رشد نامتوازن شهری و گاهی اوقات گسترش محدوده شهری تا روستاهای مجاور، واحد های تولیدی هم چون دامداری ها را به عامل تهدید کننده سلامت شهر و شهروندان مبدل کرده است.

 

 

مطالعات موجود حاکی از آن است که مشکلات پدید آمده از استقرار صنایع در محدوده شهرهای ایران به خصوص در کلان شهرها بیشتر به واحد های کوچک تولیدی و خدماتی مثل تعمیرگاه های خودرو، نجاری، آهنگری، آبکاری و … متعلق است. این فعالیت ها از یکسو در ایجاد اشتغال، تامین کالا و خدمات مورد نیاز شهروندان و کمک به رشد و توسعه صنعت و اقتصاد کشور موثرند و از سوی دیگر در صورت عدم رعایت اصول مکان یابی و همچنین عدم بکارگیری روش های کنترل آلودگی و مزاحمت، استقرار آنها در بافت شهری مشکلات بی شماری را به همراه دارد که طبعاً برای رفع و یا کاهش این مشکلات لازم است اقدامات و مطالعات خاصی انجام پذیرد.

 

 

وجود کارگاه‌ها و اصناف و مشاغل مزاحم شهری از جمله معضلاتی است که باعث‌آلودگی صوتی و ایجاد مزاحمت برای شهروندان و نیز بروز سد معبر در پیاده روها در شهر ها شده است و براساس طرح های بالادست و استانداردهای شورای عالی معماری و شهرسازی کشور وجود این کارگاه‌ها در سطح شهر ممنوع است و دستگاه های مربوطه بر اساس تفویض اختیار قانونی اختیار برخورد و انتقال این صنوف به خارج از شهر را دارند. این نوع مشاغل برخی دارای سابقه تاریخی بوده و از سال ها پیش در شهر وجود داشته اند و برخی با افزایش جمعیت و گسترش محدوده شهر به تدریج داخل شهر قرار گرفته اند. در این زمینه کلیه مشاغل صنعتی که آلودگی های زیست محیطی، هوا و صوتی را به دنبال دارند یا حضورشان در شهر مشکلات و خسارات زیادی در پی دارد و ماهیتاً نمی توانند از آلودگی های خود بکاهند، باید از شهر خارج شوند.

 

 

اما از طرف دیگر باید توجه داشت که انتقال این واحد ها کاری بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود و نیازمند ایجاد مجتمع ها و شهركهایی در مکان مناسب و با امکانات مکفی می باشد. مشکلات موجود در این راه به حدی است که برخی از کلان شهرها با وجود تجربه 20 ساله هنوز در ابتدای راه بوده و امروزه شاهد حضور مشاغل مزاحم و آلاینده در شهرها می باشند.

 

 

 

 

 

1-2-                 بیان مسئله

 

 

یكی از بارزترین عوامل آلوده كننده محیط زیست شهری مشاغل آلاینده مستقر در سطح شهر می‌باشد، لذا در راستای سیاست‌های حفظ محیط زیست انتقال و جابجایی این مشاغل  به مكان های مناسب ، یك ضرورت است، مشكل اساسی در اجرای این سیاست ها جلب رضایت صاحبان مشاغل به این انتقال است كه این امر از طریق اتخاذ متدهای آموزشی متفاومت و مختلف از نظر كیفیت و كمیت با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر كدام از این مشاغل ، قابل اجراست، مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می‌نمایند كه تهدید بسیار عمده ای برای محیط زیست بشمار می‌روند كه از طریق ارائه آموزش‌های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می‌باشد.

 

 

در شهر تهران موارد خطرناک و شیمیایی بسیار زیاد و متنوعی در مشاغل وجود دارد که ریسک بالایی را برای مناطق مختلف شهر تهران به همراه خواهد داشت. در درجه اول، شناسایی این مکان های مستعد خطر بسیار ضروری و حیاتی است. همچنین باید اولویت بر حسب میزان تأثیر ناشی از این تاسیسات برای محیط های شهری و میزان آسیب پذیری محدوده های مجاور آنها تعیین شود و ارائه راهكارهای لازم جهت انتقال این مشاغل به خارج از شهر.

 

 

 

 

 

1-3-              اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

 

در این تحقیق مهم ترین مسأله عبارت است از:

 

 

موثرترین موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده جهت انتقال به خارج شهر کدام است و چه راه حل های برای آن وجود دارد. بی توجهی در این امر و عوامل ناشی از آن به عنوان یکی از مهمترین آلاینده های محیط زیست به علت کمیت گوناگون مواد و توسعه بی رویه شهرها ، محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهرها و عدم تکنولوژی مناسب موجب مشکلات ویژه ای شده است که مورد توجه سیاست گذاران ، برنا مه ریزان و مجریان قرار گرفته است.با وجود مشكلات زیست محیطی كه در شهرها شاهد هستیم روشن است كه مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می‌نمایند كه تهدید بسیار عمده ای بشمار می روند كه از طریق ارائه آموزش‌های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می‌باشد.

 

 

 

 

 

1-4-                 اهداف تحقیق

 

 

بررسی موانع جلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده در خروج از شهر.

 

 

1-4-1-             اهداف كلی

 

 

بررسی شیوه ها و روش‌های جلب مشاركت مردمی در کاهش عوامل و عناصر آلاینده.

 

 

1-4-2-             اهداف آرمانی

 

 

دست یابی به بهترین شیوه ای كه بتوان از طریق آن صاحبان مشاغل آلاینده را مجاب به انتقال تجهیزات خویش به خارج از شهر نمود.

 

 

1-4-3-             اهدف ویژه

 

 

1- دستیابی به بهترین شیوه انتقال مشاغل آلاینده از شهر

 

 

2- افزایش مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده مبنی بر خروج آنها از سطح شهرو رفع آلودگی

 

 

3- افزایش رفاه و آسایش شهروندان.

 

 

 

 

 

1-5-           سوالات تحقیق

 

 

 

 

 

1-  آیا مشاركت مردم در كاهش آلاینده ها می‌تواند موثر باشد؟

 

 

2- آیا بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، امكان سهولت در خروج این مشاغل از شهر را حاصل می‌نماید؟

 

 

3- آیا روش‌های آموزشی مناسب به جهت افزایش آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده می تواند راهكار مناسبی باشد؟

 

 

4- آیا آموزش صاحبان مشاغل آلاینده در كاهش آلودگی زیست محیطی شهرها ، عملی است؟

 

 

5-  چه شیوه آموزشی مناسب  برای صاحبان مشاغل آلاینده،می‌تواند اجرا شود؟

 

 

6- چه اصولی در جلب مشاركت شهروندان و صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، می‌بایست مورد توجه قرار گیرد؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-6-        فرضیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

• فرضیه اول: اتخاذ یك روش آموزشی مناسب به عنوان عامل کلیدی در جهت رفع موانع­موجود به منظور جلب نظرصاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، موثر است.

 

 

 

1-3 نوع پژوهش                                                                                                               33

 

 

2-3 جامعه پژوهش                                                                                                            33

 

 

3-3مشخصات واحدهای مورد پژوهش                                                                                    33

 

 

4-3 محیط پژوهش                                                                                                            34

 

 

5-3 نمونه پژوهش- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری                                                           34

 

 

6-3 ابزار گردآوری اطلاعات                                                                                                35

 

 

7-3 تعیین اعتبار علمی ابزار                                                                                                 37

 

 

8-3 تعیین اعتماد علمی ابزار                                                                                                37

 

 

9-3 روش گردآوری اطلاعات                                                                                               37

 

 

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها                                                                                         38

 

 

11-3 ملاحظات اخلاقی                                                                                                                 39

 

 

فصل چهارم: نتایج تحقیق

 

 

1-4 یافته های پژوهش                                                                                                        40

 

 

2-4 جداول                                                                                                                     41

 

 

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته ها

 

 

1-5 بحث و بررسی یافته ها                                                                                                 62

 

 

2-5 نتیجه گیری نهایی                                                                                                        70

 

 

3-5 پیشنهاد برای کاربرد یافته های پژوهش                                                                              73

 

 

4-5 سایر پیشنهادات                                                                                                          73

 

 

 

• منابع                          74

 

 

• پیوست ها

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

شماره و عنوان                                                                          صفحه

 

 

جدول شماره 1: توزیع فراوانی مشخصات دموگرافیک واحدهای مورد پژوهش                                    41

 

 

جدول شماره 2: میانگین و انحراف معیار نمره احساس ذهنی بهزیستی                                             44

 

 

جدول شماره 3: میانگین و انحراف معیار نمره حمایت اجتماعی                                                        45

 

 

جدول شماره4: همبستگی بین ابعاد حمایت اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی                                  46

 

 

جدول شماره 5: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سن                                                                     47

 

 

جدول شماره 6: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سال تحصیلی                                             48

 

 

جدول شماره7: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب جنس                                                       49

 

 

جدول شماره 8: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب وضعیت تاهل                                                         50

 

 

جدول شماره 9: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب وضعیت محل زندگی                                    51

 

 

جدول شماره 10: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب محل سکونت                                           52

 

 

جدول شماره 11: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب شغل مادر                                               53

 

 

 

جدول شماره 12: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب شغل پدر                                                54

 

 

جدول شماره 13: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سطح تحصیلات                                                   55

 

 

جدول شماره 14: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب رشته تحصیلی                                          56

 

 

جدول شماره 15: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب تحصیلات پدر                                                      57

 

 

جدول شماره 16: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب تحصیلات مادر                                         58

 

 

جدول شماره 17: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با رضایت از زندگی                                     59

 

 

جدول شماره 18: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با عاطفه مثبت                                            60

 

 

جدول شماره 19: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با عاطفه منفی                                61

 

 

بیان مسئله

 

 

سلامت[1] حالتی پویا است که بر اساس آن افراد به طور مداوم خود را با تغییرات محیط داخلی و خارجی سازگار می­کنند(1). علوم و رشته­های مختلفی به تبیین سلامت پرداخته­اند که از میان آنها علم پرستاری نگاه ویژه­ای بر ابن مقوله دارد.

 

 

متاپارادایم­های پرستاری(Metaparadigm)عناصر پایه تئوری­های پرستاری را فراهم می­کند، در نظریه­های مختلف پرستاری مفهوم سلامت یکی از چهار متاپارادایم اصلی در کنار مفاهیم انسان، محیط و پرستار قرار می­گیرد. بر اساس فلسفه­ی کل­نگر که اساس بسیاری از نظریه­های پرستاری است سلامت بصورت طیفی تعریف می­شود که دو سر آن را مرگ و سلامت مطلق تشکیل می­دهند و سلامت فرد یا جامعه در نقطه ای پویا از این طیف قرار می­گیرد. از طرفی در نگاه کل نگرانه­ی پرستاری، سلامت متاثر از ابعاد روانی، اجتماعی، جسمی و معنوی می­باشد، لذا برای دستیابی به سلامت نیاز است بطور جامع همه­ی ابعاد سلامتی مورد توجه قرار بگیرند(1). از طرفی سلامت دارای ابعاد عینی و ذهنی می­باشد که به بعد ذهنی آن کمتر توجه شده است. فریش[2] معتقد است که مطالعه­ی احساس ذهنی بهزیستی افراد و جوامع و ارتقای آن بزرگترین چالش علمی بشر بعد از افزایش و پیشرفت در زمینه­ تکنولوژی، پزشکی و ثروت است(2). بسیاری از پژوهشگران بر مفهوم احساس ذهنی بهزیستی تاکید کرده­اند و فقدان بیماریهای روانی و وجود سطوح بالای بهزیستی را به عنوان سلامت تلقی می­نمایند(3). در واقع ویژگی مهمی که فرد واجد سلامت بایستی از آن برخوردار باشد احساس ذهنی بهزیستی است(4). احساس ذهنی بهزیستی[3]، مفهومی کلی و ناشی از نحوه­ی ادراک شناختی و عاطفی شخص از کل زندگی است. بهزیستی ذهنی دارای دو جزء شناختی و عاطفی است. بعد شناختی بهزیستی، یعنی ارزیابی شناختی افراد از میزان رضایت از زندگی و بعد عاطفی یعنی برخورداری از حداکثر عاطفه مثبت و حداقل عاطفه منفی(5, 6) . عاطفه مثبت نشان می­دهد که یک شخص تا چه میزان شور و اشتیاق به زندگی دارد و چه میزان احساس فاعلیت و هوشیاری می­کند، عاطفه مثبت بالا بر انرژی زیاد، تمرکز کامل و اشتغال لذت بخش دلالت دارد در حالیکه عاطفه مثبت پایین بر غمگینی و رخوت دلالت می­کند. عاطفه منفی یک بعد عام ناراحتی درونی و اشتغال ناخوشایند را نشان می­دهد و حالات خلقی ناخوشایندی مانند خشم، نفرت، بیزاری، گناه، ترس و عصبانیت را شامل می­شود. عاطفه منفی پایین با آرامش و راحتی همراه است(7).

 

 

افراد با احساس ذهنی بهزیستی بالا هیجانات مثبت بیشتری را تجربه می­کنند و از رویدادها و حوادث پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند و آنها را خوشایند توصیف می­کنند(8). این افراد احساس مهار و کنترل بالاتری دارند و میزان موفقیت و رضایت از زندگی بیشتری را تجربه می­کنند(9). بعلاوه این افراد نظام ایمنی سالم­تر و خلاقیت بالاتری دارند(10). در حالی که افراد با احساس ذهنی بهزیستی پایین، رویدادها و موقعیت های زندگی خود را نامطلوب ارزیابی می­کنند(11).

 

 

شواهد تاریخی و نیز تجربه روزمره زندگی حاکی از این است که برجسته ترین و عمده ترین تمایلات بشری رسیدن به بهزیستی[4] و شادمانی است(12). الگوی قدیمی توسعه به شدت بر رفاه اقتصادی به عنوان یک هدف نخست توسعه تمرکز کرده است و سایر جنبه­های زندگی و جامعه که شامل جنبه های ذهنی و احساس بهزیستی می­باشد را مورد غفلت قرار می­دهد و از اندازه گیری های عینی برای راهنمایی سیاستگذاری­ها استفاده می­کردند ولی اخیراً احساس ذهنی بهزیستی یک چالش برای اندازه گیری پیشرفت و توسعه سیاست های عمومی کشورها شده است و توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است(13)؛ لذا بررسی دقیق احساس ذهنی بهزیستی و باز شناسی عوامل عمده موثر بر آن، ضرورتی غیر قابل انکار است.

 

 

عوامل متعددی همچون امیدواری، اضطراب اجتماعی و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی ارتباط دارند که یکی از عواملی که رایطه تنگاتنگی با احساس ذهنی بهزیستی دارد حمایت اجتماعی می­باشد. وجوه مختلف حمایت اجتماعی دریافت شده، پیش بینی کننده­های خوبی برای احساس ذهنی بهزیستی هستند(14).  کب[5] و توئیتس[6] حمایت اجتماعی را به این صورت تعریف می­کنند: درک از در دسترس بودن افرادی که احساس می­کنیم به ما اهمیت می­دهند، اطمینان از این که افرادی وجود دارند که بتوان در هنگام نیاز روی کمک آنها حساب کرد که باعث می­شود احساس خوبی داشته باشیم(12, 15). به طور معمول حمایت اجتماعی سه بعد دارد: بعد وسیله ای، بعد اطلاعاتی و بعد احساسی. حمایت وسیله­ای شامل منابع مادی مانند غذا و پول می­باشد، حمایت اطلاعاتی شامل فراهم آوردن اطلاعات ویا پیشنهادات است و فرد را قادر می­کند تا با مشکلات و سختی ها کنار بیاید، در نهایت حمایت احساسی در بر گیرنده­ی عشق ورزیدن، اهمیت دادن و درک طرف مقابل است. حمایت احساسی عبارت است از حمایتی که توسط دیگران نسبت به فرد ارائه می­شود و در واقع به نوعی احساس مورد علاقه واقع شدن و احساس عزت نفس را در فرد تقویت می­کند، مانند حمایت­های مستمری که انواع همیاریهای نامحسوس بین افراد را در بر می­گیرد(16, 17).

 

 

حمایت اجتماعی، احساس ذهنی بهزیستی را از دو طریق متاثر می­سازد. اولین روش تاثیر مستقیم یا تاثیر عمومی حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی این است که بر رضایت از زندگی تاثیر می­گذارد، روش دوم شامل تاثیر غیر­مستقیم یا تاثیر میانجی است که از افراد در مقابل اثرات منفی در شرایط استرس زا، محافظت می­کند(18, 19).

 

 

آنچه انجام این پژوهش را مهم و ضروری نشان می­دهد این است که هر چند در مطالعات پیشین روابط این متغیرها بررسی شده است و خیلی از آنها به ارتباط مثبت این دو اشاره دارند(20, 21). گاهی نتایج معکوس هم مشاهده شد برای مثال بندورا بیان می­کند، حمایت اجتماعی افراطی می تواند ظرفیت­های کنار آمدن افراد را کاهش دهد(22). همچنین اگرچه برخی از مردم، جایگاه اجتماعی، پول و دسترسی به منابع مادی را عامل اصلی احساس ذهنی بهزیستی می­دانند، ولی بعضی از پژوهش­ها این نگرش را تایید نکرده اند. هادیانفر به نقل از آرگیل[7] و رایت[8] و لارسن[9] می­نویسد همبستگی بین وضعیت مالی خوب و احساس ذهنی بهزیستی پایین گزارش شده اند(12).

 

 

از طرفی هرچند در بیشتر مطالعات روابط بین این دو متغیر گزارش شده است ولی قدرت پیش بینی کنندگی احساس ذهنی بهزیستی توسط ابعاد حمایت اجتماعی و اینکه هر بعد حمایت اجتماعی چه میزان پیش بینی کننده­ی احساس ذهنی بهزیستی است، بیان نشده است.

 

 

نکته قابل توجه اینکه در ارزیابی اثرات حمایت اجتماعی بر سلامت دو جنبه مثبت و منفی مد نظر است. پیروی به نقل از لئو بیان می­کند، بر اساس نتایج مطالعات در شرایطی که حمایت اجتماعی با بی­میلی ارایه شود یا به احساسات فرد گیرنده توجهی نشود، حمایت­های اجتماعی می­توانند اثرات زیان آوری داشته باشند، به عبارت دیگر باعث رنجیدگی خاطر فرد می­گردند و در نهایت اثرات منفی بر سلامت وی خواهند داشت(23).

 

 

بعلاوه در این پژوهش برای سنجش حمایت اجتماعی از پرسش نامه­ی حمایت اجتماعی نوربک استفاده شده است. این پرسش نامه ابزاری است که حمایت­های اجتماعی کارکردی، ساختاری و فقدان کل را محاسبه می­کند. علاوه بر موارد فوق این پرسش نامه داده های توصیفی راجع به ارتباطات حمایتی را که فرد اخیراً(یک سال اخیر) به دلایل مختلفی از دست داده در اختیار ما قرار می دهد که از طریق آنها به راحتی می توانیم به تغییر و تحولاتی که در نظام حمایتی فرد ایجاد شده است پی ببریم. مقیاسNSSQ[10]  نسبت به سایر ابزارهای سنجش حمایت اجتماعی ارجح است برای اینکه دامنه وسیعی از سازه­ها، مفاهیم(از ساده تا پیچیده) و همچنین انواع کارکردی و ساختاری حمایت اجتماعی را در بر می­گیرد و به خوبی آنها را می­سنجد، یک ابزار عمومی برای سنجش حمایت اجتماعی می­باشد، این پرسش نامه داده­های توصیفی راجع به ارتباطات حمایتی را که فرد اخیراً(یک سال اخیر) به دلایل مختلفی از دست داده در اختیار ما قرار می­دهد که از طریق آنها به راحتی می­توانیم به تغییر و تحولاتی که در نظام حمایتی فرد ایجاد شده است پی­ ببریم(16). بدین معنی که با این ابزار ضمن تعیین میزان حمایت اجتماعی دریافت شده، فقدان­ها(حمایت­های حذف شده) هم بررسی می­شوند؛ که در مطالعات موجود در خصوص بررسی رابطه احساس ذهنی بهزیستی و حمایت اجتماعی از حداقل توجه برخوردار بوده است. علاوه بر این ابزار مورد استفاده در این مطالعه جهت سنجش احساس ذهنی بهزیستی ابزاری دو قسمتی است که هم بعد شناختی و هم بعد عاطفی احساس ذهنی را می­سنجد در صورتیکه در مطالعات مشابه جهت سنجش این دو متغیر با هم فقط از ابزار در حیطه شناختی استفاده شده و به بعد عاطفی آن توجهی نشده است.

 

 

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه حمایت اجتماعی یکی از مهمترین پدیده­های اجتماعی است که برخورداری، ادراک و تصور آن و همچنین نیاز به آن با توجه به سن، جنس، شخصیت و حتی فرهنگ می­تواند متفاوت باشد، (که دانشجویان از این نظر از حداکثر تنوع برخوردارند). بعلاوه در هر مرحله از زندگی، نیز ممکن است جنبه هایی از حمایت اهمیت پیدا کنند و نسبت به جنبه های دیگر آن اثرات بیشتری داشته باشند(24)، که دوره­ی جوانی یکی از مراحل مهم زندگی است. امروزه دانشجویان به دلیل نقش مهمی که در اداره ی آینده­ی کشور عهده دار خواهند بود، یکی از اقشار مهم جامعه به حساب می­آیند. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می­شود که نظری بر آمارهای رسمی از تعداد دانشجویان کشور داشته باشیم. بر طبق گزارش مرکز آمار ایران، با عنایت به آمار سال 1390 تعداد دانشجویان کل کشور 4000000 نفر اعلام شده است(25). از آنجا که یکی از استراتژی­های مهم در ارتقاء سلامت عمل بر اساس حداکثر بروز می­باشد، با توجه به اینکه دانشجویان جمعیت بزرگی از جمعیت جوان کشور ما را در بر می­گیرند، سلامت آنها اهمیت دوچندانی دارد که احساس ذهنی بهزیستی به عنوان یکی از ابعاد مهم سلامت در دانشجویان می­باشد. بعلاوه احساس ذهنی بهزیستی دانشجویان علوم پزشکی به لحاظ مرتبط بودن شغل آنها با جسم و روان انسان­ها از اهمیت ویژه تری برخوردار است.

 

 

بنابراین با توجه به اهمیت احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان به عنوان قشر جوان و آینده ساز جامعه و تاثیر مستقیم و غیر­مستقیم حمایت اجتماعی بر آنها و رشد روزافزون تعداد دانشجویان، و خلاء تحقیقاتی نظامدار پیرامون احساس ذهنی بهزیستی در جامعه­ی ایرانی، خصوصاً در مورد دانشجویان اهمیت این پژوهش را بیشتر نشان می­­دهد و نتایج این مطالعه می­تواند با بهبود برنامه ریزی­های خرد و کلان آموزشی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی و در اعتلای سلامت جامعه موثر باشد. از این رو انجام مطالعه­ای با عنوان” بررسی میزان پیش بینی کنندگی ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان” ضرورتی غیر قابل انکار است.

 

 

 

 

 

 

 

 

اهداف پژوهش:

 

 

هدف کلی:

 

 

تعیین میزان پیش بینی کنندگی اثر ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

اهداف ویژه‌ی پژوهش :

 

 

1- تعیین میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

1-1-تعیین میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی شناختی(رضایت از زندگی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

1-2-تعیین میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی عاطفی(عاطفه مثبت وعاطفه منفی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

2-تعیین میانگین نمره حمایت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

2-1- تعیین میانگین نمره حمایت کارکردی کل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

2-2- تعیین میانگین نمره حمایت ساختاری (ویژگی­های شبکه­ای) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

2-3- تعیین میانگین نمره فقدان کل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

3- تعیین ارتباط ابعاد حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی (عاطفی و شناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

3-1- تعیین ارتباط نمره حمایت کارکردی کل با احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی وشناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

3-2- تعیین ارتباط نمره حمایت ساختاری با احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی وشناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

3-3- تعیین ارتباط نمره فقدان کل با احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی وشناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

4- تعیین میزان پیش بینی کنندگی اثر ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی و شناختی) با کنترل عوامل زمینه ای در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 

 

فرضیات:

 

 

H0: بین ابعاد حمایت اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی ارتباط وجود ندارد.

 

 

سوالات پژوهش:

 

 

1- میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

 

 

1-1- میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی شناختی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

 

 

1-2- میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی عاطفی(عاطفه مثیت-عاطفه منفی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

 

 

2- میانگین نمره ی حمایت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                                   صفحه

 

 

 فصل اول: مقدمه

 

 

1-1-نقش دفاعی متابولیت های ثانویه در شرایط تنش… 2

 

 

1-2-رادیکال های آزاد و اثرات سوء آن بر گیاه 3

 

 

1-3-مکانیسم های دفاعی گیاهان در برابر گونه های فعال اکسیژن (ROS)ها 5

 

 

1-4-اهمیت آنتی اکسیدان های گیاهی. 6

 

 

1-5-ویژگی های آنتی اکسیدانی تركیبات فنلی. 8

 

 

1-6-مبحث اسانس… 9

 

 

1-6-1-روغن های اسانسی.. 9

 

 

1-6-2-مصارف و کاربرد روغن های اسانسی.. 9

 

 

1-6-3-روش های استخراج روغن های اسانسی.. 10

 

 

1-6-4-روش های جداسازی ترکیبات روغن های اسانسی.. 11

 

 

1-6-4-1-روش کروماتوگرافی گازی(GC) 11

 

 

1-6-5-بررسی تکنیک کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی (GC/MS) 13

 

 

1-7-مبحث آللوپاتی. 13

 

 

1-8-خصوصیات کلی تیره برگ بو 16

 

 

1-9-خصوصیات گیاه شناسی گیاه برگ بو 16

 

 

عنوان                                                                                                             صفحه

 

 

 

 

 

1-10-خصوصیات اکولوژیکی گیاه برگ بو 17

 

 

1-11-خواص درمانی گیاه برگ بو 18

 

 

1-12-سایرکاربردهای گیاه برگ بو 19

 

 

 

 

 

فصل دوم: مروری بر پژوهش های پیشین

 

 

2-1-پژوهش های انجام شده در زمینه ی اندازگیری فعالیت آنتی اکسیدانی گیاهان. 21

 

 

2-2-پژوهش های انجام شده در زمینه ی اندازه گیری میزان ترکیبات فنلی گیاهان. 23

 

 

2-3-پژوهش های انجام شده در زمینه ی شناسایی ترکیبات موجود در اسانس گیاهان. 24

 

 

2-4-پژوهش های انجام شده در زمینه ی اندازگیری فعالیت آللوپاتی گیاهان. 26

 

 

اهداف پژوهش… 29

 

 

 

 

 

فصل سوم: مواد و روش ها

 

 

3-1-جمع آوری و آماده سازی برگهای گیاه برگ بو 31

 

 

3-2-عصاره گیری. 33

 

 

3-2-1-تهیه عصاره متانولی.. 33

 

 

 

3-2-2-تهیه عصاره آبی.. 33

 

 

3-3-تعیین پتانسیل آنتی اکسیدانی با استفاده از روش DPPH.. 33

 

 

عنوان                                                                                                                صفحه

 

 

 

 

 

3-3-1-مواد و محلول های مورد نیاز 34

 

 

3-3-2-روش آزمایش…. 34

 

 

3-3-3-تهیه محلول استاندارد. 35

 

 

3-4-اندازه گیری میزان ترکیبات فنلی کل (Total Phenolics) با استفاده از معرف Folin-Ciocalteu. 36

 

 

3-4-1-مواد و محلول های مورد نیاز 36

 

 

3-4-2-روش آزمایش…. 37

 

 

3-4-3-تهیه محلول استاندارد. 38

 

 

3-5-بررسی ترکیبات اسانس برگ گیاه برگ بو 39

 

 

3-5-1-اسانس گیری.. 39

 

 

3-5-2-آزمایش های مربوط به تعیین ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه برگ بو. 39

 

 

3-5-2-1-معرفی دستگاه كروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی  (GC/MS) 39

 

 

3-6-بررسی پتانسیل آللوپاتی عصاره آبی گیاه برگ بو 40

 

 

3-6-1-اثر عصاره آبی برگ گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل و کاروتنوئید برگ گیاهچه های گندم و شاهی  40

 

 

3-6-1-1-مواد و محلول های مورد نیاز 40

 

 

عنوان                                                                                                                صفحه

 

 

 

 

 

3-6-1-2-آماده سازی گیاهان. 41

 

 

3-6-1-3-روش آزمایش… 41

 

 

3-6-2-اثر عصاره آبی برگ گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز استخراج شده از برگ گیاهچه های گندم و شاهی.. 42

 

 

3-6-2-1-مواد و محلول های مورد نیاز 42

 

 

3-6-2-2-آماده سازی گیاهان. 43

 

 

3-6-2-3-استخراج آنزیم گایاكول پراكسیداز 43

 

 

3-6-2-4-تعیین فعالیت آنزیم. 43

 

 

تجزیه و تحلیل آماری داده ها 45

 

 

 

 

 

فصل چهارم: نتایج

 

 

4-1-پتانسیل آنتی اکسیدانی برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو با استفاده از DPPH.. 47

 

 

4-2- میزان ترکیبات فنلی کل (Total Phenolics) با استفاده از معرف Folin-Ciocalteu. 51

 

 

4-3-مقایسه بازده اسانس برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 54

 

 

4-4-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه برگ بو 55

 

 

عنوان                                                                                                             صفحه

 

 

 

 

 

4-4-1-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو. 55

 

 

4-4-2-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ های شاخه میوه دار گیاه برگ بو. 55

 

 

4-4-3-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ های شاخه بدون میوه و غنچه گیاه برگ بو 56

 

 

4-4-4-مقایسه بین ترکیبات عمده موجود در اسانس برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 62

 

 

4-5-پتانسیل آللوپاتی عصاره آبی گیاه برگ بو 63

 

 

4-5-1-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل برگ گیاهچه های گندم و شاهی  63

 

 

4-5-2-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کاروتنوئید برگ گیاهچه های گندم و شاهی  64

 

 

4-5-3-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز استخراج شده از برگ گیاهچه های گندم و شاهی.. 67

 

 

 

 

 

فصل پنجم: بحث

 

 

5-1-پتانسیل آنتی اکسیدانی برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو با استفاده از روش DPPH.. 70

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                             صفحه

 

 

 

 

 

5-2-میزان ترکیبات فنلی کل (Total Phenolics) با استفاده از معرف Folin-Ciocalteu. 71

 

 

5-3-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه برگ بو 71

 

 

5-4-بررسی پتانسیل آللوپاتی عصاره آبی گیاه برگ بو 73

 

 

5-4-1-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل برگ گیاهچه های گندم و شاهی  73

 

 

5-4-2-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کاروتنوئید برگ گیاهچه های گندم و شاهی  73

 

 

5-4-3-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز استخراج شده از برگ گیاهچه های گندم و شاهی.. 74

 

 

نتیجه گیری کلی. 75

 

 

پیشنهادات پژوهشی آینده 76

 

 

فهرست منابع فارسی. 77

 

 

فهرست منابع انگلیسی. 78

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

 

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

 

 

 

جدول3-1- مخلوط واكنش جهت سنجش فعالیت آنزیم گایاكول پراكسیداز 44

 

 

بر حسب میلی گرم در میلیلیتر و درصد مهار رادیکال های آزاد DPPH توسط عصاره ی برگ های شاخه. 51

 

 

جدول 4-2 میزان ترکیبات فنلی کل عصاره ی متانولی برگ های شاخه بر حسب میلی گرم گالیک اسید بر گرم وزن خشک   54

 

 

جدول 4-3- بازده اسانس برگ های قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 54

 

 

جدول 4-4- ترکیبات تشکیل دهنده اسانس برگ گیاه برگ بو 57

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

 

 

 

شکل 3-1-شاخه گیاه برگ بو…………………………………………………………………………………………………32

 

 

شکل 3-2-قسمت های مختلف شاخه برگ بو، شاخه غنچه دار(الف)، شاخه میوه دار(ب)، شاخه بدون غنچه و میوه(ج)………………………………………………………………………………………………………………32

 

 

شکل 4-1- منحنی استاندارد ترولکس بر حسب میکرومول. 49

 

 

) عصاره متانولی برگ های شاخه غنچه دار(الف)، برگ های شاخه میوه دار(ب) و برگ های شاخه بدون میوه و غنچه(ج) بر جذب محلول DPPH. 50

 

 

شکل 4-3- منحنی استاندارد گالیک اسید برحسب میکروگرم درمیلی لیتر 52

 

 

) عصاره متانولی برگ های شاخه غنچه دار(الف)، برگ های شاخه میوه دار(ب) و برگ های شاخه بدون میوه و غنچه(ج) 53

 

 

شکل 4-5- کروماتوگرام اسانس برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو. 59

 

 

شکل 4-6- کروماتوگرام اسانس برگ های شاخه میوه دار گیاه برگ بو. 60

 

 

شکل 4-7- کروماتوگرام اسانس برگ های شاخه بدون غنچه و میوه گیاه برگ بو………………..61

 

 

شکل 4-8- مقایسه بین ترکیبات عمده موجود در اسانس برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 62

 

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

 

 

 

شکل 4-9- اثر غلظت های مختلف عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل برگ گیاه تک لپه گندم (الف) و گیاه دولپه شاهی (ب).. 65

 

 

شکل 4-10- اثر غلظت های مختلف عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کاروتنوئید برگ گیاه تک لپه گندم (الف) و گیاه دولپه شاهی (ب).. 66

 

 

شکل 4-11- اثر غلظت های مختلف عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز از برگ گیاه تک لپه گندم (الف) و گیاه دولپه شاهی (ب).. 68

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

 

 

 

بشر در طول قرن ها به گیاهان به عنوان منبعی از کربوهیدرات، پروتئین و چربی وابستگی کامل داشته است. عمدتاً یکسری از واکنش های شیمیایی که واسطه آنزیمی دارند، در گیاه زنده به عنوان متابولیسم شناخته می شوند. این واکنش های شیمیایی با هم هماهنگ شده تا مسیرهای متابولیکی که در آنها سنتز مولکولهایی مثل قندها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب عمده، نوکلئوتیدها و پلیمرهای حاصل از آنها (DNA RNA,) انجام می شود، به دست آیند. این تجمع به عنوان متابولیسم اولیه در نظر گرفته می شود و ترکیبات تولید شده که برای زنده ماندن و سالم ماندن گیاه لازم هستند متابولیت اولیه نامیده می شوند. همچنین در گیاهان، مسیرهای متابولیکی دیگری نیز وجود دارد که محصول این مسیرها برای گیاه کاملاً مشخص نیست که به این ترکیبات متابولیت های ثانویه اطلاق می گردد و به مسیر تولید آنها متابولیسم ثانویه می- گویند.

 

 

متابولیت های اولیه در بین تمام گیاهان مشترک هستند ولی نوع و میزان متابولیت های ثانویه از یک گونه گیاهی به گونه ای دیگر ممکن است متفاوت باشد. متابولیت های ثانویه گیاهی براساس نحوه بیوسنتز به ترپن ها، فنولیک ها و ترکیبات ازت دار تقسیم می شوند [Taiz & [Zeiger, 2002.