عنوان                   صفحه

 

 

 1-4-3-9- کادمیم.. 20

 

 

1-4-3-10- جیوه. 22

 

 

1-4-3-11-سرب.. 24

 

 

1-4-3-12- سلنیم.. 25

 

 

1-4-3-13- وانادیم.. 26

 

 

1-4-3-14- مولیبدن.. 28

 

 

1-4-3-15- آلومینیم.. 29

 

 

1-4-3-16- آنتیموان.. 31

 

 

1-4-4- عوامل مؤثر بر تحرک مجدد فلزات سنگین در رسوبات.. 32

 

 

1-4-5- ورود، متابولیسم و حذف فلزات سمناک از بدن.. 33

 

 

1-5- هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای… 35

 

 

1-5-1- منشأ هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای.. 38

 

 

1-5-1-1- منابع طبیعی.. 41

 

 

1-5-1-2- منابع انسان‌زاد. 43

 

 

1-5-2- چگونگی قرارگیری در معرض هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای.. 45

 

 

1-5-3- راه‌های ورود و خروج هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای از بدن.. 46

 

 

1-5-4- تأثیر هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای بر سلامت… 46

 

 

1-5-4-1- اثر بر سیتم ایمنی بدن.. 46

 

 

1-5-4-2- سرطان.. 47

 

 

1-5-4-3- سایر اثرها بر سلامتی.. 48

 

 

1-5-5- هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای در محیط آبی.. 49

 

 

1-5-6- هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای در محیط رسوب.. 50

 

 

عنوان                        صفحه

 

 

 1-6- مطالعات پیشین… 51

 

 

1-7- اهداف تفصیلی رساله.. 53

 

 

 فصل دوم: موقعیت جغرافیایی و زمین‌شناسی منطقه مطالعاتی… 55

 

 

2-1- مقدمه.. 56

 

 

2-2- ویژگی­های جغرافیایی استان خوزستان.. 57

 

 

2-3- ویژگی آب و هوایی منطقه.. 61

 

 

2-4- زمین شناسی منطقه.. 61

 

 

2-5- چینه­نگاری ناحیه مورد مطالعه.. 62

 

 

2-5-1-چینه­نگاری نواحی جنوب، غرب و جنوب شرق استان.. 63

 

 

2-5-1-1- سازند گچساران.. 64

 

 

2-5-1-2- سازند میشان.. 65

 

 

 

2-5-1-3- سازند آغاجاری.. 66

 

 

2-5-1-4- بخش لهبری.. 67

 

 

2-5-1-5- سازند بختیاری.. 67

 

 

2-5-1-6- نهشته­های کواترنر. 68

 

 

2-5-2- چینه­نگاری نواحی شمال، شمال شرق و شمال غرب.. 68

 

 

2-5-2- 1- سازند سورمه. 69

 

 

2-5-2- 2-سازند کژدمی.. 70

 

 

2-5-2- 3-سازند سروک… 70

 

 

2-5-2- 4-سازند سورگاه. 71

 

 

 عنوان                صفحه

 

 

 2-5-2- 5-سازند ایلام. 72

 

 

2-5-2-6- سازند گورپی.. 72

 

 

2-5-2-7- سازند پابده. 73

 

 

2-5-2-8- سازند آسماری.. 73

 

 

2-6- حوضه آبریز رودخانه كارون.. 74

 

 

2-6-1-بخش میانی حوضه آبریز کارون بزرگ… 77

 

 

2-6-2- بخش غربی حوضه آبریز کارون بزرگ… 78

 

 

2-6-3- ریخت­شناسی(Morphology) 79

 

 

2-6-4- سدهای موجود در منطقه مطالعاتی.. 81

 

 

2-6-5- فرسایش‌پذیری منطقه مطالعاتی.. 85

 

 

2-6-6-شاخه­بندی حوضه آبریز کارون در استان خوزستان.. 89

 

 

 فصل سوم: مواد و روش‌ها. 93

 

 

3-1- نمونه‌برداری از رسوبات حوضه آبریز کارون.. 94

 

 

3-2- روش نمونه‌برداری از رسوب… 98

 

 

3-3- تعیین پارامترهای فیزیکوشیمیایی رسوب… 101

 

 

3-3-1- pH.. 101

 

 

3-3-2- هدایت الکتریکی(Electrical Conductivity) 102

 

 

3-3-3- ماده آلی.. 103

 

 

3-3-4- ظرفیت تبادل کاتیونی.. 106

 

 

3-3-5- تعیین بافت رسوب.. 108

 

 

 عنوان                     صفحه

 

 

 3-4- تحلیل داده‌ها 111

 

 

3-4-1- روش‌های زمین‌شیمیایی تحلیل داده‌ها 111

 

 

3-4-1-1- ضریب تمایز. 111

 

 

3-4-1-2- ضریب غنی‌شدگی.. 111

 

 

3-4-1-3- شاخص زمین انباشت… 113

 

 

3-4-1-4- شاخص خطر بالقوه بومشناختی.. 114

 

 

3-4-1-5- دستورالعمل‌های کیفیت رسوب.. 115

 

 

3-4-2- روش‌های آماری.. 118

 

 

3-4-2-1- آمار توصیفی.. 119

 

 

3-4-2-2- ضریب همبستگی.. 119

 

 

3-4-2-4- تحلیل مؤلفه‌های اصلی.. 120

 

 

3-4-2-3- تحلیل خوشه‌ای.. 121

 

 

3-5- ارزیابی آلودگی هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه­ای در رسوبات… 122

 

 

3-6- ترکیبات PAH سرطان‌زا و غیر سرطان‌زا 124

 

 

3-7- شناسایی منشأ هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه‌ای در رسوبات… 126

 

 

 فصل چهارم: فلزات سنگین در رسوبات حوضه آبریز کارون… 130

 

 

4-1- مقدمه.. 131

 

 

4-2- پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب رودخانه.. 131

 

 

4-3- پارامترهای فیزیکوشیمایی رسوب… 133

 

 

4-4- نتایج تجزیه نمونه‌های رسوب برای تعیین غلظت فلزات سنگین… 141

 

 

 عنوان                                          صفحه

 

 

 4-4-1- مولیبدن.. 142

 

 

4-4-2- مس…. 144

 

 

4-4-3- سرب.. 145

 

 

4-4-4- روی.. 146

 

 

4-4-5- نیکل.. 148

 

 

4-4-6- کبالت… 149

 

 

4-4-7- منگنز. 150

 

 

4-4-8- آهن.. 151

 

 

4-4-9- آرسنیک… 152

 

 

4-4-10- کادمیم.. 153

 

 

4-4-11- آنتیموان.. 154

 

 

4-4-12- وانادیم.. 155

 

 

4-4-13- کروم. 156

 

 

4-4-14- آلومینیم.. 157

 

 

4-4-15- جیوه. 159

 

 

4-5- مقایسه میانگین غلظت عناصر رسوبات حوضه آبریز رودخانه کارون با رودخانه‌های جهان.. 160

 

 

4-6- تحلیل زمین‌شیمیایی داده‌ها 163

 

 

4-6-1- ضریب تمایز. 163

 

 

4-6-2- ضریب غنی‌شدگی.. 169

 

 

4-6-3- شاخص زمین انباشت… 177

 

 

4-6-4- شاخص خطر بالقوه بوم‌شناختی.. 181

 

 

4-6-7- شاخص کیفیت رسوب.. 184

 

 

عنوان                     صفحه

 

 

 4-7- تحلیل آماری داده‌ها 187

 

 

4-7-1- ضریب همبستگی.. 192

 

 

4-7-2- تحلیل خوشه‌ای.. 196

 

 

4-7-3- تحلیل عاملی.. 198

 

 

 فصل پنجم: هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه­ای در رسوبات حوضه آبریز کارون. 203

 

 

5-1- مقدمه.. 204

 

 

5-2- نتایج تجزیه هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای در رسوب حوضه آبریز کارون.. 204

 

 

5-2-1- نفتالن: 207

 

 

5-2-2- اَسنفتن: 208

 

 

5-2-3- فلورن: 209

 

 

5-2-4-فنانترن: 211

 

 

5-2-5- آنتراسن: 212

 

 

5-2-6- فلورانتن: 213

 

 

5-2-7- پایرن: 215

 

 

5-2-8- بنزو(a) آنتراسن: 216

 

 

5-2-9-کرایزن: 217

 

 

5-2-10- بنزو(e) پایرن: 218

 

 

5-2-11- بنزو(b) فلورانتن: 220

 

 

5-2-12- بنزو(K) فلورانتن: 221

 

 

5-2-13- بنزو(a) پایرن: 222

 

 

 عنوان                     صفحه

 

 

 5-2-14- دی‌بنزو(a,h) آنتراسن: 224

 

 

5-2-15- بنزو(ghi) پریلن: 225

 

 

5-2-16-ایندنو(1,2,3-cd) پایرن: 226

 

 

5-3- مجموع هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه ای(PAHs∑). 229

 

 

5-4- راهنمای کیفیت رسوب… 231

 

 

5-5- مقایسه غلظت PAHهای رسوب حوضه آبریز کارون با برخی از رودخانه‌های جهان.. 236

 

 

5-6- PAHهای سرطان‌زا و غیرسرطان‌زا در نمونه‌های رسوب… 237

 

 

5-7- تعیین میزان سمناکی نمونه‌های رسوب… 240

 

 

5-8- ترکیب PAHها بر اساس تعداد حلقه‌ها 241

 

 

5-9- تعیین منشأهای احتمالی PAHها با استفاده از نسبت‌های ایزومری… 243

 

 

5-10- تحلیل آماری داده‌ها 247

 

 

5-10-1- تحلیل عاملی.. 251

 

 

5-12-2- تحلیل خوشه‌ای.. 254

 

 

 فصل ششم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات… 256

 

 

6-1- نتیجه‌گیری… 257

 

 

6-2- پیشنهادات… 264

 

 

Abstract   278

 

 

منابع فارسی… 265

 

 

منابع انگلیسی… 268

 

 

مقدمه

 

 

توسعه سریع فعالیت‌های بشر از قبیل معدنکاری، صنعت و کشاورزی در چند دهه اخیر به طور پیوسته به افزایش آلودگی محیط‌زیست منجر شده است. در این میان، سامانه‌های آبی زمینی و به ویژه رودخانه‌ها در برابر آلودگی آسیب‌پذیرتر هستند. در این سامانه‌ها بسیاری از آلاینده‌ها جذب سطحی رسوبات می‌شوند، بنابراین می‌توان از رسوب برای پایش آلودگی در سامانه‌های آبگین استفاده کرد. ترکیب رسوبات علاوه بر شرایط طبیعی، نشان‌دهنده فعالیت‌های انسان در حوضه آبریز است. آلودگی فلزات سنگین و ترکیبات آروماتیک چند حلقه‌ای از جمله نگرانی‌های زیست‌محیطی هستند که می‌توانند از منابع مختلف انسان‌زاد و زمین‌زاد وارد سامانه‌های رودخا‌نه‌ای شوند. فلزات سنگین به دلیل پایداری محیطی، تمرکز و سمناکی زیست‌شناختی، جذب و واجذب، پتانسیل اکسایش-کاهش، ته‌نشست، انحلال‌پذیری، کیلیتی شدن و خطرات بوم‌شناختی توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای نیز به دلیل سمناکی پایدار، آسیب به ژن‌ها، سرطان‌زایی و اثر منفی بر تولیدمثل در مطالعات زیست‌محیطی اهمیت زیادی دارند. بررسی زمین‌شیمی رسوبات آبگین، اطلاعات مهمی در مورد عناصر(به ویژه فلزات بالقوه سمی حل شده، معلق و ته‌نشین شده) و اطلاعات مهمی در مورد تاریخچه و فعالیت‌های حاکم بر منطقه در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. رسوبات آلوده شاخص‌های بسیار مهم آلودگی محیط‌های آبگین هستند، بنابراین برای پی بردن به شرایط سامانه آبگین بررسی زمین شیمیایی رسوب بسیار ضروری است.

 

 

1-2- زمین شیمی زیست محیطی

 

 

بسیاری از مباحث زیست محیطی نیازمند آشنا بودن با اصول زمین شیمی، و تحرک آلاینده‌هاست. زمین شیمی زیست محیطی مفهومی گسترده است که می‌تواند شامل هر فرایند زمین‌شیمیایی در سطح یا نزدیک به سطح زمین باشد که با سامانه‌ها و فرایندهای بی شماری در ارتباط است. در واقع مطالعات زمین‌شیمی زیست محیطی بیشتر بر فرایندهای شیمیایی مؤثر بر انسان و محیط زیست آن متمرکز است. این مطلب می‌تواند شامل شیمی آلاینده‌ها(در آب، خاک و هوا)، فروکاهی منابع طبیعی از جمله تغییر شیمیایی و تغییر اقلیم باشد(O’Day, 1999). این علم با شرایط زیست شناختی، شیمیایی و فیزیکی محیط مانند دما، حالت ماده، اسیدینگی، پتانسیل اکسایش-کاهش، هدایت الکتریکی و فعالیت باکتریایی در ارتباط است. تمام این عوامل بر تحرک، گسترش، توزیع، ته‌نشینی و غلظت فلزات و شبه فلزات بالقوه سمناک که به تندرستی اندامگان‌ها در یک بوم سامانه آسیب می رساند، اثر دارد. داده‌های زمین شیمیایی زیست‌محیطی، شرایط نابی را تعیین می‌کند که در آن تهدیدی برای ساکنین یک بوم سامانه وجود نداشته باشد، خواه این خطرات ناشی از نفوذ شیمیایی حاصل از هوازدگی سنگ‌ها و تخریب آن‌ها باشد و خواه از محیط زیستی باشد که در آن خطر آلودگی عناصر شیمیایی از فعالیت‌های انسانی ناشی می‌شود(Siegel, 2002). بنابراین ابتدا باید محیط‌هایی را که در معرض خطر آلودگی (طبیعی یا انسانزاد) هستند شناسایی و سپس این خطرها را توصیف و با استفاده از روشهای فیزیکی، شیمیایی و زیست شناختی آنها را کاهش داده، و یا از بین برد. به این منظور ابتدا باید رفتار زمین شیمیایی عناصر به خوبی شناخته شود (Wong et al, 2006). نقش زمین‌شیمیدان‌ها، بررسی غلظت بالای فلزات بالقوه سمناک در یک بوم‌سامانه، و پی بردن به منابع احتمالی فلزات است. زمین‌شیمیدان‌ها اصول تحرک‌پذیری شیمیایی در فازهای گازی، جامد و مایع را برای تعیین سرنوشت و مسیرهای ورودی فلزات به بوم‌سامانه‌ها به کار گرفته، و غلظت طبیعی هر نمونه‌ را تعیین می‌کنند تا سلامت اندامگان‌ها، و محیط‌های در ارتباط با آن‌ها را کنترل کنند. زمین‌شیمیدان‌ها به پاسخ فلزات آلاینده به شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیست‌شناختی پی برده و مؤثرترین، اقتصادی‌ترین و اجتماعی‌ترین روش‌ها را برای حل مشکل آلایندگی فلزات سمی موجود به کار می‌برند. از این دانش برای برنامه‌ریزی پروژه‌های توسعه، همراه با جلوگیری از تخریب‌های آتی ناشی از ورود آلاینده‌های فلزی بالقوه سمی به محیط استفاده می‌شود(Siegel, 2002).

 

 

1-3- محیط زمین­شیمیایی رسوب و ارزیابی زیست محیطی آن

 

 

رسوب، لایه‌ای از مواد کانیایی و آلی است که توسط فرایندهای شیمیایی، فیزیکی و زیست‌شناختی و تحت تأثیر هوازدگی شیمیایی و فیزیکی از سنگ اولیه یا بستر جدا شده و توسط عواملی چون آب، باد و یخسار به صورت حل‌شده، کلوئیدی، معلق و غلتان انتقال می‌یابد. این لایه بر اثر تغییراتی چون تغییر در سرعت آب، چگالی ذرات، اندازه ذرات، واکنش‌های شیمیایی و زیست‌شناختی در بستر رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، باتلاق‌ها، خلیج‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها نهشته می‌شود(Berkowitz et al, 2008). علاوه بر این، تخلیه‌هایی که از فعالیت‌های شهری، صنعتی و معدنکاری صورت می‌گردد منابع بالقوه ذرات هستند. ویژگی‌های فیزیکی مانند اندازه و چگالی رسوب در فرایند رسوبگذاری و حمل‌ونقل آن مهم هستند. رسوبات، مخلوطی ناهمگن از ذرات هستند که اندازه آن‌ها از میلی‌متر تا میکرون تغییر می‌کند و از نظر اندازه به سه رده گراول، ماسه و گل(سیلت و رس) تقسیم می‌شوند. گراول ویژگی‌های سنگ بستر را نشان می‌دهد. سیلت‌ها علاوه بر ویژگی‌های سنگ بستر، ممکن است فلزات را بصورت جذب سطحی همراه داشته باشد. غنی شدگی شدید فلزات در رسوبات رس اندازه و ماده آلی، در رسوبات معلق، رسوبات نهشته شده، شیل‌ها، کانی‌های اکسید آهن و منگنز و فازهای سنگی معادل آن‌ها مشاهده شده است(Seigel, 2002). جزء رسی سیلت مساحت سطحی بالایی دارد و به دلیل شیمی سطح آن احتمال بیشتری برای جذب آلاینده‌های آلی و فلزات سنگین دارد(Tessier et al. 1984). جزء ماسه‌ای و سیلت درشت‌دانه اغلب شامل کوارتز و گاهی کربنات‌ها(پوسته صدف، مرجان و غیره) و سیلیکات‌های دیگر مانند فلدسپات‌ها و یا قطعات سنگی است. ذرات رسی اغلب سیلیکات‌های ثانویه هستند. دیگر کانی‌های ثانویه مانند اکسیدهای آلومینیم و آهن در جزء سیلت ریزدانه و رس فراوان است. بیشتر آلاینده‌های انسان‌زاد با جزء رسی و سیلتی همراه است. رسوب یک مخزن و منبع اصلی مواد غذایی برای موجودات زنده آبی است. ترکیب رسوب علاوه بر اینکه شرایط طبیعی منابع آن‌ها را نشان می‌دهد می‌تواند نشان‌دهنده فعالیت‌های انسان در حوضه رودخانه‌ها، مصب‌ها و سواحل نیز ‌باشد. بیشتر جوامع انسانی در اطراف رودخانه‌ها و یا دیگر منابع آبی تشکیل می‌شوند و از این رو رسوبات آبرفتی، دریاچه‌ای و دریایی نیازمند مدیریت هستند. تجمع فلزات سنگین در رسوبات سطحی محیط‌های آب، به وسیله فرایندهای زیست‌شناختی و زمین‌شناختی رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به کاهش رشد، یا کاهش تولیدمثل و تنوع گونه‌های حفار رسوب و در نهایت مرگ ماهی‌ها منجر شود(Olubunmi et al., 2010)؛ بنابراین بررسی زمین‌شیمیایی رسوبات رودخانه‌ای برای پی بردن به شرایط سامانه‌های آبی امری حیاتی است، چرا که اطلاعات مهمی در مورد عناصر، به ویژه فلزات بالقوه سمی حل شده، معلق، و نهشته شده و دیگر آلاینده‌ها مانند هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. علاوه بر این، رسوبات، اطلاعاتی در مورد تاریخچه فرایندهای تأثیرگذار در منطقه  به ویژه آلودگی‌های طبیعی و انسان‌زاد به دست می‌دهد.

 

 

   1-1-4- كاربرد سازه‌های مشبك كامپوزیتی.. 21

 

 

   1-1-5- بررسی قابلیت جذب انرژی و مقاومت خمشی صفحات مشبك كامپوزیتی.. 23

 

 

1-2- پلیمرها و كامپوزیت‌های خودترمیم‌شونده. 28

 

 

   1-2-1- معرفی و تاریخچه مواد خودترمیم‌شونده 28

 

 

   1-2-2- روند خودترمیمی در پلیمرها 31

 

 

      1-2-2-1- طراحی مواد خود ترمیم شونده 31

 

 

      1-2-2-2- انواع مكانیزم‌های خودترمیمی در پلیمرها 31

 

 

         1-2-2-2-1- خودترمیمی ذاتی در پلیمرها 31

 

 

         1-2-2-2-2- خودترمیمی غیرذاتی در پلیمرها 38

 

 

         1-2-2-2-3- ارزیابی بازده خودترمیمی.. 43

 

 

   1-2-3- مروری بر كامپوزیت‌های پلیمری خودترمیم‌شونده حاوی الیاف توخالی.. 44

 

 

   1-2-4- كاربرد پلیمرها و كامپوزیت‌های خودترمیم‌شونده 54

 

 

      1-2-4-1- پوشش‌های ضدخراش… 54

 

 

      1-2-4-2- صنایع پزشکی.. 55

 

 

      1-2-4-3- صنایع هوافضا 55

 

 

      1-2-4-4- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی.. 56

 

 

      1-2-4-5- سایر كاربردها 56

 

 

1-3- اهداف اصلی از انجام پژوهش…. 57

 

 

 فصل دوم: مواد، تجهیزات و روش‌های آزمایش…. 58

 

 

2-1- معرفی مواد. 59

 

 

   2-1-1- رزین اپوكسی.. 59

 

 

   2-1-2- الیاف و پارچه شیشه. 61

 

 

   2-1-3- لوله‌های موئین شیشه‌ای.. 63

 

 

   2-1-4- سیلیكون قالب‌گیری.. 65

 

 

2-2- تجهیزات آزمایش…. 66

 

 

   2-2-1- تجهیزات مورد نیاز برای قالب‌گیری.. 66

 

 

   2-2-2- تجهیزات مورد نیاز برای ساخت نمونه كامپوزیت مشبك… 68

 

 

   2-2-3- نگهدارنده آزمون خمش سه‌نقطه‌ای.. 70

 

 

   2-2-4- دستگاه آزمون خمش سه‌نقطه‌ای.. 73

 

 

   2-2-5- سیستم اعمال فشار بر روی نمونه‌های كامپوزیتی مشبك… 74

 

 

2-3- روش انجام آزمایش…. 74

 

 

   2-3-1- ساخت قالب سیلیكونی.. 76

 

 

   2-3-2- روش ساخت نمونه‌های كامپوزیتی مشبك خودترمیم‌شونده 79

 

 

      2-3-2-1- محاسبات مربوط به وزن و درصد حجمی مواد مورد نیاز برای ساخت نمونه. 79

 

 

      2-3-2-2- برش الیاف و پارچه شیشه. 83

 

 

 

      2-3-2-3- ساخت شبكه خودترمیم‌شونده 83

 

 

      2-3-2-4- ساخت نمونه كامپوزیت‌مشبك (خودترمیم‌شونده و شاهد) 85

 

 

      2-3-2-5- كدگذاری نمونه‌ها 89

 

 

   2-3-3- تخریب نمونه‌های خودترمیم‌شونده 92

 

 

   2-3-4- آزمون خمش سه‌نقطه‌ای.. 93

 

 

فصل سوم: نتایج و بحث… 94

 

 

3-1- نتایج آزمون خمش نمونه‌های كامپوزیت مشبك…. 95

 

 

   3-1-1- نمونه‌های شاهد. 95

 

 

   3-1-2- نمونه‌های خودترمیم‌شونده 108

 

 

      3-1-2-1- تخریب نمونه‌های خودترمیم‌شونده 108

 

 

      3-1-2-2- محاسبه بازده ترمیم و تعیین درصد حجمی بهینه مواد خودترمیم‌شونده 111

 

 

      3-1-2-3- تعیین مدت‌زمان بهینه مورد نیاز برای ترمیم. 120

 

 

3-2- نتایج آزمون خمش نمونه‌های اپوكسی مشبك…. 121

 

 

   3-2-1- نمونه‌های شاهد. 121

 

 

   3-2-2- نمونه‌های خودترمیم‌شونده 125

 

 

      3-2-2-1- تخریب نمونه‌های خودترمیم‌شونده 125

 

 

 

2-3-      عوامل کاهش بازده در سلولهی خورشیدی تک پیوند. 13

 

 

2-4-      رویکردهای متفاوت با بهره گرفتن از ویژگیهای نقاط کوانتومی در طراحیQDSSCs 13

 

 

2-4-1-تنظیم گاف انرژی در نقاط کوانتومی.. 14

 

 

2-4-2-اثر حاملهای داغ. 15

 

 

2-4-3-تولید چندین جفت الکترون-حفره (اکسایتون) 17

 

 

2-4-4-سلولهای خورشیدی با نوار میانی.. 18

 

 

2-5-     سلولهای خورشیدی بر پایهی نقاط کوانتومی (QDSSCs) 19

 

 

2-5-1-ساختار و اصول عملکرد سلول های خورشیدی بر پایهی نقاط کوانتومی.. 20

 

 

2-5-2-اجزای مختلف سلول خورشیدی بر پایه نقاط کوانتومی.. 21

 

 

2-5-2-1-الکترود آند…………………………. 21

 

 

2-5-2-2-نقاط کوانتومی به عنوان حساس کننده و جاذب نور 22

 

 

2-5-2-3-الکترولیت اکسایشی کاهشی پلی سولفید. 24

 

 

2-5-2-4-الکترود مقابل…………………….. 25

 

 

2-5-3-برهمکنشهای انتقال و عبور الکترون-حفره در سلول های خورشیدی بر پایه نقاط کوانتومی.. 26

 

 

2-6-      مقایسهی سلولهای خورشیدی حساس شده با رنگدانه و نقاط کوانتومی.. 28

 

 

2-6-1-تفاوتهای ساختاری  و زمان انتقال بار در DSSCs و SSSCs. 29

 

 

بر نقاط کوانتومی به کار برده شده در QDSSCs به عنوان حساس کننده 34

 

 

بر کاتدهای به کار برده شده در QDSSCs 37

 

 

2-9-     نتیجهگیری.. 38

 

 

فصل 3-  ساخت و  روش های مشخصه یابی سلول های حساس شده با نقاط کوانتومی.. 41

 

 

3-1-     مقدمه.. 41

 

 

3-2-     مواد و تجهیزات مورد نیاز 41

 

 

3-2-1-مواد اولیه  41

 

 

3-2-2-تجهیزات مورد استفاده در فرایند ساخت… 42

 

 

3-3-     ساختارکلی سلول های حساس شده با نقاط کوانتومی.. 43

 

 

3-3-1-آماده سازی فوتوآند. 44

 

 

44

 

 

به روش دکتر بلید. 45

 

 

3-3-1-3-پخت حرارتی در کوره……….. 47

 

 

3-3-1-4-حساسسازی فوتوآند با نقاط کوانتومی کادمیوم سولفید به روش سیلار (SILAR) 47

 

 

3-3-1-5-ساخت نقاط کوانتومی CdSe  و حساسسازی آند به روش حمام شیمیایی(CBD) 49

 

 

3-3-2-آمادهسازی الکترود کاتد. 52

 

 

3-3-2-1-ساخت کاتد نوع اول از جنسCuS. 53

 

 

3-3-2-2-ساخت کاتد نوع دوم از جنس PbS. 53

 

 

3-3-2-3-ساخت کاتد نوع سوم از جنس مس سولفید/ سرب سولفید و سرب سولفید/مس سولفید. 54

 

 

 

3-3-2-4-ساخت کاتد با لایه نشانی پی در پی CuS/PbS…  به روش سیلار 54

 

 

3-3-3-ساخت الکترولیت پلی سولفید برای سلول های خورشیدی حساس شده با نقاط کوانتومی.. 55

 

 

3-3-4- بستن سلول های QDSSCs. 55

 

 

3-4-     روش های مشخصه یابی فوتوولتایی سلول های خورشیدی نقطه کوانتومی.. 57

 

 

3-4-1-اندازه گیری منحنی های ولتاژ – جریان.. 57

 

 

3-4-1-1-اندازه گیری منحنی های ولتاژ-جریان در روشنایی.. 57

 

 

3-4-1-2-اندازه گیری بازدهی تبدیل انرژی خورشیدی به الکتریکی و فاکتور کارکرد سلول.. 57

 

 

3-4-1-3-اندازه گیری منحنی های ولتاژ-جریان در تاریکی.. 58

 

 

3-4-2-اندازه گیری افت ولتاژ سلول با زمان.. 58

 

 

3-4-3-طیف سنجی امپدانس الکتروشیمیایی (EIS) 60

 

 

فصل 4-  تحلیل و نتایج مشخصه یابی سلول های ساخته شده. 64

 

 

4-1-مقدمه. 64

 

 

4-2- آنالیز میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) نانو ذرات تیتانیوم اکسید. 64

 

 

4-3-طیف جذب و عبور آند ها 67

 

 

4-4- مشخصه یابی کاتد ها به روش SEM… 68

 

 

4-5- مشخصات فوتوولتایی سلول های ساخته شده بر پایه کاتدهای مختلف… 71

 

 

4-6- بررسی اثر افزایش تعداد سیکل های سیلار در ساخت کاتد های نانو کامپوزیتی.. 76

 

 

4-7-آنالیز امپدانس الکتروشیمیایی.. 79

 

 

 

1-1-3-2-1-واکنش نیتریل­ها با معرف گرینیارد ………………………………………….7

 

 

1-1-3-2-2-واکنش C-کلرو-N-بنزیلیدن آنیلین­ها با معرف گرینیارد ………………………………………8

 

 

1-1-3-2-3-واکنش اکسیم ها با معرف گرینیارد …………………………………………..8

 

 

1-1-3-3-سنتز ایمین ها از طریق هیدروژن­زدایی از آمین ها …………………………………………9

 

 

1-1-3-4-سنتز ایمین­ها با استفاده از واکنش بین فنول­ها یا فنول­اتر­ها و نیتریل­ها …………………………9

 

 

1-1-3-5-سنتز ایمین­ها با استفاده از واکنش­های کاهشی ………………………………………10

 

 

1-1-3-5-1-سنتز ایمین­ها از کاهش اکسیم­ها ………………………………………………..10

 

 

1-1-3-5-2-سنتز ایمین­ها از کاهش نیتریل­ها ………………………………………………..10

 

 

1-1-3-6-سنتز ایمین از طریق واکنش آمید­های فلزی با کتون­های آروماتیک …………………………………..11

 

 

1-1-3-7-سنتز ایمین­ها با استفاده از واکنش کتال­ها و آمین­های نوع اول ……………………………11

 

 

1-1-3-8-سنتز C- سیانو ایمین­ها با استفاده از نیترون­ها ………………………………………………..11

 

 

1-1-3-9-سنتز ایمین­ها با استفاده از ایزوسیانات و الدهید ……………………………………………………12

 

 

1-1-3-10-سنتز ایمین­ها با استفاده از ایلید­های فسفر و نیتروسو بنزن ………………………….12

 

 

1-1-4-واکنش­های ایمین­ها ……………………………………………………………13

 

 

1-1-4-1 واکنش های افزایشی ایمین ها …………………………………………………13

 

 

1-1-4-1-1 افزایش هسته دوستی آب به ایمین­ها ………………………………………………..13

 

 

1-1-4-1-2- افزایش هیدروژن به ایمین­ها ………………………………………………13

 

 

1-1-4-1-3- افزایش هسته دوستی آمین­های نوع اول به ایمین­ها …………………..15

 

 

1-1-4-1-4- افزایش هسته دوستی ترکیبات دارای هیدروژن فعال …………………………15

 

 

1-1-4-1-5- واکنش افزایش الکترون دوستی هالوژن­ها به ایمین­ها ……………………………15

 

 

1-1-4-1-6- واکنش افزایش گروه­های آلکیل به ایمین­ها …………………………………….16

 

 

1-1-4-2- واکنش های تشکیل حلقه ……………………….17

 

 

1-1-4-2-1- واکنش تشکیل حلقه تیازولیدون ……………………….17

 

 

1-1-4-2-2- واکنش تشکیل حلقه بتا لاکتام ……………………………………17

 

 

1-1-4-2-3- واکنش تشکیل حلقه دی­آزیریدین ………………………………….18

 

 

1-1-4-2-4- واکنش تشکیل حلقه آزیریدین ……………………………………18

 

 

1-1-4-2-5- واکنش­های حلقه­سازی به صورت درون مولکولی ………………………..18

 

 

1-1-4-2-6- تشکیل حلقه با واکنش دیلز-آلدر ……………………………………………19

 

 

1-1-4-3- واکنش سه جزئی ایمین­ها با استر­های استیلنی و الدهید­ها ……………………………..20

 

 

1-2- تعیین خواص ضد باکتریایی ………………………………………………….21

 

 

1-2-1- باکتری­های گرم مثبت و گرم منفی ………………………………………………….22

 

 

1-2-1-1- باکتری استافیلوکوکوس اورئوس ……………………………………………………..22

 

 

1-2-1-2- باکتری باسیلوس سوبتیلیس ……………………………………………23

 

 

1-2-1-3- باکتری اشرشیاکلای ………………………………………………………………….23

 

 

1-2-1-4- باکتری سودوموناس آئروژینوزا …………………………………………..23

 

 

1-3- هدف از تحقیق …………………………………………….24

 

 

فصل دوم : بخش تجربی

 

 

2-1- بخش تجربی ……………………………………..26

 

 

2-1-1- مواد و حلال های مورد استفاده ……………………………………….26

 

 

2-1-2-دستگاه ها و لوازم مورد استفاده ………………………………………..27

 

 

2-1-3- روش خشک کردن حلال دی کلرو متان ………………………………………………28

 

 

2-2- سنتز مشتقات  N-سینامیلیدن آنیلین (a-i1) ………………………………………………….28

 

 

2-2-1- روش کار سنتز مشتقات N-سینامیلیدن آنیلین (a-i1) ……………………………….28

 

 

2-2-2- خواص فیزیکی N-سینامیلیدن آنیلین (a1) ………………………………………………29

 

 

2-2-3- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 4 – برمو آنیلین (b1) ………………………..29

 

 

2-2-4- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 4 – کلرو آنیلین (c1) ………………………………………..30

 

 

2-2-5- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 4 – متیل آنیلین (d1) …………………………………….30

 

 

2-2-6- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 3 – کلرو آنیلین (e1) ……………………………31

 

 

2-2-7- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 3 – متیل آنیلین (f1) ……………………………………….31

 

 

2-2-8- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – …………..32

 

 

2-2-9- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 2 – متیل آنیلین (h1) ……………………………………..32

 

 

2-2-10- خواص فیزیکی  N– سینامیلیدن – 2 – متوکسی آنیلین (i1) ……………………………………….33

 

 

2-3- واکنش سه جزیی مشتقات N– سینامیلیدن آنیلین با دی متیل استیلن دی کربوکسیلات و N’,N-دی فنیل پارابانیک اسید ..33

 

 

2-3-1- روش کار عمومی واکنش سه جزیی مشتقات N-سینامیلیدن آنیلین با دی متیل استیلن دی کربوکسیلات و N’,N-دی فنیل پارابانیک اسید .35

 

 

2-3-2- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-2،4-دی­اکسو-1،3،8-تری فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](a4) و II(a4)[.35

 

 

2-3-3- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(4-برمو­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](b4) و II(b4)[ ……………………………………37

 

 

2-3-4- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(4-کلرو­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](c4) و II(c4)[ …………………………………….39

 

 

2-3-5- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(4-متیل­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](d4) و II(d4)[ ……………………………………41

 

 

2-3-6- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(3-کلرو­­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](e4) و II(e4)[ …………………………………….43

 

 

2-3-7- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(3-متیل­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](f4) و II(f4)[ ……………………………………..45

 

 

2-3-8- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(2-برمو­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](g4) و II(g4)[ ……………………………………47

 

 

2-3-9- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(2-متیل­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](h4) و II(h4)[ ……………………………………49

 

 

2-3-10- خواص فیزیکی و مشخصات طیفی دی­متیل-8-(2-متوکسی­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](i4) و II(i4)[ ………………………………………51

 

 

2-4- بررسی خواص ضد باکتریایی ……..53

 

 

2-4-1- باکتری­های مورد استفاده …….53

 

 

2-4-2- روش کار …………………..53

 

 

فصل سوم: بخش بحث و نتیجه گیری

 

 

3-1- بررسی واکنش دو جزیی مشتقات آنیلین و سینامالدهید ………..56

 

 

3-2- بررسی واکنش­های چندجزیی مشتقات N-سینامیلیدن آنیلین­ها و دی­استر استیلنی  در مجاورت N’,N – دی فنیل پارابانیک اسید …………57

 

 

3-2-1- بررسی واکنش سه جزیی مشتقات N-سینامیلیدن آنیلین، دی­متیل استیلن دی­کربوکسیلات و N’,N-دی­فنیل پارابانیک اسید ..57

 

 

3-2-2-مکانیسم پیشنهادی واکنش سه جزیی مشتقات N-سینامیلیدن آنیلین­ها، دی­متیل استیلن دی­کربوکسیلات و N’,N-دی­فنیل پارابانیک اسید ….58

 

 

3-3- بحث و بررسی طیف ترکیبات سنتز شده …….60

 

 

3-3-1- بررسی طیف دی­متیل-2،4-دی­اکسو-1،3،8-تری فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](a4) و II(a4)[ 60

 

 

3-3-2- بررسی طیف دی­متیل-8-(4-برمو­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](b4) و II(b4)[ ………………………………………………………………………………….66

 

 

3-3-3- بررسی طیف دی­متیل-8-(4-کلرو­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](c4) و II(c4)[ ……………………………………………………………………………72

 

 

3-3-4- بررسی طیف دی­متیل-8-(3-متیل­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](f4) و II(f4)[ …………………………………………………………………………….79

 

 

3-3-5- بررسی طیف دی­متیل-8-(2-متوکسی­فنیل)-2،4-دی­اکسو-1،3-دی­فنیل-7-](E)-2-فنیل­وینیل[-6-اکسا-1،3،8-تری­آزا-اسپیرو[4.5]دک-9-ان-9،10-دی­کربوکسیلات  I](i4) و II(i4)[ ……………………………………………………………………………..85

 

 

3-4- بررسی خاصیت ضد باکتریایی ترکیبات (e1)، b)II4)، e)I4) و e)II4) ……………………………………………………………………..91

 

 

3-5- نتیجه ­گیری ……….92

 

 

3-6- پیشنهادات ……93

 

 

طیف­ها………………………….     …..94

 

 

– ایمین

 

 

ایمین­ها ترکیباتی با پیوند دوگانه کربن نیتروژن هستند که استخلاف­های متصل به این پیوند دوگانه، شامل گروه­های آلکیل، آریل و یا هیدروژن می­باشند] 1 [.

 

 

ایمین­ها دارای ساختار کلی زیر می­باشند:

 

 

1-1-1-  انواع ایمین­ها

 

 

ایمین­ها بر اساس نوع استخلاف­های متصل به آنها (R, R’, R”) به گروه­های الدیمین[1]، کتیمین[2]، آنیل[3] و شیف باز[4] دسته بندی می شوند:

 

 

1-1-1-1-الدیمین

 

 

الدیمین­ها ترکیباتی هستند که در آنها R آلکیل یا آریل و R’ هیدروژن باشد. مثالی از الدیمین:

 

 

1-1-1-2-کتیمین

 

 

کتیمین­ها ترکیباتی هستند که در آنها R و R’ هر دو آلکیل یا آریل باشد. مثالی از کتیمین:

 

 

          یکی از کاربرد­های الدیمین­ها و کتیمین­ها استفاده آنها به عنوان رقیق كننده­های فعال جدید است. رقیق كننده­های فعال تركیباتی هستند كه در واكنش­هایی ازجمله  سخت شدن لاك­ها  شركت كرده و  پس از سخت شدن به عنوان بخشی از مواد غیر فرار در لایه سخت شده باقی می­مانند.

 

 

1-1-1-3-آنیل

 

 

آنیل­ها ترکیباتی هستند که در آنها R و R’ آلیفاتیک، آروماتیک و یا هیدروژن باشد و R” فنیل یا مشتقات فنیلی باشد. مثالی از آنیل:

 

 

1-1-1-4-شیف باز

 

 

شیف باز­ها ترکیباتی هستند که در آنها R آریل ، R’ هیدروژن و R” آریل یا آلکیل باشد. مثالی از شیف باز:

 

 

از ترکیبات شیف باز به عنوان لیگند استفاده می­شود. برای کمپلکس­های سنتز شده با لیگاند­های شیف باز، خواص مغناطیسی، کاتالیزگری، دارویی و فلوئورسانی گزارش شده است[2-9].

 

 

1-1-2- خصوصیات فیزیکی ایمین­ها

 

 

ایمین­ها بر اساس نوع استخلاف متصل به پیوند دوگانه کربن نیتروژن هم به حالت فیزیکی مایع و هم جامد یا کریستال یافت می­شوند. در مواردی که استخلاف متصل به نیتروژن ایمین از نوع آریل می­باشد، ایمین مورد نظر در حالت جامد و زمانی که این استخلاف از نوع آلکیل باشد معمولا ایمین به حالت مایع وجود دارد.

 

 

1-1-3- روش­های تهیه ایمین­ها

 

 

ایمین­ها را با روش­های مختلفی می­توان ساخت که در ادامه به برخی از این روش­ها اشاره می­شود:

 

 

1-1 -3-1- سنتز ایمین­ها با استفاده از الدهید­ها یا کتون­ها با آمین­ها

 

 

رایج­ترین روش تهیه ایمین­ها واکنش الدهید­ها یا کتون­ها با آمین­ها می باشد. این واکنش اولین بار توسط دانشمند آلمانی به­نام هوگو شیف[5] در سال 1864 انجام شد (شمای 1-1 ) [16].

 

 

شمای 1-1: سنتز ایمین­ها با استفاده از الدهید­ها یا کتون­ها و آمین­های نوع اول

 

 

مکانیسم واکنش به این صورت می­باشد که ابتدا آمین نوع اول به الدهید یا کتون اضافه می شود و حد واسط کربینول[6] I را به­وجود می آورد سپس با از دست دادن آب ایمین مربوطه حاصل می­شود. در این واکنش از کاتالیزور اسیدی استفاده می­شود که مکانیسم تهیه ایمین در مجاورت کاتالیزور اسیدی در شمای 1-2 آورده شده است:

 

 

شمای 1-2: مکانیسم تشکیل ایمین­ها

 

 

برای مثال از واکنش استو­فنون با اتیل­آمین، کتیمین مربوطه حاصل می­شود (شمای 1-3 )[17].

 

 

شمای 1-3: واکنش تهیه کتیمین

 

 

از واکنش بین بنزالدهید و متیل آمین، الدیمین مربوطه به­دست آمده است (شمای 1-4 )[18].

 

 

شمای 1-4: واکنش تهیه الدیمین

 

 

همچنین از واکنش بین بنزالدهید و آنیلین، فراورده آنیل حاصل شده است (شمای 1-5 )[19].

 

 

شمای 1-5: واکنش تهیه آنیل

 

 

واکنش­های تهیه شیف باز در بیو­شیمی اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال ترکیب PLP که از مشتقات الدهیدی ویتامین B₆ می باشد از طریق گروه الدهیدی خود می تواند به گروه آمینو در آنزیم­ها متصل شود و شیف باز تشکیل دهد. در ادامه این شیف باز، از آنزیم به نیتروژن آمینواسیدها منتقل می­شود (شمای 1-6 )[20].

 

 

شمای 1-6: استفاده از واکنش­های شیف باز در بیو­شیمی

 

 

1-1-3-2-سنتز ایمین­ها با استفاده از ترکیبات آلی­فلزی

 

 

1-1-3-2-1- واکنش نیتریل­ها با معرف گرینیارد

 

 

در این واکنش یک آریل یا آلکیل گرینیارد به آریل سیانید اضافه می­شود که ابتدا یک حد واسط آلی­فلزی به­وجود می­آید سپس با هیدرولیز کنترل شده این حدواسط، کتیمین با بازده 70% حاصل می­شود.

 

 

هیدرولیز شدید این حد­واسط در نهایت به کتون منجر می­شود بنابراین در مرحله آخر از آمونیاک استفاده می­شود (شمای 1-7)[21].

 

 

شمای 1-7: تهیه ایمین­ها از نیتریل­ها و معرف گرینیارد

 

 

1-1-3-2-2- واکنش C-کلرو-N-بنزیلیدن آنیلین­ها با معرف گرینیارد

 

 

در C-کلرو-N-بنزیلیدن آنیلین­ها، اتم کلر می­تواند با گروه­های آلکیل یا آریل معرف گرینیارد با بازده بسیار خوبی جایگزین شود و ایمین مربوطه حاصل شود (شمای 1-8 ).

 

 

شمای 1-8: تهیه ایمین ها از C-کلرو-N-بنزیلیدن آنیلین­ها و معرف گرینیارد

 

 

1-1-3-2-3- واکنش اکسیم ها با معرف گرینیارد

 

 

اکسیم­های تهیه شده از الدهید­های آروماتیک با معرف گرینیارد واکنش می­دهند که محصول عمده این واکنش بنزیل آمین است و محصول جانبی واکنش، یک کتیمین می باشد (شمای 1-9)[24].

 

 

شمای 1-9- تهیه ایمین ها از اکسیم ها و معرف گرینیارد

 

 

1-1-3-3- سنتز ایمین ها از طریق هیدروژن­زدایی از آمین ها

 

 

واکنش هیدروژن زدایی از آمین ها اولین بار توسط ریتر[7] انجام شد. برای مثال ایزوبورنیل آنیلین با سولفور در دمای 220 درجه سانتی­گراد هیدروژن­زدایی می­شود و آنیل مربوطه با بازده 89% حاصل می­شود (شمای 1-10)[25].

 

 

شمای 1-10: تهیه ایمین­ها از طریق هیدروژن­زدایی از آمین­ها

 

 

1-1-3-4- سنتز ایمین­ها با استفاده از واکنش بین فنول­ها یا فنول­اتر­ها و نیتریل­ها

 

 

فنول­ها و اتر­های آنها با آریل یا آلکیل سیانید­ها در اتر و در مجاورت کاتالیزور هیدروژن کلراید واکنش می­دهد و کتیمین با بازده بالا تولید می­شود (شمای 1-11) .

 

 

شمای 1-11: تهیه ایمین­ها از فنول­ها یا فنول اتر­ها و نیتریل­ها

 

 

1-1-3-5- سنتز ایمین­ها با استفاده از واکنش­های کاهشی

 

 

 1-1-3-5-1- سنتز ایمین­ها از کاهش اکسیم­ها

 

 

اکسیم­های آلیفاتیک در واکنش با هیدروژن در مجاورت کاتالیزور نیکل و تحت فشارکاهش می­یابد و کتیمین مربوطه با بازده 30% حاصل می­شود (شمای 1-12) [29].

 

 

شمای 1-12: سنتز ایمین­ها با کاهش اکسیم­ها

 

 

1-1-3-5-2- سنتز ایمین­ها از کاهش نیتریل­ها

 

 

فنیل سیانید در مجاورت لیتیم آلومینیوم هیدرید و حلال تترا هیدروفوران به آمین کاهش می­یابد. سپس این آمین به ماده اولیه کاهش نیافته (فنیل سیانید) اضافه می­شود و ایمین مربوطه به عنوان محصول جانبی ایجاد می­شود (شمای 1-13) [30].

 

 

شمای 1-13: سنتز ایمین­ها با کاهش نیتریل­ها

 

 

1-1-3-6- سنتز ایمین از طریق واکنش آمید­های فلزی با کتون­های آروماتیک

 

 

آمید فلزی حاصل از آمین نوع اول با کتون­های آروماتیک واکنش می­دهد و ایمین مورد نظر تولید می­شود (شمای 1-14) [31].

 

 

شمای 1-14: تهیه ایمین­ها از واکنش آمید­های فلزی با کتون­های آروماتیک

 

 

1-1-3-7- سنتز ایمین­ها با استفاده از واکنش کتال­ها و آمین­های نوع اول

 

 

دی­اتیل­ کتال­ها با آلکیل یا آریل آمین­ها واکنش می­دهند و ایمین مورد نظر حاصل می­شود (شمای 1-15) .

 

 

شمای 1-15: تهیه ایمین­ها از واکنش کتال­ها و آمین­های نوع اول

 

 

 

فصل سوم: اتّهامات وارده بر سیّد جمال الدّین اسد آبادی

 

 

3-1. ملیّت سیّد جمال الدّین……………………………….39

 

 

3-2. دین و مذهب سیّد جمال الدّین………………………………. 42

 

 

.1-2-3الحاد و بی دینی………………………………. 43

 

 

.2-2-3بابیت……………………………….46

 

 

3-3- سیّد جمال و فراماسونری………………………………… 48

 

 

3-4- سیّد جمال عامل انگلیس……………………………….50

 

 

فصل چهارم: شرایط و گفتمان ها در آستانه ی انقلاب مشروطه

 

 

4-1. مقدّمه……………………………….54

 

 

4-2. اوضاع ایران در آستانه ی انقلاب مشروطه……………………………….56

 

 

4-2-1. شرایط بین المللی………………………………. 56

 

 

4-2-2. شرایط فرهنگی-اجتماعی………………………………… 58

 

 

4-2-3. شرایط سیاسی……………………………….59

 

 

4-2-4. شرایط اقتصادی………………………………. 61

 

 

4-3. گفتمان های رایج در آستانه ی انقلاب مشروطه……………………………… 62

 

 

4-3-1. گفتمان ملّی گرایان ( روشنفکران متجدّد و غرب گرا ) ……………………63

 

 

4-3-2. گفتمان دینی………………………………. 64

 

 

4-3-2-1. مشروطه خواه ……………………………….64

 

 

4-3-2-2. مشروطه ی مشروعه خواه……………………………….65

 

 

4-3-3. گفتمان اصلاحی سیّد جمال الدّین اسد آبادی ………………………………. 66

 

 

فصل پنجم: سیّد جمال الدّین و انقلاب مشروطه

 

 

5-1- مقدّمه……………………………….72

 

 

5 -2- سیّد جمال الدّین و مشروطه ………………………………. 73

 

 

5  -3 : ابعاد مختلف اندیشه های سیّد جمال الدّین اسد آبادی …………………….82

 

 

5-3-1- بعد فردی………………………………… 83

 

 

5-3-2 : بعد فرهنگی و اجتماعی………………………………… 85

 

 

5-3-3 : بعد دینی………………………………… 89

 

 

عوامل انحطاط و عقب ماندگی………………………………. 90

 

 

5 -3-4. بعد سیاسی………………………………… 94

 

 

الف) رابطه دین و سیاست……………………………….97

 

 

ب. مبارزه با استبداد داخلی………………………………. 98

 

 

ج: مبارزه با استعمار……………………………….100

 

 

5-4.مقایسه اندیشه های سیّد جمال الدّین اسد آبادی با دیگراصلاح طلبان هم عصراو………103

 

 

الف. از جهت شیوه برخورد با فرهنگ و تمدّن غرب………………..104

 

 

ب . از جهت چگونگی پذیرش علوم و فنون ( نوگرایی و اصلاح )…………………..105

 

 

 

ج. ازجهت چگونگی برخورد با استعمار سیاسی غرب ……………………………….107

 

 

د . از جهت نوع رابطه دین با سیاست……………………………….108

 

 

5 -5. سیر انتقال اندیشه های سیّد جمال الدّین……………………………….109

 

 

5-5-1 : قلم ( مکتوبات )………………………………. 110

 

 

5-5-2. زبان ( سخنرانی ها و گفتارهای تاریخی )……………………………… 115

 

 

5-6:تأثیر اندیشه های سیّد جمال الدّین برتوده های مردم و سران مشروطه…………116

 

 

5-6-1. سیّد جمال و توده های مردم……………………………….117

 

 

5-6-2. سیّد جمال الدّین و روشنفکران و سیاسیون……………………………….119

 

 

5-6-3. سیّد جمال الدّین و علما ( روحانیون )……………………………….125

 

 

نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………… 135

 

 

پیشنهادات………………………………. 137

 

 

محدودیت ها………………………………. 137

 

 

منابع……………………………….. 138

 

 

چکیده:

 

 

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سیّد جمال الدّین اسدآبادی در تحول گفتمان سیاسی شیعه در آستانه ی انقلاب مشروطه ی ایران است. با توجه به این که سیّد جمال ده سال پیش از مشروطه در گذشته است ،در این تحقیق تلاش شده با استفاده از روش های اسنادی و کتابخانه ای به بررسی کتب ،رسائل ،مقالات ،اسناد، گفته ها و خاطرات نزدیکان و هم عصران سید جمال پرداخته شود.

 

 

یافته های این پژوهش مشخص می کند در آستانه مشروطه گفتمان های متفاوت وگاه متضادی همچون گفتمان های دینی، که خود به دو دسته ی مشروطه خواه و مشروعه خواه  تقسیم می شود وگفتمان غربگرا رایج بوده است؛که به دلیل عدم انطباق و سازگاری با شرایط موجود و ناتوانی در انعکاس شرایط واقعی جامعه،نتوانسته عاملی مهم و اساسی در ایجاد انقلاب مشروطه باشد؛این درحالی است که افکار و اندیشه های سید جمال،که در قالب نامه،مقاله و سخنرانی منتشر می شده است؛ از یک سو نوعی گفتمان خاص را بوجود آورده، که ما آن را (گفتمان اصلاحی سید جمال) نامیده ایم؛و از دیگر سو گفتمان مذکور بیشترین تأثیر بر روند شکل گیری انقلاب مشروطه داشته است.در گفتمان اصلاحی سید جمال به دلیل شناخت همه جانبه ی او از دنیای متمدن(غرب)و تحولات ناشی از مدرنیته و همچنین درک شرایط متفاوت حاکم بر جامعه ی ایران، نقایص موجود در گفتمان های دیگر به چشم نمی خورد و به خوبی توانایی انعکاس شرایط و مشکلات جامعه ی ایران را دارا بود؛ به همین دلیل این گفتمان توانست بیشترین تأثیر را در جهت دهی فکریِ گروه ها و اقشار مختلفی همچون علما، سیاسیون و توده ی مردم داشته باشد و در نهایت به مثابه ی دستاویزی در بحران های سیاسی و فکری آستانه مشروطه خود نمایی کرد که نتیجه تمسک به آن پیروزی انقلاب مشروطه بود.

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

 

1-1- مقدمه

 

 

سیّد جمال الدّین مصلحی بزرگ دنیای اسلام که هر چند بیش از یک  قرن از در گذشت او می گذرد ولی همچنان تفکر و راه و روش او الهام بخش بسیاری از شخصیت ها، متفکران و روشن فکران مسلمان است. و دنیای عرب و همه مصلحان شیعی ایرانی تحت تاثیر مستقیم و یا غیرمستقیم سیّد جمال بوده اند.                                                                                                                                   

 

 

جنبش هایی نظیر اعرابی پاشا و اخوان المسلمین در مصر، مهدی سودانی و دکتر حسن   الترابی در سودان و جنبش های مشروطیت در عثمانی و مصر و ایران همگی ریشه در نهضت فکری_ سیاسی سیّد جمال داشته اند.

 

 

از دلایل عمده ی وسعت این تاثیر گذاری می توان به عوامل زیر اشاره کرد :

 

 

الف) حرکت سیّد جمال در سطحی فراتر از مذهب و ملّیت خاص و به طور عام در سطح جهان اسلام بود، چرا که  او همه ی کشور های اسلامی را وطن خود می دانست.

 

 

ب)سیّد جمال،جهانی،عام وانسانی می اندیشید ومتعّهد به ارزش های والای انسانی بود.

 

 

ج) سیّد جمال نه غرب ستیز بود و نه غرب گرا، بدین معنی که نه مانند سنّت گرایان به گونه ای احساسی و سطحی به رد  مطلق  غرب می پردازد و نه مانند متجدّدان غرب گرا
کور کورانه و به طور مطلق غرب را پذیرفته بود، او قائل به تمیز و تفکیک جنبه های مثبت و منفی تمدّن  جدید  بود. سیّد جمال با روی کردی انتقادی به سنّت و مدرنیته خواهان ترکیب و تلفیق جنبه های منطقی، عقلایی، انسانی و مفید هر دو از موضع دینی و تفکر دینی بود.

 

 

بزرگانی چون دکتر شریعتی درباره ی او چنین می گویند: (( در عصری که استعمار غرب در اوج سلطنت جهانی و شرق در حضیض خواب خرگوشی آن هم در جامعه های اسلامی، که  بر سر هر کشوری آدمک هایی از قبیل ناصر الدّین شاه حکومت  می کرد فریادی از حلقوم تنهایش بر می آورد. و  هم چون صور اصرافیل و ملّت های مسلمان کفن  بر خویش می درند و از قبرستان سکوت و رکود بر می شورند)).

 

 

افکار سیّد جمال در شرایطی که جهان اسلام در عقب ماندگی ذهنی و انحطاط فکری و اجتماعی و …  در خواب غفلت عمیقی به سر می بردند و دنیای غرب گام در مسیر  پیشرفت گذاشته و از دنیای شرق در جهت استعمار و  بردگی استفاده می کردند، ماهیت ضد استعماری دارد. 

 

 

استاد سیّد محمّد طباطبایی مورّخ و ادیب بزرگ در مورد تاثیر اندیشه های سیّد جمال الدّین و خدمات او چنین می نویسد : ((من چهره سیّد جمال الدّین اسد آبادی را برگزیده ام، زیرا عکس چهره ی او را در قانون اساسی و مطبوعات و فرهنگ جدید و همه ی تشکیلات اساسی حکومت مشروطه وطن خود می نگرم و عقیده دارم خدمتی که او به ایران کرد از نظر ارزش، بالاتر از خدمتی بوده که نادر و اردشیر و یعقوب لیث و شاه اسماعیل به تاریخ ایران کرده اند و در ردیف خدمت هوخشتره مادی و آرشاک پرتوی محسوب می شود)).

 

 

در مورد شخصیت این  چهره ی درخشان و مبارز و مجاهد  مقاله های  فراوانی  به زبان  های مختلف نوشته شده است که در این مقالات اهداف مبارزات و روحیّات این مرد بزرگ مورد بررسی قرارگرفته است و تا حدی افکار و اندیشه های مبارزاتی ایشان روشن شده است، اما هنوز ابهامات زیادی در مورد ایشان وجود دارد و البته زندگی پر ماجرای  سیاسی و اجتماعی ایشان نیز بر این ابهامات دامن زده است .

 

 

سیّد جمال عامل تحوّل بود و همواره می کوشید افکارش راهی به سوی آزادی و استعلای جهان اسلام باشد بنابراین مشروطه مدیون دیدگاه اصلاحی او می باشد، چون عامه مردم ایران حتّی در لغت هم مشروطه را نمی شناختند و آشنایان نیز به بیراهه رفته بودند. عدّه ای چون ملکم خان سیاسیون ملّی گرایی بودند که مذهب را در حاشیه قرار داده و خواستار پیاده شدن فرهنگ غرب بدون هیچ دخل و تصرفی بودند، امّا سیّد جمال الدّین مشروطه را راهی می دانست که از طریق آن با وجود حفظ  فرهنگ و ارزش های اسلامی عقب ماندگی های ناشی از بی تدبیری های حکومت های مستبد وابسته به غرب را جبران کند. بنابراین تاثیر سیّد جمال بر نهضت مشروطه چیزی نیست که بر دوست و دشمن پوشیده باشد.

 

 

2-1- بیان مسأله

 

 

برخی از اهل قلم که به مسائل حکومتی و سیاسی شیعه پرداخته اند چنین وانمود کرده   اند که شیعه دارای یک گفتمان سیاسی اصیل و ریشه دار و ثابت نبوده بلکه این گذر زمان و  زمان و حوادث و پیش آمدهای تاریخی است که مشخص  کننده گفتمان  سیاسی شیعه می باشد، ولی آیاتی چون آیه ولایت و چندین حدیث شریف از پیامبر (ص) و روایاتی چون مقبوله عمر بن حنظله و مشهوره ابی خدیجه همگی مؤیّد یک گفتمان سیاسی ثابت و لایتغیر برای اسلام و بویژه شیعیان می باشد و اگر دیده می شود که شیعه در طول تاریخ و در دوران سلسله های مختلف گفتمان های سیاسی متفاوتی را تجربه کرده بدین معنا نیست که علمای شیعه و به تبع آنها مردم با رضایت کامل چنین گفتمانی را پذیرفته باشند؛ بلکه این خلفا و سلاطین بوده اندکه با به انحراف کشاندن مسیر گفتمان اصیل شیعی در پی دست یابی به خواسته های خود بوده اند. ولی علمای شیعه با درایت حاصل از شناخت فقه سیاسی شیعه به وظایف خود در برابر حکومت های غیر مشروع واقف بوده و این آگاهی را به طرق مختلف به جامعه نیز تزریق کرده اند. یکی از این علمای آگاه و وظیفه شناس که برای محقّق شدن هدف مذکور دست به مبارزات خستگی  ناپذیر می زند و تا پای جان ایستادگی می کند سیّد جمال الدّین اسد آبادی است. این مبارز نستوه برای آگاه ساختن مسلمانان از انحرافی که در مسیر گفتمان سیاسی آنها پدید آمده و معرفی مسببین این انحراف دست به تلاش های بی وقفه ای می زند که در این مسیر اتهاماتی نامربوط نیز به جان دل می خرد. شروع فعالیت های سیاسی سیّد جمال همزمان است با زمزمه های انقلاب مشروطه در برخی کشورهای مسلمان،که سفرهای متعدد او به این کشورها و برخی کشورهای اروپایی که ریشه ی مشروطه از آنجا نشأت گرفته را نمی توان در شکل گیری اندیشه های سیاسی سیّد جمال بی تأثیر دانست. سیّد جمال با ارتباط با علما و مراجع بزرگ وقت و تربیت شاگردانی که هر کدام در حکم سفیرانی عمل می کردند که سبب انتقال اهداف سیاسی او در اقصی نقاط کشور می شدند؛ توانست اندیشه های خود را منتشر و شرایط و زمینه ایجاد یک انقلاب را مهیّا کند.