فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

 

 

1

 

 

 

 

 

 

1-1

 

 

مقدمه

 

 

2

 

 

 

 

 

 

1-2

 

 

طرح مسئله

 

 

3

 

 

 

 

 

 

1-3

 

 

سابقه تحقیق

 

 

4

 

 

 

 

 

 

1-4

 

 

فرضیات مسئله

 

 

5

 

 

 

 

 

 

1-5

 

 

توجیه ضرورت انجام تحقیق

 

 

5

 

 

 

 

 

 

1-6

 

 

هدف از اجرا

 

 

5

 

 

 

 

 

 

1-7

 

 

روش پژوهش و تکنیک­های اجرائی

 

 

6

 

 

 

 

 

 

1-8

 

 

 

ساختار پایان نامه

 

 

7

 

 

 

 

2.

 

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

 

 

8

 

 

 

 

 

 

2-1

 

 

مقدمه

 

 

9

 

 

 

 

 

 

2-2

 

 

معماری سرویس­گرا

 

 

9

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-1

 

 

تعاریف معماری سرویس­گرا

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-2

 

 

سرویس

 

 

12

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-3

 

 

مفاهیم مرتبط با معماری سرویس­گرا

 

 

15

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-4

 

 

فناوری­های سازنده سرویس وب

 

 

17

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-5

 

 

یکپارچه­سازی سیستم­های سازمان و تعامل پذیری بین سازمانی به کمک SOA

 

 

20

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-6

 

 

چرخه­حیات معماری سرویس­گرا

 

 

21

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-7

 

 

مزایای معماری سرویس­گرا

 

 

23

 

 

 

 

 

 

2-3

 

 

امنیت نرم­افزار

 

 

23

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-1

 

 

مفاهیم پایه­ای امنیت

 

 

24

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-2

 

 

سیاست­های امنیتی

 

 

25

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-3

 

 

نیازمندی­های امنیتی

 

 

26

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-3-1

 

 

نیاز امنیتی اعتبارسنجی

 

 

27

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-3-2

 

 

نیاز امنیتی اختیار سنجی

 

 

28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-3-3

 

 

نیاز امنیتی رازداری

 

 

28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-3-4

 

 

نیاز امنیتی حفاظت از داده

 

 

29

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-3-5

 

 

نیاز امنیتی جامعیت

 

 

30

 

 

 

 

 

 

 

 

2-3-2

 

 

امنیت و معماری سرویس­گرا

 

 

31

 

 

 

 

 

 

2-4

 

 

مدیریت فرآیند کسب­و­کار

 

 

36

 

 

 

 

 

 

 

 

2-4-1

 

 

چرخه­حیات مدیریت فرآیند کسب­و­کار

 

 

38

 

 

 

 

 

 

 

 

2-4-2

 

 

سیستم مدیریت فرآیند کسب­و­کار

 

 

41

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-4-2-1

 

 

بخش­های اصلی مربوط به یک BPMS

 

 

43

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-4-2-2

 

 

بخش­های جانبی مربوط به یک سیستم BPMS

 

 

44

 

 

 

 

 

 

2-5

 

 

مدیریت فرآیند کسب‌وکار و معماری سرویس­گرا

 

 

44

 

 

 

 

 

 

 

 

2-5-1

 

 

مروری بر برخی متدلوژی‌های معماری سرویس­گرا

 

 

46

 

 

 

 

 

 

 

 

2-5-2

 

 

بررسی مدل­ها و سامانه­های مدیریت فرآیند کسب­و­کار سرویس­گرا

 

 

49

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-5-2-1

 

 

مدل چهارقلوی معماری سرویس­گرای مسیر چابک

 

 

49

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-5-2-2

 

 

سامانه­های یکپارچه مدیریت فرآیند کسب­و­کار و SOA

 

 

50

 

 

 

 

 

 

2-6

 

 

نتیجه­گیری

 

 

55

 

 

 

 

3.

 

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

 

56

 

 

 

 

 

 

3-1

 

 

مقدمه

 

 

57

 

 

 

 

 

 

3-2

 

 

نگاه کلی و هدف از ارائه مدل پیشنهادی

 

 

57

 

 

 

 

 

 

3-3

 

 

معرفی مدل پیشنهادی

 

 

60

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3-1

 

 

معرفی چرخه­حیات مدل پیشنهادی

 

 

61

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3-2

 

 

شرح کامل فازهای چرخه­حیات مدل پیشنهادی

 

 

66

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3-3

 

 

ارتباط میان مدیریت فرآیند کسب­و­کار و معماری سرویس­گرا در مدل پیشنهادی

 

 

79

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3-4

 

 

معماری لایه­ای مدیریت فرآیند کسب‌وکار سرویس­گرای امن

 

 

80

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3-5

 

 

نیازمندی­های امنیتی مدیریت فرآیند کسب­و­کار سرویس­گرای امن

 

 

84

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3-6

 

 

مؤلفه‌های امنیتی مدیریت فرآیند کسب­و­کار سرویس­گرای امن

 

 

89

 

 

 

 

 

 

3-4

 

 

نتیجه­گیری

 

 

95

 

 

 

 

4.

 

 

فصل چهارم: محاسبات و یافته­های تحقیق

 

 

97

 

 

 

 

 

 

4-1

 

 

مقدمه

 

 

98

 

 

 

 

 

 

4-2

 

 

مطالعه موردی

 

 

98

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-1

 

 

استخراج نیازمندی­های عمومی در راستای مدل پیشنهادی

 

 

98

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-2

 

 

استخراج نیازمندی­های امنیتی سیستم در راستای مدل پیشنهادی

 

 

100

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-3

 

 

طراحی و مدل­سازی فرآیند در راستای مدل پیشنهادی

 

 

105

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-4

 

 

بررسی تأثیرات مدل پیشنهادی بر مورد مطالعاتی نسبت به رویکرد قبلی

 

 

115

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-5

 

 

قابلیت­های امنیتی مدل پیشنهادی

 

 

116

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-6

 

 

مقایسه سیستم فعلی با سیستم مدیریت فرآیند کسب­و­کار سرویس­گرای امن

 

 

117

 

 

 

 

 

 

 

 

4-2-7

 

 

بررسی محدودیت­های مدل پیشنهادی

 

 

119

 

 

 

 

 

 

4-3

 

 

نتیجه­گیری

 

 

119

 

 

 

 

5.

 

 

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

 

 

120

 

 

 

 

 

 

5-1

 

 

خلاصه تحقیق

 

 

121

 

 

 

 

 

 

5-2

 

 

نتایج تحقیق

 

 

122

 

 

 

 

 

 

5-3

 

 

مزایای تحقیق

 

 

122

 

 

 

 

 

 

5-4

 

 

نوآوری­های تحقیق

 

 

123

 

 

 

 

 

 

5-5

 

 

کارهای آینده

 

 

124

 

 

 

 

6.

 

 

پیوست­ها و ضمایم

 

 

125

 

 

 

 

 

 

ضمیمه الف

 

 

کدهای WSDL مربوط به مشخصه سرویس احراز هویت

 

 

126

 

 

 

 

 

 

ضمیمه ب

 

 

کدهای WSDL مربوط به مشخصه سرویس پرداخت آنلاین

 

 

129

 

 

 

 

 

 

ضمیمه ج

 

 

کدهای WSDL مربوط به مشخصه سرویس صدور فاکتور

 

 

130

 

 

 

 

 

 

ضمیمه د

 

 

اشکال مربوط به فرآیند اعتبارسنجی مهارت

 

 

133

 

 

 

 

 

 

ضمیمه ‌و

 

 

مقالات استخراج شده از پایان­نامه

 

 

136

 

 

 

 

 

 

ضمیمه ه

 

 

واژه­نامه انگلیسی به فارسی

 

 

139

 

 

 

 

 

 

ضمیمه ی

 

 

واژه­نامه فارسی به انگلیسی

 

 

141

 

 

 

 

7.

 

 

منابع و مآخذ

 

 

149

 

 

 

 

مقدمه

 

 

امروزه سازمان­ها برای ارائه محصولات و خدمات مناسب به مشتریان و حفظ و ارتقای جایگاه راهبردی خود باید از چالاکی و سرعت مناسبی برخوردار باشند تا در صورت بروز مسائل و مشکلات مختلف بتوانند مدل کسب­و­کار خود را تغییر داده و آن­را بهبود دهند. سازمان­هایی که برای رسیدن به اهداف سازمان از فناوری اطلاعات استفاده می­کنند، هنگامی که بخواهند تغییری را در سیستم اعمال کنند باید تمامی جنبه­های آن ازجمله فرآیندها، قوانین، کاربران، مدل داده­ای و… را تغییر دهند؛ لذا برای انعطاف در برابر تغییرات به سیستم­هایی نیاز است که علاوه بر امکان استقرار مدل کسب­و­کار فعلی، امکان بهبود مدل کسب­وکار را نیز داشته باشد. با ظهور معماری سرویس­گرا، دریچه تازه­ای برای طراحی انعطاف­پذیر سیستم­های سازمانی به روی معماران نرم­افزار گشوده    شده­است. در این معماری، سیستم به صورت سرویس­های کاملاً استاندارد، مستقل از پلتفرم، قابل توسعه و انعطاف­پذیر تحلیل و طراحی شده و پیاده­سازی می­شود. معماری سرویس­گرا از دو عنصر اساسی سرویس و پیام تشکیل شده است. هر سرویس شامل دو قسمت رابط­ سرویس و پیاده­سازی آن می­باشد. پیاده­سازی هر سرویس با هر فناوری و روی هر سکویی[1] امکان­پذیر است، لذا سرویس نهایی مستقل از سکو و فناوری خواهد بود. هر سرویس، منطق کسب­و­کار و داده مخصوص به خود را دارد و سرویس­ها از یکدیگر مستقل هستند؛ در نتیجه با تغییر یک سرویس، سایر سرویس­ها دست‌خوش تغییر قرار نمی­گیرند. هر سرویس برای استفاده از عملکرد و یا داده­های سایر سرویس­ها به رابط آن سرویس پیام می­فرستد و پاسخ خود را در قالب یک پیام دریافت می­کند. سرویس­ها      می­توانند با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و هم­نوایی[2] سرویس­ها با هم، کلان – فرآیندهای کسب­ و­ کار را پیاده­سازی نمایند.

 

 

با وجود آنکه نسل قبلی سیستم­های مدیریت فرآیند کسب­و­کار از گذشته تا به حال تحت قالب سیستم­های گردش کار حضور داشته است، اما این مفهوم در حال حاضر و با فراگیر شدن معماری سرویس­گرا و فناوری­ها و استاندارهای مربوط به آن شیوع بیشتری یافته است. به عبارتی در سال­های اخیر دو مفهوم معماری سرویس­گرا و مدیریت فرآیند کسب­و­کار سبب هم­افزایی و تقویت یکدیگر شده­اند. سیستم­های مدیریت فرآیند کسب­و­کار سیستم­های مدیریتی هستند که کلیه فرآیندهای کلان و خرد سازمان را خودکار می­نمایند. این سیستم­ها امکان شناسایی، مدل­سازی، استقرار، اجرا، مدیریت وظایف، یکپارچه­سازی با سایر سیستم­های اطلاعاتی، کنترل و بهبود فرآیندهای کسب­و­کار سازمانی را به صورت استاندارد در اختیار سازمان قرار می­دهند. با همه مزایای گفته­ شده برای معماری سرویس­گرا باید به این نکته توجه کرد که این معماری دارای نقاط ضعفی هم می­باشد چرا که قابلیت انعطاف­پذیری و ویژگی باز بودن معماری سرویس­گرا سبب بروز مشکلات امنیتی و چالش­های جدیدی در این زمینه شده است؛ لذا اعمال مکانیسم­های امنیتی در سیستم­های مدیریت فرآیند  کسب­و­کار مبتنی بر معماری سرویس­گرا سبب ارائه مدلی امن برای این سیستم­ها خواهد شد که در این پایان­نامه به آن می­پردازیم.

 

 

1-3-2  کلاس بندی وشناخت علایم ترافیکی.. 12

 

 

1-3-2-1  کلاس بندی با شبکه های عصبی مصنوعی.. 13

 

 

1-3-2-2 کلاس بندی با استفاده از تطبیق الگو. 14

 

 

1-3-2-3 شناخت علامت توسط دیگر طبقه بندی کننده ها 14

 

 

1-3-2-4 OCR and Pictograms Recognition. 15

 

 

1-4 بهدست آوردن موقعیت جغرافیایی محل نصب علایم ترافیکی، ارزیابی محل نصب آن. 15

 

 

1-5 ساختار این پایان نامه. 16

 

 

 2-پیشینه تحقیق.. 17

 

 

2-1 مقدمه. 17

 

 

2-2 پیشینه تحقیقاتی سیستمهای آشکارسازی علایم ترافیکی.. 17

 

 

2-2-1 آشکارسازی بر اساس رنگ… 18

 

 

2-2-2 آشکارسازی بر اساس شکل.. 19

 

 

2-2-3آشکارسازی بر اساس شکل ورنگ… 22

 

 

2-2-4 آشکارسازی بر اساس یادگیری ماشین.. 24

 

 

2-2 پیشینه تحقیقاتی سیستمهای شناخت علایم ترافیکی.. 24

 

 

2-3-1شناخت علایم ترافیکی بوسیله شبکه های عصبی.. 25

 

 

2-3-2 شناخت علایم ترافیکی بوسیله تطبیق الگو. 26

 

 

2-3-3 شناخت علامت توسط دیگر طبقه بندی کننده ها 27

 

 

2-3-4 OCR and Pictograms Recognition. 28

 

 

 3-آشکارسازی علایم ترافیکی.. 30

 

 

3-1 مقدمه. 30

 

 

3-2 دلایل دشواری مقایسه بین تکنیکهای آشکارسازی علایم. 30

 

 

3-3 مشکلاتی که سر راه آشکارسازی و شناسایی علایم ترافیکی قرار دارد. 31

 

 

3-3-1میزان نور متغیر است و قابل کنترل نیست.. 31

 

 

3-3-2حضور اشیا دیگر. 32

 

 

3-3-3تفاوت ظاهری علایم. 33

 

 

3-3-4تغییر فیزیکی علامت.. 34

 

 

3-3-5 تغییر رنگ علامت.. 35

 

 

3-3-6 حرکت بلوری.. 35

 

 

3-4 رویکردهای آشکارسازی علایم ترافیکی.. 36

 

 

3-4-1 آشکارسازی علایم ترافیکی بر اساس رنگ… 36

 

 

3-4-1-1 بررسی اجمالی فضاهای رنگی.. 37

 

 

3-4-1-2-1 قطعه بندی آستانه رنگی.. 41

 

 

3-4-1-2-2 پیوستن پویای پیکسل.. 42

 

 

3-4-1-2-3  تبدیل به HSI/HSV.. 42

 

 

 

3-4-1-2-4 رشد دادن منطقه. 42

 

 

3-4-1-2-5 شاخص گذاری رنگ… 43

 

 

3-4-2 آشکارسازی بر اساس شکل.. 43

 

 

Hierarchal Spatial Feature Matching. 44

 

 

3-4-2-2 Hough Transform.. 44

 

 

3-4-2-3 Similarity Detection. 45

 

 

3-4-2-4 Distance Transform Matching. 45

 

 

3-4-3 آشکارسازی علامت با استفاده از شکل ورنگ… 46

 

 

3-4-4 آشکارسازی بر اساس یادگیری ماشین.. 47

 

 

 4-شناسایی علایم ترافیکی.. 49

 

 

4-1 مقدمه. 49

 

 

4-2 شناسایی اشکال توسط ماشین.. 49

 

 

4-2-1 مشکلاتی که در این راه وجود دارند. 50

 

 

4-2-1-1 چرخش،بازتاب(آینه)،ترجمه،تغییر مقیاس… 51

 

 

4-3 الگوریتمهای شناخت علایم ترافیکی.. 52

 

 

4-3-1شبکه های عصبی.. 53

 

 

4-3-1-1 شبکه های پس انتشار. 54

 

 

4-3-1-2 پرسپترون چند لایه. 54

 

 

4-3-2 تطبیق الگو. 55

 

 

4-3-3 کلاس بندی با PSO.. 56

 

 

4-3-4 کلاس بندی با SVM… 57

 

 

4-3-5 شناخت علایم ترافیکی توسط OCR and pictogram.. 61

 

 

 5-طراحی و پیاده سازی سیستم وارزیابی آن. 62

 

 

5-1 مقدمه. 62

 

 

5-2آشکارسازی علامت بوسیله ،تجزیه وتحلیل لکه. 62

 

 

5-2-1 تعریف لکه. 62

 

 

5-2-2شناسایی مناطق مورد علاقه: 65

 

 

5-2-3فیلترهای میانه دوبعدی.. 66

 

 

5-2-4 استخراج لبه های اشیا: 68

 

 

5-2-5 حذف لکه های زاید. 70

 

 

5-2-5-1تجزیه وتحلیل هیستوگرام رنگها 72

 

 

5-2-5-2 تجزیه وتحلیل ابعاد علامت: 74

 

 

5-2-6بلوک دیاگرام آشکارسازی علایم ترافیکی : 77

 

 

5-2-7 نتایج بدست آمده برای بخش آشکارسازی علایم ترافیکی.. 77

 

 

5-3 شناسایی علایم ترافیکی: 79

 

 

5-3-1شیوه ای بازگشتی برای تقسیم بندی شکل براساس بردار ویژه. 79

 

 

5-3-1-1 محاسبه ماتریس کواریانس: 79

 

 

5-3-1-2 استخراج دو مقدار ویژه. 80

 

 

5-3-1-3 ناحیه بندی شکل بر اساس بردارهای ویژه. 81

 

 

5-3-1-4 محاسبه مقادیر ویژه وبردارهای ویژه؛ زیر ناحیه ها 82

 

 

83

 

 

5-3-2 استخراج پارامترهای مستقل از مقیاس،انحراف،دوران. 83

 

 

5-3-2-1پارامتر (eigen-ratio) 84

 

 

5-3-2-2 پارامتر (compactness) 84

 

 

5-3-2-3 پارامتر (normal-angle) 85

 

 

5-3-2-4 پارامتر(center) 86

 

 

5-3-3 آزمایش مستقل بودن پارامترها(دوران،انتقال،مقیاس) 87

 

 

5-3-4 تقسیم بندی علایم ترافیکی بر اساس شکل ظاهری ورنگ آنها 91

 

 

5-3-5 شناسایی شکل کلی علایم ترافیکی،توسط شبکه های عصبی.. 96

 

 

5-3-6 آموزش شبکه های عصبی.. 97

 

 

5-3-6-1 آموزش شبکه عصبی برای شناسایی شکل کلی علامت.. 98

 

 

5-3-6-2 آزمایش صحت کلاس بندی در شبکه عصبی.. 99

 

 

5-3-7 شناسایی پیام علامت.. 102

 

 

5-3-8 بلوک دیاگرام سیستم شناسایی علایم ترافیکی بوسیله شبکه عصبی.. 104

 

 

5-3-9 نتایج شناسایی علایم ترافیکی.. 105

 

 

5-4 تعیین محل نصب علامت و ارزیابی آن. 106

 

 

5-4-1 سیستم موقعیت یاب جهانی چگونه کار میکند. 107

 

 

5-4-2 محاسبه محل نصب  علامت.. 109

 

 

5-4-3 ارزیابی علامت ترافیکی.. 111

 

 

5-4-4 رسم نقاط بر روی نقشه. 112

 

 

5-4-4-1 سیستم اطلاعات جغرافیای(GIS) 112

 

 

5-4-4-2 تجزیه وتحلیل World file. 114

 

 

5-4-5-2 رسم یک نقطه جغرافیایی.. 120

 

 

5-4-5 نتیجه اجرای کلی  الگوریتم وارزیابی نقاط بدست آمده. 123

 

 

 6-نتایج وپیشنهادات.. 128

 

 

 7-منابع. 129

 

 

8-چکیده انگلیسی.. 137

 

 

1-مقدمه

 

 

 ابتدا در این فصل به معرفی علایم ترافیکی وسیستمی که علایم ترافیکی را شناسایی کند، می پردازیم وسپس کارهایی که برای شناسایی صحیح علامت لازم است ،مورد بررسی قرار خواهد گرفت؛ درنهایت هم ساختار این پایان نامه را توضیح می­دهیم.

 

 

1-1-دلایل احساس نیاز به سیستم شناسایی علایم ترافیکی

 

 

تمایل انسان­ها به آسایش هرچه بیش­تر و حمل و نقل آسان، سبب ایجاد وسایل نقلیه زمینی گردیده است. با رشد جمعیت، هر روزه به تعداد وسایل نقلیه‌ای كه در خیابان‌ها وجاده‌ها تردد می‌كنند افزوده می‌شود. با توجه به این تعداد بی‌شمار وسایل نقلیه، نیاز به كنترل آنها به منظور جلوگیری از تصادفات تا حد ممكن و در نتیجه كاهش تلفات جانی و مالی فراوان كاملاً احساس می‌شود. بخش عمده‌ای از وظیفه كنترل و هدایت وسایل نقلیه در خیابان‌ها و جاده‌ها توسط علائم راهنمایی و رانندگی صورت می­گیرد. بنابراین مشاهده علائم و عمل كردن به پیام آن ها بوسیله رانندگان ضروری و مهم می‌باشد. با توجه به اهمیت این مسأله اگر بتوان سیستم خودكاری برای تشخیص علائم واعلام پیام آن­ها به رانندگان طراحی نمود، كمك زیادی به آرامش رانندگان خواهد کرد و عبور ومرور روان خواهد شد و بدین ترتیب كلیه رانندگان بویژه رانندگان مبتدی می‌توانندتمركز بیش­تری بر روی كنترل وسیله نقلیه داشته باشند.

 

 

1-1-2 علایم ترافیکی

 

 

علایم راهنمایی و رانندگی مانند انواع چراغ ها، تابلوها، خط کشی ها، نوشته ها، ترسیم ها ونیز علایم تعیین سمت عبور که باید روی راه ها کشیده شود، براساس قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور ومرور در جاده و کنوانسیون مربوط به علایم راهها-مصوب 1354 تهیه شده اند. تشخیص، انتخاب، تهیه، جانمایی، نصب ، ترسیم و نگهداری علایم عمودی و افقی راهنمایی و رانندگی درشهرها بر اساس دستورالعملی خواهد بود که به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور می رسد و در جاده ها به عهده وزارت راه وترابری می باشد. در مواقع اضطراری راهنمایی و رانندگی و پلیس راه می توانند خود اقدام به انتخاب نوع علایم و محل استفاده و در صورت لزوم تهیه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد ، به شهرداری و یا وزارت راه و ترابری اعلام نمایند. مفاهیم رنگ و شکل علایم و تابلوها و چگونگی رفتار رانندگان پس از دیدن آنها ، که درکتاب های آموزشی باید ارائه شود، از سوی کار گروهی متشکل از نمایندگان وزارت کشور، وزارت راه و ترابری و راهنمایی و رانندگی تهیه و به همراه این آیین ن امه برای اطلاع عمومی در اختیار مراجع صلاحیت دار و با همکاری شوراهای اسلامی شهرها در اختیار عموم مردم قرار می گیرد]1[. علایم ترافیکی در ایران به شش دسته کلی تقسم بندی می­شوند:

 

 

1-1-2-1:علایم اخطاری(هشدار دهنده):از این علایم برای آگاه ساختن راننده نسبت به خطرات احتمالی موجود در مسیر استفاده میشود.این علایم  معمولا با مثلث قرمز رنگ نمایش داده می­شود.

 

 

شکل ‏1‑1:علایم اخطاری]1[

 

 

 1-1-2-2-تابلوهای انتظامی(مقرراتی):با استفاده از این نوع علایم،دستورالعملی را به راننده متذکر می­شوند ویاممنوعیت یا محدودیتی را گوشزد می­کنند.

 

 

شکل ‏1‑2:علایم انتظامی]1[

 

 

 1-1-2-3-تابلوهای اخباری(اطلاعاتی):این علایم معمولا  اطلاعات مشخصی ومعینی را به رانندگان درباره منطقه می دهند.

 

 

شکل ‏1‑3:علایم ورود به منطقه]1[

 

 

شکل ‏1‑4:علایم اخباری]1[

 

 

1-1-2-4-علایم راهنمای مسیر:این علایم معمولا  جهت حرکت وفاصله تا مقصد را مشخص میکنند.

 

 

شکل ‏1‑5:علایم راهنمای مسیر]1[

 

 

1-1-2-5-علایم مکمل:جهت اختصاص علایم رانندگی به گروه خاصی از وسایل نقلیه ویا تکمیل معنی علایم رانندگی دیگر کاربرد دارد.

 

 

شکل ‏1‑6:علایم مکمل]1[

 

 

1-1-2-6-تابلوهای محلی:با توجه به خصوصیات محل نصب علایم، طراحی می­شوند.

 

 

شکل ‏1‑7:علایم محلی]1[

 

 

1-2 کاربرد آشکارسازی وشناسایی علایم ترافیکی[1]

 

 

آشکارسازی وشناسایی علایم ترافیکی در سال­های اخیر بیش­تر مورد استقبال  محققان قرار گرفته است وتحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته است،این علاقه ناشی از محدوده وسیع برنامه های کاربردی در این حوزه است، معمولا این برنامه ها دارای قابلیت­های زیر هستند:

 

 

 

• نگهداری بزرگراهها:امروزه برای این­که وضعیت ظاهری علایم ترافیکی را بررسی کنند وهم چنین بررسی مکان نصب این علایم،باید یک اپراتور انسانی به­طور مستمر به نوارویدیویی که از بزرگراه­ها گرفته شده است، نگاه کند.این کار بسیار کسل کننده و زجرآور است،زیرا علایم ترافیکی در زمان­های مختلفی پدیدار می­شوندواپراتور توجه زیادی برای این کار باید به خرج بدهد.“Esprit European project AUTOCAT”درحال حاضر پیش­قدم شده تامحل علایم ترافیکی را به­صورت اتوماتیک جمع آوری کند.

 

 

• فهرست علایم موجود:به­طوراساسی برنامه های کاربردی ای که برای این کار طراحی شده اند هم درشهر وهم در بزرگراه شبیه هم هستند و وظایف یکسانی دارند.

 

 

• سیستم های پشتیبان راننده:[2]تشخیص علایم رانندگی وکلاس بندی آن­ها موضوعی است که در سیستم های پشتیبانی از رانندگی کم­تر مورد مطالعه قرار گرفته است.خودروهای هوشمند در آینده باید برخی از تصمیمات،مانند میزان سرعت و انتخاب مسیر را با توجه به علایم رانندگی اتخاذ کنند.اگرچه در آینده می­توان این سیستم را بخشی از یک وسیله نقلیه کاملا خودکار دانست،اما در حال حاضرمی­توان از این سیستم برای محدود کردن اتوماتیک سرعت وسیله نقلیه ویا دادن هشدارهای لازم به راننده استفاده کرد. اگر سرعت بیش از حد مجاز باشد و یا در زمانی که راننده،در حال انجام حرکت غیر قانونی است، به او علامت یا هشداری دهد]3[.

 

 

در قرن بیست ویکم، اتومبیل بخش لاینفکی از زندگی را اشغال کرده است، پس باید راننده ها از قوانین ومقرراتی که توسط علایم ترافیکی گوشزد می­شود تبعیت کنند. با توجه به پیشرفت تکنولوژی، سیستم­های دستیار راننده وسیستم­های پشتیبان راننده برای افزایش راحتی واطمینان ایجاد شدند]4[.

 

 

1-2-1 سیستم های پشتیبان راننده

 

 

اتومبیل­های های مدرن، در نوع حسگرها، کامپیوتر وتکنولوژی ارتباطی تغییرات بزرگی نسبت به گذشته  داشته اند؛ به­عنوان مثال می­توان سیستم های کروزکنترل تطبیقی (ACC[3]) ، (LDWA[4])، (BLIS[5]) را برشمرد.این سیستم های پشتیبان راننده به­طور خودکار بخشی از کار رانندگی را به­عهده می­گیرد، درنتیجه رانندگی راحت­تر وامن تری را برای راننده به ارمغان می­آورد ]5[. خطای انسانی عامل 90% تصادفات رانندگی است، در بسیاری از این حوادث، راننده تلاشی برای اجتناب از این برخورد انجام نمی­دهد. این نشان از سهل انگاری و غفلت راننده درباره حادثه است]6،7[.

 

 

فلسفه وجود سیستم های پشتیبان راننده؛ کاهش تعداد تصادفاتی است که با خطای انسانی انجام می­گیرد.پس با کمک این سیستم ها می­توان از جنبه های زیان بار حوادث(مرگ ومیر، صدمات مالی، ایجاد ترافیک) جلوگیری کرد وآن­ها را کاهش داد. این سیستم ها با افزایش راحتی رانندگی، روان کردن جریان ترافیک، باعث کاهش تولید گازهای گلخانه ای و هم چنین کاهش هزینه ها می­گردد]8[.

 

 

1-2-2 سیستم های دستیار راننده[6]

 

 

سیستم های دستیار راننده، کمک شایانی را به رانندگان ارائه می­دهند. بسیاری از این سیستم­ها به منظور افزایش امنیت وراحتی در طی دهه گذشته در وسایل نقلیه به­کار گرفته شده اند، به­عنوان مثال می­توان به سیستم­های کنترل ثبات خودرو(VSC[7])،سیستمهای هدایت برقی کمکی (EPAS[8])،کنترل ضد رول آور(ARC[9]) اشاره کرد. برخی از این دستیارهای راننده وظایف خاصی را برای بهبود عملکرد، در رانندگی انجام  می­دهند، برخی دیگر نیز برای همراهی وهمکاری با انسان طراحی شده اند. مخالفان طرح­های کاملا اتوماتیک سیستم­های دستیار راننده، به این نکته اشاره می­کنند که این سیستم­ها باعث سلب اقتدار و مسئولیت انسان می­شوند.

 

 

از آنجا که سیستمهای دستیار راننده معمولا با یک راننده انسان همکاری می­کنند، پس در نتیجه عمل­کرد آن­ها به واکنش خوب و سنجیده عامل انسانی هم بستگی دارد. بنابراین باید عملکرد راننده انسان را هم در ارزیابی این حلقه موثر دانست. تا­همین اواخر برای آزمایش نمونه های اولیه این سیستمها از شبیه سازهای رانندگی استفاده می­کردند، این فرایند هزینه و زمان زیادی را به سیستم تحمیل می­کرد. امروزه از روشی مبتنی بر شبیه سازی کامپیوتری به­همراه رانندگان انسانی به­عنوان جایگزین روش قبلی استفاده می­شود، چون که دقیقا رفتارهایی که انسان در شرایط مختلف بروز می دهد را نمی­توان تعیین کرد]9[.

 

 

شکل ‏1‑8: سیستمی که مرسدس بنز طراحی کرده، علامت ورود ممنوع را شناسایی می کند]10[

 

 

 شکل ‏1‑9: نمونه هایی از دستیار های راننده؛  (a)دستیار راننده طراحی شده شرکت VALEO ،برای پارک کردن ودید دنده عقب؛(b) دستیار راننده طراحی شده شرکت مرسدس بنز،برای پارک کردن ودید دنده عقب

 

 

3 اهداف پایان نامه

 

 

باتوجه­ اهداف در نظر گرفته شده برای پایان نامه، سیستمی که طراحی می­شود باید کارهای زیر را به­درستی انجام دهد:

 

 

 

• آشکارسازی علایم ترافیکی[10]

 

 

• کلاس بندی علایم ترافیکی[11] وشناخت علایم ترافیکی[12]

 

 

• به­دست آوردن موقعیت جغرافیایی محل نصب علایم ترافیکی وارزیابی محل نصب آن

 

 

1-3- 1 آشکارسازی علامت ترافیکی

 

 

در مرحله آشکارسازی علامت روی تصویر پیش پردازش انجام می گیرد و بخش بندی[13] تصویر با توجه به خصوصیات رنگ[14]واشکال[15]، انجام  می­گیرد. هر کدام از این بخش­ها حاوی مناطقی است که احتمال وجود علامت ترافیکی در آن زیاد است.رنگ­ها نقش مهمی را در سیستم­های آشکارسازی علامت ترافیکی را ایفا می کنند، با این حال شناسایی اشکال نیز مورد استفاده گروه­های تحقیقاتی فراوانی قرارگرفته است]11[. پس می توان گفت که عمده روشهایی که در این مرحله مورد استفاده قرار می­گیرد به شرح زیر است:

 

 

 

 

٢-٢ یادگیری …………………………………………………………………………………………………………………….15

 

 

١-٢-٢ نظریه های یادگیری ………………………………………………………………………………………………..17

 

 

١-١-٢-٢  دیدگاه کارکردگرایی …………………………………………………………………………………………17

 

 

٢-١-٢-٢ دیدگاه تداعی گرایی …………………………………………………………………………………………..19

 

 

٣-١-٢-٢ دیدگاه شناختی ………………………………………………………………………………………………….21

 

 

٤-١-٢-٢ دیدگاه عصبی _ فیزیولوژیکی ……………………………………………………………………………..24

 

 

٥-١-٢-٢ دیدگاه تکاملی ……………………………………………………………………………………………………24

 

 

٦-١-٢-٢ نظریه خبرپردازی یا پردازش اطلاعات ………………………………………………………………….25

 

 

2-2-2 پژوهش ها انجام شده در زمینه راهبردهای شناختی…………………………………………………….27

 

 

1-2-2-2 تکرار یا مرور…………………………………………………………………………………………………….27

 

 

2-2-2-2  بسط یا گسترش معنایی………………………………………………………………………………………28

 

 

3-2-2-2 سازمان دهی……………………………………………………………………………………………………….29

 

 

3-2-2 فراشناخت……………………………………………………………………………………………………………..30

 

 

1-3-2-2 تمایز شناخت وفراشناخت ……………………………………………………………………………………36

 

 

2-3-2-2 مولفه های فراشناختی……………………………………………………………………………………………38

 

 

3-3-2-2 برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………………………….39

 

 

4-3-2-2 كنترل ونظارت…………………………………………………………………………………………………….40

 

 

5-3-2-2 نظم دهی…………………………………………………………………………………………………………….40

 

 

6-3-2-2 رشد فراشناخت…………………………………………………………………………………………………..41

 

 

7-3-2-2 فنون آموزش راهبردهای شناختی وفراشناختی……………………………………………………………44

 

 

8-3-2-2 الگوهای آموزش راهبردهای فراشناختی…………………………………………………………………….47

 

 

4-2-2 آموزش فنی وحرفه ای……………………………………………………………………………………………….48

 

 

1-4-2-2 پیشینه آموزش های مهارتی فنی وحرفه ای ……………………………………………………………….48

 

 

2-4-2-2 پیشینه سازمان فنی وحرفه ای در ایران……………………………………………………………………..50

 

 

3-4-2-2 نقش آموزش فنی وحرفه ای در چند کشور جهان………………………………………………………60

 

 

4-4-2-2 راهنمای شاخه کاردانش………………………………………………………………………………………… 69

 

 

5-2-2 فناوری چیست…………………………………………………………………………………………………… .  73

 

 

1-5-2-2 فناوری اطلاعات و ارتباطات ………………………………………………………………………..74

 

 

2-5-2-2 فناوری اطلاعات و سواد اطلاعاتی………………………………………………………………………….76

 

 

3-5-2-2 آموزش فناوری……………………………………………………………………………………………………78

 

 

4-5-2-2 چگونگی ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزشی ……………………………………80

 

 

5-5-2-2 سواد فناوری………………………………………………………………………………………………………87

 

 

6-5-2-2 رویكرد تلفیق فناوری و آموزش…………………………………………………………………………….88

 

 

7-5-2- 2الگوی بهره گیری از فناوری در فرآیند یاددهی – یادگیری…………………………………………89

 

 

8-5-2- 2 رویکرد های مواجهه با فناوری جدید ……………………………………………………………………90

 

 

 

9-5-2- 2 نقش سازمان فنی و حرفه ای در آموزش افراد در زمینه فناوری اطلاعات وارتباطات………93

 

 

6-2-2 پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………………….94

 

 

١-6-٢.تحقیقات انجام شده در ایران……………………………………………………………………………………….94

 

 

2-6-٢ تحقیقات انجام شده در خارج از کشور………………………………………………………………………..98

 

 

فصل سوم : روش شناسی

 

 

1-3  مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………………………..100

 

 

2-3 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. 101

 

 

1-2-3 متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………103

 

 

3-3 جامعه ونمونه آماری ……………………………………………………………………………………………………103

 

 

1-3-3  جامعه آماری  ……………………………………………………………………………………………………..103

 

 

2-3-3  نمونه آماری…………………………………………………………………………………………………………..103

 

 

4-3  واحد تحلیل………………………………………………………………………………………………………………104

 

 

5-3 روش نمونه گیری وحجم نمونه ……………………………………………………………………………………104

 

 

6-3 روش و ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………………..104

 

 

7-3 روایی واعتبار ابزار اندازه گیری ……………………………………………………………………………………105

 

 

1-7-3 اعتبار تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….105

 

 

2-7-3 اعتبار محتوای تحقیق …………………………………………………………………………………………….105

 

 

3-7-3  پایایی و روایی تحقیق …………………………………………………………………………………………..106

 

 

8-3  شرح محیط پژوهش…………………………………………………………………………………………………..107

 

 

9-3 روش های تحلیل آماری …………………………………………………………………………………………….107

 

 

10-3 خلاصه ای از برنامه آموزشی اجرا شده………………………………………………………………………..108

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم : اراﺋﻪ وتجزیه تحلیل داده ها

 

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..111

 

 

آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………………………………112

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه اول……………………………………………………………………………………………………114

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه 1/1……………………………………………………………………………………………………116

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه 2/1……………………………………………………………………………………………………118

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه3/1…………………………………………………………………………………………………….120

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه دوم……………………………………………………………………………………………………121

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه1/2……………………………………………………………………………………………………..123

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه2/2……………………………………………………………………………………………………..124

 

 

تجزیه وتحلیل فر ضیه 3/2…………………………………………………………………………………………………….126

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم : بحث ونتیجه گیری

 

 

1-5  مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………129

 

 

2- 5  نتایج (یافته های پژوهش)……………………………………………………………………………………………130

 

 

3-5 بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………..133

 

 

4-5 محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………..135

 

 

5-5 پیشنهادات:

 

 

الف) پیشنهادات پژوهشی …………………………………………………………………………………………………….136

 

 

ب) پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………………………….136

 

 

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………138

 

 

فهرست منابع غیر فارسی ……………………………………………………………………………………………………..142

 

 

ضماﺋم

 

 

پرسشنامه پیش آزمون و پس آزمون

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

 

 

عنوان                                                                                                       صفحه

 

 

جدول1-2 : حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات………………………………………………………………………….74

 

 

جدول2-2 : تأثیر ICT بر آموزش…………………………………………………………………………………………….85

 

 

جدول-1- 4 : وضعیت جنسی پاسخگویان……………………………………………………………………………… 112

 

 

جدول-2- 4 : توزیع فراوانی وضعیت تحصیلی پاسخگویان………………………………………………………..112

 

 

جدول-3- 4 : توزیع فراوانی وضعیت هوشی پاسخگویان…………………………………………………………..113

 

 

جدول-4- 4 : آماره‌های آموزش راهبردهای شناختی ………………………………………………………… …….115

 

 

جدول-4-4 : آزمون تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبردهای شناختی…………………………………115

 

 

جدول- 5- 4 : آماره‌های آموزش راهبردهای تکرارو تمرین …………………………………………………….. 117

 

 

جدول- 5-4 : آزمون تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبردهای تکرار و تمرین………………………117

 

 

جدول -6- 4 : آماره‌های آموزش راهبردهای شرح و بسط ……………………………………………. …………119

 

 

جدول- 6-4 : تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبردهای شرح و بسط…………………………………..119

 

 

جدول-7- 4 : آماره‌های آموزش راهبردهای سازمان دهی …………………………………………………. …….120

 

 

جدول-7-4 : تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبردهای شرح و بسط……………………………………121

 

 

جدول -8- 4 : آماره‌های آموزش راهبردهای فراشناختی ………………………………………………………….122

 

 

. جدول-8-4 : تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبردهای فرا شناختی…………………………………..122

 

 

جدول-9- 4 : آماره‌های آموزش راهبردبرنامه ریزی ………………………………………………………………….123

 

 

جدول-9-4 :  تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبرد برنامه ریزی………………………………………….124

 

 

جدول-10-4 : آماره‌های آموزش راهبرد کنترل و نظارت ………………………………………………………….125

 

 

جدول-10-4 : تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبرد کنترل و نظارت………………………………….125

 

 

جدول-11- 4 : آماره‌های آموزش راهبرد نظم دهی ………………………………………………………………….127

 

 

جدول-11-4 : تفاوت میانگین(T-Test) آموزش راهبرد  نظم دهی……………………………………………127

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

 

برخلاف گذشته که تصور می شد توانایی یادگیری هر فرد تابعی از میزان هوش و استعدادهای اوست، در چند سال اخیر این نظریه در میان روانشناسان قوت گرفته است که با وجود نقش تعیین کننده عوامل ذاتی هوش و استعداد در یادگیری، عوامل غیر ذاتی دیگری نیز مانند راهبردهای یادگیری (راهبردهای شناختی و فراشناختی) در این رابطه مهم قلمداد می شوند. راهبردهای شناختی به هرگونه رفتار، اندیشه یا عمل یادگیرنده گفته می شود که او در ضمن یادگیری مورد استفاده قرار می دهد و هدف آن کمک به فراگیری سازماندهی و ذخیره سازی دانش ها و مهارت ها و نیز سهولت بهره برداری از آنها در آینده است( واینستاین و هیوم، 1998). راهبردهای فراشناختی تدابیری هستند برای نظارت بر راهبردهای شناختی و هدایت آنها.

 

 

موضوع پژوهش حاضر عبارت است از مقایسه اثر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر یادگیری مبانیICT  بر روی دانش آموزان کاردانش است، به منظور بررسی تأثیر آموزش این راهبردها بر یادگیری مبانی ICT از بین هنر جویان  رشته کامپیوتر 120 نفر هنرجو به روش تصادفی در دسترس درچهار گروه (دو گروه کنترل ودوگروه آزمایش ) جایگزین شدند، به خاطر محدودیت هایی که محقق در انتخاب کاملاً تصادفی آزمودنی ها و نیز کنترل تمام متغیرهای مداخله گر مانند رابطه شاگرد ومعلم و سابقه قبلی پیشرفت تحصیلی با آنها مواجه بود از یک طرح نیمه آزمایشی استفاده ‏کرد. قبل از اجرای متغیر مستقل با آزمون هوشی(ماتریستهای پیشرونده ریون) مشخص شد همه آزمودنی ها از نظر هوش در یک سطح قرار دارند آزمودنیهای انتخاب شده در دو گروه(شناختی و فراشناختی) به وسیله پیش آزمون کامپیوترواینترنت مورد سنجش قرار گرفتند. برنامه آموزشی در طول ٦ جلسه ٦ ‏ساعت گنجانده شده بود، چهارگروه آزمایشی و کنترل از لحاظ نوع تدریس معلمان، برنامه زمان بندی شخص معلم و سایرشرایط هیچ تفاوتی وجود نداشت و تنها تفاوت بین گروه های آزمایشی و کنترل درآموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بود. نتایج حاکی از آن بود که میانگین نمرات دانش آموزانی که آموزش راهبرد شناختی را گذراندند(88/18) بیشتر از دانش‌آموزان گروه کنترل بود که دوره آموزش های راهبرد شناختی را نگذراندند (14) و میانگین نمرات دانش آموزان که دوره آموزش راهبرد فراشناختی را گذراندند (74/16) بیشتر از دانش‌آموزان گروه کنترل بود که این دوره  را نگذرانده بودند(19/11). با مقایسه نتایج آزمون مشخص شد که در ابتدا گروه ‏ها از لحاظ عملکرد در آزمون ها تقریباً به صورت  یکسان عمل کرده اند در پایان دوره و پس از آموزش راهبردها نمره یادگیری دروس ذکر شده توسط گروه های آزمایش، به گونه معناداری بیش از گروه های کنترل بود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که باید اصلاحاتی از نظر آموزش مهارتهای یادگیری در برنامه درسی مدارس به خصوص دانش آموزان کاردانش انجام گیرد.

 

 

وازه های کلیدی : یادگیری ، راهبردهای شناختی(مرور وتکرار، بسط وگسترش وسازمان دهی )، راهبردهای فراشناختی (برنامه ریزی، کنترل و نظارت ونظم دهی )، مبانیICT( ویندوزو اینترنت) عملکرد، هنر جویان کاردانش.

 

 

1-1 مقدمه

 

 

دنیا در حال گذر از جامعه صنعت محور به جامعه اطلاعا ت محور یا به عبارت دیگر گذر از دنیای فیزیکی به مجازی است. ورود به عصراطلاعات و زندگی اثربخش در جامعه اطلاعا ت محور، مستلزم شناخت ویژگیهای آن است. یکی از نهادهای اجتماعی که در این عصردستخوش تغییرات وسیع خواهد شد نهاد آموزش و یادگیری در سطوح عمومی و عالی است. در گذر به جامعه اطلاعاتی، نقش عمده بردوش دانش آموختگان جامعه است و آموزش و یادگیری می باید بر اساس رویکردهای جدید تنظیم شود پیش نیاز وارد شدن به این پهنه، گسترش سریع و وسیع فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه آموزش می باشد. فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل تحول پذیری و قدرت تأثیر فراوانی که در رشد آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و… دارد یکی از پویاترین و بحث انگیزترین رشته های علم و فناوری محسوب می شود. این پدیده توانسته به یکی از اجزای اساسی تشکیل دهنده جوامع مدرن تبدیل شود به گونه ای که لازم است به موازات خواندن، نوشتن و حساب کردن، درک فناوری اطلاعات و ارتباطات و تسلط بر مهارت ها و مفاهیم  پایه ICT   به عنوان بخشی از هسته مرکزی آموزش و پرورش مورد توجه قرارگیرد. برای رسیدن به این مهم نه تنها اضافه کردن چند واحد درسی برای یادگیری مبانی ICT کافی نیست بلکه چگونه آموزش دادن و فراگیری این دروس باید درآموزش و پرورش بسیار مورد توجه قرار گیرد. میل به دانستن وتلاش برای دانستن و فهمیدن از ویژگی های جدایی ناپذیر وجود آدمی است، از این رو ذهن انسان همواره در گیر انبوهی از پرسشها بوده است.و در این میان این پرسش اساسی که فرد درباره دانستن چه می داند، و چگونه و تا چه حد می داندجایگاه خاص خود را داشته است. امروزه اهمیت یادگیری بر هیچ کس پوشیده نیست و تمام مراکز آموزشی چه رسمی وغیر رسمی هدف اصلی آنها یادگیری وایجاد تغییر در رفتار مخاطبین است. فناوری های یادگیری مبتنی بر کامپیوتر یادگیری مبتنی بر وب، دانشگاه مجازی و کلاس مجازی که در سایه توسعه شبکه های گسترده جهانی امکان پذیر گشته اند، راه را بر ظهور شیوه های نوین  آموزش ویادگیری هموار ساخته اند و امروزه روند سرمایه گذاری در آموزش الکترونیکی دارای رشد روز افزون و بی سابقه ای شده است. از آنجا که کامپیوتر و اینتر نت انسان را یک دنیای بسیار گسترده جهانی می کند و موجب ارتباط انسانها با یکدیگر در سرتاسر جهان می شود و یادگیری نحوه استفاده از کامپیوتر و اینتر نت موجب تسریع در تبادل دانش و اطلاعات و گرفتن سریع اطلاعات می شود ما در پژوهش حاضر سعی کردیم تا با استفاده از آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری بهتر و سریع تر مبانی کامپیوتر و اینتر نت را مورد آزمون قرار دهیم. در حقیقت فناوری اطلاعات و ارتباطات یا ICT امروزه در خیلی از کشورهای پیشرفته جهان جایگاه اصلی خود را پیدا کرده است، اما متأسفانه در کشور ما هنوز مورد توجه چندانی قرار نگرفته است و به نسبت اهمیت و ضرورتش مطالعه چندانی در این زمینه صورت نگرفته است، و یکی از دلایل انجام این پژوهش همین مسأله بود و از دلایل دیگر می توان به عدم توانایی اکثر دانش آموزان و حتی دانشجویان در استفاده بهینه از کامپیوتر و اینترنت اشاره کرد، چون همین که دانش آموز وارد اینتر نت می شود با سایت های مختلفی روبه رو  می شود در حقیقت وجو شبکه های مرتبط بی شمار، درعین حال که یکی از دلایل اصلی محبوبیت اینترنت بشمار می آید، می تواند مشکل آفرین هم باشد. به دلایلی که ذکر شد دانش آموز باید یاد بگیرد که در ابتدا چگونه از اینترنت و کامپیوتر استفاده کند، در ثانی هدف خود را مشخص کند و بداند که دنبال چه می گردد و برای چه وارد اینترنت می شود.

 

 

 

 

 

2-1 بیان مسأله

 

 

هم چنان که زندگی اجتماعی بشر در ابعاد مختلف دستخوش تغییر وتحول می گردد، پنجره های جدیدی از مجهولات به روی او گشوده می شود، بالطبع خواسته یا نا خواسته محتوا و رسالت جهانی نظام های آموزشی نیز دستخوش اپیدمی خواهد شد در عین حال که سه عنصر زمان، تغییر و پیشرفت فرصت های طلایی را برای نظام های آموزشی به طور اعم و آموزش و پرورش به طور اخص فراهم خواهد آورد آن ها را با چالش ها و بحران های غیر مترقبه مواجه خواهد ساخت، که رویارویی با این چالش ها و استقبال از تغییرات و تحولات نیازمند گزینش متدولوژی صحیح و اتخاذ استراتژی هایی مناسب است. پیشرفت های فناوری در سده های اخیر سرعت حیرت آوری گرفته و تعلیم و تربیت را شدیدا تحت تأثیر قرار داده است. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات نه تنها در آموزش و پرورش بلکه بر زندگی اجتماعی و اقتصادی جوامع تاثیر گذاشته و از آنجا که هدف آموزش و پرورش در قرن بیست ویکم آموزش برای یادگیری، آموزش برای عمل کردن، آموزش برای زیستن  و آموزش  برای  هم زیستی  مسالمت آمیز با دیگران است و کشور ما درچند سال اخیر با تأسیس هنرستانهای فنی و حرفه ای و کاردانش به این مسأله با دیدی کاربردی تر پرداخته است و پژو هشهایی مطالعاتی در زمینه اثر فناوری اطلاعات در یادگیری بیان کننده این واقعیت است که از زمان ورود این فناوری به حوزه آموزش انگیزه افراد در فراگیری افزایش یافته است علاوه بر آن نتایج تحقیقاتی که بر روی دانش آموزان دبیرستانی انجام شده بیان کننده این مسأله است که بسیاری از مشکلات یادگیری و انتقال آن ناشی از فقدان مهارتهای  شناختی و فراشناختی در آنهاست و بسیاری از یادگیرندگان در زمینه خود نظم دهی وتشخیص مشکل خود نیاز به آموزش دارند (سیف، 1383 به نقل از: گیج وبرلاینر[1]، 1991).با توجه به اینکه یکی از اهداف اساسی آموزش و پرورش، در هر نظام آزاد و مترقی، پرورش توانایی های فکری و شناختی شهروندان است به گونه ای که فرد بتواند به طور مستقل در مورد مسائل مختلف فکر کند و فرایندهای شناختی اش را برای استفاده بهینه ودر جهت مطلوب هدایت کند. و از آنجا که هدف آموزش و پرورش که متأثر از آرمان های  جامعه است، شناخت و پرورش مهارتهای فکری و شناختی دانش آموزان حائز اهمیت است. مهارتهای یادگیری به دو دسته راهبردهای شناختی و فراشناختی تقسیم ‏می شود راهبردهای شناختی روش هایی هستند که افراد در هنگام مطالعه و یادگیری  ‏آنها را به کار می بندند و راهبردهای فراشناختی کنترل کننده راهبردهای شناختی هستند.لازمه توانایی شناختی، دانش درباره شناخت است. عناصرمهم فرایند شناخت شامل نحوه رمزگشایی و سازماندهی[2] می باشد در صورتی که فراشناخت ‏دانش فرد در مورد فرایندهای شناختی خویش است. در هرصورت آموزش های شناختی مستلزم آموزش راهبردهای خاص حل و اجرای تکلیف است در حالی که آموزش فراشناختی بر تکنیک های بازبینی و ارزیابی استفاده ‏از راهبردهای شناختی تکیه دارد(پالینسکار[3]،١۹۸٢).‏راهبردهای شناختی از قبیل خط کشیدن زیر برخی مطالب از جمله ابزارهای ضروری برای یادگرفتن متن هستند و همچنین راهبردهای فراشناختی ابزارهایی برای نظارت و هدایت کردن راهبردهای شناختی هستند. به عبارت دیگر فرد راهبردهای فراشناختی را به منظور حداکثر استفاده از راهبردهای شناختی به کار می گیرد. مسأله ای که در این پژوهش با آن روبرو هستیم این است که اگردانش آموزان راهبردهای شناختی را به خوبی یاد گرفته باشند، بدون آگاهی و استفاده از راهبردهای فراشناختی لازم می توانند تنها با استفاده ‏از راهبردهای شناختی به موفقیت دست یابند؟ زیرا طبق اظهارنظر لیدر[4] ( ١٩٩۷). پژوهش ها بیانگر این هستندکه درک مطلب خواندن به توانایی دانش آموزان در استفاده ‏از راهبردهای فراشناختی متکی است . فراشناخت نقش بسیار مهمی در بهبود و گسترش عملکردهای شناختی دارد.

 

 

‏دمبو (١٩٩٤) نیزدر این باره گفته است”به دانش آموزان ودانشجویان می توان راهبردهای شناختی متعددی را آموزش داد، اما اگرآنها از مهارت ها یا راهبردهای فراشناختی لازم برخوردار نباشند و ندانند که در یک  موقعیت معین از کدام راهبردشناختی استفاده‏کنند، یا چه زمانی راهبردشناختی خود را عوض نمایند، یادگیرندگان ماهری نخواهند بود”(به نقل از سیف،٣٨٣ ). ‏از طرف دیگر اگر فراگیران راهبردهای فراشناختی را به خوبی یادگرفته باشند بدون بهره گیری از راهبردهای شناحتی لازم در هنگام مطالعه نمی توانند موفق باشند. این امر نیز مشکل است زیرا راهبردهای شناختی ابزار رفتار شناختی هستند و درصورتی که فردآنها را دراختیار نداشته باشد آگاهی از فرایندهای کنترل کننده  ‏این ابزارها زیاد مفید به نظر نمی آید.

 

 

به طورکلی در این پژوهش به دنبال پاسخ این مسأله هستیم که آیا آموزش و فراگیری یکی از راهبردهای شناختی و یا فراشناختی عملکرد یادگیرندگان را در درک و یادداری متن های علمی افزایش می دهد و در صورتی که مهارتها ی شناختی و فراشناختی به هنر آموزان  یاد داده شود در ‏پیشرفت تحصیلی فراگیران در متون کامپیوتری نسبت به هنگامی که این‏ مهارتها را نیاموخته اند تغییر ایجاد می شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش

 

 

‏اغلب دانش آموزان از روش های مطالعه و استفاده بهینه از حافظه خویش آگاهی ندارند بدون تردید چنانچه دانش آموزان از ابتدای شروع آموزشهای رسمی، با شیوه صحیح مطالعه آشنا شوند صرفه جویی کلانی درآموزش وپرورش کشور انجام گرفته و دانش آموزان نیز موفق خواهند شد ازسرمایه های خدا دادی خویش بهتر بهره برداری کنند (رفوث، لیل و دوفابو[5]،١٩٩٣ ‏). مسلم است که استفاده از مهارتهای مؤثر و صحیح در هنگام مطالعه می تواند به مقدار زیادی فراگیران را در رسیدن به اهدا فشان یاری کند.

 

 

این مهارتها نه تنها بعد فرایند ذهنی را در بر می گیرد بلکه به جنبه انگیزشی نیز توجه دارند. بدین گونه که اگر فرد بتواند با تسلط کافی، تکلیف مورد نظر را انجام دهد، ‏تجربه مثبت و خوشایندی نسبت به خود و تو انمندی های تحصیلی خود پیدا می کند و این امر زمینه ساز تلاش بیشتر می گردد ( ابراهیمی قوام آبادی، ١٣٧٧ ‏). در صورتی که دانش آموزان برای مطالعه و یاد گیری از راهبرد های درستی استفاده نکنند علاوه برکاهش راندمان مطالعه، آنها احساس ضعف و شکست می کنند و در صورت استمرار این احساس، خود پنداره تحصیلی آنها آسیب می بیند و موجب کاهش شدید انگیره تحصیلی ‏آنها می شود (لورنجر،١٩٩٤ ) معتقد است که میزان موفقیت دانش آموزان در تکالیف یادگیری بستگی به کاربرد مؤثر راهبردهای یادگیری دارد. استفاده ازر اهبردهای یادگیری ویژه در خلال یادگیری می تواند فرایند یادگیری، نتایج و عملکرد یادگیری راتحت تاثیر قرار دهد .

 

 

این پژوهش از دو جنبه نظری و کاربردی حائز اهمیت است :

 

 

‏از لحاظ نظری، این پژوهش می تواند اطلاعات ما را در مورد نقش راهبردهای ‏شناختی و فراشناختی در یادگیری بهتر مطالب ICT افزایش دهد از آنجا که طبق نظریه پردازش اطلاعات  راهبردهای شناختی و فراشناختی یک جزء مهم برای یادگیری و درک مطلب هستند پس آموزش این راهبردها به فراگیران بایستی عملکرد آنها را بهبود بخشد.همچنین یافته های این پژوهش می تواند به تحکیم نظریه موجود کمک کند و موجب افزایش اطلاعات نظری پژوهشگران شود و میزان تأثیر آموزش هرکدام از ‏راهبردهای شناختی و فراشناختی را به طور مجزا ویا با هم در افزایش عملکرد یادگیرندگان در یادداری درک مطلب مبانیICT مشخص کند. از لحاظ کاربردی نیز می تواند در بهبود یادگیری دانش آموزان در متون علمی مفید واقع شود .

 

 

 

 

 

 

 

 

4-1 اهداف پژوهش

 

 

هدف اصلی پژوهش عبارت است از :

 

 

شناخت میزان اثر آموزش راهبردهای های شناختی و فراشناختی بر یادگیری مبانی ICT در بین دانش آموزان دختر کار دانش استان کرمانشاه در سال تحصیلی درسال تحصیلی 87 – 1386

 

 

اهداف فرعی پژوهش عبارتند از :

 

 

1- شناخت میزان اثر آموزش راهبردهای شناختی بر یادگیری مبانی ICT دربین دانش آموزان دختر

 

 

١-١ شناخت میزان اثر راهبردهای تکرار وتمرین بریادگیری مبانی  ICT دربین دانش آموزان دختر

 

 

١-٢ شناخت میزان اثر راهبردهای شرح وبسط بریادگیری مبانی ICT دربین دانش آموزان دختر

 

 

١-٣  شناخت میزان اثر راهبردهای سازمان دهی بریادگیری مبانیICT دربین دانش آموزان دختر

 

 

2-  شناخت میزان اثرآموزش راهبردهای فراشناختی بریادگیری مبانی ICTدربین دانش آموزان دختر

 

 

٢-١  شناخت میزان اثرراهبردهای برنامه ریزی بر یادگیری مبانی ICTدربین دانش آموزان دختر

 

 

٢-٢ شناخت میزان اثرراهبردهای کنترل ونظارت بریادگیری مبانی ICT دربین دانش آموزان دختر

 

 

٢ -٣ شناخت میزان اثرراهبردهای نظم دهی بریادگیری مبانی ICT دربین دانش آموزان دختر

 

 

 

 

 

فرضیات پژوهش

 

 

برای تحقق اهداف اصلی و فرعی تحقیق، فرضیه های زیر به عنوان فرضیات تحقیق تدوین شده است:

 

 

بین عملکرد یادگیری مبانیICT دانش آموزانی که در آموزش از راهبردهای شناختی استفاده کرده اند وگروهی که از این راهبردها استفاده نکرده اند تفاوت معنی داری وجود دارد.

 

 

 

           

 

 

نوع پژوهش                 ………………………………………………………………….         41

 

 

جامعه پژوهش               ………………………………………………………………….     44

 

 

نمونه پژوهش               ………………………………………………………………….     44

 

 

حجم نمونه                 ………………………………………………………………….     44

 

 

روش نمونه­گیری                 ………………………………………………………………….     45

 

 

محیط پژوهش                ………………………………………………………………….     45

 

 

معیارهای ورود و خروج از مطالعه     ………………………………………………………………….     46

 

 

ابزار جمع‌آوری داده­ها           ………………………………………………………………….     46

 

 

اعتبار علمی(روایی) ابزار           ………………………………………………………………….     47

 

 

اعتماد علمی(پایایی) ابزار          ………………………………………………………………….     47

 

 

روش گردآوری داده­ها                          ………………………………………………………………….         47

 

 

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها      ………………………………………………………………….     49

 

 

 

 

 

ملاحظات اخلاقی         ………………………………………………………………….     50

 

 

 

 

 

فصل چهارم

 

 

 

 

 

یافته­های پژوهش            ………………………………………………………………….     52

 

 

 

 

 

فصل پنجم

 

 

 

 

 

تفسیر یافته­ها                 ………………………………………………………………….     69

 

 

نتیجه گیری نهایی          ………………………………………………………………….     81

 

 

كاربرد یافته­های پژوهش         ………………………………………………………………….     83

 

 

محدودیت­های پژوهش          ………………………………………………………………….     84

 

 

پیشنهادات برای پژوهش­های بعدی    ………………………………………………………………….     85

 

 

 

 

 

ضمائم

 

 

فرم جمع آوری اطلاعات

 

 

منابع

 

 

گواهی پذیرش مقالات

 

 

خلاصه انگلیسی

 

 

 

 

 

فهرست جداول:

 

 

 

جدول 1-4: مشخصات دموگرافیک کودکان مبتلا به تالاسمی که تحت ترانسفوزیون خون قرار گرفته­اند  ………………………………………. 53

 

 

جدول 2-4: مشخصات دموگرافیک پرستاران شاغل در درمانگاه و بخش خون بیمارستان کودکان  …………………………………………………. 54

 

 

جدول 3-4: رتبه­بندی میزان رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در حیطه عملکرد پرستاران  ……………………………………………………….. 55

 

 

جدول 4-4: رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در حیطه امکانات بخش  …………………………………………………………………………………………. 58

 

 

جدول 5-4: رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در حیطه بانک خون  ………………………………………………………………………………………………. 59

 

 

جدول 6-4: تعیین کیفیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون بر حسب امتیاز درصدی  ……………………………………………….. 60

 

 

جدول 7-4: مقایسه میزان رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در ممیزی اول و دوم (پس از اجرای مداخله انجام شده)  ………………. 61

 

 

جدول 7-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب تأهل  …………………………………………………………………. 63

 

 

جدول 8-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب محل خدمت  …………………………………………………….. 64

 

 

جدول 9-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب آموزش دیدن یا ندیدن  …………………………………….. 65

 

 

جدول 10-4: ارتباط میزان سابقه کار و تعداد دفعات آموزش دیدن پرستاران با نمره کل عملکرد آنها  …………………………………………… 66

 

 

جدول 9-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب سمت  ………………………………………………………………… 67

 

 

جدول 9-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب تحصیلات  ………………………………………………………….. 68

 

 

 

 

 

عنوان: ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده­های خونی در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

 

 

چکیده

 

 

مقدمه: بیماران تالاسمی از مصرف کنندگان مداوم خون می­باشند، ترانسفوزیون خون بدون عارضه، به دانش، اجرای مطلوب و به موقع مهارتهای پرستاری بستگی دارد که می­تواند منجر به افزایش بقاء و عمر بیماران تالاسمی گردد، چگونگی به کارگیری و رعایت استانداردهای پرستاری ترانسفوزیون ایمن توسط پرستاران دارای اهمیت می­باشد، بر این اساس این مطالعه با هدف ممیزی رعایت استانداردهای پرستاری در ترانسفوزیون خون ایمن توسط پرستاران در بیمارستان کودکان شهر تبریز انجام شد.

 

 

مواد و روش‌ها: این پژوهش یک مطالعه اقدام پژوهی است و جامعه پژوهش را کلیه پرستاران شاغل در بخش و درمانگاه خون بیمارستان کودکان تبریز تشکیل می­داد که وظیفه ترانسفوزیون خون را برعهده داشتند. در این مطالعه، از پرسشنامه دو قسمتی که قسمت اول مربوط به ثبت عوامل فردی و شغلی پرستاران و مشخصات کودکان تحت ترانسفوزیون خون و قسمت دوم شامل چک لیست مشاهده­ای برای بررسی وضعیت عملکرد پرستاران در انجام ترانسفوزیون خون، جهت بررسی وضعیت موجود ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن و مطابقت آن با استانداردهای مربوطه، استفاده شد. 106 مورد انجام ترانسفوزیون فرآورده­های خونی در کودکان مبتلا به تالاسمی، در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی کودکان تبریز که توسط 11 نفر از پرستاران در شیفت­های صبح انجام شده بود، مورد مشاهده قرار گرفت و ممیزی بالینی فرایند ترانسفوزیون بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از نرم­افزار SPSS نسخه 13 انجام شد.

 

 

یافته‌ها:

 

 

حدود 6/63% از پرستاران شرکت کننده در مطالعه (5/45% یک بار و 2/18% دو بار در سال) در مورد فرآیند ترانسفوزیون خون آموزش دیده بودند. در 8/46% موارد چک لیست، عملکرد پرستاران با استانداردها کاملاً مطابقت داشت. اما تنها در 9/0% موارد، پرستاران قبل از شروع ترانسفوزیون خون دستهایشان را شسته و دستکش لاتکس پوشیده بودند و در 2/97%  موارد از مچ بند برای شناسایی کودک استفاده شده بود. میانگین (انحراف معیار) امتیاز کل عملکرد کسب شده پرستاران 05/37 (26/1) ، با کمینه 34 و بیشینه 40 امتیاز از 49 بود.

 

 

نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که رعایت استانداردهای پرستاری در فرایند ترانسفوزیون خون به طور کلی مطلوب می­باشد، هرچند در برخی از موارد کاملاً مطلوب نبوده و  نشان­دهنده لزوم توجه به بهبود کیفیت انجام ترانسفوزیون خون می­باشد. بر این اساس توجه به نقاط ضعف عملکرد پرستاران بشدت احساس می­گردد.

 

 

کلمات کلیدی: ترانسفوزیون خون، ممیزی، تالاسمی، عملکرد، پرستاران

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول:       معرفی پژوهش

 

 

 

 

این فصل در رابطه با زمینه پژوهش تدوین شده است. زمینه پژوهش شامل عنوان پژوهش، معرفی مسئله، اهداف پژوهش، سوالات پژوهش و تعریف واژه­ها، می­باشد.

 

 

1-1 عنوان پژوهش

 

 

ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده­های خونی در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

 

 

2-1 مقدمه، زمینه و اهمیت پژوهش

 

 

خون یک منبع حیات­بخش است که جانشین ندارد (1). اولین اشاره به انتقال خون در تاریخ، بیشتر جنبه افسانه دارد. نخستین تلاش برای انتقال خون به انسان در سال 1376میلادی توسط پزشک جوانی به نام ژان انجام شد. تحقیقات اولیه در مورد انتقال خون بصورت علمی توسط جیمز ملاتورل در قرن 18 صورت گرفت و در سال­های متمادی بررسی و تحولات گوناگون در این زمینه، انتقال خون را به شکل کنونی درآورده است (2). هدف از انتقال خون، افزایش اکسیژناسیون بافتی و جلوگیری از خونریزی است که در نهایت پیش­آگهی بیماری را بهبود خواهد بخشید (3).

 

 

انتقال خون بخش مهمی از مراقبت­های پزشکی ‫محسوب می­شود که اگر به طور صحیح انجام شود، می­تواند­ نجات بخش حیات باشد (4). کاربرد انتقال خون تنها برای درمان مواردی است ‫که منجر به مرگ و میر واضح شده و از طریق سایر ‫روش­ها به طور موثر قابل پیشگیری و درمان نباشد (4, 5). فرآیند انتقال خون با مواردی مانند ‫محدودیت مدت زمان ذخیره­سازی و بالا بودن هزینه­­ ‫نگهداری مواجه است (6). شواهدی مبنی بر تفاوت­های ‫قابل ملاحظه در الگوی استفاده بالینی از خون بین ‫بیمارستان­ها، متخصصین بالینی و حتی بـین پزشکان ‫همکار در یک گروه وجود دارد (4, 5). انتقال خون در بسیاری از بیماری­ها از جمله تالاسمی، اعمال جراحی و زایمان اهمیت حیاتی داشته (7) و در عین حال همیشه با خطرات و مشکلات عدیده­ای از جمله: بیماری­های عفونی مثل هپاتیت، ایدز، مونونوکلئوز عفونی، تضعیف سیستم ایمنی، واکنش­های همولیتیک و غیر همولیتیک، ناسازگاری­های خونی و … همراه است. علاوه بر این، انتقال خون هزینه بالایی را نیز طلب می­کند (8). به طوری که یک واحد گلبول قرمز متراکم در آمریکا تا زمان تزریق حدود 151 دلار (9) و در ایران حدود 1470000 ریال هزینه دربردارد. هزینه تزریق خون و فرآورده­های آن در انگلیس سالانه معادل 5/165 میلیون پوند می­باشد که 76% این هزینه مربوط به تزریق گلبول قرمز فشرده است (10).

 

 

علی رغم مطرح بودن تزریق خون به عنوان “پیوند زندگی”، خطر ایجاد واکنش­های آن نیز وجود دارد که از واکنش آلرژیک تا همولیز تهدید کننده­ی زندگی متفاوت است (11-13). بیش از 20% تمام ترانسفوزیون­های خون منجر به بروز واکنش­های متفاوت می­شود (12, 14). واکنش­هایی که در عرض 24 ساعت اول تزریق خون رخ می­دهند واکنش­های زودرس تلقی شده و در 1% تا 3% از تزریق­ها رخ می­دهد (13). بطوری که در یک مطالعه 7 ساله، 1500 واکنش زودرس در 440000 مورد تزریق فرآورده­های خونی شناسایی گردید (15). سازمان دارو و غذا، موارد مرگ­های ناشی از ترانسفوزیون خون را از سال­های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۵ گزارش کرده که 51% از 256 مرگ گزارش شده ناشی از همولیز حاد بدنبال تزریق فرآورده­های خونی با ناسازگاری ABO بوده است. Linder و همكاران خطر ترانسفوزیون با ناسازگاری ABO را محاسبه نمودند كه یك در ۳۸۰۰۰ واحد بوده و تجویز نادرست ۱در ۱۹۰۰۰ واحد RBC تجویز شده در ایالت نیویورك را شامل می­شد (16).

 

 

از آنجایی که مشکلات تامین خون سالم، حفظ خون در مقابل آلودگی­های مختلف، همراه با هزینه روزافزون تهیه فرآورده­های خونی، مسائل عمده مربوط به ترانسفوزیون خون می­باشند (17) و با توجه به این که تزریق خون، بی خطر و بدون هزینه نمی­باشد (18)، لذا با توجه به این مشکلات و هزینه بالای تأمین خون سالم و همچنین عوارض متعدد ناشی از ترانسفوزیون خون و فرآورده­های خونی، لازم است که تجویز فرآورده­های مذکور بر اساس معیارهای علمی و فقط در صورت ضرورت انجام گیرد (9).

 

 

از آنجا که در نگرش جدید همه ارائه­دهندگان خدمات سلامت از جمله پرستاران ملزم به حفظ و ارتقای کیفیت و پاسخگویی در قبال آن گشته­اند، حاکمیت بالینی به عنوان روشی برای دستیابی به کیفیتی پاسخگو مطرح شده است با توجه به اهمیت پاسخگویی در قبال ارتقای کیفیت در حاکمیت بالینی، ممیزی بالینی از اجزای اصلی این تفکر محسوب می­شود در واقع حاکمیت بالینی به منظور حمایت از پرستاران و سازمانهای ارائه­دهنده خدمات و در راستای ارتقای کیفیت خدماتشان، ممیزی بالینی را معرفی کرده و ابزارهای مورد نیاز آن را فراهم نموده است. ممیزی بالینی (Clinical Audit) فرآیندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی که از طریق بررسی و مطابقت سیستماتیک مراقبتها با استانداردها و اجرای تغییر مناسب، به دنبال بهبود مراقبت بیمار و پیامدهای حاصله انجام می­شود.

 

 

ممیزی، بررسی و ارزیابی فعالیتهای انجام شده در مقایسه با استانداردهای از پیش تعریف شده می­باشد که با ارتقای کیفیت خدمات ارائه شده به مشتری­ها و نتایج مربوطه از طریق بررسی سازمان یافته و مطابقت فرایندهای خدمت با معیارها و استانداردهای از پیش تعریف شده عملکرد نظام سلامت را بهبود می­بخشد (19).

 

 

همچنین نتایج مطالعه­ای در مشهد با عنوان “ممیزی رعایت استانداردهای پرستاری در فرایند ترانسفوزیون خون بیمارستان تخصصی زنان ام البنین (س)” (1390) نشان داد که مهارتهای اساسی درآماده سازی خون برای ترانسفوزیون، در 42%موارد، انجام مراقبت­های حین ترانسفوزیون خون 48% موارد، مراقبت­های بعد از ترانسفوزیون 25% موارد، مطابق استانداردهای پرستاری اجرا نمی شود و در مجموع میزان رعایت و نحوه به کارگیری استانداردهای پرستاری در ترانسفوزیون خون توسط پرسنل پرستاری در 56% موارد مطلوب بود (20).

 

 

با توجه به افزایش روند مصرف فرآورده­های خونی و افزایش آمار واکنش­های تزریق خون، ممیزی ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن در گروه­های مختلف بیماران و مخصوصاً برای کودکان مبتلا به تالاسمی حائز اهمیت است. همه پرستاران و پزشکان مسئولیت دارند که به تک تک بیماران خدماتی مطابق با استاندارد و با بهترین کیفیت ارائه دهند و باید در این زمینه پاسخگو باشند. بنابراین لازم است که استانداردهای مراقبت­ها را بدانند و بتوانند عملکرد خود را به حد استاندارد رسانده و مطابقت دائم آن با استاندارد­ها را پایش نموده و اثبات کنند.

 

 

لذا طبق نتایج مطالعه­ی جعفرزاده و همکاران در مشهد، با توجه به عدم رعایت استانداردها در 44% موارد (20) و نبود بررسی مشابه در تبریز و همچنین از آنجایی که بیماران تالاسمی از مصرف­کنندگان مداوم دریافت خون می­باشند، لذا خدماتی که پرستاران در این زمینه ارائه می­دهند اهمیت حیاتی برای ادامه زندگی و رفاه این بیماران داشته و باید کیفیت مراقبت­های پرستاری که توسط پرستاران ارائه می­گردد در حد مطلوب نگه داشته شود، محققان بر آن شدند تا ممیزی ترانسفوزیون خون و مراقبتهای آن را در بخش خون بیمارستان کودکان تبریز بررسی نمایند.

 

 

 

 

 

3-1 اهداف پژوهش

 

 

1-3-1 هدف کلی

 

 

ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده­های خونی و مراقبتهای مربوط به آن در مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

 

 

2-3-1 اهداف اختصاصی

 

 

 

1. تعیین میزان و موارد تطابق عملکرد پرستاران با استاندارد ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن در بیماران تالاسمی بستری در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز (ممیزی اول)

 

 

1. تعیین کیفیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون

 

 

1. اجرای مداخله در موارد عدم تطابق عملکرد با استاندارد و تعیین وضعیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون پس از اجرای مداخله انجام شده (ممیزی مجدد)

 

 

 

 

 

اهداف فرعی

 

 

تعیین ارتباط نمره کل عملکرد پرستاران با مشخصات دموگرافیک

 

 

4-1 سوال پژوهش

 

 

 

1. میزان مطابقت ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن با استانداردها، چگونه است؟

 

 

1. وضعیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون پس از اجرای مداخله، چگونه است؟

 

 

سوالات فرعی پژوهش

 

 

آیا میان نمره کل عملکرد پرستاران با مشخصات دموگرافیک ارتباط وجود دارد؟

 

 

 

 

 

 

 

 

5-1 تعریف واژه­ها

 

 

1-5-1 ممیزی بالینی

 

 

تعریف نظری: ممیزی بالینی (Clinical Audit) فرآیندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی که از مجموعه­ای از فعالیتهای به هم مرتبط تشکیل شده است (19, 21).

 

 

 

کلید واژه: کمپلکس دو هسته ای پلاتین (II)، لیگاند دهنده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

فصل اول: مقدمه

 

 

1-1  شیمی کمپلکس های پلاتین…………………………………………………………………………………………….. 2

 

 

1-2  شیمی کمپلکس های پلاتین حاوی لیگاندهای سولفوکساید………………………………………….. 4

 

 

1-2-1  شیمی سولفوکسایدها……………………………………………………………………………………………….. 4

 

 

1-2-2  کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاند DMSO……………………………………………………….. 4

 

 

1-3  واکنش های جانشینی کمپلکس های مسطح مربع…………………………………………………………. 5

 

 

1-4  لیگاندهای فسفری نوع سوم……………………………………………………………………………………………….. 6

 

 

1-4-1 PTA……………………………………………………………………………………………………………………………. 7

 

 

1-5  ویژگی لیگاندهای نیتروژنی آروماتیک……………………………………………………………………………….. 8

 

 

1-5-1  پیریدین……………………………………………………………………………………………………………………… 9

 

 

1-5-2  4- متیل پیریدین………………………………………………………………………………………………. 10

 

 

1-5-3  1- متیل ایمیدازول…………………………………………………………………………………………… 10

 

 

1-6  NMR روشی مفید در شیمی معدنی……………………………………………………………………………… 11

 

 

1-6-1  ¹H NMR در کمپلکس های پلاتینی……………………………………………………………………. 11

 

 

1-6-2  ³¹P NMR در کمپلکس های پلاتینی…………………………………………………………………… 11

 

 

1-7  هدف…………………………………………………………………………………………………………………………………… 12

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

فصل دوم: کارهای تجربی

 

 

2-1  ملاحظات عمومی………………………………………………………………………………………………………………. 14

 

 

2-2  منابع مواد شیمیایی………………………………………………………………………………………………………….. 14

 

 

2-3  تکنیک ها و روش ها………………………………………………………………………………………………………… 15

 

 

2-3-1  طیف سنجی رزونانس مغناطیسی پروتون…………………………………………………………….. 15

 

 

2-3-2  طیف سنجی رزونانس مغناطیسی ³¹P{¹H}………………………………………………………… 15

 

 

 

2-3-3  تجزیه عنصری…………………………………………………………………………………………………………. 15

 

 

2-3-4  نقطه ذوب………………………………………………………………………………………………………………… 15

 

 

2-4  طرز تهیه مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………… 16

 

 

2-4-1  تهیه تیزاب سلطانی…………………………………………………………………………………………………. 16

 

 

2-4-2  تهیه کمپلکس K₂PtCl₆ از پسماندهای آزمایشگاهی…………………………………………… 16

 

 

2-4-3  تهیه کمپلکس K₂PtCl₆ از Pt خالص…………………………………………………………………… 18

 

 

2-4-4  تهیه کمپلکسK₂PtCl₄  از کمپلکس K₂PtCl₆…………………………………………………… 18

 

 

2-4-5  تهیه کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂] ازکمپلکس  K₂PtCl₄…………………………….. 19

 

 

2-4-6  تهیه کمپلکس  cis,trans-[I(Me₂SO)Pt( -I)₂Pt(Me₂SO)I]از کمپلکس

 

 

cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂]………………………………………………………………………………………………………………… 19

 

 

2-5  سنتز کمپلکس های تک هسته ای پلا تین (II) حاوی لیگاندهای دهنده فسفری
یک دندانه و دو دندانه…………………………………………………………………………………………………………………. 20

 

 

2- 5-1  تهیه کمپلکس 1، [Pt(I)₂(PPh₃)₂]………………………………………………………………………. 20

 

 

2- 5-2  تهیه کمپلکس 2، [Pt(I)₂(P(OPh)₃)₂]……………………………………………………………….. 20

 

 

2- 5-3  تهیه کمپلکس 3، [Pt(I)₂(PTA)₂]………………………………………………………………………. 20

 

 

2- 5-4  تهیه کمپلکس 4، [Pt(I)₂(dppm)]……………………………………………………………………… 21

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

2- 5-5  تهیه کمپلکس 5، [Pt(I)₂(dppe)]……………………………………………………………………….. 22

 

 

2- 5-6  تهیه کمپلکس 6، [Pt(I)₂(dppf)]………………………………………………………………………… 22

 

 

2-6  سنتز کمپلکس های تک هسته ای پلا تین (II) حاوی لیگاندهای دهنده

 

 

نیتروژنی یک دندانه……………………………………………………………………………………………………………………. 23

 

 

2-6-1  تهیه کمپلکس 7، trans-[Pt(Me₂SO)I₂Py]……………………………………………………….. 23

 

 

 

 

 

فصل سوم: بحث و نتیجه گیری

 

 

3-1  سنتز و شناسایی ترکیبات اولیه……………………………………………………………………………………….. 28

 

 

3-1-1  سنتز و شناسایی کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂] ازکمپلکس  K₂PtCl₄……….. 28

 

 

3-1-1-1  تهیه کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂]……………………………………………………….. 28

 

 

3-1-1-2  شناسایی کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂]………………………………………………… 28

 

 

3-1-2  سنتز و شناسایی کمپلکس cis,trans-[I(Me₂SO)Pt( -I)₂Pt(Me₂SO)I]
از  کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂]………………………………………………………………………………………… 29

 

 

3-1-2-1  تهیه کمپلکس cis,trans-[I(Me₂SO)Pt( -I)₂Pt(Me₂SO)I]………………….. 29

 

 

3-1-2-2  شناسایی کمپلکس  cis,trans-[I(Me₂SO)Pt( -I)₂Pt(Me₂SO)I]…………. 29

 

 

3- 2  سنتز و شناسایی کمپلکس های تک هسته ای پلا تین (II) حاوی

 

 

لیگاند های دهنده فسفری یک دندانه و دو دندانه……………………………………………………………………. 31

 

 

3-2-1  سنتز و شناسایی کمپلکس 1،cis, trans-[Pt(I)₂(PPh₃)₂] …………………………………. 31

 

 

3-2-1-1  تهیه کمپلکس 1، cis, trans-[Pt(I)₂(PPh₃)₂]…………………………………………… 31

 

 

3-2-1-2  شناسایی کمپلکس 1،cis, trans-[Pt(I)₂(PPh₃)₂] ……………………………………. 31

 

 

3-2-2  سنتز و شناسایی کمپلکس 2،cis-[Pt(I)₂(P(OPh)₃)₂] ………………………………………. 34

 

 

3-2-2-1  تهیه کمپلکس 2، cis-[Pt(I)₂(P(OPh)₃)₂]………………………………………………… 34

 

 

3-2-2-2  شناسایی کمپلکس 2، cis-[Pt(I)₂(P(OPh)₃)₂]…………………………………………. 34

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

3-2-3  سنتز و شناسایی کمپلکس 3، trans-[Pt(I)₂(PTA)₂]…………………………………………. 36

 

 

3-2-3-1  تهیه کمپلکس 3، trans-[Pt(I)₂(PTA)₂]…………………………………………………… 36

 

 

3-2-3-2  شناسایی کمپلکس 3،trans-[Pt(I)₂(PTA)₂] ……………………………………………. 37

 

 

3-2-4  سنتز و شناسایی کمپلکس 4، [Pt(I)₂(dppm)]…………………………………………………… 39

 

 

3-2-4-1  تهیه کمپلکس 4، [Pt(I)₂(dppm)]…………………………………………………………….. 39

 

 

3-2-4-2  شناسایی کمپلکس 4، [Pt(I)₂(dppm)]……………………………………………………… 39

 

 

3-2-5  سنتز و شناسایی کمپلکس 5، [Pt(I)₂(dppe)]……………………………………………………. 39

 

 

3-2-5-1  تهیه کمپلکس 5، [Pt(I)₂(dppe)]………………………………………………………………. 42

 

 

3-2-5-2  شناسایی کمپلکس 5، [Pt(I)₂(dppe)]……………………………………………………….. 42

 

 

3-2-6  سنتز و شناسایی کمپلکس 6، [Pt(I)₂(dppf)]…………………………………………………….. 42

 

 

3-2-6-1  تهیه کمپلکس 6، [Pt(I)₂(dppf)]……………………………………………………………….. 45

 

 

3-2-6-2  شناسایی کمپلکس 6، [Pt(I)₂(dppf)]………………………………………………………… 45

 

 

3-3  سنتز کمپلکس های تک هسته ای پلاتین (II) حاوی لیگاند های دهنده

 

 

نیتروژنی یک دندانه……………………………………………………………………………………………………………………. 48

 

 

3-3-1  سنتز و شناسایی کمپلکس 7،trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂Py] ………………………………… 48

 

 

3-3-1-1  تهیه کمپلکس 7، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂Py]………………………………………….. 48

 

 

3-3-1-2  شناسایی کمپلکس 7،trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂Py] ……………………………………. 48

 

 

3-3-2  سنتز و شناسایی کمپلکس 8، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(4-MePy)]…………………… 50

 

 

3-3-2-1  تهیه کمپلکس 8، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(4-MePy)]……………………………… 50

 

 

3-3-1-2  شناسایی کمپلکس 8، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(4-MePy)]……………………… 51

 

 

3-3-3  سنتز و شناسایی کمپلکس 9، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)]…………………… 53

 

 

3-3-3-1  تهیه کمپلکس 9، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)]…………………………….. 53

 

 

3-3-3-2  شناسایی کمپلکس 9، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)]……………………… 53

 

 

3-3-4  سنتز و شناسایی کمپلکس 10، trans-[Pt(I)₂(1-MeIm)₂]……………………………….. 56

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

3-3-4-1  تهیه کمپلکس 10،trans-[Pt(I)₂(1-MeIm)₂] …………………………………………… 56

 

 

3-3-4-2  شناسایی کمپلکس 10، trans-[Pt(I)₂(1-MeIm)₂]…………………………………… 56

 

 

3-4  نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….. 59

 

 

 

 

 

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………… 62

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                             صفحه

 

 

 

 

 

جدول 1-1  ایزوتوپ های مختلف پلاتین و ویژگی هایشان……………………………………………………… 2

 

 

جدول 1-2  چند مثال از فلزاتی با آرایش d کم اسپین………………………………………………………….. 5

 

 

جدول 3-1  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس cis,trans-[I(Me₂SO)Pt( -I)₂Pt(Me₂SO)I]… 29

 

 

جدول 3-2  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس های 1، cis, trans-[Pt(I)₂(PPh₃)₂]…………………. 31

 

 

جدول 3-3  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 2 ، cis-[Pt(I)₂(P(OPh)₃)₂]……………………………… 34

 

 

جدول 3-4  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 3، trans-[Pt(I)₂(PTA)₂]…………………………………. 37

 

 

جدول 3-5  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 4، [Pt(I)₂(dppm)]……………………………………………. 39

 

 

جدول 3-6  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 5، [Pt(I)₂(dppe)]……………………………………………… 42

 

 

جدول 3-7  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 6، [Pt(I)₂(dppf)]………………………………………………. 45

 

 

جدول 3-8  نتایج عنصری کمپلکس 7، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂Py]…………………………………….. 48

 

 

جدول 3-9 نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 8، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(4-MePy)]…………….. 51

 

 

جدول 3-10  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 9، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)]…………. 53

 

 

جدول 3-11  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 10، trans-[Pt(I)₂(1-MeIm)₂]……………………… 56

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

شکل 1-1  الگوی شکافتگی فسفر انتهایی……………………………………………………………………………….. 12

 

 

شکل 3-1  الگوی شکافتگی لیگاند دی متیل سولفوکسید (DMSO)   متصل

 

 

شده از طریق اتم گوگرددر کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂]…………………………………………………. 27

 

 

شکل 3-2  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس cis-[PtCl₂(Me₂SO)₂] در CDCl₃…… 28

 

 

شکل 3-3  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس

 

 

cis, trans-[I(Me₂SO)Pt( -I)₂Pt(Me₂SO)I]در CDCl₃……………………………………………………… 30

 

 

شکل 3-4  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 1، [Pt(I)₂(PPh₃)₂] در CDCl₃…………. 32

 

 

شکل 3-5  طیف³¹P{¹H} NMR    MHz)45/202(کمپلکس 1،

 

 

[Pt(I)₂(PPh₃)₂] cis, trans در CDCl₃……………………………………………………………………………………. 33

 

 

شکل 3-6  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 2 ،

 

 

[Pt(I)₂(P(OPh)₃)₂]  cis-درCDCl₃…………………………………………………………………………………………. 35

 

 

شکل 3-7  طیف³¹P{¹H} NMR    MHz) 45/202 (کمپلکس 2 ،

 

 

[ Pt (I)₂(P(OPh)₃ )₂ ] در CDCl₃……………………………………………………………………………………………. 36

 

 

شکل 3-8  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 3،

 

 

[ Pt(I)₂(PTA)₂ ] trans- درCDCl₃………………………………………………………………………………………….. 38

 

 

شکل 3-9  طیف MHz) ³¹P{¹H} NMR 45/202 (کمپلکس 3،

 

 

[ Pt(I)₂(PTA)₂ ] trans- در CDCl₃………………………………………………………………………………………….. 38

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

شکل 3-10  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 4،

 

 

[ Pt (I)₂(dppm) ] در CDCl₃…………………………………………………………………………………………………… 40

 

 

شکل 3-11  طیف³¹P{¹H} NMR    MHz)45/202 (کمپلکس4 ،

 

 

[ Pt (I)₂(dppm) ] در  CDCl₃………………………………………………………………………………………………….. 41

 

 

شکل 3-12  طیف ¹HNMR MHz) 250 (کمپلکس5 ،

 

 

[ Pt (I)₂(dppe)] در CDCl₃………………………………………………………………………………………………………. 43

 

 

شکل 3-13  طیف³¹P{¹H} NMR    MHz)45/202 (کمپلکس 5،

 

 

[ Pt (I)₂(dppe)] در CDCl₃…………………………………………………………………………………………………….. 44

 

 

شکل 3-14  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس6 ،

 

 

[ Pt (I)₂(dppf)] درCDCl₃………………………………………………………………………………………………………… 46

 

 

شکل 3-15  طیف³¹P{¹H} NMR    MHz)45/202 (کمپلکس6 ،

 

 

[ Pt (I)₂(dppf)در CDCl₃………………………………………………………………………………………………………… 47

 

 

شکل 3-16  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس7 ، trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂Py]

 

 

در CDCl₃……………………………………………………………………………………………………………………………………. 49

 

 

شکل 3-17  گسترده ناحیه ppm) 9-7 (طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 7،
trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂Py] در CDCl₃………………………………………………………………………………….. 50

 

 

شکل 3-18  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 8 ،

 

 

trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(4-MePy)] در  CDCl₃…………………………………………………………………….. 52

 

 

شکل 3-19  گسترده ناحیه ppm) 8/3- 8/8 ( طیف ¹H NMR MHz) 250( کمپلکس8 ، [trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(4-MePy)] درCDCl₃……………………………………………………………………………………………………………………………………… 52

 

 

شکل 3-20  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 9،

 

 

trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)]در CDCl₃………………………………………………………………………. 54

 

 

شکل 3-21  گسترده ناحیه ppm)4- 6/3  (طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس10،       trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)]درCDCl₃……………………………………………………………………………………………………………………….. 55

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

 

 

 

 

شکل 3-22  گسترده ناحیه ppm)05/8- 45/7 (طیف ¹H NMR MHz) 250 ) کمپلکس 10،
trans-[Pt(Me₂SO)(I)₂(1-MeIm)] در CDCl₃………………………………………………………………………. 55

 

 

شکل 3-23  طیف ¹H NMR MHz) 250 (کمپلکس 10، trans-[Pt(I)₂(1-MeIm)₂] در

 

 

CDCl₃…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 57

 

 

شکل 3-24  گسترده ناحیه ppm)6/8 – 9/6 (طیف ¹H NMR MHz) 250 )کمپلکس10،

 

 

trans-[Pt(I)₂(1-MeIm)₂]درCDCl₃………………………………………………………………………………………… 58

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

 

 

 

 

• شیمی کمپلکس های پلاتین

 

 

 

 

 

پلاتین معروفترین و شناخته شده ترین فلز از فلزات گروه پلاتین است. فلزات گروه پلاتین شامل: روتنیم (Ru) ، اسمیم(Os) ، رودیوم(Rh) ، ایریدیم(Ir) ، پالادیم(Pd) و پلاتین(Pt) می باشد که هم نادر بوده و هم به جهت فعالیتهای کاتالیستی و نیز مقاومتشان در برابرحملات شیمیایی بسیار مفیدند. فلز پلاتین بطوریکه در جدول زیر مشاهده می شود دارای چند ایزوتوپ بوده بطوریکه هر ایزوتوپ دارای فراوانی طبیعی و عدد کوانتومی اسپین هسته مشخصی می باشد.¹

 

 

با پیشرفت NMR ، ایزوتوپ 195پلاتین با فراوانی طبیعی 7/33 % و با توجه به دارا بودن اسپین هسته برابر با 2/1 امکان مشاهده کوپلاژ با دیگر هسته ها را فراهم کرده و به همین دلیل بسیار مورد توجه قرار گرفت. حضور یا عدم حضور چنین کوپلاژی شواهد با ارزشی برای ساختار مولکول ها ارائه می دهد.

 

 

حالات اکسایش متداول پلاتین، صفر، 2+ و 4+ است. تعداد زیادی  کمپلکس پلاتین با حالت اکسایش 1+ معرفی شده اند. کمپلکس های پلاتینی  با حالت اکسایش 3+ و 5+ کمیابند. ترکیباتی با حالت اکسایش 6+ تنها زمانی دیده می شوند که پلاتین توسط لیگاندهای اکسیژنی و فلوئوری احاطه شده است. بجز آنیون های کربونیلی چند هسته ای که پلاتین در آنها حالت اکسایش منفی دارد، ترکیبات مهم دیگری با حالت اکسایش منفی پلاتین وجود ندارد.

 

 

کمپلکس های پلاتین به آسانی در فرآیندهای دو الکترونی شرکت می کنند، از این رو واکنش های افزایش اکسایشی و حذف کاهشی روی پلاتین به راحتی صورت می گیرد. بنابر این تشکیل کمپلکس اکتاهدرال با افزایش اکسایشی دو جزء به پلاتین (II) و تشکیل کمپلکس مسطح مربع از طریق حذف کاهشی دو جزء از پلاتین ((IV  صورت می گیرد.²پلاتین به عنوان یكی از نرم ترین فلزات طبقه بندی شده است و در نتیجه پیوندهای قوی تری را با لیگاندهای نرم تشكیل می دهد.³

 

 

پلاتین با الکترونگاتیویته 3/2 خیلی بهتر می تواند با عناصر دارای الکترونگاتیویته نزدیک به آن، به صورت مستحکم پیوند بدهد از جمله با ید، گوگرد، کربن که مقادیر الکترونگاتیویته برابر با آن دارند چرا که ترکیبات دارای پیوند های کووالانسی تر، پایدارتر و محکم تر بشمار می روند.

 

 

ترکیبات و کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاندهای مختلف می توانند خواص و کاربردهای متفاوتی دارا باشند. در کنار ابزارهای فلزی متعدد زیست دارویی، پلاتین به صورت کلینیکی در چندین داروی ضد تومور مهم بکار رفته که قابل توجه ترینشان سیس پلاتین است.⁴

 

 

بسیاری ازمفاهیم مهم در شیمی کئوردیناسیون مسطح مربعی و اثر ترانس، برای اولین بار در ترکیبات پلاتین کشف شد.¹

 

 

 

 

 

 

• شیمی کمپلکس های پلاتین حاوی لیگاندهای سولفوکساید

 

 

 

 

 

1-2-1 شیمی سولفوکسایدها

 

 

شیمی کئوردیناسیون سولفوکسایدها بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است. سولفوکسایدها به عنوان لیگاندهای دوسردندانه(ambidentate) شناخته شده اندکه یا از طریق اکسیژن و یا از طریق گوگرد به فلزات خاصی کئوردینه می شوند.مولکولهای سولفوکساید به عنوان یک لیگاند رفتارهای جالبی دارند. آنها می توانند دانسیته الکترونی  را از فلز مرکزی به سمت خودشان بکشند و به دلیل وجود همین پیوند  در این دسته از ترکیبات پیوندپلاتین- سولفوکسایدبسیارمستحکم است. بیشتر مطالعات منتشر شده روی کمپلکس های سولفوکساید پلاتین، در بر دارنده لیگاندDMSO بوده است.⁵

 

 

سولفوکسایدها در کمپلکس های پلاتین (II) ، همیشه از سر S به فلز پلاتین (II)  متصل می شوند زیرا اتم گوگردبه دلیل دارا بودن اوربیتال ^*  خالی، نسبت به اتم اکسیژن سر نرم بشمار می رود در نتیجه می تواند دانسیته الکترونی را از سمت فلز پلاتین (II) که آن نیز فلزی نرم محسوب می شود به سمت خود بکشد. سولفوکساید ها از اثر ترانس نسبتاً بزرگی برخوردارند و بر اساس مطالعات انجام گرفته یک سری نفوذ ترانس به صورت زیر گزارش شده است: ⁶

 

 

R₂SO > I^– > Cl^– ≥ amines > Py

 

 

 

 

 

1-2-2  کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاند DMSO

 

 

مطالعات نشان داده اند که کمپلکس های سولفوکساید پلاتین(II) به همراه لیگاندی دیگر، در شیمی درمانی بسیار مؤثرندبطوریکه مقاومت بعضی از این ترکیبات در برابر سلول های سرطانی به سمت مقاومت سیس پلاتین می رود. آنها همچنین به دلیل داشتن خواص کاتالیستی در فرایندهای کاتالیزوری و هیدروسیله کردن مورد توجهند.

 

 

بی میلی یک گروه تک DMSO برای جابجا شدن از مرکز پلاتین (II) ، که در آن ممانعت فضایی اندکی وجود دارد باعث می شود به سختی بتوان قبول کرد که کمپلکس های مونوسولفوکساید ، یک گونه فعال برای از دست دادن DMSO باشند با این وجود گاهی در واکنش های جانشینی در محلول های DMSO ، عکس این قضیه با دخالت حلال مشاهده    می شود. ⁷

 

 

بر طبق مطالعات انجام شده، واکنش هایی که روی دیمرهای دارای پل ید به همراه یک لیگاند دیگر صورت می گیرد، مونومرترانس را باید تولید کند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• واکنش های جانشینی کمپلکس های مسطح مربع

 

 

 

 

 

واکنش جانشینی لیگاند در کمپلکس های فلزات واسطه، معمولاً به عنوان مرحله کلیدی در واکنشهای کاتالیستی بشمار می روند. واکنشهای مرتبط با کمپلکس های مسطح مربع پلاتین(II) بطور گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته اند.⁸

 

 

فلزهایی که آرایش ⁸d کم اسپین دارند، به طور معمول ترکیبهای مسطح مربعی را می سازند

 

 

به دلیل خواص ویژه ترکیبات پلاتین (II)، بیشتر مطالعات سینتیکی روی کمپلکسهای پلاتین (II) انجام شده است که دلایل به قرار زیر می باشند:

 

 

 

• پلاتین (II) در مقابل اکسایش ازRh(I) و Ir(I) پایدار تر است.

 

 

• بر خلاف کمپلکسهای Ni(II) که اغلب تتراهدرال هستند کمپلکسهای پلاتین (II) همواره مسطح مربعی هستند.

 

 

• سرعت واکنشهای جانشینی در کمپلکسهای پلاتین (II) در مقایسه با دیگر کمپلکسهای مسطح مربعی کند تر است. به عنوان مثال، کمپلکسهای Ni(II) واکنش جایگزینی را 10⁶ بار سریعتر از کمپلکسهای پلاتین (II) انجام می دهند.^{9و10و11و12}