3

 

 

 

4

 

 

 

فصل دوم : مروری بر منابع

 

 

5

 

 

 

 

2-1- مقدمه

 

 

6

 

 

 

 

2-2- آبکاری الکتریکی

 

 

6

 

 

 

 

          2-2-1- مزایا و معایب آبکاری الکتریکی

 

 

7

 

 

 

 

2-3- آبکاری پوششهای کامپوزیتی

 

 

8

 

 

 

 

          2-3-1- مزایا و معایب آبکاری کامپوزیتی

 

 

9

 

 

 

 

2-4- پوشش های نانوکامپوزیتی

 

 

10

 

 

 

 

          2-4-1- روش تولید پوششهای نانوکامپوزیتی

 

 

10

 

 

 

 

          2-4-2- کاربرد پوششهای  نانوکامپوزیتی

 

 

11

 

 

 

 

2-5- مکانیزم رسوب الکتریکی

 

 

12

 

 

 

 

          2-5-1- رسوبگذاری کرم سه ظرفیتی

 

 

13

 

 

 

 

          2-5-2- کمپلکس سازهای کرم

 

 

14

 

 

 

 

2-6- آبکاری کرم سه ظرفیتی

 

 

 

15

 

 

 

 

          2-6-1- ترکیب حمام کرم سه ظرفیتی

 

 

15

 

 

 

 

          2-6-2- ویژگی های ترکیب حمام آبکاری

 

 

16

 

 

 

 

          2-6-3- مشکلات آبکاری کرم سه ظرفیتی

 

 

16

 

 

 

 

2-7- مکانیزمهای همرسوبی الکتروشیمیایی

 

 

17

 

 

 

 

          2-7-1- مدل کلاسیک گاگلیمی

 

 

18

 

 

 

 

          2-7-2- مدل Celies

 

 

21

 

 

 

 

2- 8- پایداری پراکندگی سیستمهای کلوئیدی

 

 

22

 

 

 

 

          2-8-1- توزیع فیزیکی نانو ذرات با عملیات اولتراسونیک

 

 

23

 

 

 

 

          2-8-2- روش های شیمیایی پراکندگی سیستمهای کلوئیدی

 

 

23

 

 

 

 

2-9- تاثیر نوع جریان آبکاری

 

 

27

 

 

 

 

2-10- تاثیر زمان روشنایی و خاموشی

 

 

28

 

 

 

 

2-11- تاثیر دانسیته جریان

 

 

29

 

 

 

 

2-12- روش های تعیین ذرات پراکنده در پوشش

 

 

33

 

 

 

 

          2-12-1- روش وزنی

 

 

33

 

 

 

 

          2-12-2- روش میکروسکوپی

 

 

33

 

 

 

 

          2-12-3- روش میکروآنالیزورهای پروپ الکترونی

 

 

33

 

 

 

 

          2-12-4- روش طیف نگاری مرتبط با فوتون (PCS)

 

 

34

 

 

 

 

2-13- سایش و مکانیزمهای آن

 

 

34

 

 

 

 

فصل سوم : روش انجام آزمایش

 

 

37

 

 

 

 

3-1- مواد مورد استفاده

 

 

38

 

 

 

 

3-2- وسایل و تجهیزات مورد استفاده جهت آبكاری

 

 

39

 

 

 

 

          3-2-1- منبع جریان

 

 

40

 

 

 

 

3-3- آماده سازی الكترولیت و آبكاری نمونه ها

 

 

41

 

 

 

 

3-4- ارزیابی نمونه ها

 

 

44

 

 

 

 

3-5- نحوه بررسی اثر پارامترهای انتخاب شده بر ریز ساختار و خواص پوشش

 

 

45

 

 

 

 

          3-5-1- بررسی اثر غلظت پخش كننده (SDS)

 

 

45

 

 

 

 

          3-5-2- بررسی اثر افزودنی ساخارین

 

 

46

 

 

 

 

          3-5-3- بررسی اثر دانسیته جریان

 

 

46

 

 

 

 

          3-5-4- بررسی اثر فركانس

 

 

47

 

 

 

 

          3-5-5- بررسی اثر چرخه كاری

 

 

47

 

 

 

 

          3-5-6- بررسی اثر غلظت كاربیدتنگستن

 

 

48

 

 

 

 

فصل چهارم : نتایج و بحث

 

 

49

 

 

 

 

4-1- بررسی اثر افزودنیها بر مورفولوژی پوششهای نانوكامپوزیتیCr-WC

 

 

50

 

 

 

 

         4-1-1- تاثیر سورفكتانت SDS

 

 

51

 

 

 

 

         4-1-2- تاثیر افزودنی ساخارین

 

 

56

 

 

 

 

         4-1-3- تاثیر غلظت ذرات كاربید تنگستن در محلول

 

 

59

 

 

 

 

4-2- بررسی اثر پارامترهای آبکاری پالسی بر مورفولوژی پوششهای نانوکامپوزیتی Cr-WC

 

 

61

 

 

 

 

         4-2-1- تاثیر دانسیته جریان

 

 

61

 

 

 

 

         4-2-2- تاثیر چرخه كاری

 

 

65

 

 

 

 

         4-2-3- تاثیر فركانس پالس

 

 

67

 

 

 

 

4-3- بررسی اثر پارامترهای موثر بر سختی و رفتار سایشی پوششهای نانوكامپوزیتی Cr-WC

 

 

70

 

 

 

 

        4-3-1- تاثیر غلظت ذرات WC در حمام آبکاری

 

 

70

 

 

 

 

        4-3-2- تاثیر غلظت سورفكتانت SDS

 

 

73

 

 

 

 

        4-3-3- تاثیر افزودن ساخارین

 

 

75

 

 

 

 

        4-3-4- تاثیر دانسیته جریان

 

 

78

 

 

 

 

        4-3-5- تاثیر فركانس پالس

 

 

81

 

 

 

 

        4-3-6- تاثیر چرخه كاری

 

 

83

 

 

 

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادها

 

 

85

 

 

 

 

نتیجه گیری

 

 

86

 

 

 

 

پیشنهادها

 

 

87

 

 

 

 

مراجع

 

 

88

 

 

 

 

مراجع فارسی

 

 

89

 

 

 

 

مراجع لاتین

 

 

90

 

 

 

 

چکیده انگلیسی

 

 

94

 

 

 

 

چكیده

 

 

          آبكاری الكتریكی یکی از روش های مناسب جهت همرسوبی ذرات ریز فلزی، غیر فلزی و پلیمری در زمینه فلزی است. در این تحقیق پوشش نانوکامپوزیتی کرم-کاربیدتنگستن با استفاده از جریان پالسی مربعی روی فولاد کربنی ایجاد شد. تاثیر پارامترهای آبکاری مانند غلظت سورفکتانت SDS و افزودنی ساخارین به عنوان ریزکننده، دانسیته جریان، سیکل کاری و فرکانس بر روی سختی، درصد وزنی ذرات و نحوه توزیع آن ها در پوشش بررسی شد. در این تحقیق سعی شد عواملی همچون نوع حمام، دما، pH و میزان تلاطم ثابت در نظر گرفته شوند. به علاوه، تاثیر پارامترهای آبکاری بر رفتار سایشی پوشش مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی مورفولوژی سطح پوشش و توزیع ذرات و درصد وزنی  آن ها در پوشش از میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به آنالیزور EDS و جهت بررسی خواص پوشش از آزمون های سختی و سایش استفاده شد. نتایج نشان داد که افزایش غلظت ساخارین به حمام، به کاهش درصد وزنی ذرات و افزایش غلظت SDS تا 1 گرم بر لیتر به افزایش درصد وزنی ذرات و کاهش قطر ذرات و توزیع بهتر آن ها در پوشش منجر می شود. همچنین با افزایش دانسیته جریان تا 15 آمپر بر دسیمتر مربع به افزایش حضور ذرات در پوشش و افزایش سختی پوشش منجر می شود. با افزایش سیکل کاری حضور ذرات در پوشش کم می شود. افزایش فرکانس از 1 تا 1000 هرتز باعث افزایش حضور ذرات در پوشش می شود. همچنین حضور بیشتر و توزیع یکنواخت تر ذرات در پوشش منجر به افزایش سختی و (در پوششهای بدون ترک) بهبود مقاومت سایشی پوشش         می گردند.

 

 

مقدمه

 

 

       پوشش های کامپوزیتی با قرارگیری همزمان ذرات نارسانا و غیر محلول درون زمینه فلزی حاصل می شوند. این پوشش ها دارای خواص مکانیکی مطلوب بوده و در برابر سایش و خوردگی از پوشش های فلزی مقاومتر می باشند. میزان افزایش مقاومت آنها به مورفولوژی ذرات ریز خنثی درون پوشش کامپوزیتی و مقدار آنها بستگی دارد. کاهش اندازه دانه زمینه و همچنین کاهش قطر ذرات استحکام دهنده باعث بهبود خواص پوشش کامپوزیتی می شود. خواص خوب مکانیکی و مقاومت به اکسیداسیون و خواص مغناطیسی خوب این پوشش ها سبب شده در سال های اخیر مورد توجه خاصی قرار گرفته و در صنایع مختلف کاربرد زیادی پیدا کنند.

 

 

      روش رسوب دهی الکتریکی به علت سادگی و ارزانی، دمای پایین فرآیند، سادگی دستیابی به ساختار نانو و همچنین تولید پوشش هایی با دانسیته بالا و عاری از تخلخل یکی از روش های مناسب برای اعمال این پوشش ها بوده و در چند دهه گذشته مورد توجه خاص محققین بوده است.

 

 

      ذرات سرامیکی با ابعاد نانو، رسوبدهی پوشش های بسیار نازک را امکانپذیر ساخته اند به  گونه ای که ممکن است در واحدهای ساخت میکرومکانیک اجزای حرکتی و یاتاقانها بسیار مورد توجه و کاربرد باشند.

 

 

      پوشش های کرم تهیه شده به روش لایه نشانی الکتریکی در قطعات مهندسی بسیار مهمند. پوشش کرم به دلیل مقاومت سایشی و مقاومت شیمیایی بالا برای حفاظت از فلز پایه در مقابل سایش، خوردگی در دمای بالا و کاربرد های تزئینی کاربرد فراوانی دارد. پوشش های کامپوزیتی کرم منجر به بهبود ساختار رسوب کرم می شوند مثلا خواص سایشی و روانکاری پوشش بهبود می یابد. در زمینه پوشش های کامپوزیتی کرم کارهای بسیار کمی انجام شده است. ذرات مختلفی برای لایه نشانی همزمان با کرم استفاده شده است اما نکته قابل توجه مقدار بسیار محدود ذرات در پوشش کامپوزیتی است.

 

 

کلیات

 

 

در این تحقیق پوشش نانوکامپوزیتی کرم-کاربید تنگستن، از ترکیب حمام کرم سه ظرفیتی به روش آبکاری الکتریکی و با استفاده از جریان پالسی بر روی فولاد کربنی اعمال می شود.

 

 

در این تحقیق از افزودنی های سدیم دو دسیل سولفات و ساخارین استفاده می شود. سدیم دو دسیل سولفات به عنوان فعال ساز سطح و ساخارین جهت صاف و براق کردن مورفولوژی پوشش بکار می رود.

 

 

تاثیر پارامترهای پالس ( دانسیته جریان٬ سیکل کاری و فرکانس پالس ) بر روی مورفولوژی پوشش بررسی می شود.

 

 

مورفولوژی پوشش اعمال شده با استفاده از میکروسکوپ الکترونی مجهز به آنالیزور EDS بررسی می شود و سختی پوشش ها با استفاده از دستگاه سختی سنج با فرورونده ویکرز و مقاومت سایشی آن ها با استفاده از روش پین روی دیسک انجام می شود.

 

 

2-1- مقدمه

 

 

       پوشش های کامپوزیتی از اوایل قرن نوزدهم مورد توجه قرار گرفته و اولین بار در سال 1928 پوشش کامپوزیتی مس-گرافیت برای اجزای موتور ماشین آزمایش شد ]1[. خواص خوب مکانیکی و مقاومت به اکسیداسیون و خواص مغناطیسی خوب این پوشش ها سبب شده در سال های اخیر مورد توجه خاصی قرار گرفته و در صنایع مختلف کاربرد زیادی پیدا کنند ]2[.

 

 

       بهترین روش ایجاد پوشش های کامپوزیتی آبکاری الکتریکی است که از مزایای آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:

 

 

1- به فشار و دمای بالا نیاز ندارد.

 

 

2- غلظت و فاصله بین ذرات رسوب قابل کنترل است.

 

 

3- اجزاء تغییر شکل نمی دهند.

 

 

4- به تجهیزات گرانقیمت نیاز ندارد.

 

 

5- امکان تولید در مقیاس صنعتی وجود دارد ]3و4[.

 

 

       برای تهیه کامپوزیتهای زمینه فلزی اگر ذرات سرامیکی در الکترولیت به درستی پراکنده شوند و در طول آبکاری به طور همزمان رسوب کنند، رسوب نشانی الکتریکی یک روش مناسب است ]5[.

 

 

2-2- آبکاری الکتریکی

 

 

       آبکاری الکتریکی فرآیندی است که در آن با استفاده از جریان برق لایه نازکی از یک فلز روی سطح فلزی دیگر رسوب داده میشود. اساس آبکاری الکتریکی به اینصورت است که در اثر عبور جریان الکتریسیته از یک الکترولیت فلز محلول در آن روی کاتد رسوب کرده و متعاقبا مقداری از فلز آند وارد محلول میشود به این ترتیب ترکیب الکترولیت ثابت می ماند ]6[. آبکاری الکتریکی برای ایجاد      پوشش های تزئینی و محافظ اصلاح سطوح ساییده شده یا اضافه ماشین کاری شده، قطعه سازی یا بعبارتی شکل دهی الکتریکی قطعات شکل پیچیده که دارای زوایای متغیر، ابعاد دقیق و سطوح طرح دار هستند بکار میرود. عملیات آندکاری، تمیزکاری الکتریکی، پرداخت الکتریکی اسید شویی آندی، استخراج و تصفیه فلزات بکار میرود ]6[.

 

 

2-2-4        آنالیز سرعت… 15
2-2-5        استاتیک باقیمانده 16
2-2-6      کوچ………..17
2-3  پردازش داده ها به روش نوین………21
2-3-1-روش برانبارش سطح بازتاب مشترک(CRS)………..22
2-3-2- روش برانبارش سطح پراش مشترک(CDS)……24

3-1     مقدمه. 28
3-2     برانبارش سطح بازتاب مشترک با دور افت مشترک… 31
3-2-1        برانبارش خودکار CMP. 34
3-2-2        برانبارش CO.. 34
و برانبارش CO CRS 35
3-2-4        بهینه سازی.. 35

4-1     مقدمه. 38
4-2     مشخصات برداشت داده واقعی.. 39
4-3     برانبارش CO CRS. 41

           نتیجه گیری.. 53
      منابع……56
مقدمه:
تقریبا تمامی شرکت‌های نفتی به تفسیرهای لرزه برای انتخاب سایت‌های برداشت نفت اعتماد می‌کنند. بنابراین توجه بیشتر به بهبود بخشیدن مقاطع لرزه‌ای امری اجتناب ناپذیر می‌نماید. روش‌های لرزه‌ای به منظور مطالعات آب‌های زیرزمینی،  مهندسی شهری، تعیین سنگ بستر، سد‌سازی و راه‌سازی نیز بکار گرفته می‌شوند (شریف، 1995).
تکنیک اساسی در روش‌های لرزه‌ای شامل ایجاد موج لرزه‌ای و اندازه‌گیری زمان برگشت موج از بازتابنده‌های زیرسطحی توسط گیرنده‌های سطحی می‌باشد. گیرنده‌ها معمولا بر روی یک خط مستقیم به نام خط لرزه‌ای در نزدیکی چشمه لرزه‌ای قرار می‌گیرند. زمان‌سیر مو‌ج‌های بازتابی وابسته به خواص الاستیک لایه‌های زیرسطحی و همچنین موقعیت، جهت‌یابی و انحنای بازتابنده  است. بنابراین می‌توان با استفاده از زمان رسید‌های موج‌های بازتابی اطلاعات مفیدی از لایه‌های زیرسطحی بدست آورد.
عموما پیش از اینکه داده‌ها تفسیر شوند، یکسری فرآیند پردازشی باید بر روی داده‌های برداشت شده اعمال شود. باتوجه به ایلماز (1987) یکسری فرایند‌های استاندارد به منظور آماده‌سازی داده‌های لرزه‌ای به منظور تفسیر لرزه‌ای وجود دارد. سه فرایند مهم پردازش واهمامیخت، برانبارش و کوچ اساس پردازش‌های معمول است. در این پایان‌نامه به مرحله‌ی برانبارش از فرآیند پردازش پرداخته می‌شود. مقطع برانبارش اولین تصویر زیرسطحی را در اختیار مفسر قرار می‌دهد و همچنین داده ورودی برای مرحله‌ی کوچ پس از برانبارش را بدست می‌دهد.
با جابجایی آرایه چشمه و گیرنده در امتداد خط لرزه‌ای دسته داده‌های دارای همپوشانی بدست می‌آید. این دسته داده‌ها، وابسته به موقعیت چشمه گیرنده در روی خط لرزه‌ای است. در نتیجه زمان رسید‌ها نیز وابسته به موقعیت چشمه و گیرنده است. پس از پردازش، از داده‌های سه بعدی برای بدست آوردن تصاویر زیرسطحی دوبعدی استفاده می‌شود. برای پردازش، طبق معمول داده‌ها براساس نقطه‌ی میانی مشترک میان چشمه وگیرنده و نیم‌دورافت (نصف فاصله‌ی بین چشمه و گیرنده) ذخیره می شوند. در این صورت داده‌های دارای همپوشانی در فضای  قرار می‌گیرند (مربوط به زمان رسید‌ها است) (برگلر، 2001 ).
متاسفانه دسته داده‌ها فقط شامل سیگنال‌ها (هر رخدادی که به منظورکسب اطلاعات زیرسطحی ثبت می‌شود‌) نمی‌باشند، بلکه نوفه‌ها نیز به همراه سیگنال‌ها ثبت می‌شوند. نوفه‌ها به دو دسته‌ی همدوس و ناهمدوس تقسیم می‌شوند. در بیشتر طرح‌های پردازشی فقط از بازتاب‌های اولیه استفاده می‌شود، بازتاب‌های چندگانه متعلق به نوفه‌های همدوس هستند. نوفه‌های ناهمدوس یا تصادفی قابل پیش‌بینی نیستند. یعنی نمی‌توان از یک روی ردلرزه اطلاعات سایر ردها را تشخیص داد. نوفه‌های تصادفی بر اثر لرزش هایی که بوسیله‌ی باد در گیرنده و یا بوسیله‌ی قدم زدن یک جانور در نزدیکی گیرنده ممکن است ایجاد شود (برگلر،2001).
هدف از برانبارش، بالا بردن کیفیت سیگنال‌ها و تضعیف نوفه‌ها بوسیله‌ی جمع بستن رخدادهای همبسته در دسته داده‌های دارای همپوشانی است. عملگر برانبارش دورافت صفررخدادهای واقعی را در فضای در نزدیکی نقطه دورافت صفر تقریب می‌زند. این نقطه بطور فرضی و با فرض قرارگیری چشمه و گیرنده در یک نقطه در نظر گرفته می‌شود. نتیجه‌ی برانبارش در امتداد عملگر برانبارش ZO را می‌توان به نقطه‌ی دورافت صفر نسبت داد. با قرارگیری تمامی این نقاط برانبارش در کنار هم، مقطع برانبارش دورافت صفر حاصل می‌شود. روش برانبارش ZO به روش برانبارش نقطه‌ی میانی مشترک(CMP) و فرایند برونراند نرمال/برونراند شیب (NMO/DMO) معروف شده است. در روش‌های معمول برای برانبارش نیاز به مدل سرعت دقیق می‌باشد. اشتباه در مدل سرعت باعث می‌شود که نتایج برانبارش قابل اتکا نبوده و تصویر‌سازی مطلوبی صورت نگیرد (بایکولوف، 2009 ). در سال‌های اخیر روش برانبارش جدیدی معرفی شده که کیفیت مقطع برانبارش را از نظر نسبت سیگنال به نوفه و همچنین پیوستگی بازتابها بهبود بخشیده است. یکی از این روش‌ها ، روش برانبارش سطح بازتاب مشترک (CRS) است. در این روش بر خلاف روش‌های معمول نیازی به تهیه مدل سرعت برای برانبارش نیست و فقط به سرعت لایه سطحی نیاز است. با این حال این روش در مواجه با شیب‌های متداخل با مشکل روبروست (من،2002). در چند سال اخیر سلیمانی (2009) با معرفی روش برانبارش سطح پراش مشترک (CDS) سعی در بر طرف کردن این نقیصه داشته است که تا حد مناسبی

 

در این امر موفق بوده است. با این حال هر یک از این روش‌ها در اعماق بیشتر به دلیل تضعیف انرژی بازتاب‌ها قادر به تصویر‌سازی مناسبی نمی باشند. بالارستاقی (1391) با استفاده از تکنیک برانبارش CDS در دورافت محدود توانسته بر این مشکل فائق آید و بازتاب‌ها در اعماق پایین‌تر بخوبی در این روش تصویر‌سازی می‌شوند.
برانبارش دورافت مشترک (CO) مشابه برانبارش ZO است، با این تفاوت که برانبارش برای یک نقطه در گروهCO انجام می‌شود. در واقع عملگر برانبارش CO رخداد‌های بازتابی را در فضای در نزدیکی نقطه‌ای با دورافت ثابت تقریب می‌زند. با جمع بستن رخدادهای همبسته در امتداد عملگر برانبارش و اختصاص دادن این نقاط به نقاط انتخاب شده در گروه CO،  مقطع برانبارش CO بدست می‌آید.
در این پایان‌نامه روش برانبارش CO (برگلر،2001) بر اساس مفاهیم گرفته شده از روش برانبارش CRS برای تصویر‌سازی دو‌بعدی معرفی می شود. این روش بر روی داده‌های واقعی اعمال می‌شود و با روش برانبارش CRS مقایسه خواهد شد. روش برانبارش CO نیز نیازی به مدل سرعت ندارد و تنها سرعت لایه سطحی کفایت می‌کند.  این روش مانند روش برانبارش  CRSروشی مبتنی بر داده‌ها است و همچنین تمامی مراحل برانبارش بطور خودکار و با استفاده از آنالیز همدوسی انجام می‌شود. پنج پارامتر برانبارش در این روش توصیف کننده‌ی عملگر برانبارش CO است،  که مربوط به نشانگرهای جبهه‌ی موج هستند. در این روش علاوه برا اینکه کیفیت رخدادهای بازتابی افزایش می‌یابد، نشانگرهای مهمی از جبهه ی موج بدست می‌آیند.
 
فصل دوم
روش‌های تصویرسازی لرزه‌ای در حوزه زمان

1-4 پیشینه تحقیق_ 3

 

 

1-5 سؤال ها و فرضیه های تحقیق_ 4

 

 

1-5-1 سؤال ها 4

 

 

1-5-2 فرضیه ها 4

 

 

1-6 متغیرها و شاخص های تحقیق_ 5

 

 

1-6-1 متغیرهای مستقل_ 5

 

 

1-7 متغیرهای وابسته 5

 

 

1-8 روش تحقیق و مراحل انجام کار 6

 

 

1-9 مفاهیم و واژه های کلیدی_ 7

 

 

            فصل دوم- مبانی نظری و ادبیات تحقیق_ 8

 

 

2-1 مقدمه 8

 

 

2-2 انواع گزینه های مدیریتی ممکن پس از بستن معدن 8

 

 

2-2-1 بازگردانی_ 10

 

 

2-2-2 احیا 11

 

 

2-2-3 اکوسیستم های جایگزین_ 12

 

 

2-2-4 چشم پوشی_ 12

 

 

2-3 مقایسه گزینه ها به روش سلسله مراتبی(AHP) 13

 

 

2-4 تحلیل برازندگی زمین معدنکاری شده 14

 

 

2-5 نمونه های تغییر کاربری معدن متروکه در سطح جهانی_ 16

 

 

2-5-1 معدن الماس کیمبرلی_ 16

 

 

2-5-2 گلدریف سیتی_ 18

 

 

2-5-3 پروژه ادن( Eden Project) 20

 

 

2-5-4 دستاوردهای پروژه ادن 21

 

 

2-5-5 سد باطله کنکات_ 22

 

 

2-5-6 معدن  مس آلاسکا 23

 

 

2-5-7 بازسازی کارخانه ذوب و محل انباشت باطله معدن مس نوادا 24

 

 

2-5-8 معادن آهن استیپ راک_ 26

 

 

2-5-9 معدن طلا و مس کاباکال 28

 

 

2-5-10 منطقه Cove3- پروژه AML_ 30

 

 

2-6 چشم انداز 32

 

 

2-7 مورفولوژی چشم انداز 34

 

 

2-8 اکولوژی چشم انداز 35

 

 

2-9 ارزش گذاری سبز  Green Accounting_ 36

 

 

2-9-1 ارزش گذاری منابع طبیعی در اقتصاد ملی_ 36

 

 

2-9-2 توسعه پایدار 37

 

 

2-10 گردشگری_ 38

 

 

2-10-1 انگیزه های سفر 40

 

 

2-10-2 گونه های گردشگری_ 41

 

 

2-10-3 گردشگری از نظر مکان مقصد 42

 

 

2-11 گردشگری پایدار 45

 

 

2-12 نمونه ای دیگر از اجرای توریسم پایدار 51

 

 

2-12-1 راهکارهای توریسم پایدار آفریقای جنوبی_ 51

 

 

2-13 اکوتوریسم و جوامع محلی_ 53

 

 

2-14 گردشگری روستایی_ 57

 

 

2-15 مدرنیته و گردشگری_ 60

 

 

2-16 برنامه ریزی گردشگری و فرآیند توسعه 63

 

 

2-17 مزایای گردشگری برای منطقه 68

 

 

2-17-1 اقتصادی_ 69

 

 

2-17-2 اجتماعی_ 69

 

 

2-17-3 توسعه 69

 

 

2-17-4 احساس هویت و غرور ملی_ 70

 

 

2-17-5 پشتیبانی از حفظ منابع طبیعی_ 70

 

 

2-18 گردشگری و درآمد ملی_ 70

 

 

2-19 گردشگری و اشتغال 72

 

 

2-20 گردشگری و فرهنگ_ 75

 

 

2-21 مثالی از بهره برداری غیراصولی وبی رویه ازمعادن سنگ، به عنوان عامل اصلی تخریب منابع طبیعی تکاب_ 76

 

 

2-22 گزینه ها ی مورد بحث_ 80

 

 

2-23 معیارهای مورد بحث_ 81

 

 

             فصل سوم- ویژگی های جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه 84

 

 

3-1 مقدمه 84

 

 

3-2 معرفی (یزد- تفت- روستای دره زرشک) 86

 

 

3-3 زمین شناسی ناحیه 88

 

 

3-4 ژئومورفولوژی_ 90

 

 

3-5 گسله های مهم 93

 

 

3-6 توپوگرافی ناحیه 93

 

 

3-7 خاک شناسی_ 96

 

 

3-8 گسله های مهم 96

 

 

3-8-1 گسله کلمرد 97

 

 

3-8-2 گسله پشت بادام 97

 

 

3-8-3 گسل درونه 97

 

 

3-8-4 گسله دهشیر- بافت_ 97

 

 

3-8-5 گسله شهر بابک_ 98

 

 

3-8-6 گسل نایبند 98

 

 

3-8-7 گسله دره زرشک_ 99

 

 

3-9 ویژگی های اقلیمی_ 101

 

 

3-10 منطقه آسایش_ 103

 

 

3-11 جریانات هوایی موثر بر منطقه 104

 

 

3-11-1 توده هوای آرکتیکArctic 104

 

 

3-11-2 توده هوای قطبی بری Polar Continental 105

 

 

3-11-3 توده هوای قطبی بحریPolar Maritime 105

 

 

3-11-4 توده هوای حاره بری Tropical Continental 105

 

 

3-11-5 توده هوای حاره بحری Tropical Marihine 105

 

 

3-11-6 رژیم دمایی منطقه 106

 

 

3-11-7 بارندگی_ 109

 

 

3-11-8 باد 113

 

 

3-11-9 روزهای یخبندان 115

 

 

3-11-10 رطوبت نسبی_ 116

 

 

3-11-11 ساعات آفتابی_ 119

 

 

3-11-12 ابرناکی_ 120

 

 

3-11-13 تبخیر 120

 

 

3-12 سابقه زلزله در منطقه 121

 

 

3-13 اکوسیستم منطقه 121

 

 

3-14 هیدرولوژی_ 122

 

 

3-14-1 آبهای سطحی_ 122

 

 

3-14-2 آبهای زیرزمینی_ 125

 

 

3-15 سیل خیزی و رواناب حوزه 127

 

 

3-16 حیات گیاهی و جانوری منطقه 129

 

 

3-17 نقش گونه های جانوری در زنجیره غذایی و اقتصاد منطقه 131

 

 

3-18 مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست در استان یزد 132

 

 

3-18-1 منطقه حفاظت شده کالمند- بهادران 134

 

 

3-19 ویژگی های اقتصادی ناحیه 137

 

 

3-20 جغرافیای انسانی ناحیه 138

 

 

3-20-1 جمعیت_ 138

 

 

3-20-2 مهاجرت_ 140

 

 

3-20-3 اشتغال 140

 

 

3-21 معماری منطقه 141

 

 

3-22 گردشگری در منطقه 143

 

 

3-22-1 جاذبه های گردشگری در شهرستان تفت_ 144

 

 

3-23 شبکه راههای دسترسی به ناحیه 146

 

 

3-23-1 شبکه راه های زمینی_ 146

 

 

3-23-2 شبکه حمل و نقل ریلی_ 148

 

 

3-23-3 شبکه ارتباطات هوایی_ 148

 

 

             فصل چهارم- تجزیه و تحلیل یافته ها و آزمون فرضیات_ 150

 

 

4-1 مقدمه 150

 

 

4-2 معیارهای مورد بحث_ 151

 

 

4-3 یافته های تحقیق_ 152

 

 

4-3-1 اثرات معدن کاری بر منطقه دره زرشک_ 152

 

 

4-3-1-1 کیفیت هوا و اقلیم 153

 

 

4-3-1-2 کیفیت و کمیت آب های زیرزمینی_ 153

 

 

4-3-1-3 کیفیت و کمیت آب های سطحی_ 154

 

 

4-3-1-4 خاک_ 154

 

 

4-3-1-5 پوشش گیاهی و رویشگاه های طبیعی_ 155

 

 

4-3-1-6 حیات وحش و زیستگاه های جانوری_ 156

 

 

4-3-1-7 مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست_ 156

 

 

4-3-1-8 محیط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی_ 157

 

 

4-3-1-9 کاربری اراضی_ 158

 

 

4-3-1-10 چشم اندازهایطبیعی_ 158

 

 

4-3-1-11 میراث تاریخی و فرهنگی_ 159

 

 

4-3-1-12 گردشگری_ 159

 

 

4-3-1-13 تامین زیرساخت ها جهت پروژه 159

 

 

4-4 تحلیل یافته ها 161

 

 

4-5 آزمون فرضیات_ 166

 

 

4-5-1 گزینه ها 166

 

 

4-5-2 معیار ها 167

 

 

4-6 بررسی پایایی و روایی متغیرهای مورد مطالعه 179

 

 

4-7 نیازها و امکانات موجود در معدن دره زرشک جهت تغییر کاربری به سایت گردشگری_ 182

 

 

4-7-1 امکانات موجود 182

 

 

4-7-1-1 شهرک مسکونی_ 182

 

 

4-7-1-2 زیرساخت‌ها 182

 

 

4-7-1-3 ساختمانها و تاسیسات صنعتی و نیمه صنعتی_ 183

 

 

4-7-1-4 پیت معدن و دامپهای باطله 185

 

 

4-7-1-5 نیروی انسانی_ 185

 

 

4-7-2 تغییر کاربری امکانات موجود جهت ایجاد سایت گردشگری_ 185

 

 

4-7-2-1 شهرک مسکونی_ 185

 

 

4-7-2-2 زیرساخت‌ها 185

 

 

4-7-2-3 ساختمانها و تاسیسات صنعتی و نیمه صنعتی_ 186

 

 

4-7-2-4 پیت معدن و دامپهای باطله 187

 

 

4-7-2-5 نیروی انسانی_ 187

 

 

             فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری نهایی اثبات فرضیات_ 188

 

 

5-1 پیشنهادها و راهکارها 189

 

 

5-1-1 کاهش اثرات منفی پروژه استخراج معدن روباز دره زرشک_ 190

 

 

5-2 نتیجه گیری_ 193

 

 

             منابع و مآخذ: 196

 

 

 

1-1 مقدمه

 

 

بازسازی معدن به مجموعه ای از عملیاتی اطلاق می گردد که زمین های استخراجی را برای استفاده مجدد آماده می سازد. در معادن سطحی آلوده سازی اراضی توسط پیت و محل های دمپ باطله، همچنین نیاز روزافزون به زمین جهت کشاورزی، امور دامی و اسکان، صاحبان معادن را وادار ساخته است تا با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی منطقه، شرایط اقلیمی و قابلیت های زمین های استخراجی، عملیات بازسازی را از مراحل اولیه طراحی و استخراج مد نظر قرار دهند     (Monterroso: 1998: 442).

 

 

در طی دو دهه گذشته، رواج جهانی توسعه پایدار، صنایع معدنی را به تامل در مورد راهبردهایی سازگارتر و هماهنگ تر با محیط زیست واداشته است. با توجه به اینکه تاثیر بهره برداری از منابع معدنی روی زمین دربرگیرنده سایت معدن، با بستن معدن از بین نخواهد رفت، در هنگام بستن معدن، باید زمین بر جای مانده از معدنکاری را برای جوامع محلی به شکلی مفید در آورد به طوری که خطری برای اکوسیستم میزبان نیز نداشته باشد(Cao: 2007: 474).

 

 

در واقع، تجلی توسعه پایدار در حرفه ای چون معدنکاری که با منابع تجدیدناپذیر سر و کار دارد، در بازسازی موفقیت آمیز زمین معدنکاری شده نهفته است. برای داشتن یک بازسازی موفق پیش از هر چیز نیاز به دانستن خروجی­ها، یا همان اهداف بازسازی است. مطابق با تقسیم بندی آژانس حفاظت از محیط زیست استرالیا (EPA) به طور کلی عملیات بازسازی معدن، به منظور رسیدن به یکی از اهداف( صفحه بعد)، به انجام می رسد(Monterroso: 1998: 444):

 

 

 

• بازگردانی ناحیه، به شرایط پیش از معدنکاری به دقیق ترین وجه ممکن، به شکلی که اکوسیستم منطقه دستخوش آماده سازی ناحیه جهت یک کاربری بهینه می گردد که با کاربری اولیه سایت کاملا تفاوت دارد. در این حالت، کاربری جدید اتخاذ شده، کلا منافع بیشتری نسبت به کاربری پیش از معدنکاری برای جامعه در پی خواهد داشت.

 

 

• تبدیل نواحی با ارزش های اکولوژیکی بالا که بهره وری پایینی پیش از معدنکاری داشته اند، به یک شرایط بهره ده و باثبات را احیا می گویند.

 

 

به عبارت دیگر، معدنکاری، استفاده ای موقت از زمین است و اصل توسعه پایدار، استقرار و تثبیت یک کاربری زمین نهایی قابل قبول را پس از بستن معدن، تحمیل می کند. بنابراین، هسته مرکزی بازسازی معدن، شناسایی پتانسیل زمین های معدنکاری شده برای کاربری هایی سودمند از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است. منظور از انتخاب یک کاربری بهینه برای یک زمین معدنکاری شده، شناسایی کاربری های نهایی پاینده است؛ برازندگی زمین در کنار آسیب پذیری خود کاربری، پایندگی یک کاربری را تعریف می کند. به طوریکه یک کاربری نهایی پایدار، باید دارای حداکثر برازندگی و حداقل آسیب پذیری باشد( سلطان محمدی: 1386).

 

 

 

 

 

شکل 1-1 تعریف یک کاربری زمین پایدار- منبع: ( سلطان محمدی: 1386)

 

 

1-2 اهداف تحقیق

 

 

 

• امکان سنجی تغییر وضعیت معدن متروکه روباز دره زرشک به ناحیه گردشگری

 

 

• بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی درپی ایجاد سایت توریستی در منطقه

 

 

1-3 هدف اصلی

 

 

 

• تحقق برپایی توسعه پایدار از طریق تبدیل یک معدن متروکه روباز در روستای دره زرشک( از توابع تفت) به یک سایت توریستی – تفریحی برای گردشگران داخلی و خارجی

 

 

1-4 پیشینه تحقیق

 

 

در سطح جهانی، در زمینه تغییر کاربری معادن متروکه به سایت توریستی به عنوان نمونه می توان به دو سایت توریستی- تفریحی کیمبرلی و گلدریف سیتی در آفریقای جنوبی و نیز به پروژه ادن (Eden Project) در انگلستان اشاره کرد که هریک در نوع خود قابل توجه و منحصر بفرد می باشند. همچنین نمونه های دیگری از این دست و با کاربری های متنوع وجود دارند که در فصل بعد مورد بررسی قرار گرفته­اند. از آنجا که موضوع این پایان نامه در نوع خود و در سطح ملی، احتمالا مقوله­ای جدید است چراکه نمونه مشابهی برای مطالعه و بررسی و مقایسه در زمینه تغییر کاربری معدن متروکه صرفا به سایت توریستی یافت نگردید به جز پایان نامه ارشد سلطان محمدی(1386) در رشته استخراج معدن دانشگاه پلی تکنیک، در زمینه تحلیل برازندگی معدن موته در استان یزد، که بر تحلیل برازندگی پس از معدنکاری تاکید دارد. از این رو امید است تا در آینده ای نزدیک، با توجه به منابع معدنی و نیز ازدیاد معادن متروکه روباز در مملکت ما، در بررسی و امکان سنجی تغییر کاربری آن معادن متروکه و نیل به اهداف بلندمدت در زمینه گردشگری پایدار، در این باره اهتمام بیشتری صورت پذیرد.

 

 

 

 

 

1-5 سؤال ها و فرضیه های تحقیق

 

 

1-5-1 سؤال ها

 

 

 

• آیا بر مبنای تحلیل برازندگی معدن متروکه مذکور، تغییر کاربری منطقه معدنکاری شده(دره زرشک)، توانایی حفظ پویایی اقتصادی این مکان را دارد یا خیر؟

 

 

• با توجه به شرایط ذکر شده در این تحقیق و با بررسی تمام گزینه ها،آیا امکان تبدیل به سایت توریستی( گردشگری- تفریحی)، پس از بهره برداری از این معدن، وجود دارد یا خیر؟

 

 

1-5-2 فرضیه ها

 

 

 

• بنظر می رسد تغییر کاربری معدن متروکه دره زرشک پس از بهره برداری می­تواند پویایی اقتصادی این مکان را حفظ نماید.

 

 

• تغییر کاربری سایت معدن متروکه روباز دره زرشک ، امکان آن را دارد تا به یک سایت توریستی بدل گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

1-6 متغیرها و شاخص های تحقیق

 

 

1-6-1 متغیرهای مستقل

 

 

 

• جامعه محلی( میزبان)

 

 

• اقلیم منطقه( میکروکلیما)

 

 

• اثرات باقیمانده از عملیات بهره برداری و استخراج معدن( در مدت 13 سال)

 

 

1-7 متغیرهای وابسته

 

 

 

• امکان تغییر کاربری سایت معدن متروکه

 

 

• امکان پیاده کردن گزینه های رایج کاربری سایت معدن متروکه

 

 

• امکان بدل شدن این سایت به یک سایت توریستی- تفریحی

 

 

• پیاده کردن ایده اکوتوریسم در منطقه( روستای دره زرشک)، بر مبنای توسعه توریسم پایدار

 

 

1-8 روش تحقیق و مراحل انجام کار

 

 

تصمیم گیری در مسایلی از نوع توسعه پایدار، که در آن متغیرهای سنجش ناپذیر و محدودیت های ضد و نقیض زیادی وجود داشته و این تصمیم گیری باید افراد ذینفع مختلف با علایق و ارزش­های متضاد را که در تعامل با یکدیگرند متقاعد سازد، کار بسیار پیچیده ای می نماید. بنابراین تنها راه حل برخورد با چنین مسائلی، داشتن یک دید چند بعدی نسبت به آنهاست. لذا تکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه [1]MADM، که کاربرد تعداد بسیاری از آنها امروزه رواج پیدا کرده است، برای تحلیل چنین مسائلی، بسیار مناسبند( عطایی: 1389: 47).

 

 

در مرحله اصلی این پایان نامه که به تفصیل در بخش پنجم به آن پرداخته خواهد شد، با همکاری تنی چند از کارشناسان مربوطه پرسشنامه های تدوین شده پاسخ داده شد و با تکنیک نرم افزار(Expert Chioce) به گزینه های مورد بحث بر اساس معیارها و شاخص های مربوطه وزن دهی گردید.

 

 

برای ارزیابی اوزان شاخص ها استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP[2]می تواند بسیار راهگشا باشد. با این حال در هنگامی که تعداد شاخص ها و گزینه ها زیاد بوده و نیاز به تصمیم گیری های گروهی باشد، مقایسات زوجی مورد نیاز این روش، می تواند زمان بر و طاقت فرسا باشد. در این صورت استفاده از روش های ساده تر همچون روش مقیاس توصیه می گردد (همان منبع: 48).

 

 

 

 

 

 

2-2-6-­ مکتب فرهنگ گرایی………………………………………………………. 15

 

 

2-2-7-­ مکتب طبیعت­گرایی………………………………………………………… 16

 

 

2-2-8-­ مکتب فلسفه­گرایی……………………………………………………….. 16

 

 

2-2-9-­ مکتب فن­گرایی…………………………………………………………………… 16

 

 

2-2-10-­ مکتب آمایش انسانی…………………………………………….. 16

 

 

2-3-­ معماری اسلامی و نماد­های بارز آن……………………………………… 17

 

 

2-3-1-­ درآمد……………………………………………………………………………….. 17

 

 

2-3-2-­ برخی از نمادهای معماری اسلامی…………………………………….. 19

 

 

2-3-2-1-­ گنبد………………………………………………………………….. 19

 

 

2-3-2-2-­ طاق……………………………………………………………… 19

 

 

2-3-2-3-­ مفهوم امام یا پیشوا…………………………………… 20

 

 

2-3-2-4-­ نور و رنگ………………………………………………………………… 20

 

 

2-3-2-5-احجام سه گانه­ی کروی……………………………………………… 21

 

 

2-3-2-6- دایره ……………………………………………………………. 21

 

 

2-4- مباحثی در علوم رفتاری و روانشناسی محیط………………… 21

 

 

2-4-1- پدیدار شناسی……………………………………………………….. 21

 

 

2-4-2-­ مفهوم مکان…………………………………………………………………. 22

 

 

2-4-3-­ هویت مکان…………………………………………………………… 22

 

 

2-4-4-­ حس مکان………………………………………………………….. 23

 

 

2-4-5-­ حس لامکانی یا احساس بی­مکانی………………………………………………….. 24

 

 

2-4-6-­ حافظه­ی جمعی………………………………………………………………. 25

 

 

2-4-7-­ خرد جمعی………………………………………………………………….. 25

 

 

2-4-8-­ شعور و حافظه­ی جمعی……………………………………………………….. 26

 

 

2-5-­ وجه سوم در هستی­: ماده،‌ انرژی و ” شعور ” ………………………………………………… 26

 

 

2-5-1-­ نظریه­ی شعور……………………………………………………… 26

 

 

2-5-2-­ پزشکی هومیوپاتی……………………………… 28

 

 

2-6-­ استفاده از نظریه­ی شعور و تشریح شعور در حوزه­ی کلام……………………………… 28

 

 

2-6-1-­ شعور در کلام……………………………………………………….. 28

 

 

2-6-2-­ شعور مثبت و منفی…………………………………………………… 29

 

 

2-6-3-­ تشعشع در کلام……………………………………………….. 30

 

 

2-6-4-­ تشعشع شعوری……………………………………………………… 30

 

 

2-6-5-­ شارژ شعوری………………………………………………….. 31

 

 

2-6-6-­ روح جمعی…………………………………………… 31

 

 

2-6-7-­ شواهد تذکر به ” روح جمعی ” در قرآن………………………………………………… 32

 

 

2-6-8-­ شواهدی مبنی بر وجود آگاهی نسبت به مباحث شعور و تشعشع شعوری در فرهنگ اسلامی……………….. 33

 

 

 

2-7-­ نقد و بررسی مباحث روانشناسی محیطی از منظر شعور……………………………… 34

 

 

2-7-1- معماری، هرمنوتیک، شعور و القای حس و معنا در ناخودآگاهی…………………………… 34

 

 

2-7-2-­ جمع­بندی مختصر از نظریه­های پدیدارشناسانه در خصوص روانشناسی محیط…………………. 35

 

 

2-7-3- تحلیل ماهیت حس­مکان و حس تعلق به اجتماع از منظر شعور…………………. 36

 

 

2-7-4- حس تعلق به مکان در شهر­های قدیمی و شهرهای سنتی……………………. 37

 

 

2-8- تاملی بر شهرسازی در جهان اسلام از منظری نو و از بُعد شعور……………………. 40

 

 

2-8-1- درآمد……………………………………………………….. 40

 

 

2-8-2- شهرسازی اسلامی در سیره­ی پیامبر اکرم (ص……………………………………….. 40

 

 

2-8-3- شهرسازی اصفهان­، تجلی نمونه­ای از شهرسازی ایدئولوژیک ایرانی­-اسلامی…………………….. 43

 

 

2-9-­ تعاریف و مفاهیم……………………………………………. 44

 

 

2-9-1- تعریف فرهنگ…………………………………………………….. 44

 

 

2-9-2-­ ریشه­ی مفهومی ” شهر-فرهنگ……………………………. 45

 

 

2-9-3- تعریف مدل “شهر- فرهنگ………………………………………………. 45

 

 

2-9-4-­ تعریف “میدان شعوری……………………………. 45

 

 

2-9-­5- نقش میدان شعوری در شکل­گیری کائنات و علت جاذبه­ی اجرام سماوی در قرآن………………………………. 46

 

 

2-9-6-­ اهمیت میدان شعوری فضا-زمان در سرنوشت شهرها و حوادث طبیعی……………………………………………… 47

 

 

2-10- پایداری و مفهوم آن…………………………………………………………………………………….. 49

 

 

2-10-1-­ پیدایش مفهوم پایداری……………………………………………………………………………… 49

 

 

2-10-2-­ توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………. 49

 

 

2-10-3-­ ابعاد توسعه­ی پایدار…………………………………………………………………………….. 49

 

 

2-10-3-1-­ پایداری اکولوژیکی…………………………………………………………………….. 49

 

 

2-10-3-2-­پایداری اجتماعی……………………………………………………………………………….. 50

 

 

2-10-3-3-­ پایداری اقتصادی………………………………………………………….. 50

 

 

2-10-3-4-­ پایداری محیطی در فرهنگ قرآن………………………………………………………………………………………… 50

 

 

2-11-­­­ اصول پیشنهادی شهر-فرهنگ در جهت هویت بخشی ایرانی-اسلامی به مجتمع­های زیستی…………………… 51

 

 

2-11-1- جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………… 51

 

 

2-11-2-کانون­کرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری……………………………………………………………………………………………… 52

 

 

2-11-3-­ قدسی سازی با تشعشعی نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر با انعکاس این مفاهیم در میدان شعوری         52

 

 

2-11-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی………………. 53

 

 

2-11-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی 53

 

 

2-11-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور….. 54

 

 

فصل سوم: معرفی محدوده­ی مورد مطالعه

 

 

3-1-­ مقدمه………………………………………………… 56

 

 

3-2-­ موقعیت جغرافیایی…………………………………………………… 56

 

 

3-2-1-­ موقعیت و وسعت شهرستان خوی………………………………………………….. 56

 

 

3-2-2- موقعیت جغرافیایی شهر خوی…………………………………………………… 57

 

 

3-2-3- محدوده­ی ­حوزه­ی  طبیعی شهر…………………………………………………………. 57

 

 

3-3-­ مطالعات جغرافیای طبیعی محدوده ی مورد مطالعه……………………………………… 57

 

 

3-3-1- زمین شناسی منطقه خوی………………………………………………………….. 57

 

 

3-3-2-وضعیت تکتونیکی و زلزله­خیزی شهر خوی…………………………………………… 58

 

 

3-3-3- وضعیت توپوگرافی…………………………………………………………. 58

 

 

3-3-4-­ مطالعات اقلیمی……………………………………………………………….. 59

 

 

3-3-4-1-­ دما……………………………………………………………………………. 59

 

 

3-3-4-2-­ بارش………………………………………………………………. 59

 

 

3-3-4-3-­ رطوبت…………………………………………………….. 60

 

 

3-4- مطالعات جغرافیای انسانی محدوده­ی مورد مطالعه…………………………. 61

 

 

3-4-1- ویژگی­های اجتماعی جمعیت خوی……………………………………………………… 61

 

 

3-4-1-1-­ رشد جمعیت در شهر خوی از سال 1335 تا 1390……………………………………61

 

 

3-4-1-2-­ درصد رشد جمعیت خوی در دوره­های مختلف سرشماری…………………………….. 62

 

 

3-4-1-3-­ بعد خانوار………………………………………………………………. 62

 

 

3-4-1-4- وضعیت سواد……………………………………………………………………….. 63

 

 

3-4-1-5- مهاجرت…………………………………………………….. 64

 

 

3-4-2- ویژگی­های اقتصای جمعیت شهر خوی……………………………………… 64

 

 

3-4-2-1-­ وضعیت اشتغال در شهر خوی…………………………………………. 64

 

 

3-4-2-2-­ نرخ اشتغال مردان و زنان…………………………………………….. 65

 

 

3-5-­ ویژگی­های تاریخی و فرهنگی در منطقه­ی خوی………………………………….. 66

 

 

3-5-1- سابقه تاریخی…………………………………………………………… 66

 

 

3-5-2­ وجه تسمیه…………………………………………………………………. 67

 

 

3-6-­ بررسی وضعیت کالبدی شهر خوی……………………………………………. 67

 

 

3-6-1-­ هسته­ی اولیه…………………………………………………………………………………. 67

 

 

3-6-2-­ بررسی ساخت شهر…………………………………………… 68

 

 

3-6-3-­ وضعیت توسعه­ی کالبدی شهر و جهات توسعه­ی کالبدی آتی ………………………. 71

 

 

3-6-4-­ بررسی بافت شهر…………………………………………………………………… 72

 

 

3-7-­ بررسی نحوه پراکندگی کاربری­های شاخص در شهرهای اسلامی………………………….. 73

 

 

3-7-1-­ کاربری مذهبی (مسجد) ………………………………………………… 73

 

 

3-7-2-­ کاربری آموزش­عالی (مدرسه) …………………………………….. 74

 

 

3-7-3-­ کاربری­های تجاری (بازار) ………………………………………….. 75

 

 

3-7-4-­ کاربری­های فرهنگی-هنری…………………………………………….. 76

 

 

3-7-5­- سیستم محلات شهری………………………………………………… 77

 

 

3-8-­ شخصیت­های فرهنگی-مذهبی مدفون در شهر خوی………………………… 78

 

 

3-8-1-­ شمس­الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به “شمس تبریزی” …………….. 78

 

 

3-8-2- پوریای ولی…………………………………………………………….. 79

 

 

3-8-3-­ امامزاده سید بهلول (ع) ………………………………………………. 80

 

 

3-8-4-­ امامزاده میرهادی سید کوثری (ع) ……………………………………………… 81

 

 

3-8-5-­ امامزاده محمد (ع) ……………………………………………. 81

 

 

3-9-­ جمع بندی……………………………………………………………. 82

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

 

 

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………. 85

 

 

4-2- تحلیل ساخت و بافت شهر خوی از منظر ویژگیهای شهر اسلامی………………… 85

 

 

4-2-1-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر………………………………85

 

 

4-2-2- کاربری مسجد…………………………………………………………………… 86

 

 

4-2-2- کاربری تجاری (بازار) …………………………………………………. 88

 

 

4-2-3- کاربری آموزش عالی ( مدرسه) ……………………………………………… 89

 

 

4-2-4-­ محلات شهری………………………………………………………………… 90

 

 

4-2-5-کاربری­های فرهنگی-هنری…………………………………………………………. 91

 

 

4-5-­ اقدامات انجام شده در خصوص تلاش برای هویت بخشی ایرانی-اسلامی به شهر …………………………………. 93

 

 

4-6-­ تحلیل ویژگی­های شهر خوی  از نقطه نظر اصول شش گانه­ی “شهر-فرهنگ”…………………………………………. 94

 

 

4-6-1-­ جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………….. 94

 

 

4-6-2-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری قوی…… 95

 

 

4-6-3-­ قدسی­سازی بار شعوری نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر…………………….. 95

 

 

4-6-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی…………………. 96

 

 

4-6-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی… 96

 

 

4-6-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور……………………………………………………………… 97

 

 

4-7-­ جمع بندی……. 97

 

 

فصل پنجم: آزمون فرضیه، جمع­بندی و نتیجه­گیری و ارائه­ی پیشنهادات

 

 

5-1-­ مقدمه…………………………………………………………….. 100

 

 

5-2-آزمون فرضیه­ها………………………………………………………. 100

 

 

5-2-1- فرضیه­ی اول………………………………………………………………. 100

 

 

5-2-2-­ فرضیه­ی دوم…………………………………………………. 101

 

 

5-3- بحث و نتیجه­گیری………………………………………….. 101

 

 

5-4- ارائه­ی پیشنهادات…………………………………………………….. 104

 

 

5-4-1- پیشنهاد اول: طرح پیشنهادی برای اجرایی­کردن شهر-فرهنگ در شهر خوی……………… 104

 

 

5-4-1-1- جانمایی شهر­–­فرهنگ در مطالعه موردی شهر خوی………………………………… 104

 

 

5-4-1-2- عناصر اصلی میدان………………………………………………………………… 106

 

 

5-4-1-2-1- مسجد­جامع یا مصلای شهر……………………………………………… 106

 

 

5-4-1-2-2-­ موسسات علمی-آموزشی…………………………………….. 107

 

 

5-4-1-2-3- حسینیه­ای برای کل شهر………………………………………………. 108

 

 

5-4-1-2-4- بازارچه­ی محلی………………………………………………………. 110

 

 

5-4-1-2-5- کاربری­های ورزشی……………………………………………………. 111

 

 

5-4-2- پیشنهاد دوم……………………………………………………………… 112

 

 

5-4-3-­ پیشنهاد سوم……………………………………………………………………. 113

 

 

چکیده

 

 

امروزه از بارزترین مشکلات شهر­سازی معاصر، بحران معنا اعم از اجتماعی و کالبدی در مکان است. پس از دوران پیروزی انقلاب اسلامی، انتظار بروز تغییرات در حوزه­های مختلف فرهنگی، به تدریج وارد عرصه­های کالبدی گردید و تمنای بازیابی هویت بومی ایرانی-اسلامی را بوجود آورد. اما خود شهر اسلامی، بیان جامع و منسجمی ندارد و به شهرهایی اطلاق می­شود که در دوران قبل از مدرن، در سرزمینهای اسلامی شکل گرفته بود. هدف این پروسه، تدوین چارچوب کلی برای برنامه­ریزی شهر ایرانی-اسلامی است. با تحلیل ماهیت و مکانیسم عملکرد پارامترهای روانشناسی­محیط از نقطه نظر بُعد شعور، و بکارگیری آن در برنامه­ریزی شهری، می­توان به در آفرینش هویت ایرانی-اسلامی به شهرهای موجود گام برداشت و نیز در ساخت شهرها و شهرک­های جدید برمبنای آن اقدام نمود تا بتوان شهر را به محیطی بدل ساخت که شهروندان با قرارگیری در آن، با ناخودآگاهی خود، مفاهیم معنوی را ادراک نمایند. روش تحقیق با رویکرد کیفی و تحلیلی-تطبیقی می­باشد و در استخراج مفاهیم، از استدلال و استنتاج عقلی و منطقی نیز بهره برده شده­ است. در جمع­آوری داده­ها، از روش اسنادی بهره برده شد. از روش میدانی نیز به صورت حضور در محیط و مشاهده و اداراک ذهنی در مطالعات روانشناسی­محیط استفاده شد. در تایید و اثبات مباحث، به استنادات قرآنی و مباحث معرفتی تاویل قرآن نیز ارجاع داده شد. با مطالعات روانشناسی­محیط از نقطه نظر عنصر شعور، نگاهی دوباره به شهر اسلامی و ایرانی-اسلامی انداخته شد. بر این اساس، چینش کاربری­های مثبت و ارزشی در مرکز شهر، آگاهانه بوده و از مبانی عمیق عرفانی بهره برده شده است. با بازبینی و بروز رسانی ویژگی­ها و شاخصه­های آن، استفاده از معارف قرآنی و قلمروهای جدید علمی، چارچوبی تحت عنوان اصول ششگانه­ی شهر-فرهنگ تدوین شد که با استفاده از عامل  انتشار آگاهی در بعد سوم محیط، امکان هویت بخشی ایرانی-اسلامی به یک مجتمع زیستی را امری شدنی جلوه می­دهد. شهر-فرهنگ، با نگرش “شهر به عنوان یک پدیده­ی فرهنگی”، در پی ایجاد محیطی است که با انتقال مفاهیم مثبت و معنوی به ناخودآگاهی شهروندان، هم سطح آگاهی را بالا ببرد و هم آنها را از درون، کنترل عقیدتی ­کند. بر این اساس، شهر ایرانی-اسلامی، یک میدان شعوری منطبق بر میدان کالبدی است که مفاهیم قدسی با پالس بالا در آن انعکاس می­یابند. با تدوین اصول و ضرورت های شهر-فرهنگ، و پیاده کردن طرح اجرایی آن در شهر خوی، به نحوه­ی عملیاتی­شدن آن نیز پرداخته شد.

 

 

کلمات کلیدی: شهر ایرانی-اسلامی، هویت شهری، میدان شعوری، انتشارآگاهی، شهر خوی.

 

 

1-1-­ مقدمه

 

 

 

2-1-4-1-4- فاکتورهای محیطی.. 15

 

 

2-1-4-1-5- فاکتورهای متالورژیکی.. 15

 

 

2-1-4-2- خسارتهای هیدروژنی (ترک برداری ناشی از وجود هیدروژنHIC  ) 16

 

 

2-1-5- خوردگی در اثر سیال.. 17

 

 

2-1-5-1- خوردگی سایشی.. 18

 

 

2-1-5-2- برخورد 18

 

 

2-1-5-3- خوردگی حفره زایی.. 19

 

 

2-1-6- خوردگی بین دانه ای.. 20

 

 

2-1-7- آلیاژ زدایی 20

 

 

2-1-8- خسارت های حبابی.. 21

 

 

2-1-9- خوردگی سوهشی.. 21

 

 

2-3- سیستمهای ترش ، الزامات و استاندرادها 22

 

 

2-3- انواع خوردگی درچاه های نفت وگاز 25

 

 

2-3-1- خوردگی ناشی از اکسیژن.. 27

 

 

2-3-1-1- چاه های نفت… 27

 

 

2-3-1-2- لوله های حفاری.. 27

 

 

2-3-1-3- تجهیزات سرچاهی.. 28

 

 

28

 

 

2-3-2-1- چاه های گازی.. 31

 

 

S. 32

 

 

2-3-3-1- چاه های گازی.. 35

 

 

2-3-3-2- تجهیزات سر چاهی.. 35

 

 

2-4- روشهای محاسبه نرخ خوردگی و مدلهای آن.. 35

 

 

2-4-1- مدل M-506(Norsok) 36

 

 

2-4-2- مدل Dewaard (1975) 37

 

 

2-4-3- مدل Dewaard (1993&1995) 38

 

 

2-4-4-  مدل Dewaard , Lotz , Dugstad (1995) 39

 

 

2-4-5- مدل and Hailey(1993)  Boros ، Wright  ،Efird.. 39

 

 

2-4-6- مدل Kanwar & Jepson (1994) 40

 

 

2-4-7- مدل Kanwar (1994) 40

 

 

2-4-8- مدل (Bhongale 96)  Gopal ، Bhongale ، Jepson.. 41

 

 

2-4-9- مدل (1996) Gopal ، Kang ، Stitzel ، Jepson.. 42

 

 

2-4-10- مدل Gray. 42

 

 

2-4-11- مدل Nesic(1995) 42

 

 

S ) 43

 

 

 

2-4-13- مدل (2004)  dewaard ، Nesic  ، George. 44

 

 

 فصل سوم

 

 

انتخاب مواد. 46

 

 

3-1- مقدمه. 46

 

 

3-2- شرایط سیال در میدان گازی گشوی جنوبی.. 47

 

 

3-3- نقشه چاه (نحوه بکارگیری لوله های درون چاهی ) 51

 

 

3-4- تهیه و ارائه نرم افزارانتخاب مواد (IMS) برمبنای متدولوژی اشبی، استاندارد ها و مراجع  52

 

 

3-4-1- بررسی محدودیتها 56

 

 

3-4-2- معرفی نرم افزار 57

 

 

3-4-2-1-  روش انتخاب مواد. 60

 

 

3-4-3- ارزیابی خوردگی درشرایط سیال گشوی جنوبی.. 66

 

 

3-4-3-1- انتخاب آلیاژ برای شرایط در تماس مستقیم با سیال.. 66

 

 

3-4-3-2- انتخاب آلیاژ برای شرایطی که در تماس مستقیم با سیال نمی باشد. 70

 

 

 فصل چهارم

 

 

روش تحقیق.. 73

 

 

4-1- مقدمه. 73

 

 

4-2- بررسی های میدانی.. 74

 

 

4-3- بررسی خواص آلیاژ انتخابی.. 76

 

 

4-3-1-  بررسی ترکیب شیمیایی.. 76

 

 

4-3-2- بررسی خواص مکانیکی.. 76

 

 

4-3-3- محیط آزمایش…. 76

 

 

4-3-4-  آزمایش SSR (Slow Strain Rate) 77

 

 

4-3-4-1-  آماده سازی نمونه ها 78

 

 

4-3-4-2- شرایط مکانیکی آزمایش…. 79

 

 

4-3-4-3- تجهیزات آزمایش…. 80

 

 

4-3-4-4- نتایج آزمایش…. 80

 

 

 فصل پنجم

 

 

نتایج وبحث… 82

 

 

5-1- بررسی های میدانی.. 82

 

 

5-1-1- بررسی فرایند ساخت… 82

 

 

5-1-2- تعیین نوع آلیاژ 85

 

 

5-1-2-1- بررسی خواص مکانیکی.. 85

 

 

5-1-2-2- بررسی ترکیب شیمیایی.. 85

 

 

5-1-2-3- بررسی عملیات حرارتی.. 86

 

 

5-1-2-4- خواص آلیاژ  L80 type I براساس استاندارد API 5CT. 89

 

 

5-1-3- بررسی خوردگی.. 89

 

 

5-2- نتایج آزمایش های خوردگی برروی آلیاژ انتخابی.. 94

 

 

5-2-1- ترکیب شیمیایی.. 94

 

 

5-2-2- خواص مکانیکی.. 94

 

 

5-2-3- آزمایش SSR.. 95

 

 

5-3- بررسی نتایج.. 95

 

 

 فصل ششم

 

 

نتیجه گیری.. 101

 

 

نتیجه گیری.. 101

 

 

منابع و مراجع.. 103

 

 

مقدمه

 

 

بررسی مقاومت به خوردگی در لوله های فولادی مورد استفاده در ساخت تجهیزات از قبیل خطوط لوله[1]، لوله های درون چاهی[2]، تجهیزات سرچاهی[3] در مجموعه مخازن گازی ترش و همچنین انتخاب آلیاژ مقاوم به خوردگی ازاهمیت بالایی برخوردار است .

 

 

باتوجه به اینکه فرایند شناسایی و انتخاب مواد در صنایع نفت و گاز عمدتا بر اساس تجربیات موجود در این صنعت، استاندارهای مرجع و یا ارائه خدمات مهندسی مشاوره توسط شرکتهای طراحی خارجی در ایران انجام می گیرد، در این پروژه با جمع آوری اطلاعات مرجع و بررسی محدودیتهای خوردگی، نسبت به تهیه و ارائه نرم افزار انتخاب مواد اقدام نموده و سپس با انجام آزمایشهای مرتبط امکان بکارگیری آلیاژ پیشنهادی توسط نرم افزار فوق الذکر جهت بکارگیری درشرایط سیال میدان گازی ترش بررسی می گردد.

 

 

تئوری و مروری بر تحقیقات گذشته

 

 

 2-1- تقسیم بندی انواع خوردگی و مکانیزمها

 

 

 درشرایط کلی ده حالت مکانیزم خوردگی وجود دارد که با توجه به نوع تجهیزات و شرایط محیطی یک و یا ترکیبی از چند مکانیزم هم زمان پدید می آید [1,2].

 

 

2-1-1- خوردگی عمومی

 

 

خوردگی یکنواخت معمولترین نوع خوردگی است. معمولا بوسیله یک واکنش شیمیایی یا الکتروشیمیایی بطور یکنواخت در سر تا سر سطحی که در تماس با عامل خورنده قراردارد، مشخص می شود ] 4 [.

 

 

خوردگی یکنواخت را به طرق زیر می توان متوقف و یا کم نمود:

 

 

الف- انتخاب مواد و پوشش صحیح

 

 

ب- استفاده از ممانعت کننده ها

 

 

ج- استفاده از حفاظت کاتدی وآندی

 

 

شیمی محیط خورنده از نظر درصد یونها، وجود ناخالصیهای معدنی یا آلی بر روی خوردگی یکنواخت تاثیر دارند. بعنوان مثال درسیستم Fe-H₂O عامل سختی آب بر خوردگی فولاد تاثیر بسزایی می گذارد. کار پلاستیکی بر روی خوردگی یکنواخت تاثیر می گذارد.

 

 

2-1-2- خوردگی موضعی

 

 

 انواع مختلف خوردگی موضعی عبارتند از: خوردگی حفره ای ، خوردگی شیاری و خوردگی رشته ای، که در زیر به توضیح آنها می پرداریم [2].

 

 

2-1-2-1- خوردگی حفره ای

 

 

حفره دار شدن یکی از مخرب ترین انواع خوردگی می باشد و در اثر سوراخ شدن تجهیزات یا قطعات فلزی، باعث بلا استفاده شدن آنها می شود، در حالی که تقلیل وزن حاصل از این نوع خوردگی ناچیز است. این نوع خوردگی دو پیامد مهم را به همراه دارد [2]:

 

 

الف– سبب کاهش ضخامت، ایجاد حفره وتغیرشکل ظاهری سطح می شود.

 

 

ب- حفره های تشکیل شده غالبا مخروطی شکل اند و ایجاد تمرکز تنش می نمایند.

 

 

منشاء پیدایش حفره ها عدیده است که از آن جمله می توان خراشهای سطحی، نابجائیهای برآمده، تغییرات محیطی و یا رسوبات سطحی را-که سبب متفاوت شدن سرعت انحلال فلز می شوند- نام بردکه غالبا بر روی لایه فیلم محافظ و یا پوشش سطحی و یا سطح فلز ایجاد می شوند. اگر خوردگی حفره ای در سطح وسیعی از فلز گسترده شده باشد معمولاحفره ها از عمق کمتری برخوردار می باشند که آنها را کم عمق و اگر حمله درسطح کوچکی از فلز تمرکز یافته باشد، حفره ها عمیقتر شده به آنها عمیق  می گویند. حفره ها پیلهای آندی هستند که توسط زمینه کاتدی محاصره شده اند. خوردگی حفره ای پس از طی مرحله پیدایش  طبق یک فرایند اتوماتیک یا اتوکاتالیتیک و خودپیش برنده رشد می کند. این مطلب در شکل (2-1) نشان داده شده است.

 

 

شکل2-1 . شماتیک پیدایش خوردگی حفره ای [2].

 

 

در اینجا فلزM  بوسیله محلول نمک طعام اکسیژن دار در معرض حفره دارشدن قرار می گیرد. در حالیکه انحلال سریع فلز در داخل حفره واقع شده، احیاء اکسیژن روی سطح مجاور انجام می شود. این واکنش خوردگی “خود پیش رونده” و “خود تکثیر” می باشد. انحلال سریع فلز در داخل حفره باعث ایجاد بار مثبت اضافی در این ناحیه می شودکه در نتیجه برای برقراری تعادل الکتریکی یونهای کلر به داخل حفره مهاجرت می کنند. بدین ترتیب در داخل حفره غلظت بالایی از MCl ایجاد می شود و در نتیجه هیدرولیز، غلظت بالایی از  Hبوجود می آید. چون قابلیت انحلال اکسیژن در محلولهای غلیظ تقریبا صفر است، هیچ گونه احیاء اکسیژن در داخل حفره صورت نمی گیرد و واکنش کاتدی احیاء اکسیژن روی سطح خارجی مجاور حفره باعث حفاظت آن سطح در مقابل خوردگی می شود. به عبارتی حفره ها بقیه سطح فلز را حفاظت کاتدی می کنند و عمق حفره ها زیادترمی شود [2].

 

 

جدول 2- 1. اثر عناصر آلیاژی بر مقاومت در برابر حفره دار شدن آلیاژهای فولاد زنگ نزن [4,5,6,7].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنصر	مقاومت دربرابرحفره دارشدن
کروم	افزایش می دهد
نیکل	افزایش می دهد
مولیبدن	افزایش می دهد
سیلسیم	کم می کند ،بامولیبدن افزایش می دهد
تیتانیم	درکلرورفریک کم می کند،دربقیه مواردبی اثراست
گوگرد	کم می کند
کربن	کم می کند
نیتروژن	افزایش می دهد
مس	کاهش می دهد ولی رشد حفره راکاهش می دهد
قلع	افزایش می دهدولی رشد حفره راافزایش می دهد
منگنز	کاهش می دهد

 

اکثر حفره دار شدنها به همراه هالوژنها می باشد. در این رابطه کلروها، برومورها و هیپوکلریت ها متداول ترین و رایج ترین می باشند که اکثر انهدامهای ناشی ازحفره دارشدن در اثر کلروها و یونهای حاوی کلر می باشند. هالوژنیدهای مس، آهن، جیوه شدیدا خورنده می باشند و برای ایجاد خوردگی، کلرورمس و آهن نیازی به وجود اکسیژن ندارند. افزایش سرعت انتقال سیال معمولا احتمال حفره دارشدن را کم ترمی نماید. افزودن %2 مولیبدنیوم به فولاد زنگ نزن 8-18 مقاومت این آلیاژ را در برابر خوردگی حفره ای افزایش می دهد [5].

 

 

2-1-2-2- خوردگی شیاری[14]

 

 

این نوع خوردگی در مدخل ها ،گوشه ها وکناره ها اتفاق می افتد و مکانیزمی شبیه به خوردگی یکنواخت داشته با این تفاوت که پلاریزاسیون غلظتی بیشترین سهم انجام این نوع خوردگی را به خود اختصاص می دهد. این خوردگی درقالب دو مکانیزم شناخته شده است [2]:

 

 

الف) خوردگی ناشی از غلظت اکسیژن

 

 

نقاطی که دارای اکسیژن کمتری هستند بصورت آند عمل نموده و نقاطی که از اکسیژن بیشتری برخوردار باشند بعنوان کاتد باقی می مانند.

 

 

ب) خوردگی ناشی از تفاوت در غلظت یون فلزی

 

 

اختلاف بین پتانسیل بین منطقه درون و برون شیار ناشی از اختلاف غلظت یون فلزی می باشد که بعنوان عامل اصلی خوردگی محسوب می شود و مکانیزم آن به شرح زیراست [4]:

 

 

اکسیداسیون آندی   M———- M²⁺ + 2e

 

 

     :احیاء کاتدی O₂ + 2H₂O + 4e ——— 4OH^–

 

 

با افزایش خوردگی در داخل شیار، سرعت احیاء اکسیژن در سطوح مجاور نیز افزایش می یابد. بدین ترتیب سطوح مجاور شیار به طریق کاتدی حفاظت می شوند. این نوع خوردگی در اکثر محیطها اتفاق می افتد اگر چه در محیطهایی که حاوی کلرور می باشند بسیار شدیدتر است [4].

 

 

خوردگی شیاری باعث ایجاد تمرکز تنش خواهد شد که می تواند موجبات خوردگی تنشی و یا خوردگی خستگی را فراهم کند. فلزاتی که برای حفاظت از خود از لایه های اکسیدی یا لایه های غیرفعال استفاده می نمایند در مقابل خوردگیهای موضعی و از آن جمله خوردگی شیاری مقاومت کمی نشان می دهند (این لایه ها بوسیله غلظتهای بالای کلرورهیدروژن از بین می روند).

 

 

تاثیر پارامترهای هندسی و الکتروشیمیایی بر مقاومت در برابر خوردگی شیاری در جدول 2-2 ارائه شده اند.

 

 

جدول 2-2. تاثیر پارامترهای هندسی و الکتروشیمیایی بر مقاومت در برابر خوردگی شیاری [4].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

افزایش پارامتر	مقاومت خوردگی شیاری
دانسیته جریان بحرانی آندی(ic)	کاهش یابد
پهنای دهانه شیار(W)	کاهش یابد
پتانسیل غیرفعال شدن(Ep)	کاهش یابد
پتانسل فعال(Ea)	کاهش یابد
مقاومت مخصوص محلول(P)	کاهش یابد