2-4-1-2-ارزش غذایی گوشت شتر مرغ 23

 

2-5-فساد گوشت- 25

 

2-6-مروری بر مطالعات پیشین- 26

 

فصل سوم : 31

 

مواد و روش ها 31

 

3-1- آزمون های  فیزیکی- 31

 

3-1-1- دما: 31

 

3-1-2ph- 31

 

3-1-4- افت نگهداری- 33

 

3-1-5- افت پخت- 33

 

3-2- تعیین ماندگاری گوشت: 33

 

3-3- آنالیز آماری- 34

 

فصل چهارم : 35

 

تجزیه وتحلیل- 35

 

4-ویژگی های فیزیکی- 35

 

4-1- دما و pH- 35

 

4-2- افت پخت و افت نگهداری- 38

 

4-3- ظرفیت نگهداری آب- 40

 

4-4- ویژگی های میکروبی- 42

 

4-5- ارزیابی حسی- 43

 

فصل پنجم: 47

 

نتیجه گیری- 47

 

5-1- دما و pH- 47

 

5-2- افت پخت و افت نگهداری- 48

 

5-3- ظرفیت نگهداری آب- 49

 

5-4- ویژگی های میکروبی- 51

 

5-5- ارزیابی حسی- 51

 

5-6- نتیجه گیری- 53

 

5-7- پیشنهادات- 54

 

5-8- منابع- 55

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول 1- مقایسه ترکیب تغذیه ایی گوشت مرغ با گوشت گاو و خوک 13

 

جدول 2- ترکیبات شیمیایی (گرم در 100 گرم ماده خوراکی) گوشت شترمرغ 19

 

جدول 2- میانگین ترکیبات شیمیایی (میلی گرم در 100 گرم ماده خوراکی) انواع گوشت های مختلف 20

 

جدول1-4 تجزیه واریانس دما و pH.. 35

 

جدول2- 4تجزیه واریانس افت پخت و افت نگهداری… 39

 

جدول3-4 تجزیه واریانس ظرفیت نگهداری آب… 40

 

جدول4-4 تجزیه واریانس شمارش میکروارگانیسم ها 42

 

جدول5-4 تجزیه واریانس ارزیابی حسی… 43

 

 فهرست اشكال

 

شکل1- مقایسه pH در عضلات سینه و ران و مرغ و شتر مرغ به صورت جداگانه 36

 

شکل2- مقایسه دما در عضلات سینه و ران و مرغ و شتر مرغ به صورت جداگانه 36

 

شکل3- مقایسه روند کاهش pH  در سینه و ران مرغ و شتر مرغ.. 37

 

شکل4- مقایسه روند کاهش دما در سینه و ران مرغ و شتر مرغ.. 38

 

شکل 5- مقایسه عضلات مختلف مرغ و شتر مرغ روی میزان افت پخت و افت نگهداری 39

 

شکل6- مقایسه ظرفیت نگهداری در مرغ و شترمرغ با گذشت زمان.. 41

 

شکل7- میزان بار میکروبی دو نوع پرنده 42

 

شکل8- مقایسه روند رشد میکروبی در مرغ و شتر مرغ.. 43

 

شکل9- مقایسه خصوصیات حسی مختلف در مرغ و شترمرغ 44

 

شکل10- مقایسه خصوصیات حسی مختلف در روز اول و سوم 45

 

شکل 11- مقایسه میانگین مرغ و شترمرغ در روزهای اول و سوم روی خصوصیات حسی 46

 

چکیده:

 

 

 

در صنعت گوشت ماندگاری و آبدار بودن گوشت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که هدف این تحقیق است.در این تحقیق عضلات  ران و سینه گوشت مرغ و شترمرغ مورد استفاده قرار گرفته و 5 نمونه از هر کدام از مرغ ها و شترمرغ ها بلا فاصله پس از کشتار نمونه گیری شد. در این تحقیق دما و PH در لحظه کشتار 1 و 2و24 ساعت  بعداز کشتار وخونابه که رابطه عکسی با ظرفیت نگهداری آب (WHC) دارد و در لحظه کشتار و2ساعت  بعد از آن و افت پخت  در دمای C80 به مدت 35 دقیقه و افت نگهداری به مدت 7 روز در  دمای C20 و بار میکروبی به مدت 3 روز و ارزیابی حسی برای روز اول وسوم انجام شد.

 

در مقایسه دما در عضلات سینه و ران و شتر مرغ تفاوت معنی داری در سطح اطمینان (99%) و برای ظرفیت نگهداری (WHC)،افت پخت و نگهداری و میزان بار میکروبی تفاوت معنی داری  در سطح اطمینان (95%)  بدست آمد.

 

شترمرغ داری بالاترین ظرفیت نگهداری آب و ماندگاری بیشتر وخواص حسی خوب همراه با خواص فیزیکی مناسب به مرغ می باشد و می تواند به عنوان جایگزین برای مرغ باشد.

 

واژگان کلیدی: ظرفیت نگهداری آب، ماندگاری، شترمرغ ، مرغ

 

 

 

 

فصل اول :

 

 

کلیات

 

 

1-1-مقدمه

 

گوشت و تولیدات گوشتی منابع غنی از پروتئین با كیفیت بالا بوده و اسیدهای آمینه موجود در آنها می تواند كمبودهای مربوط به خوراكی های محدود در یك منطقه را جبران نماید. آنها منبع آهن می باشند كه به راحتی قابل جذب بوده و به جذب آهن از دیگر خوراكها كمك می كنند و منابعی غنی از برخی ویتامینها در گروه ب می باشند. با مصرف چنین مواد مغذی، مصرف گوشت می تواند كمبودهای معمول مواد مغذی را بر طرف نماید اما اثرات مخرب ناشی از مصرف بالای چربی حیوانی باعث شده است که مصرف گوشت قرمز رو به کاهش و مصرف گوشت های سفید نظیر گوشت مرغ روبه افزایش باشد. از طرف دیگر در چند سال اخیر بازار گوشت شتر مرغ به سرعت در حال گسترش و توسعه و در حال تبدیل شدن به جایگزینی مناسب برای سایر گوشت ها می باشد. گوشت شتر مرغ كم چرب و كم كلسترول با سرشتی گرم و دارای آهن است كه در گروه گوشت های قرمز طبقه بندی می شود، این گوشت از ارزش خوراكی فراوانی برخورداراست و یكی از كم چرب ترین و سالم ترین نمونه های گوشت قرمز در دست رس می باشد به گونه ای كه می توان گفت كالری، كلسترول و چربی گوشت شترمرغ از گوشت مرغ و بوقلمون هم كم تر است، اندازه اسید چرب امگا 3، اسیدهای چرب غیراشباع آن (كه 30 درصد كل اسیدهای چرب را تشكیل می دهد) و نیز كم بودن سدیم آن، گوشت شترمرغ را برای بیماران قلبی عروقی، افراد با چربی خون بالا، افراد چاق و برای سالمندان بهینه كرده است. گوشت مرغ نیز یك منبع مهم پروتئین با كیفیت بالا، مواد معدنی و ویتامینها است که میزان اسیدهای چرب غیر اشباع آن 2-3 برابر بیشتر از گوشت قرمز می باشد. همچنین گوشت انواع مرغ دارای چربی نسبتا پایینی نسبت به سایر انواع گوشتها میباشد که اكثر این چربیها در پوست به صورت متراكم جمع شده است.

 

در اینجا به طور خلاصه به فرضیات، اهداف، بیان مسئله و تعریف واژه­ها اشاره شده است.

 

1-2- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق):

 

 

 

• آیا میزان ظرفیت نگهداری­آب گوشت مرغ و شترمرغ با هم فرق دارد؟

 

• آیا در شرایط یکسان نگهداری میزان ماندگاری گوشت مرغ و شترمرغ با هم فرق دارد؟

 

1-2-1- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی ( تشریح مسأله و معرفی آن و ….)

 

افزایش آگاهی مصرف کنندگان در سالهای اخیر نسبت به کیفیت تغذیه ای و اثرات سلامتی بخش بعضی مواد غذایی و همچنین اثر چربی در ایجاد بیماری های قلبی موجب شده است که تغییراتی در الگوی مصرف مواد غذایی بوجود آید به طوریکه مصرف گوشت دارای چربی زیاد کاهش در حالیکه مصرف گوشت کم چرب افزایش یافته است (جوکنا و همکاران، [1]2012). بنابراین در این راستا مصرف مرغ و شترمرغ با توجه به ارزش تغذیه ای، ارزانی قیمت، چرخه پرورش سریع و هزینه پایین پرورش نسبت به دیگر دام ها روز به روز در حال افزایش است. گوشت حیوانات حاوی حدود 75 درصد آب است و نیرویی كه توسط آن آب به پروتئین های عضلانی متصل میشود، اهمیت زیادی جهت نگهداری و فرایند گوشت دارد و در این رابطه ظرفیت نگهدری آب از اهمیت بسزائی برخوردار می­باشد (تولدرا و همکاران، 2015[2]). عواملی مثل حمل و نقل، انباردری، چرخ كردن، پختن، انجماد و رفع انجماد و خشك كردن می­توانند ظرفیت نگهدری آب در گوشت را تغییر دهند. بخش نسبتاً كوچكی از آب (4 تا 5 درصد كل آب) به شكل محكمی روی مولكول­ های پروتئینی جذب شده و آب هیدراته نامیده میشود كه ساختاری شبیه یخ داشته و خصوصیات آن با آب آزاد متفاوت است. 15 درصد آب در فضای خارج سلولی واقع شده و بقیه آب در تارهای عضلانی و ساكوپلاسم رتیكولوم قرار دارد. آب هیدراته به سختی توسط تغییرات ساختار و بار الكتریكی پروتئین های عضلانی تحت تاثیر قرار می­گیرد. بنابراین ایجاد تغییرات قابل توجه در ظرفیت نگهدری آب كه با تغییرات بار الكتریكی پروتئین به دلیل تغییر در pH و در شرایطی مانند جمود نعشی، حرارت دهی و غیره به وجود می­آید نمی­تواند بخاطر تغییر در آب هیدراته باشد. از این رو تغییرات در ظرفیت نگهدری آب گوشت باید به 95 درصد آب باقیمانده عضلانی كه در فضای بین میوزین و اكتین است مربوط گردد (تولدرا و همکاران، 2015). عواملی مثل pH گوشت، نوع و سن دام، موقعیت تشریعی عضلات، وضعیت دام قبل از كشتار بر ظرفیت نگهدری آب موثر است. شایان ذکر است که ظرفیت نگهدری آب در افزایش تردی، طعم، دلپذیری و بهبود كیفیت و رنگ گوشت موثر است.

 

عمر ماندگاری گوشت تازه و فراورده های گوشتی ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی است. عوامل خارجی شامل دمای نگهداری، رطوبت نسبی انبار، زمان نگهداری و عوامل داخلی شامل بار میکروبی اولیه، مواد مغذی، رطوبت نسبی، pH و غیره می­باشد (فینر [3]2006). عوامل متعددی در آلودگی گوشت تاثیر دارد که شامل موارد زیر می باشند:

 

 

• میزان آلودگی دستگاه گوارش و غدد لنفاوی دام،

 

• میزان آلودگی محیط و وسایل و کارگران (گیل[4] 2005).

 

• سرعت پوست کنی و خارج کردن محتویات داخل شکم دام.

 

• وضعیت بهداشتی درون کشتارگاه و کارخانه های فراوری گوشت (فینر 2006).

 

از لحاظ فساد میکروبی تعداد معدودی از گونه های سالمونلا می­توانند گوشت طیور را آلوده سازند اما همه آنها قادر به ایجاد بیماری در دستگاه گوارشی انسان بوده و بنابراین ضروری است که گونه های خطرناک کنترل و  شوند (مید[5] 2004). اگرچه شرایط فرایند در کشتارگاه میکروفلور غالب لاشه طیور را از میروارگانیسم های کروی و میله ای گرم مثبت به ارگانیسم های گرم منفی تغییر می­دهد اما شرایط میکروبی محصول نهایی تحت تاثیر بار میکروبی طیور زنده تعیین می­شود (مید 2004).

 

عوامل موثر بر رشد میروارگانیسم های عامل فساد گوشت دما، رطوبت، پتانسیل اکسیداسیون احیاء، pH و غیره
می باشند. گوشت سالم هر حیوانی بسته به نوع حیوان دارای  بوی مشخصی می باشد که معمولا بوی تعفن یا ترشیدگی یا ناخوشایند از آن به مشام نمی رسد بوی طبیعی گوشت نه تنها زننده نیست بلکه اشتها آور و محرک بزاق و شیره های معدی است. گوشتهای مانده به تدریج و به علت اکسیده شدن چربی محتوای آنها طعم بد و بوی تند و ناخوشایندی دارند. در گوشتهای کهنه، طعم زننده ای که همراه بوی نامطبوع احساس می­شود اغلب بر اثر تولید مشتقات بنزول و خصوصا آلدئیدهای با وزن مولکولی کم می باشد. کیفیت گوشت معمولا توسط مصرف کننده با استفاده از خواص پنجگانه ارزیابی می گردد. آزمایشهای وابسته به حس لامسه توسط دست، انگشتان، زبان، حفره دهان و حلق انجام می­پذیرد. توسط ملامسه صاف بودن و یا زبر بودن نمونه مورد ازریابی قرار میگیرد. مجموعه نکاتی که پس از انجام کلیه آزمایشهای حسی مورد احساس فرد آزمایش کننده قرار می گیرد را به زبان انگلیسی فلاور می نامند.

 

pH: بهترین شرایط رشد میكروارگانیسم ها pH حدود 7 یا 5/7-6/6 است، در صورتی كه بعضی از آنها می توانند در pH پایین تر از 4 رشد كنند. از نظر نگهداری كیفیت گوشت، مشاهده شده است كه گوشت حیوانات در حال استراحت در مقایسه با حیواناتی كه در حال خستگی ذبح می گردند زودتر فاسد می شوند كه این به علت آخرین pH ایجاد شده منجر به كامل شدن جمود نعشی است. در مورد حیواناتی كه قبل از ذبح در حال استراحت هستند حدود 1% گلیكوژن تبدیل به اسید لاكتیك می شود. این تبدیل، بسته به نوع حیوان،  pHرا از 4/7-6/5 كاهش می دهد.  pHگوشت تازه پس از گذشت 48 ساعت، 5/6-8/6 است (مور 1997). در نتیجه در اثر تبدیل گلیكوژن موجود در گوشت به اسید لاكتیك، pH كاهش یافته (6/5-8/5) و مانع رشد میكروارگانیسم ها می گردد. اگر گوشت در دمای سرد قرار نگیرد، پس از مدتی در اثر رشد میكروارگانیسم ها و ایجاد تجزیه خود بخودی در گوشت، pH آن دوباره افزایش می یابد. تجزیه خود بخودی گوشت عمدتا شامل اعمال پروتئولیتیكی آنزیم های گوشت و به میزان كمی هیدرولیز چربی آن است كه خود به رشد میكروب ها كمك می كند. در 4/6= pH باید به فاسد بودن گوشت شك كرد و در 8/6 pH= نشانه های فساد در گوشت ظاهر می شود ( 2003 قیل ). تعداد کل میکروب در واحد حجم یا وزن موضوع مهم و تعیین کننده است. مواد خوارکی مختلف بطور طبیعی همیشه با تعدادی از میکروب ها همراهند. در واقع می توان گفت که در وضعیت موجود و به صورت خام و ابتدایی، اساسا هیچ فراورده ای با منشا دامی مانند گوشت، شیر، تخم مرغ وغیره نمی تواند بدون باکتری باشد.

 

2-2. اهمیت و ضرورت رهبری معنوی. 19

 

2-3. تعاریف و اصطلاحات. 20

 

2-3-1. مفاهیم و تعاریف معنویت در رهبری معنوی. 20

 

2-3-2. معنویت در سازمان‌ها و محیط‌های کاری. 23

 

2-3-3. ارتباط میان رهبری معنوی و معنویت. 25

 

2-3-4. رهبری معنوی. 26

 

2-3-5. دلایل روی آوردن به رهبری معنوی. 32

 

2-3-6. مفهوم سازی رهبری معنوی در محیط کاری. 33

 

2-3-7. مدل رهبری معنوی. 35

 

2-3-8. پیامدهای رهبری معنوی. 39

 

2-3-9. عوامل موثر بر رهبری معنوی. 40

 

2-4. رضایت شغلی. 41

 

2-4-1. مروری تاریخی بر مفهوم رضایت شغلی. 41

 

2-4-2. مفهوم رضایت شغلی. 44

 

2-4-3. مدل‌های رضایت شغلی. 46

 

2-4-4. سطوح ماکرو و میکرو رضایت شغلی. 50

 

2-4-5. عوامل مؤثر بر رضایت شغلی. 51

 

2-4-6. اندازه‌گیری و مقیاس‌های رضایت شغلی. 53

 

2-5  ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی. 55

 

2-6. پیشینه پژوهش. 56

 

2-7. مدل‌ مفهومی تحقیق. 60

 

2-8. جمع‌بندی فصل. 61

 

فصل سوم: روش پژوهش. 62

 

3-1. مقدمه. 63

 

3-2. روش پژوهش. 64

 

3-3. جامعه و نمونه آماری. 64

 

3-4. نمونه‌گیری. 65

 

3-5. ابزارهای گردآوری داده ها. 66

 

3-5-1. پرسشنامه رهبری معنوی. 67

 

3-5-2. پرسشنامه رضایت شغلی. 68

 

3-6. روایی و پایایی ابزارهای پژوهش. 68

 

3-6-1. روایی ابزار پژوهش. 69

 

3-6-2. پایایی ابزار پژوهش. 70

 

3-7. روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها. 71

 

3-8. خلاصه فصل. 72

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها. 73

 

4-1. مقدمه. 74

 

4-2. اطلاعات جمعیت‌شناختی. 74

 

4-2-1. اطلاعات جمعیت‌شناختی (وضعیت تاهل). 74

 

4-2-2. اطلاعات جمعیت‌شناختی (جنسیت). 75

 

4-2-3. اطلاعات جمعیت‌شناختی (سطح تحصیلات). 76

 

4-2-4. اطلاعات جمعیت‌شناختی (سابقه کاری). 76

 

4-3. آمار توصیفی. 77

 

4-3-1. اطلاعات توصیفی مرتبط با متغیرهای پژوهش. 78

 

4-4. آمار استنباطی. 79

 

4-4-1. آزمون فرضیات و پاسخ به سوالات پژوهش. 79

 

4-5. جمع‌بندی فصل. 88

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات. 89

 

5-1. خلاصه‌ی تحقیق. 90

 

5-2. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها. 91

 

5-2-1. نتایج آمار توصیفی. 91

 

5-2-2. نتایج آمار استنباطی. 93

 

5-3. پیشنهادهای کاربردی پژوهش. 97

 

 

5-4. محدودیت‌های تحقیق. 103

 

5-5. پیشنهادهای پژوهشی. 104

 

5-6. جمع‌بندی فصل. 104

 

منابع و مآخذ. 105

 

پیوست‌ها. 113

 

Abstract. 120

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

جدول 2- 1. انواع ابزارهای معمول سنجش رضایت شغلی (براون، 2009)  55

 

جدول 3-1. طیف لیکرت. 67

 

جدول 3- 2. عوامل رهبری معنوی و تعداد سوالات مختص به آنها. 68

 

جدول 3- 1. مؤلفه‌های رضایت شغلی و تعداد سوالات مختص آنها در پرسشنامه مینه سوتا. 68

 

جدول 3- 3. ضرایب آلفای کرونباخ بدست آمده برای پرسشنامه‌های تحقیق  71

 

جدول 4- 1. سطح تحصیلات کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  76

 

جدول 4- 2. آزمون کلوگروف – اسمیرونوف. 7787

 

جدول 4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون همبستگی اسپیرمن). 80

 

جدول 1-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 1). 82

 

جدول 4-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 2). 83

 

جدول 4-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 3). 83

 

جدول 4-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 4). 84

 

جدول 5-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 5). 85

 

جدول 6-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 6). 85

 

جدول 7-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 7). 86

 

جدول 4-4. خلاصه مدل رگرسیون چندگانه (آماره دوربین واتسون)  80

 

جدول 4-5. جدول تحلیل واریانس. 81

 

جدول1- 4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 1). 82

 

جدول 2-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 2). 83

 

جدول 3-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 3). 84

 

جدول 4-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 4). 84

 

جدول5 -4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 5). 85

 

جدول 6-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 6). 86

 

جدول 7-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 7). 86

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار

 

 

 

نمودار 2-1. مدل مفهومی تحقیق (Ziaei et al ‌،2008; Asadi‌، 2008 )  60

 

نمودار 4- 1. وضعیت تاهل کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  75

 

نمودار 4-2. نمودار جنسیت کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  75

 

2-5-4- هومیک اسید……………………………………………………………………………………………. 18

 

فصل سوم

 

مواد و روش­ها…………………………………………………………………………………………………….. 19

 

3-1- مشخصات طرح…………………………………………………………………………………………… 20

 

3-2- مواد گیاهی…………………………………………………………………………………………………. 20

 

3-3- معرفی تیمارها……………………………………………………………………………………………… 20

 

3-4- نحوه آماده سازی گل‏ها………………………………………………………………………………….. 20

 

3-5- اندازه‏گیری صفات………………………………………………………………………………………… 21

 

3-5-1- طول عمر گلجایی……………………………………………………………………………………… 21

 

3-5-2- درصد ماده خشک در پایان عمر گلجایی………………………………………………………… 21

 

3-5-3- کاهش مواد جامد محلول (درجه بریکس)……………………………………………………….. 21

 

3-5-4- جذب محلول…………………………………………………………………………………………… 21

 

3-5-5- کاهش وزن تر………………………………………………………………………………………….. 21

 

3-5-6- شمارش باکتری  ساقه………………………………………………………………………………… 21

 

3-5-7- شمارش باکتری محلول………………………………………………………………………………. 22

 

3-5-8- اندازه­گیری رنگیزه کاروتنوئید گلبرگ……………………………………………………………… 22

 

3-5-9- اندازه‏گیری کلروفیل a و b و کل برگ‏ها………………………………………………………… 22

 

3-5-10- اندازه‏گیری پروتئین گلبرگ………………………………………………………………………… 22

 

3-5-11- اندازه‏گیری فعالیت آنزیم پراکسیداز……………………………………………………………… 22

 

3-5-12- اندازه‏گیری فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز……………………………………………….. 22

 

3-6- تجزیه و تحلیل داده‏ها……………………………………………………………………………………. 22

 

فصل چهارم

 

نتایج………………………………………………………………………………………………………………….. 23

 

4-1- عمر گلجایی……………………………………………………………………………………………….. 25

 

4-2- شمارش باکتری محلول………………………………………………………………………………….. 25

 

4-3- شمارش باکتری ساقه…………………………………………………………………………………….. 26

 

4-4- کاهش مواد جامد محلول (درجه بریکس)…………………………………………………………… 27

 

4-5- جذب محلول………………………………………………………………………………………………. 27

 

4-6- درصد ماده­ی خشک……………………………………………………………………………………… 28

 

4-7- کاهش وزن تر……………………………………………………………………………………………… 29

 

4-8- کلروفیل کل………………………………………………………………………………………………… 29

 

4-9- پروتئین گلبرگ……………………………………………………………………………………………. 30

 

4-10- رنگیزه کاروتنوئید گلبرگ………………………………………………………………………………. 31

 

4-11- فعالیت آنزیم پراکسیداز………………………………………………………………………………… 31

 

4-12- فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز…………………………………………………………………. 32

 

فصل پنجم

 

بحث…………………………………………………………………………………………………………………. 33

 

5-1- بحث…………………………………………………………………………………………………………. 34

 

5-2- نتیجه‏گیری کلی……………………………………………………………………………………………. 38

 

5-3- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………….. 38

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………….. 39

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول 4-1-  تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف روی صفات اندازه‏گیری شده بر روی گل شاخه بریده‏ی داوودی    24

 

جدول 4-2- مقایسه‏ی میانگین اثر تیمارهای مختلف روی صفات گل شاخه بریده‏ی داوودی…….. 24

 

فهرست اشکال

 

شکل 4-1- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر عمر گلجایی  گل داوودی          25

 

شکل 4-2- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس  بر میزان باکتری محلول  گل داوودی 26

 

شکل 4-3- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان باکتری ساقه  گل داوودی    26

 

شکل 4-4- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر کاهش درجه­ی بریکس  گل داوودی        27

 

شکل 4-5- اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس  بر میزان جذب محلول گل داوودی 28

 

شکل 4-6- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان ماده­ی خشک  گل داوودی  28

 

شکل 4-7- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان کاهش وزن تر  گل داوودی 29

 

 

شکل 4-8- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان کلروفیل کل  گل داوودی    30

 

شکل 4-9- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان پروتئین  گل داوودی        30

 

شکل 4-10- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان کلروفیل کل  گل داوودی  31

 

شکل 4-11- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان پرکسیداز گل داوودی      32

 

شکل 4-12- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان سوپراکسید دیسموتاز گل داوودی  32

 

 

 

چکیده

 

 

 

داوودی (Chrysanthemum morifolum L.)  جز گل­های شاخه بریده­ی مهم دنیا است که امروزه رتبه دوم جهانی را پس از گل رز از لحاظ اقتصادی و کشت و کار دارا می‏باشد. یکی از مشکلات مهم این گل انسداد آوندی و بر هم خوردن تعادل آبی در است. بدین منظور مطالعه‏ای بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار اسید  فولویک اسید در 3 سطح (50، 100 و 150 میلی گرم در لیتر(، اسانس گیاهی بهارنارنج در 3 سطح (10، 30 و 50 درصد) و نانو ذرات مس در 3 سطح (5، 10 و 20 میلی گرم در لیتر) همراه با شاهد، در 3 تکرار و 36 پلات و چهار شاخه گل در هر پلات درآزمایشگاه پس از برداشت دانشکده کشاورزی انجام شد. دراین آزمایش عمر گلجایی، کاهش وزن تر، درصد ماده‏ی خشک، میزان کلروفیل a و b، کاهش درجه‏ی بریکس، جمعیت باکتری­های انتهای ساقه و محلول گلجایی ، رنگیزه کاروتنوئید و فعالیت آنزیم‏های موجود در گلبرگ مورد ارزیابی قرار گرفته است.  با توجه به نتایج اثر تیمارهای مورد استفاده نشان داد که بیشترین عمر گلجایی مربوط به نانوذرات مس با میانگین 17 روز و کمترین آن از تیمار اسانس بهار نارنج با میانگین 14 روز  بوده است. مقایسه میانگین اثر تیمارهای آزمایشی بر تعداد باکتری‏های محلول نشان داد که بیشترین میزان مربوط به تیمار شاهد با میانگین 67/90 واحد بوده، و کمترین آن از تیمار N₁ (5 میلی‏گرم در لیتر نانوذرات مس) با میانگین 33/49 واحد بدست آمد. مقایسه میانگین اثر تیمارهای آزمایشی بر کاهش درجه بریکس نشان داد که بیشترین کاهش درجه بریکس مربوط به تیمار N₂ (10 میلی‏گرم در لیتر نانوذرات مس) با میانگین 39/1 درصد و کمترین آن از تیمار B₂ (30 درصد اسانس بهار نارنج) با میانگین 53/0 درصد بدست آمده است.اثر تیمارهای مورد استفاده بر مقدار جذب آب نشان داد که بیشترین جذب آب به تیمار  B₁(10 درصد اسانس بهارنارنج) با میانگین 20/1 میلی‏لیتر بر گرم وزن تر و کمترین آن به تیمار شاهد با میانگین 88/0 میلی‏لیتر بر گرم وزن تر اختصاص داشته است. همچنین بررسی تاثیر تیمارهای آزمایشی بر درصد ماده‏ی خشک نشان داد که بیشترین میزان مربوط به تیمار N₁ (5 میلی‏گرم در لیتر نانوذرات مس) با میانگین 33/32 درصد و کمترین آن از تیمار شاهد با میانگین 33/11 درصد بدست آمده است. با توجه به نتایج بدست آمده، تاثیر تیمارها بر بهبود خصوصیات کیفی پس از برداشت گل داوودی  معنی‏دار  بوده است.

 

کلمات کلیدی: عمر گلجایی، اسانس گیاهی، فولویک اسید، نانوذرات مس،گل داوودی.

 

 

 

فصل اول:

 

 کلیات

 

 

 

1 –1– کلیات و گیاه‏شناسی

 

گل‏های بریده عمر کوتاهی دارند و به­صورت تازه مصرف می­شوند و بهبود ماندگاری آنها یکی از اهداف اصلی صنعت گلکاری می­باشد (همت زاده و همکاران، 1386؛ احمد و همکاران، 2011).

 

1-10- مراحل رشد یولاف ……………………………………………………………………………………………………………… 12

 

1-11- مرحله جوانه زنی …………………………………………………………………………………………………………………. 13

 

1-12 ساختمان دانه ………………………………………………………………………………………………………………………… 13

 

1-13- بیوشیمی و فیزیولوژی جوانه بذر …………………………………………………………………………………………….. 15

 

1-14- كنترل علفهای هرز ………………………………………………………………………………………………………………. 15

 

1-15- دلایل غالبیت بذور علفهای هرز  …………………………………………………………………………………………….. 16

 

1-15-1- پوسته بذر ………………………………………………………………………………………………………………………. 16

 

1-16- خواب بعد از رسیدگی …………………………………………………………………………………………………………. 17

 

1-17- تعریف خواب …………………………………………………………………………………………………………………….. 18

 

1-18- طبقه‌بندی خواب بذر ……………………………………………………………………………………………………………. 18

 

1-19- اهمیت خواب بذر ……………………………………………………………………………………………………………….. 20

 

1-20- بررسی انواع خواب ……………………………………………………………………………………………………………… 20

 

1-20-1- خواب فیزیولوژی ……………………………………………………………………………………………………………. 20

 

1-20-2 خواب مورفولوژیكی …………………………………………………………………………………………………………. 21

 

1-20-3- خواب فیزیكی ………………………………………………………………………………………………………………… 21

 

1-20-4- خواب شیمیایی ……………………………………………………………………………………………………………….. 21

 

1-20-5- خواب مكانیكی ………………………………………………………………………………………………………………. 22

 

1-21- اهمیت خواب در كشاورزی كاربردی …………………………………………………………………………………….. 22

 

1-21-1 خواب در گیاهان زراعی و ارتباط با قوه نامیه ………………………………………………………………………….. 22

 

1-21-2- خواب یا مرگ بذر؟ ………………………………………………………………………………………………………… 22

 

1-22- فاكتورهای كه باعث ایجاد خواب در بذر می‌شوند …………………………………………………………………….. 23

 

1-23- پوشش ایجاد كننده خواب بذر ………………………………………………………………………………………………. 23

 

1-24- نقش هورمونها و تنظیم كننده‌های رشد در خواب بذر ………………………………………………………………… 25

 

1-24-1- بازدارنده‌های جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………….. 25

 

1-24-2 تولیده‌كننده‌های جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………… 26

 

1-25- روشهای برطرف كردن خواب ……………………………………………………………………………………………….. 27

 

1-26- شكستن خواب یا به كارگیری مواد شیمیایی …………………………………………………………………………….. 28

 

1-27- مكانیسم‌های موثر در برطرف شدن خواب جنین به وسیله خواب كنترل كننده ………………………………… 29

 

1-28- نیازهای خاص در آزمون جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………. 30

 

1-29- ارزیابی آزمون جوانه‌زنی ………………………………………………………………………………………………………. 31

 

1-30- آزمون‌های بنیه كه براساس تاثیرات فیزیولوژیكی پیری است ……………………………………………………….. 32

 

1-31- آزمون‌های بنیه كه براساس تاثیرات بیوشیمیایی در طی پیری است ………………………………………………… 33

 

فصل دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 39

 

2- مواد و روشها ……………………………………………………………………………………………………………………………. 40

 

2-1- مراحل اجرای آزمایش …………………………………………………………………………………………………………… 40

 

2-2- طرح آزمایشی ………………………………………………………………………………………………………………………. 40

 

2-3- تیمارهای آزمایشی ………………………………………………………………………………………………………………… 41

 

2-4- صفات مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………………………….. 42

 

2-5- تجزیه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………… 43

 

فصل سوم …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

 

3- نتایج و بحث …………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

 

3-1- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………………….. 45

 

3-2- مقایسات میانگین صفات مورد مطالعه در تیمار نیترات پتاسیم …………………………………………………………. 47

 

3-3- مقایسه میانگین اثر تیمار اسید جیبرلیک در گیاه یولاف ………………………………………………………………….53

 

3-4- مقایسات میانگین صفات مورد مطالعه در تیمار اسید جیبرلیک ……………………………………………………….. 55

 

3-5- نتیجه‌گیری كلی ……………………………………………………………………………………………………………………. 62

 

3-6- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………. 63

 

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

فهرست منابع غیر فارسی ………………………………………………………………………………………………………………….. 67

 

چكیده به انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول                                                                                                                                                        صفحه

 

 

1-1- تیره‌های مهم گیاهی كه بدترین علفهای دنیا در بر می‌دارد ………………………………………………………………. 5

 

1-2- تیره‌های تشكیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان …………………………………………………………………………. 5

 

1-3- تغییرات درجه حرارت كه در آن جوانه زدن واقع می‌شود ……………………………………………………………… 12

 

1-4- ذخایر غذایی و ساختمان اصلی ذخیره‌ای ……………………………………………………………………………………. 14

 

1-5- طرح طبقه‌بندی انواع خواب بذر ………………………………………………………………………………………………. 19

 

1-6- مهمترین مكانیسم‌های شناخته شده خواب بذر …………………………………………………………………………….. 24

 

1-7 تحریك‌كننده‌های جوانه‌زنی ……………………………………………………………………………………………………… 26

 

1-8- تاثیر مواد تنظیم كننده رشد در جوانه‌زنی بذور خیس شده كاهو رقم گراندراپیدز در تاریكی ………………. 30

 

1-9- شاخص‌های سرعت جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………. 33

 

3-1- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه در گیاه یولاف تحت تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………….. 46

 

3-2- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه در گیاه یولاف تحت تیمار با اسید جبرلیك ………………………………. 54

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار                                                                                                                                                       صفحه

 

3-1- نمودار مقایسه میانگین طول ریشه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………… 47

 

3-2- نمودار مقایسه میانگین طول ساقه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………………………. 48

 

3-3- نمودار مقایسه میانگین طول بوته گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………….. 49

 

3-4- نمودار مقایسه میانگین شاخص ویگور گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………….. 49

 

3-5- نمودار مقایسه میانگین حجم ریشه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ………………………………………….. 50

 

3-6- نمودار مقایسه میانگین وزن خشك گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………. 51

 

3-7- نمودار مقایسه میانگین درصد جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………… 51

 

3-8- نمودار مقایسه میانگین سرعت جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ………………………………….. 52

 

3-9- نمودار مقایسه میانگین طول ریشه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………………….. 55

 

3-10- نمودار مقایسه میانگین طول ساقه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………………… 56

 

3-11- نمودار مقایسه میانگین طول بوته گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك …………………………………………. 56

 

3-12- نمودار مقایسه میانگین شاخص ویگور گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك …………………………………. 57

 

3-13- نمودار مقایسه میانگین حجم ریشه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………………. 58

 

3-14- نمودار مقایسه میانگین وزن خشك گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ……………………………………… 59

 

3-15- نمودار مقایسه میانگین درصد جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ……………………………….. 60

 

3-16- نمودار مقایسه میانگین سرعت جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………. 61

 

 

 

مقدمه

 

در طبیعت گیاهانی وجود دارند كه علیرغم تمایل كشاورزان در زمین‌های آنها سبز شده و برای محصولات مشكل ایجاد می‌كنند، به این گیاهان علف هرز نام نهاده‌اند (هامیتون 1995). این گیاهان به روشهای مختلف به عملكرد محصولات اثر گذاشته و حتی كیفیت محصولات را نیز كاهش می‌دهند. خسارت ناشی از علف‌های هرز از آفات و بیماریها نیز بیشتر می‌باشد به طوری كه در برخی مناطق معتدله میزان خسارت بین 15-10 درصد محصول برآورد شده است (وارینگتون، 1930).

 

در ایران بین 250 تا 300 گونه مطرح علف هرز وجود دارد كه تعداد این علف‌ها در نقاط مختلف كشور بستگی به شرایط و محیط دارد. مجموع خسارت ناشی از علف‌های هرز در سطح جهانی بیش از پنج میلیارد دلار است. كه تقریباً معادل با كل خسارتهای حاصل از آفات و بیماریها روی گیاهان زراعی و باغی می‌باشد (ادیم، 1382) از كل خسارت ناشی از عوامل نامساعد در كشور هندوستان در سال 1987 سهم علف هرز حدود 45 درصد، آفات 30 درصد، بیماریها 20 و عوامل نامساعد محیطی 5 درصد گزارش شده است و (ازبیلی و همكاران 1976) بررسی‌ها نشان می‌دهد كه در صورت عدم كنترل علف‌های هرز می‌توان 25 تا 90 درصد كاهش محصول را انتظار داشت، و بالعكس در صورت اعمال روشهای صحیح كنترل می‌توان 25 تا 90 درصد افزایش محصول امیدوار بود (زند و همكاران، 1386).

 

علف‌های هرز یولاف، بارهنگ در سراسر منطقه به خصوص در استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی انتشار دارند (كریمی،1374). و در سراسر منطقه یافت می‌شود این گیاهان دارای بذرهای در حال خواب می‌باشند میزان خواب و جوانه‌زنی بذرها تحت تاثیر عوامل متعددی چون تعداد لایه‌های تستا و نوع اپیدرم و فرابر میوه، موقعیت دانه در روی گیاه، اندازه و وزن بذر، سن گیاه و طول روز، زمان برداشت تغییر می‌كند. خواب بذر در گیاهان زیادی از جمله یولاف، سلمه تره، ترشك و علف هفت بند ایرانی نیز دیده می‌شود. كشت و استقرار گیاهان مرتعی و كنترل علف‌های هرز به علت خواب بذور در آنها، مشكل عمده‌ای محسوب می‌شود و درصد قابل ملاحظه‌ای از بذرهای ارقام وحشی در زمان برداشت در حال خواب اولیه بسر می‌برند. عدم جوانه‌زنی همزمان بذرها علف‌های هرز به علت خواب در مزارع نیز مشكل عمده‌ای در كنترل آنها ایجاد می‌كند (هادی و كریمی، 1374).

 

در برنامه‌های مدیریت تلفیقی علف هرز توجه به خواب بذر و آگاهی از مكانیزم خواب و نحوه بیدار شدن بذور اهمیت ویژه‌ای دارد (كارسون ‌و میلبرگ، 2007).

 

بنابراین اهمیت موضوع سبب شد كه تحقیقی با هدف مطالعه تاثیر تیمارهای مختلفی شیمیایی بر رفع خواب بذر در علف­های هرز انجام گیرد. به طوری که در این تحقیق دو گیاه بارهنگ و یولاف وحشی تحت تاثیر تیمار با غلظت های متفاوتی از اسید جیبرلیك و نیترات پتاسیم جهت یافتن تیمارهایی مناسب به منظور برطرف كردن خواب بذر بررسی گردیدند.

 

1- بررسی منابع

 

1-1- تاریخچه كنترل علف‌های هرز

 

بیش از 1000 سال پیش از میلاد مسیح، علف‌های هرز را با دست از مزارع حذف می‌كردند. در آن شرایط، یك نفر به سختی می‌توانست غذای خود را تامین كند و در نتیجه، گرسنگی بسیار رایج بود. در قرن‌های بعد، انسان به تدریج استفاده از ابزارهای دستی را گسترش داد تا هزار سال پیش از میلاد، انسان برای كشیدن كج‌بیل (به عنوان گاوآهن اولیه) از حیوان، استفاده می‌كرد كه بدین شیوه، استفاده از نیروی انسانی عمدتاً در تهیه بستر، كاهش می‌یافت. با این وجود، یك نفر فقط می‌توانست برای دو نفر غذا تولید كند و در نتیجه، دامنه‌ی گرسنگی همچنان گسترده می‌شد. پس از سال 1731، یعنی هنگامی كه كشف ردیفی گیاهان زراعی با استفاده از كج‌بیل اسبی آغاز شد. یك نفر توانست برای چهار نفر غذا تولید كند. در سال 1920 استفاده‌ی گسترده از تراكتور آغاز شد، این نیروی تازه كشف شده، زارع را در تولید غذا برای هشت نفر توانا ساخت (قرینه و همكاران، 1383). نمك دریا احتمالاً نخستین ماده‌ی شیمیایی بود كه بای كشتن گیاه به كار رفت. درحدود سال 1900، از مواد شیمیایی خالص برای كنترل علف‌های هرز استفاده شد. نزدیك به سال 1947، استفاده از علف‌كش شیمیایی به عنوان عملی رایج، آغاز شد. در آن زمان، یك زارع می‌توانست 16 نفر را غذا دهد. در سال 1950، 1960، 1970، تعداد زیادی علف‌كش شیمیایی همراه با دیگر تكنولوژی‌های پیشرفته كشاورزی بوجود آمدند و بنابراین، در سال 1980 یك زارع توانایی تامین غذا برای 38 نفر را پیدا كرد. بدین معنی كه اكنون برای تولید غذا، كمتر از سه نفر از هر 100 نفر مستقیماً نیاز می‌باشد و 97 نفر دیگر فرصت خواهند داشت تا در زمینه‌های دیگر فعالیت كنند (غدیری، 1372).

 

 

 

1-2- پراكنش و اهمیت علف‌های هرز

 

از حدود 200000 گونه گیاهی موجود در سرتاسر جهان تنها حدود 250 گونه مزاحم بوده و علف هرز نامیده می‌‌شوند (راشد محصل و همكاران، 1374؛ كوچكی و همكاران، 1373). این تعداد تنها حدود 1/0 (یكدهم) درصد از گونه‌های گیاهی جهان را تشكیل می‌دهد. البته این واقعیت مانع اهمیت نسبی بسیاری از دیگر گونه‌‌ها در شرایط محلی نمی‌شود.

 

هولم (1978) توزیع تاكسونومی این 250 گونه را در حد تیره آورده است (جدول 1-1). تعجب‌آور است كه تعداد معدودی از تیره‌های گیاهی اكثر علف‌های هرز جهان را در خود دارند. حدود 70 درصد از این گونه‌های علف هرز در 12 تیره قرار می‌گیرند. تقریباً 40 درصد آنها در تیره گندمیان و مركبان هستند. این امر كه بسیاری از این گونه‌هایی را كه  ما علف هرز می‌نامیم تا این حد به هم نزدیك هستند چه مفهومی در بر دارد؟ آیا بین علف‌های هرز و گیاهان زراعی و خویشاوندی وجود دارد؟ 12 گیاه فقط در 5 تیره قرار دارند و این 5 تیره علف‌های هرز زیادی را شامل می‌شوند. این امر نشان می‌دهد كه برخی از گیاهان زاعی و علف‌های هرز در برخی از خصوصیات تاكسونومی خود مشترك بوده و شاید منشأ تكاملی مشتركی داشته باشند (كوچكی و همكاران، 1373). در ایران نیز به دلیل تنوع آب و هوایی نزدیك به 180 تیره گیاهی، 1200 جنس و 8000 گونه گیاهی شناسایی شده است كه جزء فلور ایران محسوب شده و تعدادی از آنها به صورت علف هرز ظاهر می‌شوند (میرشكاری، 1382).

 

 

 

جدول 1-1. تیره‌های مهم گیاهی كه مشکل سازترین علف‌های هرز برای کشاورزی می باشند:

 

تیره                       تعداد گونه‌ها

 

Carmineae                     44    

 

                                                                                37%         

 

                   Cimpositae                 32

 

                                                                               43%

 

                   Cyperaceae                 12

 

                   Polygomaceae             8

 

                   Amaranthacea             7            

 

                   Cariferae                     7

 

                                                                                  68%

 

                   Legaminoseae             6

 

                   Convolualaceae           5

 

                   Euphorbiaceae            5

 

                   Chenopodiaceae         4

 

                   Malvaceae                  4

 

                   Solanaceae                 4

 

 

 

جدول 1-2. تیره‌های تشكیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- محیط‌های کشت در ریزازدیادی.. 10

 

2-1- محیط کشت و مواد تشکیل دهنده آن. 10

 

1-2-1- عناصر پرمصرف و کم مصرف… 11

 

1-2-3- کربوهیدرات‌ها 12

 

1-2-4 -ویتامین‌ها 12

 

1-2-5- اسیدهای آمینه و سایر افزودنی‌های نیتروژن دار. 13

 

1-2-6- مواد جامدکننده یا سیستم حمایت کننده 13

 

1-2-7- تنظیم کننده‌های رشد. 14

 

1-2-7-1- سایتوکنین ها 15

 

1-2-7-2 کاربرد اکسین ها در ریزازدیادی.. 16

 

1-2-8- اثر نانوکودها در گیاهان زینتی.. 18

 

فصل سوم. 22

 

مواد و روش‌ها 22

 

3-1- منبع گیاهی مورد استفاده 23

 

3-2- روش کار. 23

 

3-3- محیط کشت… 24

 

3-3-1- آماده کردن محیط کشت… 24

 

3-3-2- ضدعفونی وسایل مورد نیاز. 24

 

3-3-3- آماده سازی هود (لامینار ایرفلو) 25

 

3-3-4- آماده سازی محیط کشت کورم ارکیده 25

 

3-3-5- آماده سازی کورم ارکیده 26

 

3-4- چگونگی اندازه گیری صفت‌ها 27

 

3-5- شرایط گلخانه ای.. 28

 

3-6- تجزیه و تحلیل داده‌ها 28

 

فصل چهارم. 29

 

نتایج و بحث… 29

 

ارزیابی صفات در محیط کشت درون شیشه ای.. 29

 

طول گیاه 30

 

طول ریشه. 32

 

تعداد کورم. 33

 

تعداد برگ… 35

 

تعداد ریشه. 37

 

وزن تر. 38

 

وزن خشک گیاه 39

 

آزمایش دوم. 40

 

طول گیاه 40

 

طول ریشه. 42

 

تعداد کورم. 44

 

تعداد برگ… 46

 

تعداد ریشه. 48

 

وزن تر گیاه 49

 

وزن خشک گیاه 51

 

فصل پنجم. 53

 

نتیجه گیری کلی.. 53

 

منابع. 55

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

جدول4-1- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر طول گیاه 31

 

جدول 4-2- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر طول گیاه 31

 

 

جدول4-3- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر طول ریشه. 32

 

جدول 4-4- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر طول ریشه. 33

 

جدول4-5- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد کورم. 34

 

جدول 4-6- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد کورم. 34

 

جدول4-7- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد برگ… 36

 

جدول 4-8- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد برگ… 36

 

جدول4-9- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد ریشه. 37

 

جدول 4-10- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد ریشه. 37

 

جدول4-11- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر وزن تر. 38

 

جدول 4-12- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر وزن تر. 39

 

جدول4-13- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر وزن خشک… 40

 

جدول 4-14- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر وزن خشک… 40

 

جدول4-15- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول گیاه 41

 

جدول 4-16- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول گیاه 42

 

جدول4-17- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول ریشه. 43

 

جدول 4-18- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول ریشه. 44

 

جدول4-19- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد کورم. 45

 

جدول 4-20- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد کورم. 46

 

جدول4-21- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد برگ… 47

 

جدول 4-22- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد برگ… 47

 

جدول4-23- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد ریشه. 49

 

جدول 4-24- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد ریشه. 49

 

جدول4-25- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر وزن تر. 51

 

جدول 4-26- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر وزن تر. 51

 

جدول4-27- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر وزن خشک… 52

 

 

 

فهرست نمودار

 

 

 

 

 

 

نمودار4-1- اثر نانوکود بر روی طول گیاه 33

 

نمودار 4-2- اثر نانوکود بر روی طول ریشه. 34

 

نمودار 4-3- اثر نانوکود بر روی تعداد کورم. 35

 

نمودار 4-4- اثر نانوکود بر روی تعداد برگ… 36

 

نمودار 4-5- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی طول گیاه 40

 

نمودار 4-6- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی طول ریشه. 41

 

نمودار 4-7- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی تعداد کورم. 42

 

نمودار 4-8- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی تعداد برگ… 44

 

نمودار 4-9- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی وزن تر. 46

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

 

 

 

 

 

 

شکل3-1- ضدعفونی وسایل آزمایشگاهی و محیط کشت در اتوکلاو. 25

 

شکل3-2- آماده سازی هود لامینارفلو برای کشت… 25

 

شکل3-3- تهیه محیط کشت برای ارکید. 29

 

 

 

 

 

چکیده

 

این مطالعه بر پایه دو آزمایش طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی بر روی ارکید Orchis catasetum که یک گونه در حال انقراض است انجام شد که آزمایش اول با 1 فاکتور نانو ذرات آهن با 4 سطح (0، 34/0، 69/0و 139/0میلی گرم بر لیتر) در 4 تیمار و 5 تکرار و 20 پلات آزمایشی و آزمایش دوم با 1 فاکتور مخلوطی از دو هورمون نفتالین استیک اسید و بنزیل آدنین با 4 سطح (5/0، 1 و2 میلی گرم بر لیتر) در 4 تیمار و 5 تکرار و 20 پلت آزمایشی انجام شد که در این آزمایش از محیط موراشیک و اسگوک به روش آب­گونه استفاده شد و لازم به ذکر است که هر پلات آزمایشی شامل 4 کورم گیاه Orchids  catasetum بوده که در داخل شیشه مربا قرار دادیم.

 

نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف نانو ذرات آهن بر روی صفات طول گیاه، طول ریشه، تعداد کورم و تعداد برگ در ارکیدOrchis catasetum   معنی­دار شد ولی بر روی بقیه صفات غیرمعنی­دار بود. در حالی که اثر تنظیم کننده‌های رشد گیاهی بر روی صفات طول گیاه، طول ریشه، تعداد کورم، تعداد برگ و وزن تر معنی­دار شد ولی بر روی بقیه صفات غیرمعنی­دار بود.

 

کلمات کلیدی: Orchis catasetum   ، تنظیم کننده‌های رشد گیاهی، محیط MS ، نانو کود آهن

 

 

 

فصل اول

 

 

مقدمه

 

انسان فطرتاً زیبایی­خواه است. دنیای پرزرق و برق امروز رقیب قدرتمندی برای گل­های طبیعی معرفی ننموده و هنوز هم انواع گل‌ها بسته به سلیقه مردم جوامع مختلف مورد توجه و علاقه انسان­ها هستند. بعضی گل­ها دارای محبوبیت جهانی هستند و روزانه میلیون­ها شاخه از آن‌ها تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند مثال شاخص این دسته از گل­ها دو خانواده بزرگ گل رز و گل اركیده هستند.

 

گل­های خانواده اركیده به دلیل تنوع بی نظیرشان در شكل، اندازه، رنگ و خصوصیات منحصر به فردی كه دارند مورد علاقه دوستداران گل قرار دارند. در سال­های 551-479 كنفسیوس در نوشتارهای خود به اركیده اشاره كرده است. او در مورد عطر اركیده­ها در منزل و استفاده تزئینی چینی­ها از این گل سخن به میان آورده است. یونانی­ها و رمی­ها به اركیدها بیشتر از دید طبی می‌نگریستند. از سالهای 1370 به بعد به تدریج اركیده­ها به صورت امروزی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در دهه­های اول 1700 مبلغان مذهبی و دریانوردان اركیدها را از نقاط مختلف دنیا به انگلستان آوردند و تولید گل بریده اركیده از سال 1913 در سنگاپور آغاز شد و در حال حاضر تولید و عرضه این گل به صورت انبوه در تمام دنیا انجام می‌پذیرد.

 

اطلاعات گیاه شناسی

 

Gynandrales خانواده اركیده، از راسته Orchidaceae   بزرگ‌ترین خانواده نهاندانگان به شمار می‌رود كه دارای بیش از 750 جنس و 1750 گونه می‌باشد و از جوانترین خانواده‌های گیاهی محسوب می‌شود.

 

این خانواده به 5 زیر تیره تقسیم می‌شود:

 

cypripedioideae

 

neotioideae

 

epidendoideae

 

vandoideae

 

orchidoideae

 

گیاهان این خانواده تك لپه، علفی و پایا هستند كه به صورت انگل، ساپروفیت و خاكزی مشاهده می‌شوند. گل­آذین به صورت خوشه یا سنبله و گل‌ها نامنظم هستند. هر گل شامل سه گلبرگ و سه كاسبرگ است كه گلبرگ خلفی بزرگ‌تر شده و لابل را بوجود می‌آورد. در هر گل یك یا بندرت دو عدد پرچم زایا وجود دارد كه در مقابل لابل قرار گرفته و پرچم‌های دیگر به صورت نازا یا استامینود درآمده و شامل دو كیسه متورم بنام bursicula   است كه به لبه میانی كلاله متصل می‌گردد.

 

تخمدان تحتانی، یك خانه­ای و تمكن كناری است كه نسبت به محور گل­آذین كاملا به طور وارونه قرار می‌گیرد. خامه متصل به پرچم‌ها بوده و ستونی بنام gynandrune   به وجود می‌آورد كه منتهی به كلاله سه لبه می‌شود كه دو لب كناری قابلیت پذیرش دانه گرده را دارد. لب میانی قطعه نازایی بنام روستلوم rustellum را بوجود می‌آورد.

 

میوه كپسول در مجاورت محل جفت باز می‌شود. دانه‌ها بسیار ریز و شامل یك جنین مقدماتی هستند كه در خارج از آلبومن قرار می‌گیرد. جنین مذبور برای رشد احتیاج به همیاری برخی از قارچ‌های خاكزی دارد كه تشكیل میكوریز می‌دهند. اركیدها خصوصیات منحصر به فردی دارند كه باعث تمایز آن‌ها از دیگر خانواده‌ها و قرار گرفتنشان در یك خانواده می‌شود. گل­هایzygomorphic  نوعی خاص از گل­های نامنظم به شمار می‌روند كه از نوعی تقارن محوری برخوردارند.

 

گرده

 

گرده گل­های اركیده به کیسه‌های مخصوصی بنام pollinia  چسبیده است. كه حشرات گرده افشان بعداً آن‌ها را پس از گرده افشانی جدا می‌کنند كه یكی از وجوه مشخصه شناسایی گل تعداد این کیسه‌ها می‌باشد.

 

اندام‌های تولید مثلی

 

اندام‌های تولید مثل این گل هر دو در ستونی متحد بنام gynandrune    قرار دارند. این ستون حاوی یك بساک بارور در قسمت بالایی ستون و سطح مادگی در سطح زیرین ستون می‌باشد.

 

شاخكrostellum

 

در سطح زیرین ستون بین بساک پرچم و كلاله وجود دارد. این شاخك دو نقش منحصر بفرد را ایفا می‌کند اول اینكه چون سد و مانعی بین اندام زایای نر و ماده قرار گرفته بنابراین مانع خودباروری است. دوم شاخك غده­ای است كه تولید ماده­ای چسبنده می‌کند كه حشرات را به سطح این اندام‌ها جلب می‌نماید و به نحوی عمل می‌کند كه موقعی كه حشره می‌خواهد از گرده استفاده كند این ماده به پشتش می‌چسبد.

 

بذرها

 

اركیدها تعداد بسیار زیادی بذر تولید می‌کنند كه بذر آن‌ها فاقد هرگونه اندوسپرم می‌باشند. از این رو در طبیعت برای سبز شدن اركیدها به صورت انگلی، خاكزی یا terrestrial  و اكثر اركیدهایی كه در مناطق حاره می‌رویند از نوع اركیدهای مستقل دارزی یا كودرست یاepiphyte  هستند. اركیدها دارای دو نوع رشد هستند. فرم ایستاده یا monopodial و فرم ساقه خزنده یا sympodial . ریشه‌های هوایی در اركیدها علاوه بر وظایف كلی ریشه‌ها در گیاهان كه شامل پابرجایی و تغذیه گیاه است وظایف دیگری نیز دارد مثل ذخیره آب، ذخیره مواد­غذایی، تنفس و فتوسنتز كه این خصوصیات ریشه ناشی از وجود velamen   یك لایه اسفنجی و سفید رنگ است می‌باشد.

 

نكته جالب توجهی كه در مورد اركیدها وجود دارد و نشان از تكامل یافته بودن این خانواده گیاهی است گرده افشانی این گیاه است. تمام عوامل موجود در گل كه ممكن است جنسی، شیمیایی ( نكتار ) و بویایی باشد فقط برای جلب یك حشره خاص عمل می‌کنند و در هر گونه حشره خاصی عمل گرده افشانی را انجام می‌دهد.

 

در برخی گونه‌ها لابل گل شبیه حشره ماده می‌شود و گیاه بویی را كه شبیه بوی حشره ماده است برای گول زدن حشره نر ترشح می‌کند. حشره نر وقتی داخل گل می‌رود گیر می‌کند و حركاتی كه برای خارج شدن از گل انجام می‌دهد باعث پاشیده شدن pollinia  و در نتیجه گرده افشانی گل می‌شود این مكانیسم زیركانه توسط بعضی گونه‌های اركید مثل Coryanthes ،Ophrys ،Drakea  انجام می‌شود.

 

جنس‌های معروف ارکیده

 

1-Cattleya :

 

حدوداً60 گونه دارد و بومی مناطق استوایی است. دارای رنگ‌های متنوع، مانند سفید، ارغوانی، زرد و برخی دو رنگ هستند. برخی نیز دارای حساسیت فتوپریودیک بوده و در سال 2 بار گل می‌دهند. وبطور کلّی گیاه گلدانی جذابی را می‌سازند.

 

2- Phalaenopsis:

 

دارای 55 گونه بوده که بومی مجمع الجزایر مالزی و اقیانوسیه است. گل‌های سفید هیبرید P .amabilis در تمام طول سال در بازار آمریکا یافت می‌شود. این گل‌ها در رنگ صورتی و دیگر رنگ‌ها در طول پاییز و بهار یافت شده و بیشتر برای دسته گل به کار می‌روند.