1-16 داشت.. 12

 

1-17 برداشت.. 12

 

فصل دوم. 13

 

2-1 پتاسیم. 14

 

2-1-1 اثرکودپتاسیم برارتفاع گیاهان. 15

 

2-1-2 اثرکودپتاسیم برعملکردبذر. 16

 

2-2  تاریخ کاشت.. 18

 

2-2-1 اثرتاریخ کاشت برارتفاع گیاه 19

 

2-2-2 اثرتاریخ کاشت برعملکردبذر. 21

 

فصل سوم. 23

 

3-1 بذرماریتیغال. 24

 

3- 2 محل انجام تحقیق.. 24

 

3-3 خصوصیات فیزیکی وشیمائی خاک مزرعه. 24

 

3-4 مشخصات جغرافیایی واقلیم محل اجرای طرح.. 24

 

3-5 آماده سازی زمین واجرای نقشه آزمایش… 25

 

3-6 عملیات کاشت.. 25

 

3-8 اندازه گیری صفات.. 25

 

3-9 درصدروغن ودرصدسیلیمارین.. 26

 

3-10 محاسبات آماری.. 26

 

فصل چهارم. 27

 

4-1 ارتفاع بوته. 28

 

4-2 تعدادشاخه فرعی درگیاه 29

 

4-3 تعدادگل آذین.. 30

 

4-4 قطرگل آذین.. 32

 

4-5 درصدروغن.. 42

 

4-6 عملکردروغن.. 43

 

4-7 درصدسیلیمارین.. 35

 

4-8 عملکردسیلیمارین.. 36

 

فصل پنجم. 37

 

5-1 ارتفاع بوته. 38

 

5-2 تعدادشاخه فرعی درگیاه 39

 

5-3 تعدادگل آذین.. 40

 

5-4 قطرگل آذین.. 41…………………………………………………………………………………………………………………..

 

5-5 درصدروغن.. 42

 

5-6 عملکردروغن.. 43

 

5-7 درصدسیلیمارین.. 44

 

5-8 عملکردسیلیمارین.. 45

 

نتیجه‌گیری کلی.. 46

 

پیشنهادات.. 46

 

فهرست منابع. 48

 

پیوستها: 55

 

 

 

فهرست جداول

 

.جدول(4-1 ) مقایسه میانگین اثرتاریخ كاشت وسطوح مختلف پتاسیم برارتفاع بوته…………………………………………………………..28

 

جدول(4-2) مقایسه  میانگین اثر تاریخ كاشت و سطوح مختلف پتاسیم برتعداد شاخه فرعی……………………………………………….29

 

جدول4-3 ) مقایسه  میانگین اثر تاریخ كاشت و سطوح مختلف پتاسیم بر تعدادگل آذین……………………………………………………30

 

 

جدول(4-4) مقایسه  میانگین اثر تاریخ كاشت و سطوح مختلف پتاسیم بر قطرگل آذین…………………………………………………31

 

جدول(4-5 ) مقایسه میانگین اثر پتاسیم و اثرمتقابل تاریخ کاشت وپتاسیم بر  درصدروغن…………………………………………..31

 

جدول (4-6)  مقایسه میانگین اثر پتاسیم واثر متقابل پتاسیم و تاریخ کاشت  بر  عملکردروغن…………………………………….41

 

جدول(4-7) مقایسه میانگین اثر پتاسیم و اثر متقابل پتاسیم و تاریخ کاشت بر  درصدسیلیمارین………………………………….34

 

جدول (4-8) مقایسه میانگین اثر پتاسیم و اثر متقابل تاریخ کاشت وپتاسیمبرعملکردسیلیمارین…………………………………34

 

چکیده

 

ماریتیغال ( Silybum marianum L.)از خانواده کاسنی (Asteraceae) گیاهی دارویی، علفی و یکساله است که در نقاط مختلف ایران به صورت وحشی یافت میشود. مواد مؤثره دانه های گیاه ماریتیغال از نوع فلاونولیگنان ها هستند که این مواد5/1تا3 درصدوزن دانه ماریتیغال راتشکیل می دهند. مهمترین فلاونوئیدهای موجود در دانه های این گیاه عبارتند از: سیلیبین، سیلی کریستین وسیلی دیانین که مجموعه آنها تحت عنوان ترکیبات سیلیمارین شناخته می شوند. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر سطوح مختلف پتاسیم و تاریخ کاشت های مختلف بر روی صفات کمی و کیفی گیاه دارویی ماریتیغال Silybum marianum L.))دراستان فارس، شهرستان اقلید بود. آزمایش درقالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارها شامل 3 تاریخ کاشت (20اردیبهشت,30اردیبهشت و10خرداد) و 3 سطح کود پتاسیم (150,100,0 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای تاریخ کاشت و کود پتاسیم تاثیر معنی داری بر عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه ماریتیغال دارند، اما اثرات متقابل این دو تیمار معنی دار نبود. بیشترین کمیت صفات رشدی همچون ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعدادگل آذین و قطر گل آذین در تاریخ کاشت دوم یعنی 30 اردیبهشت بدست آمد. شواهد نشان می دهد که تیمار کود پتاسیم بیشترین تاثیر را بر روی صفات کیفی گیاه از جمله درصد روغن، درصد سیلیمارین، عملکرد روغن و عملکرد سیلیمارین  داشت. همچنین، بالاترین مقدار روغن در تیمار 150 کیلوگرم  در هکتار پتاسیم بدست آمد. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که تیمار تاریخ کاشت 30 اردیبهشت به همراه  تیمار 150 کیلوگرم در هکتار کود پتاسیم برای داشتن حداکثر رشد و نمو و بالاترین عملکرد گیاه مناسب می باشد و می توان برای مناطق جغرافیایی با شرایط زیست بوم مشابه توصیه نمود.

 

کلمات کلیدی: ماریتیغال، صفات مورفولوژیکی، روغن دانه، سیلیمارین

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه

 

1-1 مقدمه:

 

جوامع بشری از ابتدای شكل‌گیری در ارتباط نزدیك با محیط اطراف خود بوده و از اجزاء تشكیل دهنده محیط، برای بدست آوردن غذا و دارو استفاده كرده است، شناخت وکاربرد  گیاهان برای تهیه  غذا و دارو به طور مسلم از طریق آزمون و خطا بوده و به تدریج انسان توانست احتیاجات خود را از محیط اطراف خود تأمین نماید. با شكل‌گیری تمدن‌ها و فراهم آمدن امكانات بیشتر، شناخت انسان به تدریج كامل‌تر گشت.(جم زاده،1388 ). گیاهان دارویی یكی از منابع مهم برای درمان بیماری‌ها بوده‌اند و در تمدن‌های پیشین جمع‌آوری و كشت آن‌ها در مكان‌های مقدس نظیر دیرها و صومعه‌ها متداول بوده است (جم زاده،1388 ). استفاده از گیاهان در طب سنتی در ایران و سایر كشورهای جهان متداول بوده و بر اساس شواهد تاریخی، كشور ایران در این زمینه پیشتاز و از كشورهای مطرح جهان بوده است (جم‌زاد، 1388).

 

استفاده از گیاهان دارویی به قدمت عمر انسان است چون بیماری­ها با پیدایش بشر متولد شده­اند و اسناد چند هزار ساله موجود در تاریخ طب و دارو­سازی حاوی تجربیات و اطلاعات ارزشمند گیاهان درمانی می­باشد،که تا چند دهه گذشته آنچه به  عنوان دارو مورد استفاده قرار می­گرفت از منابع طبیعی و به طور عمده از گیاهان به­دست می­آمد. با پیشرفت سریع علوم از یک سوء، و مسائل اقتصادی از سوی دیگر از مصرف گیاهان دارویی به صورت گذشته کاسته شد و داروهای شیمیایی در بسیاری موارد جایگزین آنها شدند(امیدبیگی،1376 ) اما تجربه چند دهه اخیر نشان می­دهد که داروهای شیمیایی با تمام کارایی که دارند، اثرات نا­مطلوب و ناگوار, بسیاری به همراه دارند،که  امروزه ثابت شده است  کمتر ماده خالصی وجود دارد که دارای اثرات سوء نباشد به همین دلیل در دو دهه اخیر بازگشت به استفاده از گیاهان دارویی مورد توجه بسیار قرار گرفته است و دانشگاه­ها، مراکز تحقیقاتی، کارخانه­ها و سازمان بهداشت جهانی  [1]برنامه­های وسیعی جهت استفاده گیاهان دارویی تدارک دیده، و نقش گیاهان دارویی را در قرن بیست و یکم سرنوشت ساز تلقی نموده­اند، با توجه به اینکه در حال حاضر مواد اولیه دارویی در ایران کمتر ساخته می­شود و در صنعت داروسازی به طور اساسی نیازمند به این مواد می­باشیم، استفاده از منابع گیاهان دارویی داخلی یکی از راه­های کاهش این نیاز است که از دیر زمان در ایران به طور سنتی رواج داشته است، اما استفاده­های صحیح از گیاهان دارویی مشروط به وجود اطلاعات دقیق و علمی است که متأسفانه بر اثر مرور زمان و به علت دخالت افراد نا­ آگاه و سود­جو منحرف گشته و افسانه­ها و مطالب غیر واقع به آن­ها اضافه شده است که باید آن­ها را از هم جدا نمود و این جدا­سازی احتیاج به افراد متخصص و صاحب نظر دارد تا نتایج حاصله قابل کاربرد باشد(امیدبیگی،1376 ). در اوایل قرن حاضر پیشرفت علم شیمی و کشف سیستم­های پیچیده­ی سنتز ارگانیک منجر به توسعه­ی صنعت دارو­سازی و جایگزینی شیمی درمانی شد، بدین طریق پزشکی مدرن توانست بسیاری از بیماری­ها غیر قابل علاج و غالباً مرگ آور را درمان کند. با وجود این گیاهان دارویی و داروهایی که از آن­ها تهیه می­­شدند هرگز به طور کامل کنار گذاشته نشدند(امیدبیگی،1376 ). طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی امروزه بیش از 80 درصد مردم جهان (نزدیک به 5 میلیارد نفر)، برای درمان بیماری­ها هنوز از داروهای گیاهی استفاده می­کنند، تقریباً یک چهارم دارو­های تهیه شده­ی دنیا داروی منشأ گیاهی هستند که یا مستقیماً از گیاهان عصاره گیری شده­اند و یا بر اساس ترکیب گیاهی، سنتز شده­اند(امیدبیگی،1376 ). واژه گیاهان دارویی تنها به تسکین دهنده آلام مردم اطلاق نمی­شود بلکه این گیاهان در زیر گروه غذا به عنوان طعم دهنده­ها، نوشنیدنی­ها، شیرین­کننده­ها، رنگ طبیعی و حشره­کش وهمچنین به عنوان ماده اولیه محصولات آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار میگیرند(امیدبیگی، 1376).با نظری اجمالی به فرهنگ مصرف داروهای گیاهی در ایران متوجه میراث با ارزش این گیاهان در طب غنی سنتی ایران می­شویم. از طرفی فلات وسیع ایران از اقلیم­ها و محیط­های گوناگون برخوردار است به همین دلیل بیش از 7500 گونه گیاهی مختص به ایران است، از این رو به حق فلور ایران یکی از منابع دارو خیز جهان محسوب می­شود (زارع زاده، 1383)

 

1-2 تاریخچه گیاهان دارویی:

 

ایرانیان از دیرباز و حتی پیش از دیگران در زمینه گیاهان دارویی و کاربرد درمانی آن­ها از دانش پیشرفته­ای برخوردار بوده­اند(دوازده امامی،1382 ). نمونه بارز آن کتاب اوستاست، در یکی از پنج کتاب تشکیل دهنده اوستا، بخش­های پرشماری به گیاه درمانی، معرفی گیاهان دارویی و کاربرد آن­ها اختصاص یافته است(دوازده امامی،1382 ). اما متاسفانه در لشکر کشی اسکندر مقدونی، کتابخانه مشهور اسکندریه در آتش سوزی عمدتاً نابود شدو بدین ترتیب، سوابق گیاه شناسی شرق کهن در دو تمدن ایران و مصر بر اثر این آتش سوزی­ها، فاقد هر گونه مدرک دیرینه شناخت گیاهان دارویی و خواص آن­ها گردید، متأسفانه بعد­ها نیز بر اثر تخریب فرقه اسماعیلیه و آتش زدن کتابخانه­های آن به­وسیله هلاکوخان مغول، بقیه آثار مکتوب گیاهان دارویی، که توسط این فرقه جمع­آوری شده بود، از میان رفت، تا اینکه در قرن هشتم و نهم میلادی، اطباء ایرانی رونق خاصی به طبابت ایران و جهان بخشیدند، به ­طوری­ که با پیدا شدن دانشمندان و نوابغی نظیر ابوعلی سینا و زکریای رازی با انتشار کتاب­های معروف خود (قانون و الحاوی) پیشرفت­های زیادی نصیب ملت ایران و جهانیان گردیدند (دوازده امامی، 1382).