1-2- مقدمه……………………………….. 12

 

2-2- مفاهیم و اصطلاحات……………………… 15

 

2-3- توزیع فضایی جمعیت…………………….. 18

 

2-4- شهرنشینی در جهان از نظر سازمان ملل……… 22

 

2-5- مهمترین عوامل تجمع و پراکندگی جمعیت…….. 24

 

2-6- عوامل جغرافیایی مؤثر در پراکندگی جمعیت….. 27

 

2-6-1- پراکندگی عمودی جمعیت……………….. 27

 

2-6-2- تأثیر آب و هوا…………………….. 27

 

2-6-3- جمعیت و خاک……………………….. 28

 

2-6-4- جمعیت و ناهمواری…………………… 28

 

2-6-5- عوامل زیستی……………………….. 29

 

2-6-6- منابع  معدنی و انرژی……………….. 30

 

2-7- عوامل اصلی رشد جمعیت شهرها…………….. 30

 

2-7-1- رشد طبیعی جمعیت شهر………………… 30

 

2-7-2- اثر مهاجرت………………………… 31

 

2-7-3-اثر توسعه محدوده و ادغام آبادی های پیرامون 31

 

2-7-4- تأثیر متقابل شهرنشینی توسعه و مهاجرت… 31

 

2-8- نگاهی اجمالی به نظریه­های جمعیتی………… 32

 

2-8-1- طرفداران افزایش جمعیت………………. 32

 

2-8-2- مخالفان افزایش جمعیت……………….. 33

 

2-8-3- طرفداران ثبات جمعیت………………… 33

 

2-8-4- طرفداران حد متناسب جمعیت……………. 33

 

2-9- نظریه آب و سکونتگاه…………………… 33

 

2-10- الگوی تراکم جمعیت شهرها از نظر کلارک …… 34

 

2-11- نظریه نیازسنجی شهری………………….. 35

 

2-12- نظریه حد مطلوب جمعیت…………………. 35

 

2-13- نظریه سلسله مراتب شهری……………….. 36

 

2-14- نظریه شهرکهای اقماری…………………. 37

 

2-15- نظریه شهرهای جدید پیوسته……………… 37

 

2-16- نظریه اندازه شهر…………………….. 37

 

2-17- نظریه قطب رشد و شهرگرایی……………… 39

 

2-18- نظریه شهرهای مسلط……………………. 40

 

2-19- نظریه شهرهای نامتمرکز………………… 40

 

2-20- نظریه شهر فشرده……………………… 43

 

2-21- نظریه شهر پایدار…………………….. 44

 

2-22- شهر و نظریه­های اجتماعی……………….. 46

 

2-22-1- مکتب مدرنیسم یا کارکردگرایی………… 47

 

2-22-2- مکتب مگااستراکچرالیسم (فن­گرایی)…….. 47

 

2-22-3- مکتب آمایش انسانی…………………. 47

 

2-22-4- مکتب پست مدرنیسم………………….. 48

 

2-23- مروری بر دیدگاههای متفاوت ازدحام شهری….. 48

 

2-23-1- دیدگاه اقتصادی……………………. 49

 

2-23-2- دیدگاه اکولوژی و اجتماعی…………… 50

 

2-23-3- دیدگاه سیاسی……………………… 50

 

2-23-4- دیدگاه بهداشتی……………………. 51

 

2-23-5- دیدگاه روانشناختی…………………. 51

 

2-24- سیر تحول مسئله تراکم در یکصد سال اخیر….. 52

 

2-25- تراکم زیاد و تراکم کم: نکات مثبت و منفی… 53

 

2-25-1- تراکم زیاد و نکات منفی…………….. 53

 

2-25-2- تراکم زیاد و نکات مثبت…………….. 54

 

2-25-3- تراکم کم نکات منفی………………… 54

 

2-25-4- تراکم کم نکات مثبت………………… 55

 

2-26- شیب تراکم جمعیت شهری از مرکز به پیرامون… 56

 

 

2-27- حد متناسب شهری و تراکم آن…………….. 58

 

2-28- عوامل مشوق و مؤثر در متراکم شدن شهرها….. 59

 

2-29- نحوه توزیع تراکم­های شهری و عوامل تأثیرگذار بر آنها    60

 

2-30- عوامل مؤثر تراکم جمعیت در شهرها……….. 63

 

2-30-1- فضای شهری و تراکم جمعیت……………. 63

 

2-30-2- زمین و تعیین حداکثر تراکم………….. 64

 

2-30-3- باران و تراکم جمعیت……………….. 64

 

2-31- عوامل اقتصادی مؤثر بر تراکم شهری………. 65

 

2-31-1- عوامل جمعیتی……………………… 66

 

2-31-2- درآمد خانواده…………………….. 66

 

2-31-3- قیمت زمین و مسکن و تراکم…………… 67

 

2-31-4- نرخ مالکیت اتومبیل و تراکم ………… 67

 

2-31-5- هزینه خدمات شهری و تراکم…………… 67

 

2-31-6- مباشرات توسعه شهری و تراکم…………. 68

 

2-32- رویکردهای اساسی در تعیین تراکم شهری……. 71

 

2-32-1- رویکرد سرمشقی…………………….. 71

 

2-32-2- رویکرد برنامه­ای…………………… 73

 

2-33- راهبردها……………………………. 73

 

2-33-1- راهبرد تمرکز: الگوی توسعه واحدهای برنامه­ریزی شهری شده  73

 

2-33-2- راهبرد تمرکز: سیاست تحکیم شهری……… 74

 

2-33-3- راهبرد عدم تمرکز: متمرکز…………… 74

 

2-34- تراکم جمعیت و اکولوژی شهری……………. 75

 

2-35- ظرفیت قابل تحمل محیط…………………. 76

 

2-1-35- تبیین مفهوم ظرفیت قابل تحمل محیط از دیدگاه سیستمی 76

 

2-36- روش­های کنترل تراکم…………………… 78

 

2-37- قاعده تراکم اندازه…………………… 78

 

2-38- عوامل اجتماعی و فرهنگی تراکم شهری……… 79

 

2-39- پیشینه تحقیق………………………… 81

 

2-40- جمع­بندی…………………………….. 84

 

فصل سوم: محدوده مورد مطالعه

 

3-1- مقدمه……………………………….. 89

 

3-2- موقعیت جغرافیایی استان کرمانشاه………… 89

 

3-3- موقعیت جغرافیایی شهرستان کرمانشاه………. 90

 

3-4- موقعیت جغرافیایی شهر کرمانشاه………….. 90

 

3-5- آب و هوا…………………………….. 92

 

3-6- ناهمواریها…………………………… 93

 

3-7- آبهای سطحی…………………………… 93

 

3-8- تاریخچه و وجه تسمیه شهر کرمانشاه……….. 93

 

3-9- ویژگی جمعیتی ترکیب و ساختمان جمعیت……… 94

 

3-9-1- روند تغییرو تحولات جمعیتی شهر کرمانشاه.. 94

 

3-9-2- بُعد خانوار……………………….. 95

 

3-9-3- ساختمان سنی………………………. 97

 

3-9-4- ساختمان جنسی……………………… 98

 

3-9-5- سطح سواد و تحصیلات…………………. 99

 

3-9-6- تحولات جمعیت و تقسیمات کشوری در سالهای مختلف    99

 

3-9-7- تراکم جمعیت در استان کرمانشاه و تغییرات آن 101

 

3-9-7-1- تراکم کلی جمعیت شهر کرمانشاه……. 102

 

3-9-8- سرانه کاربری وضع موجود در شهر به تفکیک منطقه و شهر 103

 

3-9-9- جمعیت و تراکم جمعیت شهر کرمانشاه در مناطق مختلف    104

 

3-9-10- تغییرات کالبدی فضایی شهر کرمانشاه….. 110

 

3-9-10-1-روند توسعه تاریخی و شکل گیری شهر کرمانشاه  110

 

3-9-10-2- دوران قبل از قاجار……………. 111

 

3-9-10-3- دوران قاجاریه………………… 111

 

3-9-10-4- دوران پهلوی………………….. 112

 

3-9-10-5- دوران حاضر…………………… 114

 

3-9-11- ویژگی­های اقتصادی شهر کرمانشاه……… 115

 

3-9-12- ساختار اشتغال در بخش های عمده فعالیت . 117

 

3-9-13- خصوصیات اجتماعی شهر………………. 119

 

3-9-14- آسیب_­های جمعیتی و اجتماعی، فرهنگی شهر.. 120

 

فصل چهارم: یافته­های تحقیق

 

4- یافته های تحقیق………………………… 123

 

4-1- بررسی نحوه تراکم جمعیت در محلات مورد مطالعه. 123

 

4-2- مدل تحلیلی پژوهش و معرفی معیارهای مورد استفاده    125

 

4-2-1-هم سویی با گرایشات مردم…………….. 126

 

4-2-1-1- متوسط تراکم ساختمانی…………… 126

 

4-2-1-2- قیمت زمین…………………….. 128

 

4-2-2- استفاده بهینه از تأسیسات وضع موجود….. 130

 

4-2-3- ارتقاءِ کیفیت کالبدی……………….. 130

 

4-2-3-1- ریزدانگی بافت…………………. 130

 

4-2-3-2- سرانه خدمات محله­ای…………….. 133

 

4-2-4- کاهش ترافیک………………………. 135

 

4-2-4-1- ظرفیت سیستم حمل و نقل عمومی…….. 135

 

4-2-4-2- عرض معبر……………………… 137

 

4-3- فاصله از مرکز شهر…………………….. 139

 

4-4- تحلیل سلسله مراتبی……………………. 141

 

4-3-1- مقایسه زوجی گزینه­ها (محلات)…………. 145

 

4-5- اولویت­بندی محلات و تعیین تراکم بهینه…….. 146

 

4-6- مقایسه جمعیت محلات موجود با جمعیت محلات پیش­بینی شده تحقیق…………………………………………. 147

 

فصل پنجم: نتیجه­گیری

 

5-1- آزمون فرضیات…………………………. 150

 

5-1-1- آزمون فرضیه اول…………………….. 150

 

5-1-2- آزمون فرضیه دوم…………………….. 150

 

5-2- بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات…………….. 150

 

منابع و مآخذ…………………………….. 153

 

پیوست­ها…………………………………. 161

 

Abstract……………………………………. II

 

فهرست جداول

 

عنوان                                             صفحه

 

جدول شماره (2-1) تعداد سکونتگاههای شهری دنیا از سال 1950 تا 2025  21

 

جدول شماره (2-2) تحول نسبت شهرنشینی در قلمرو جغرافیایی جهان (2025-1985)……………………………………… 23

 

جدول شماره (2-3) تحول تراکم نسبی جمعیت در قلمروهای جغرافیایی جهان (2025-1985)………………………………… 24

 

جدول شماره (2-4) مقایسه شهر پایدار با شهرهای سنتی، صنعتی و مدرن   46

 

جدول شماره (2-5) مقایسه میانگین تراکم­های جمعیتی مناطق مرکزی و متروپلی شهرهای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه. 62

 

جدول شماره (2-6) تراکم جمعیت مناطق غربی و شرقی ایران در ارتباط با معدل باران سالیانه………………………….. 65

 

جدول شماره (2-7) عوامل مؤثر در تعیین تراکم­های شهری 69

 

جدول شماره (2-8) ویژگی­های مباشران مسکن………… 70

 

جدول شماره (2-9) تأثیرات تراکم شهر بر روی تقاضای انرژی شهری  82

 

جدول شماره (3-1) درصد رشد جمعیت شهر کرمانشاه در فاصله زمانی (1390-1335)……………………………………… 95

 

جدول شماره (3-2) جمعیت تعداد خانوار و بعد خانوار شهر کرمانشاه 97

 

جدول شماره (3-3) ساختمان سنی – جنسی شهر کرمانشاه در سال 1390  98

 

جدول شماره (3-4) تحولات جمعیت و تقسیمات کشوری استان کرمانشاه در سال­های مختلف…………………………………. 100

 

جدول شماره (3-5) تعداد و تراکم جمعیت استان و درصد جمعیت آن نسبت به کل کشور در مقاطع مختلف زمانی………………… 101

 

جدول شماره (3-6) میزان جمعیت و تراکم جمعیت در شهر کرمانشاه   102

 

جدول شماره (3-7) سرانه کاربری­های وضع موجود در شهر کرمانشاه به تفکیک منطقه و شهر1382………………………………

 

…………………………………………. 103

 

جدول شماره (3-8) میزان جمعیت و تراکم­های کلی، خالص و ناخالص شهر کرمانشاه به تفکیک مناطق در سال 1376…………… 105

 

جدول شماره (3-9) تراکم مسکونی، خالص و مسکونی ناخالص و کلی مناطق شهری کرمانشاه در سال 1385………………………… 106

 

جدول شماره (3-10) جمعیت و مساحت و تراکم جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1388………………………………………. 107

 

جدول شماره (3-11) توزیع نسبی جمعیت 10 ساله و بیشتر و وضع فعالیت به تفکیک جنسی (درصد) در سال 1390………………… 117

 

جدول شماره (4-1) جمعیت، مساحت و تراکم جمعیت محلات مورد مطالعه سال 1390………………………………………. 123

 

جدول (4-2) وضعیت تراکم ساختمانی محلات مورد مطالعه. 126

 

جدول (4-3) وضعیت قیمت هر مترمربع زمین در محلات مورد مطالعه    128

 

جدول (4-4) وضعیت ظرفیت تأسیسات در محلات مورد مطالعه 130

 

جدول (4-5) وضعیت ریزدانگی بافت در محلات مورد مطالعه 131

 

جدول (4-6) وضعیت ظرفیت خدمات محله­ای در محلات مورد مطالعه  133

 

جدول (4-7) وضعیت ظرفیت حمل و نقل عمومی در محلات مورد مطالعه   135

 

جدول (4-8) وضعیت عرض معابر در محلات مورد مطالعه… 137

 

جدول (4-9) وضعیت فاصله از مرکز شهر در محلات مورد مطالعه   139

 

جدول (4-10) مقیاس تعیین ارجحیت………………. 141

 

جدول (4-11) اولویت­بندی ارجحیت معیارها نسبت به یکدیگر براساس ضرایب ارجحیت ساعتی…………………………………………. 141

 

جدول (4-12) مقایسه زوجی گزینه­ها……………… 145

 

جدول (4-13) محاسبات انجام شده برای توزیع جمعیت در محلات مورد مطالعه…………………………………………. 147

 

فهرست نمودارها

 

عنوان                                             صفحه

 

نمودار شماره (2-1) درصد جمعیت شهرنشین دنیا از سال 1950 تا 2025    19

 

نمودار شماره (2-2) توزیع جمعیت شهری در نواحی مختلف دنیا طی سال­های 1950، 2011، 2025………………………………

 

………………………………………….. 20

 

نمودار شماره (2-3) تحول نسبت شهرنشینی در قلمرو جغرافیایی جهان 23

 

نمودار شماره (2-4) عوامل مؤثر بر نحوۀ توزیع تراکم جمعیت  26

 

نمودار شماره (2-5)توزیع تراکم شهری در نواحی مختلف جهان در سال 1990………………………………………….. 61

 

نمودار شماره (3-1) رشد جمعیت شهر کرمانشاه در طی دوره زمانی 1390-1335………………………………………….. 95

 

نمودار شماره (3-2) نمودار هرم سنی – جنسی شهر کرمانشاه در سال 1390 98

 

نمودار شماره (4-1) نمودار گرافیکی سلسله مراتبی مدل AHP برای توزیع تراکم جمعیتی………………………………. 125

 

 فهرست اشکال

 

شکل (2-1) طرح شهر نامتمرکز و پراکنده………….. 42

 

شکل (2-2) تغییرات شیب تراکم از مرکز به پیرامون در مقاطع مختلف زمانی………………………………………….. 57

 

شکل (2-3)عوامل موثر بر تراکم و پراکنش شهری…….. 63

 

شکل (3-1) تعیین نقش اقتصادی کرمانشاه با مدل یاگرام سه گوش ژورژ شابو و بوژوگارنیه 1385…………………………………. 118

 

شکل (4-1) مقایسات دودویی معیارها و وزن هرکدام در محیط Expert choice…………………………………………. 142

 

شکل (4-2) وزن زیر معیارهای همسویی با گرایشات مردمی در محیط Expert choice…………………………………………. 143

 

شکل (4-3) وزن زیرمعیارهای کاهش ترافیک در محیط Expert choice   143

 

شکل (4-4) وزن زیرمعیارهای ارتقاءِ کیفیت کالبدی در محیط Expert choice…………………………………………. 144

 

شکل (4-5) وزن زیر معیارهای ظرفیت تاسیسات در محیط. 144

 

فهرست نقشه­ها

 

عنوان                                             صفحه

 

نقشه شماره (3-1) موقعیت استان کرمانشاه در کشور، شهرستان در استان، شهر کرمانشاه در شهرستان……………………………… 91

 

نقشه شماره (3-2) اقلیم استان کرمانشاه براساس تقسیم­بندی سیلیاتف    92

 

نقشه شماره (3-3) تراکم نسبی جمعیت شهر کرمانشاه در سال 1390    96

 

نقشه شماره (3-4) تقسیمات سیاسی استان کرمانشاه…. 100

 

نقشه شماره (3-5) موقعیت شهر کرمانشاه به تفکیک مناطق 105

 

نقشه شماره (3-6) نقشه شهر کرمانشاه به تفکیک محلات. 108

 

نقشه شماره (3-7) نقشه تراکم جمعیتی شهر کرمانشاه.. 109

 

نقشه شماره (3-8) نقشه روند تکوین شهر کرمانشاه…. 115

 

نقشه شماره (4-1) نقشه توزیع تراکم جمعیت در محلات مورد مطالعه  124

 

نقشه شماره (4-2) نقشه وضعیت تراکم ساختمانی در محلات مورد مطالعه…………………………………………. 127

 

نقشه شماره (4-3) نقشه وضعیت قیمت زمین در محلات مورد مطالعه    129

 

نقشه شماره (4-4) نقشه وضعیت ریزدانگی بافت در محلات مورد مطالعه 132