دانلود پایان نامه ارشد : منظومه های سیاسی طنز در انقلاب مشروطه |
1-1. بخش اوّل: کلّیات…………………………………………………………………………………………………………………….. 3
1-1-1. طرح مسأله………………………………………………………………………………………………………………….. 3
1-1-2. سؤالهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 4
1-1- 2-1. سؤال اصلی……………………………………………………………………………………………………….. 4
1 -1-2-2. سؤالهای فرعی……………………………………………………………………………………………….. 4
1-1-3. ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 5
1-1-4. پیشینهی انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………… 6
1-1-5. فرضیهها و خطوط راهنمای بحث………………………………………………………………………………. 8
1-1-6. هدفها ………………………………………………………………………………………………………………………… 8
1-2. بخش دوم: روش انجام تحقیق و قلمرو آن…………………………………………………………………………… 9
1-2-1. مقدّمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 9
1-2-2. روش تحلیل گفتمان…………………………………………………………………………………………………. 10
1-2-3. نقد و ارزیابی روش تحلیل گفتمان………………………………………………………………………….. 12
1-3. بخش سوم: ساماندهی تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 13
عنوان صفحه
- فصل دوم: تحلیل فضای فکری اجتماعی حاکم بر عصر مشروطه
2-1. بخش اوّل: ایران در آستانهی تغییر……………………………………………………………………………………. 14
2-1-1. خودباختگی در برابر غرب………………………………………………………………………………………… 15
2-1-2. آغاز تحوّلات اجتماعی در ایران……………………………………………………………………………….. 21
2-1-3. پیدایش مدارس جدید در ایران……………………………………………………………………………….. 21
2-1-4. رواج انتشار روزنامهها و جراید………………………………………………………………………………….. 22
2-1-5. تأسیس دارالفنون و سفرنامههای فرنگ…………………………………………………………………… 28
2-2. بخش دوم: مشروطه و روشنفکری………………………………………………………………………………………. 28
2-2-1. مفهوم روشنفکری……………………………………………………………………………………………………… 29
2-2-2. خاستگاه مفهوم روشنفکری………………………………………………………………………………………. 30
2-2-3. روشنفکری در مشروطه…………………………………………………………………………………………….. 32
- فصل سوم: شعر طنز و معروفترین شاعران طنزپرداز عصر مشروطه
3-1. بخش یکم: شعر طنز ………………………………………………………………………………………………………….. 38
3-1-1. کلّیات…………………………………………………………………………………………………………………………. 38
3-1-2.تعریف طنز………………………………………………………………………………………………………………….. 39
3-1-3. نگاهی به جایگاه طنز در ادبیّات پیش از مشروطیّت……………………………………………… 40
3-2. بخش دوم: معروفترین شاعران طنزپرداز عصر مشروطه…………………………………………………. 44
3-2-1. ایرجمیرزا……………………………………………………………………………………………………………………. 45
3-2-2. سیّد اشرفالدّین قزوینی( نسیم شمال)………………………………………………………………….. 48
3-2-3. میرزاده عشقی…………………………………………………………………………………………………………… 51
عنوان صفحه
3-2-4. عارف قزوینی……………………………………………………………………………………………………………… 53
3-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا……………………………………………………………………………………….. 55
3-2-6. ادیبالممالک فراهانی ……………………………………………………………………………………………… 57
3-2-7. ابوالقاسم لاهوتی……………………………………………………………………………………………………….. 60
3-2-8. ملکالشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………. 62
3-2-9. فرّخی یزدی……………………………………………………………………………………………………………….. 65
- فصل چهارم:تحلیل گفتمان مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه
4-1. بخش اوّل: تحلیل گفتمان و شاخصها………………………………………………………………………………. 69
4-1-1. شاخصهای تحلیل گفتمان………………………………………………………………………………………. 70
4-1-1-1. واژگان (منفی – مثبت)………………………………………………………………………………….. 70
4-1-1-2. قطببندی ( غیرسازی)………………………………………………………………………………… 70
4-1-1-3. پیشفرضها…………………………………………………………………………………………………… 71
4-1-1-4. دلالتهای ضمنی شعر (تلقین و تداعی)……………………………………………………… 71
4-2. بخش دوم: تحلیل گفتمان مسائل اساسی طنز در شعر معروفترین شاعران مشروطه….. 71
4-2-1. ایرجمیرزا……………………………………………………………………………………………………………………. 71
4-2-2. سیّد اشرفالدّین حسینی…………………………………………………………………………………………. 74
4-2-3. میرزاده عشقی…………………………………………………………………………………………………………… 81
4-2-4. عارف قزوینی……………………………………………………………………………………………………………… 86
4-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا……………………………………………………………………………………….. 89
عنوان صفحه
4-2-6. ادیبالممالک فراهانی……………………………………………………………………………………………….. 92
4-2-7. ابوالقاسم لاهوتی……………………………………………………………………………………………………….. 96
4-2-8. ملکالشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………. 99
4-2-9. فرّخی یزدی……………………………………………………………………………………………………………. 105
4-2-10. جدولِ برآیند گفتمان کلان حاکم بر شعر طنز در عصر مشروطه…………………… 109
- فصل پنجم: جمعبندی و نتیجهگیری
5-1. مشروطیت و قانونگرایی…………………………………………………………………………………………………… 110
5-2. آزادی و استبدادستیزی……………………………………………………………………………………………………. 112
5-3. مساوات و نقد فاصلهی طبقاتی………………………………………………………………………………………… 113
5-4. زن متجدّد و زن سنّتی…………………………………………………………………………………………………….. 115
5-5. میهن پرستی و مقابله با نفوذ استعمار…………………………………………………………………………….. 116
5-6. تأکید بر تجدّد، عقلگرایی و خرافهزدایی……………………………………………………………………….. 117
5-7. نتیجهگیری………………………………………………………………………………………………………………………… 119
فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 121
چکیده
عصر مشروطه به عنوان اوّلین گام و خیز جامعهی ایرانی بر اساس اندیشههای نوین جریان روشنفکری یکی از برجستهترین ادوار طنز در ایران از ابتدای پیدایش تا کنون به حساب میآید بنابراین شناخت دقیق ادبیّات طنز این دورهی و تحلیل گفتمان حاکم بر آن ضرورت تام دارد و این امر از آنجا ناشی میشود که حوزههای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانِ کنونی ما همچنان دستخوش اهداف و تلاشهای جریان روشنفکری است و تحلیل دقیق اوضاع کنونی ما و حرکت به سوی آینده، جز با شناخت عناصر ماهوی و گفتمانی عصر مشروطه امکانپذیر نخواهدبود. بنابراین میتوان گفت که بررسی اشعار و طنز این دوره میتواند راهگشایی برای شناختی دقیق از ابتدای تحولات یک قرن اخیر در ایران باشد.
بررسی و تحلیل گفتمان سوژهها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، به دلیل اهمیّت تأثیرگذاری این سرودها بر تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور است. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل اصلیترین مفاهیم و سوژههایی است که در شعر طنز مشروطه وجود دارد و همچنین تأثیر آن بر فضای سیاسی اجتماعی ایران. در این پژوهش از روش تحلیل گفتمان استفاده شده است و از بررسی مفاهیم حاکم بر گفتمان شعر مشروطه این نتیجه گرفته میشود که میان گفتمانهای استبدادی و آزادی، مساوات و فاصلهی طبقاتی، زن متجدّد و زن سنّتی، میهنپرستی و نفوذ استعمار، عقلگرایی و خرافه، تغییری اساسی دیده میشود و همین اختلاف نظرها، موجب پویایی و حرکت طنز در عصر مشروطه میگردد. در نهایت مشخّص میگردد که مفاهیمی چون تجدّد، عقلگرایی، میهنپرستی، مساوات، مشروطیّت، قانونگرایی و … از جمله مهمترین مضامینی است که شاعران طنزپرداز عصر مشروطه، در شعر خود بدان پرداختهاند.
واژگان کلیدی: شعر، طنز، مشروطیت، آزادی و قانون گرایی.
مقدّمه
بررسی و تحلیل گفتمان سوژهها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، از جوانب متعدّدی دارای اهمیّت است. شعر مشروطه تجلّی ذهنیّتها، باورها، ارزشها و آرمانهای نخبگان جامعهی ایرانی برای تحوّل و عبور از کاستیها و مشکلاتی است که ایرانِ عصر قاجار با آن روبهرو بودهاست.
در قرن نوزدهم میلادی که تمدّن ایرانی – اسلامی به مرحلهای از انحطاط در ساحات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی میرسد و جامعه در زیر سایهی سنگین بیتدبیریها و خودپرستیهایِ حُکّام مستبد، در فلاکت و ناامنی دستوپا میزند، چراهای متعدّدی در ذهن اندیشمندان ایرانی درخصوص عقبماندگیها و کاستیها شکل میگیرد. نیمنگاهی به گذشتهی باشکوه ایران باستان، شکوفایی تمدّن ایرانی در قرن چهارم و پنجم هجری، پس از ورود اسلام به ایران و دوران صفویه، نخبگان جامعهی ایرانی را با توجّه به چیرگی قدرت صنعتی اروپایِ مُدرن پس از انقلاب صنعتی که ایرانیها طعم تلخ آن را اوّلین بار در شکست از روسها چشیده بودند، بر ضرورتِ گذار از وضعیّت آن روز متوافق کرد.
نهضت مشروطیّت محصول تحوّلخواهی ایرانیان در سال 1285 هجری شمسی بود. در این وضع نابسامان، ادبیّات همچون همیشه، نقش پُررونقی را در حرکت جامعهی ایرانی از وضعیّت موجود به نقطهی مطلوب بازی میکند و بسیاری از منوّرالفکرها برای ترویج عقاید و اندیشههای خود و انتقاد از ساختارهای فرهنگی و سیاسی حاکم، رو به ادبیّات میآورند و با تکیه بر زبان سادهی ادبیّات و نزدیک به تودههای مردم، سعیِ وافری را برای پیشبرد اهداف مشروطه انجام میدهند. شناخت ادبیّات این دوران و بهخصوص شعر آن، ارتباط وثیقی با شناخت و درک فضای سیاسی و اجتماعی عصر مشروطه دارد. در میان سبکهای ادبی شعری نیز، طنز به دلیل جذّابیت و همچنین ساختار منتقدانهی آن، یکی از اصلیترین اهرمهای جریان روشنفکری در کمک به اهداف نهضت مشروطه به حساب میآید تا با بهرهگیری از ظرافتهای آن، یکی پس از دیگری سنگرهای پیش رو را فتح کنند و جامعه را از وضع نابسامان و رخوتبار دورهی قاجار عبور دهند.
در شعر طنز مشروطه، دگرشناسی اوج میگیرد و مفاهیم اساسی همچون قانونمداری، آزادی، وطنپرستی، خرافهزدایی از جامعه، حقوق مردم، تجدّد و… به حدّ اعلای خود میرسد. بسیاری از شعرا و طنزپزدازان مطرح در این مقطع، در مطبوعات مشغول به فعّالیّت میشوند و در یک تعریف جامع، ادبیّات همچون خنجری برّنده در عمق جان جامعه فرو میرود تا به زعم خود، کاستیها را جبران کند؛ به سستیها پایان دهد و انحطاط را به ترقّی و پیشرفت مبدّل سازد.
نگارنده با بضاعت اندک خویش در این تحقیق، تلاش دارد تا نمایی کلّی از گفتمان حاکم بر شعر طنز مشروطه و تأثیرات متقابل آن بر گفتمان عمومی جامعه در عصر مشروطه، ارایه دهد و ارتباط میان شعر طنز و تحوّلات سیاسی و اجتماعی آن دوران را واکاوی کند.
طرح مسأله
شعر طنز در برگیرندهی احساسات، عواطف، افکار و اندیشههای متفکّران است که در قالبی بدیع و هنری به رشتهی تحریر در آمدهاست. طنز در اصل، واژهای عربی است و معنی مسخره کردن، طعنه زدن، عیب کردن، سخن به رموز گفتن و به استهزا از کسی سخن گفتن میدهد. در فرهنگ عربی به فارسی لاروس، برای طنز معانی گوناگونی آمدهاست، طنز، طنزاً (او را ریشخند کرد و سخنانی به او گفت که او را به هیجان آورد.) معادل انگلیسی طنز satire و واژگان همخانوادهی آن satirist (طنزپرداز)،satiric (طنزآمیز) هستند. Satyros ریشهی یونانی، Satiria و Satura هم ریشههای لاتین این واژه است. در اصطلاح ادبی، طنز به نوع خاصّی از آثار منظوم یا منثور ادبی گفته میشود که اشتباهات یا جنبههای نامطلوب رفتار بشری، فسادهای اجتماعی سیاسی یا حتّی تفکّرات فلسفی را به شیوهای خندهدار به چالش میکشد (اصلانی، 1387، ص 140).
فرم در حال بارگذاری ...
[سه شنبه 1399-10-09] [ 07:10:00 ب.ظ ]
|