1-1- محیط‌های کشت در ریزازدیادی.. 10

 

2-1- محیط کشت و مواد تشکیل دهنده آن. 10

 

1-2-1- عناصر پرمصرف و کم مصرف… 11

 

1-2-3- کربوهیدرات‌ها 12

 

1-2-4 -ویتامین‌ها 12

 

1-2-5- اسیدهای آمینه و سایر افزودنی‌های نیتروژن دار. 13

 

1-2-6- مواد جامدکننده یا سیستم حمایت کننده 13

 

1-2-7- تنظیم کننده‌های رشد. 14

 

1-2-7-1- سایتوکنین ها 15

 

1-2-7-2 کاربرد اکسین ها در ریزازدیادی.. 16

 

1-2-8- اثر نانوکودها در گیاهان زینتی.. 18

 

فصل سوم. 22

 

مواد و روش‌ها 22

 

3-1- منبع گیاهی مورد استفاده 23

 

3-2- روش کار. 23

 

3-3- محیط کشت… 24

 

3-3-1- آماده کردن محیط کشت… 24

 

3-3-2- ضدعفونی وسایل مورد نیاز. 24

 

3-3-3- آماده سازی هود (لامینار ایرفلو) 25

 

3-3-4- آماده سازی محیط کشت کورم ارکیده 25

 

3-3-5- آماده سازی کورم ارکیده 26

 

3-4- چگونگی اندازه گیری صفت‌ها 27

 

3-5- شرایط گلخانه ای.. 28

 

3-6- تجزیه و تحلیل داده‌ها 28

 

فصل چهارم. 29

 

نتایج و بحث… 29

 

ارزیابی صفات در محیط کشت درون شیشه ای.. 29

 

طول گیاه 30

 

طول ریشه. 32

 

تعداد کورم. 33

 

تعداد برگ… 35

 

تعداد ریشه. 37

 

وزن تر. 38

 

وزن خشک گیاه 39

 

آزمایش دوم. 40

 

طول گیاه 40

 

طول ریشه. 42

 

تعداد کورم. 44

 

تعداد برگ… 46

 

تعداد ریشه. 48

 

وزن تر گیاه 49

 

وزن خشک گیاه 51

 

فصل پنجم. 53

 

نتیجه گیری کلی.. 53

 

منابع. 55

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

جدول4-1- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر طول گیاه 31

 

جدول 4-2- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر طول گیاه 31

 

 

جدول4-3- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر طول ریشه. 32

 

جدول 4-4- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر طول ریشه. 33

 

جدول4-5- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد کورم. 34

 

جدول 4-6- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد کورم. 34

 

جدول4-7- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد برگ… 36

 

جدول 4-8- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد برگ… 36

 

جدول4-9- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد ریشه. 37

 

جدول 4-10- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد ریشه. 37

 

جدول4-11- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر وزن تر. 38

 

جدول 4-12- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر وزن تر. 39

 

جدول4-13- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر وزن خشک… 40

 

جدول 4-14- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر وزن خشک… 40

 

جدول4-15- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول گیاه 41

 

جدول 4-16- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول گیاه 42

 

جدول4-17- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول ریشه. 43

 

جدول 4-18- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر طول ریشه. 44

 

جدول4-19- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد کورم. 45

 

جدول 4-20- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد کورم. 46

 

جدول4-21- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد برگ… 47

 

جدول 4-22- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد برگ… 47

 

جدول4-23- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد ریشه. 49

 

جدول 4-24- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر تعداد ریشه. 49

 

جدول4-25- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر وزن تر. 51

 

جدول 4-26- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده‌های رشد بر وزن تر. 51

 

جدول4-27- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده‌های رشد بر وزن خشک… 52

 

 

 

فهرست نمودار

 

 

 

 

 

 

نمودار4-1- اثر نانوکود بر روی طول گیاه 33

 

نمودار 4-2- اثر نانوکود بر روی طول ریشه. 34

 

نمودار 4-3- اثر نانوکود بر روی تعداد کورم. 35

 

نمودار 4-4- اثر نانوکود بر روی تعداد برگ… 36

 

نمودار 4-5- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی طول گیاه 40

 

نمودار 4-6- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی طول ریشه. 41

 

نمودار 4-7- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی تعداد کورم. 42

 

نمودار 4-8- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی تعداد برگ… 44

 

نمودار 4-9- اثر تنظیم کننده‌های رشد بر روی وزن تر. 46

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

 

 

 

 

 

 

شکل3-1- ضدعفونی وسایل آزمایشگاهی و محیط کشت در اتوکلاو. 25

 

شکل3-2- آماده سازی هود لامینارفلو برای کشت… 25

 

شکل3-3- تهیه محیط کشت برای ارکید. 29

 

 

 

 

 

چکیده

 

این مطالعه بر پایه دو آزمایش طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی بر روی ارکید Orchis catasetum که یک گونه در حال انقراض است انجام شد که آزمایش اول با 1 فاکتور نانو ذرات آهن با 4 سطح (0، 34/0، 69/0و 139/0میلی گرم بر لیتر) در 4 تیمار و 5 تکرار و 20 پلات آزمایشی و آزمایش دوم با 1 فاکتور مخلوطی از دو هورمون نفتالین استیک اسید و بنزیل آدنین با 4 سطح (5/0، 1 و2 میلی گرم بر لیتر) در 4 تیمار و 5 تکرار و 20 پلت آزمایشی انجام شد که در این آزمایش از محیط موراشیک و اسگوک به روش آب­گونه استفاده شد و لازم به ذکر است که هر پلات آزمایشی شامل 4 کورم گیاه Orchids  catasetum بوده که در داخل شیشه مربا قرار دادیم.

 

نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف نانو ذرات آهن بر روی صفات طول گیاه، طول ریشه، تعداد کورم و تعداد برگ در ارکیدOrchis catasetum   معنی­دار شد ولی بر روی بقیه صفات غیرمعنی­دار بود. در حالی که اثر تنظیم کننده‌های رشد گیاهی بر روی صفات طول گیاه، طول ریشه، تعداد کورم، تعداد برگ و وزن تر معنی­دار شد ولی بر روی بقیه صفات غیرمعنی­دار بود.

 

کلمات کلیدی: Orchis catasetum   ، تنظیم کننده‌های رشد گیاهی، محیط MS ، نانو کود آهن

 

 

 

فصل اول

 

 

مقدمه

 

انسان فطرتاً زیبایی­خواه است. دنیای پرزرق و برق امروز رقیب قدرتمندی برای گل­های طبیعی معرفی ننموده و هنوز هم انواع گل‌ها بسته به سلیقه مردم جوامع مختلف مورد توجه و علاقه انسان­ها هستند. بعضی گل­ها دارای محبوبیت جهانی هستند و روزانه میلیون­ها شاخه از آن‌ها تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند مثال شاخص این دسته از گل­ها دو خانواده بزرگ گل رز و گل اركیده هستند.

 

گل­های خانواده اركیده به دلیل تنوع بی نظیرشان در شكل، اندازه، رنگ و خصوصیات منحصر به فردی كه دارند مورد علاقه دوستداران گل قرار دارند. در سال­های 551-479 كنفسیوس در نوشتارهای خود به اركیده اشاره كرده است. او در مورد عطر اركیده­ها در منزل و استفاده تزئینی چینی­ها از این گل سخن به میان آورده است. یونانی­ها و رمی­ها به اركیدها بیشتر از دید طبی می‌نگریستند. از سالهای 1370 به بعد به تدریج اركیده­ها به صورت امروزی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در دهه­های اول 1700 مبلغان مذهبی و دریانوردان اركیدها را از نقاط مختلف دنیا به انگلستان آوردند و تولید گل بریده اركیده از سال 1913 در سنگاپور آغاز شد و در حال حاضر تولید و عرضه این گل به صورت انبوه در تمام دنیا انجام می‌پذیرد.

 

اطلاعات گیاه شناسی

 

Gynandrales خانواده اركیده، از راسته Orchidaceae   بزرگ‌ترین خانواده نهاندانگان به شمار می‌رود كه دارای بیش از 750 جنس و 1750 گونه می‌باشد و از جوانترین خانواده‌های گیاهی محسوب می‌شود.

 

این خانواده به 5 زیر تیره تقسیم می‌شود:

 

cypripedioideae

 

neotioideae

 

epidendoideae

 

vandoideae

 

orchidoideae

 

گیاهان این خانواده تك لپه، علفی و پایا هستند كه به صورت انگل، ساپروفیت و خاكزی مشاهده می‌شوند. گل­آذین به صورت خوشه یا سنبله و گل‌ها نامنظم هستند. هر گل شامل سه گلبرگ و سه كاسبرگ است كه گلبرگ خلفی بزرگ‌تر شده و لابل را بوجود می‌آورد. در هر گل یك یا بندرت دو عدد پرچم زایا وجود دارد كه در مقابل لابل قرار گرفته و پرچم‌های دیگر به صورت نازا یا استامینود درآمده و شامل دو كیسه متورم بنام bursicula   است كه به لبه میانی كلاله متصل می‌گردد.

 

تخمدان تحتانی، یك خانه­ای و تمكن كناری است كه نسبت به محور گل­آذین كاملا به طور وارونه قرار می‌گیرد. خامه متصل به پرچم‌ها بوده و ستونی بنام gynandrune   به وجود می‌آورد كه منتهی به كلاله سه لبه می‌شود كه دو لب كناری قابلیت پذیرش دانه گرده را دارد. لب میانی قطعه نازایی بنام روستلوم rustellum را بوجود می‌آورد.

 

میوه كپسول در مجاورت محل جفت باز می‌شود. دانه‌ها بسیار ریز و شامل یك جنین مقدماتی هستند كه در خارج از آلبومن قرار می‌گیرد. جنین مذبور برای رشد احتیاج به همیاری برخی از قارچ‌های خاكزی دارد كه تشكیل میكوریز می‌دهند. اركیدها خصوصیات منحصر به فردی دارند كه باعث تمایز آن‌ها از دیگر خانواده‌ها و قرار گرفتنشان در یك خانواده می‌شود. گل­هایzygomorphic  نوعی خاص از گل­های نامنظم به شمار می‌روند كه از نوعی تقارن محوری برخوردارند.

 

گرده

 

گرده گل­های اركیده به کیسه‌های مخصوصی بنام pollinia  چسبیده است. كه حشرات گرده افشان بعداً آن‌ها را پس از گرده افشانی جدا می‌کنند كه یكی از وجوه مشخصه شناسایی گل تعداد این کیسه‌ها می‌باشد.

 

اندام‌های تولید مثلی

 

اندام‌های تولید مثل این گل هر دو در ستونی متحد بنام gynandrune    قرار دارند. این ستون حاوی یك بساک بارور در قسمت بالایی ستون و سطح مادگی در سطح زیرین ستون می‌باشد.

 

شاخكrostellum

 

در سطح زیرین ستون بین بساک پرچم و كلاله وجود دارد. این شاخك دو نقش منحصر بفرد را ایفا می‌کند اول اینكه چون سد و مانعی بین اندام زایای نر و ماده قرار گرفته بنابراین مانع خودباروری است. دوم شاخك غده­ای است كه تولید ماده­ای چسبنده می‌کند كه حشرات را به سطح این اندام‌ها جلب می‌نماید و به نحوی عمل می‌کند كه موقعی كه حشره می‌خواهد از گرده استفاده كند این ماده به پشتش می‌چسبد.

 

بذرها

 

اركیدها تعداد بسیار زیادی بذر تولید می‌کنند كه بذر آن‌ها فاقد هرگونه اندوسپرم می‌باشند. از این رو در طبیعت برای سبز شدن اركیدها به صورت انگلی، خاكزی یا terrestrial  و اكثر اركیدهایی كه در مناطق حاره می‌رویند از نوع اركیدهای مستقل دارزی یا كودرست یاepiphyte  هستند. اركیدها دارای دو نوع رشد هستند. فرم ایستاده یا monopodial و فرم ساقه خزنده یا sympodial . ریشه‌های هوایی در اركیدها علاوه بر وظایف كلی ریشه‌ها در گیاهان كه شامل پابرجایی و تغذیه گیاه است وظایف دیگری نیز دارد مثل ذخیره آب، ذخیره مواد­غذایی، تنفس و فتوسنتز كه این خصوصیات ریشه ناشی از وجود velamen   یك لایه اسفنجی و سفید رنگ است می‌باشد.

 

نكته جالب توجهی كه در مورد اركیدها وجود دارد و نشان از تكامل یافته بودن این خانواده گیاهی است گرده افشانی این گیاه است. تمام عوامل موجود در گل كه ممكن است جنسی، شیمیایی ( نكتار ) و بویایی باشد فقط برای جلب یك حشره خاص عمل می‌کنند و در هر گونه حشره خاصی عمل گرده افشانی را انجام می‌دهد.

 

در برخی گونه‌ها لابل گل شبیه حشره ماده می‌شود و گیاه بویی را كه شبیه بوی حشره ماده است برای گول زدن حشره نر ترشح می‌کند. حشره نر وقتی داخل گل می‌رود گیر می‌کند و حركاتی كه برای خارج شدن از گل انجام می‌دهد باعث پاشیده شدن pollinia  و در نتیجه گرده افشانی گل می‌شود این مكانیسم زیركانه توسط بعضی گونه‌های اركید مثل Coryanthes ،Ophrys ،Drakea  انجام می‌شود.

 

جنس‌های معروف ارکیده

 

1-Cattleya :

 

حدوداً60 گونه دارد و بومی مناطق استوایی است. دارای رنگ‌های متنوع، مانند سفید، ارغوانی، زرد و برخی دو رنگ هستند. برخی نیز دارای حساسیت فتوپریودیک بوده و در سال 2 بار گل می‌دهند. وبطور کلّی گیاه گلدانی جذابی را می‌سازند.

 

2- Phalaenopsis:

 

دارای 55 گونه بوده که بومی مجمع الجزایر مالزی و اقیانوسیه است. گل‌های سفید هیبرید P .amabilis در تمام طول سال در بازار آمریکا یافت می‌شود. این گل‌ها در رنگ صورتی و دیگر رنگ‌ها در طول پاییز و بهار یافت شده و بیشتر برای دسته گل به کار می‌روند.