دیدگاه بروس لیچفیلد

بروس لیچفیلد شش مشخصه زیر را برای هوش معنوی مطرح می کند:

1)آگاهی از تفاوت؛

2) شگفتی، حسماوراء الطبیعه و تقدس؛

3) حکمت و خرد؛

4)آگاهی و دوراندیشی، توان گوش دادن (ساکت بودن و به ندای خداوند گوشدادن)؛

5)هنگام آشفتگی و تناقضو دوگانگی آرام بودن؛

6) تعهد، فداکاری و ایمان (غباری بناب و همکاران،1386).

2-2-1-5-4-5 دیدگاه مک مولن

مک مولن (2003)،  معتقد است که ارزش هایی مانند شجاعت، یکپارچگی، شهود و دلسوزی از مؤلفه های هوش معنوی هستند. وی همچنین بر این باور است که بین بصیرت و هوش معنوی رابطه وجود دارد و در مقابل، استرس ضد شهود است. وی یکی از راه های افزایش بصیرت را توجه آرامش بخش عنوان می کند. از نظر مولن، نگرانی تلاش فزاینده و نافرجامی است که به دلیل تأخیر در تصمیم گیری روی می دهد.

2-2-1-5-5 مؤلفه های هوش معنوی در اسلام

در فرهنگ اصیل اسلامی به طور ضمنی هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. به طور مثال، جامی (1381)، بر اساس متون مذهبی مؤلفه های ذیل را برای هوش معنوی برشمرده است:

-1 مشاهده وحدت در ورای کثرت ظاهری؛

-2 تشخیص و دریافت پیام های معنوی از پدیده ها و اتفاقات؛

-3 سؤال و دریافت جواب معنوی در مورد منشأ و مبدأ هستی (مبدأ و معاد)

-4 تشخیص قوام هستی و روابط بین فردی بر فضیلت عدالت انسانی؛

-5 تشخیص فضیلت گذر از رنج و خطا و به کارگیری عفو و گذشت در روابط بین فردی؛

-6 تشخیص الگوهای تنظیم رفتار بر مبنای الگوی معنوی؛

-7 تشخیص کرامت و ارزش های فردی و حفظ، رشد و شکوفایی این کرامت ها و ارزش ها؛

-8 تشخیص فرایند رشد معنوی و تنظیم عوامل درونی و بیرونی در جهت رشد بهینه این فرایند؛

-9 تشخیص معنای زندگی، مرگ و حوادث مربوط به حیات، مرگ، برزخ، بهشت و دوزخ؛

-10 درک حضور خداوندی در زندگی معمولی؛

-11 درک زیبایی های هنری و طبیعی و ایجاد حس قدردانی و تشکر؛

-12 داشتن ذوق عشق و عرفان که در آن عشق به وصال منشأ دانش است نه استدلال و قیاس؛

-13 داشتن هوش شاعرانه که معنای نهفته در یک قطعه شعری را بفهمد؛

هر چند عرفای اسلامی نیز این مؤلفه ها را ذکر نموده اند، ولی از آنجا که این مؤلفه ها به انسان بین شداده و باعث افزایش سازگاری او با هستی می شوند، می توان آن ها را جزو مؤلفه های معنوی قلمداد نمود.

- Brouce Litch ield