مدل پنج مؤلفه ای ایمونز

1-ظرفیت برتری

2-توانایی ورود به موقعیتی که افزایش دهنده آگاهی معنوی باشد

3-فعالیت های خود را با احساس معنویت انجام دادن

4- توانایی بهره گیری از منابع معنوی جهت حل مشکلات

5-ظرفیت ورود به رفتارهای فضیلت مآبانه برای نشان دادن بخشش، سپاسگزاری، رحم و تواضع.

ایمونز در پاسخ با انتقاد مه یر (2000)،  مبنی بر این که ظرفیت رفتارهای فضیلت مآبانه رفتاری است که به شخصیت و اخلاقیات نسبت داده می شود نه به هوش، بعد پنجم مؤلفه اش را کنار گذاشت و چهار بعد اول را به عنوان عناصر مدل خود تأیید نمود.

• مدل پنج مؤلفه ای سیسک

سیسک مدلی پنج مؤلفه ای برای هوش معنوی معرفی می نماید که این مؤلفه های کلیدی در بردارنده تجارب،ارزش ها، ظرفیت ها، خواص و سیستم های هوش معنوی است و عبارتند از:

2-2-1-5-6-4-1 ارزش های بنیادین:  اتصال، رحم و شفقت، وحدتدر همه چیز، احساس تعادل، خدمت و مسئولیت.

2-2-1-5-6-4-2 فضایل بنیادین : صداقت، انصاف، دلسوزی، مهربانی.

2-2-1-5-6-4-3 تجارب بنیادین:  آگاهی از ارزش های نهایی و غایی و معنای آن ها، تجربه اوج، احساس تعالی، و آگاهی وسعت یافته.

2-2-1-5-6-4-4 قابلیت های بنیادین: دغدغه و دل مشغولی به مسایل هستی و مهارت شهود و مراقبه و بینش.

5- نظام های نمادین: شعر، موسیقی، استعاره، داستان.

• مدل امرم

مدلی که امرم (2007)، برای هوش معنوی ارائه می دهد براساس مصاحب های بود که با 71 نفر از پیروان سنت های معنوی مختلف(اسلام، بودیسم، مسیحیت، بتپرستی، صوفیگری، هندوئیسم) که از نظر اطرافیانشان (شیخ، کشیش، روحانی) افراد باهوش معنوی معرفی شده بود و برخی دیگر که معنویت را به نوعی با زندگی خود درآمیخته بودند، انجام داد و از آنان خواست توضیح دهند:

1-چگونه معنویت شان را براساس اعمال روزانه افزایش می دهند؟

2- معنویت چگونه کار و روابطشان را شکل میدهد؟

3- چگونه از معنویت برای حل مسایل روزمره کمک می گیرند؟

در پایان از آن ها خواست انتقادات خود را مطرح کنند. سپس با تحلیل کیفی این مصاحبه ها، مدلی با هفت بعدهمراه با زیر شاخه های آن ارائه کرد:

2-2-1-5-6-5-1 هوشیاری: آگاهی و خودآگاهی رشد یافته

2-2-1-5-6-5-1-1دقت(توجه):  شناخت خویشتن و زندگی خود با داشتن هدف روشن و توجه آگاهانه

2-2-1-5-6-5-1-2 آگاهی فراعقلانی:  فرا رفتن از عقلانیت از طریق تلفیق تناقضات و استفاده از موقعیت های متعدد هوشیاری از جمله نیایش، سکوت، شهود، و مراقبت

2-2-1-5-6-5-1-3 عمل (تمرین) : به کارگیری فعالیت های متنوع جهت رشد و بهبود آگاهی همراه با کیفیات معنوی.

2-2-1-5-6-5-2 متانت: پیوستن به معنویت به نحوی که عشق و اعتماد به زندگی را نشان دهد.

2-2-1-5-6-5-2-1 تقدس: پیوستن به یک نیروی عظیم و نیز پیوستن به طبیعت

2-2-1-5-6-5-2-2 عشق: محترم شمردن و گرامی داشتن زندگی براساس شکرگزاری، سرزندگی و لذت

2-2-1-5-6-5-2-3 توکل: داشتن چشم انداز امیدوارانه و خوشبینانه براساس ایمان و توکل

2-2-1-5-6-5-3 معنا:  تجربه معنا در فعالیت های روزانه دربردارنده درک هدف است که شامل مواجه شدن با دردها ورنج ها می باشد.

2-2-1-5-6-5-4 تعالی :   فراتر رفتن از خود در جهت یک کل مقدس

2-2-1-5-6-5-4-1 رتباط کامل، متقابل و مستقیم به شیوهای عقلانی: رشد ارتباطات به همراه پذیرش، احترام و یکدلی، دلسوزی و رحم، و مهربانی و شفقت.

- Consciousness

- Grace

- Meaning

- Transcendence