مبانی نظری خودکارآمدی      

نظریه شناختی- اجتماعی در نظریه یادگیری ریشه دارد. در آغاز، این دیدگاه به نظریه ی یادگیری- اجتماعی مشهور بود. یکی از رایج ترین نظریه های شخصیت در جامعه دانشگاهی همین دیدگاه است و در جامعه روان شناسان بالینی طرفداران آن رو به افزایش است. در این نظریه بر ریشه های اجتماعی رفتار و اهمیت فرآیندهای شناختی و تمام ابعاد زندگی یعنی انگیزش، هیجان و عمل تأکید می گردد. براساس این دیدگاه انسان به عنوان موجودی فعال بوده و بر رویدادهای زندگی خود تأثیرگذار است، هم چنین انسان نه صرفا تحت تأثیر نیروهای درونی بوده و نه این که تنها از محرک های بیرونی تأثیر می پذیرد بلکه آنان به طور فعال در انگیزه ها و اعمال خودشان نفوذ دارند(وقری، 1380).

در میان ابعاد مختلف شخصیت که در نظریه بندورا مطرح شده است مفهوم خودکارآمدی یا توانایی ادراک شده فرد در انطباق با موقعیت های خاص جایگاه ویژه ای دارد. هم چنین هیچ کدام از مکانیسم های اساسی با نفوذتر از باورهای افراد در مورد قابلیت ها و ظرفیت های خود برای اعمال کنترل بر سطح رویدادهای مؤثر زندگی نیست. باورهای خودکارآمدی بر این که افراد چگونه رفتار می کنند، اثر می گذارد(بندورا، 1993). تفکر، احساسات، رفتار انسان در موقعیت هایی که به توانایی خود اطمینان دارد از زمانی که فرد در موقعیت دیگری در خود احساس امنیت و شایستگی نمی کند، متفاوت است. به طور کلی، انسان زمانی که فکر می کند کاری از توانایی او فراتر است از آن کار سر باز می زند اما کارهایی را که در حد توانایی خود می بیند، انجام می دهد(فراهانی، 1378).

2-2-1-3 انتظارات کارآمدی 

بندورا اعتقاد دارد که دو نوع انتظارات وجود دارد: 1- انتظارات پیامد     2- انتظارات کارآمدی

2-2-1-3-1. انتظارات پیامد

انتظارات پیامد برآورد شخصی از رفتار معینی است که اگر انجام شود به پیامد خاصی خواهد انجامید(کوپر و پروین،1998). یا به عبارت دیگر انتظارات پیامد مستلزم داوری فرد در این باره است که آیا رفتار خاصی پیامد به خصوصی را تولید خواهد کرد؟ به طور کلی چهار عامل تعیین کننده انتظارات پیامد است(ریو،1378).

1. 1. پسخوراند پیامد
   2. اطلاعات مقایسه اجتماعی

1. دشواری تکلیف
2. تفاوت های شخصیتی

2-2-1-3-2. انتظارات کارآمد

انتظارات کارآمدی قضاوت شخصی است از اطمینان فرد در این باره که می تواند رفتار خاصی را انجام دهد. از دیدگاه بندورا افراد سالم انتظارات کارآمدی بالایی(اما واقعی) کسب می کنند که اعمال آن ها را  جهت می دهد، در حالی که افراد غیرعادی انتظارات سطح پایین(اغلب غیرواقعی) کسب می کنند که تأثیر معکوس بر عملکرد آن ها می گذارد. انتظارات کارآمدی، باورها یا عقاید محکمی در مورد نقش افراد هستند که می توانند بازده ها یا اثرات اطمینان بخشی ایجاد کنند. به عقیده بندورا، انتظارات کارآمدی بر انتخابی که افراد از موقعیت ها و فعالیت ها دارند، تأثیر می گذارد. قضاوت کارآمدی هم چنین تعیین می کند که افراد چه مقدار کوشش صرف فعالیت ها خواهند کرد و  آن ها در برخورد با تجارب و تکالیف آزاردهنده چه مدت مقاومت خواهند کرد."(فراهانی،1378).

- Outcome expectations

- Efficacy expectations

- Cooper

- Pervin

- Reeve