-2-3-1-5 چند اصطالح مهم در اجرای بودجه………………………………………………………………………. 11

 

 

-2-3-2 مرحله نظارت بر بودجه……………………………………………………………………………………….. 11

 

 

-2-3-2-1 انواع کنترل و نظارت بر اجرای بودجه……………………………………………………………….. 22

 

 

-2-3-2-2 نظارت و کنترل قوه مجریه نظارت درونی :…………………………………………………………. 22

 

 

-3-2 -3 نظارت و کنترل قوه مقننه ) نظارت بیرونی(……………………………………………………….. 22

 

 

-2-3-2 -4 هدفهای تفریغ بودجه…………………………………………………………………….. 23

 

 

-2-3-2-5 مرحله کنترل بودجه در شرکتهای دولتی……………………………………………………… 24

 

 

-2-3-3 روشهای بودجه ریزی………………………………………………………………………….. 24

 

 

-2-3-3-1 بودجه متداول ) سنتی (………………………………………………………………………. 24

 

 

-2-3-3-2 بودجه ریزی افزایشی…………………………………………………………………………… 25

 

 

-2-3-3-3 بودجه برنامه ای……………………………………………………………………… 26

 

 

-2-3-3-4 بودجه ریزی عملیاتی……………………………………………………………………. 26

 

 

-2-3-3-5  هدف بودجه ریزی عملیاتی……………………………………………………………………. 27

 

 

-2-3-3-6  فرق عمده بین بودجه برنامه ای و بودجه عملیاتی……………………………………… 28

 

 

-2-4 چارچوب نظری حسابداری:………………………………………………………………………… 21

 

 

-2-4-1 مبانی حسابداری………………………………………………………………………………… . 21

 

 

-2-4-2مبنای نقدی )کامل(………………………………………………………………………………… 32

 

 

-2-4-3مبنای تعهدی )کامل(…………………………………………………………………………. 32

 

 

-2-4-4 مبنای نیمه تعهدی……………………………………………………………………………………… 32

 

 

-2-4-5 مبنای تعهدی تعدیل شده………………………………………………………………………………. 31

 

 

-2-5 تحوالت بودجه نویسی در ایران……………………………………………………………………………. 31

 

 

-2-5-1 منابع درآمددولت………………………………………………………………………………………….. 32

 

 

-2-5-2 هزینه ها و مخارج دولت……………………………………………………………………………….. 32

 

 

-2-6 خصوصیات بودجه ریزی مطلوب………………………………………………………………………………. 32

 

 

-2-7 مقاصد بودجه ریزی…………………………………………………………………………………………… 33

 

 

-2-8 هدف بودجه………………………………………………………………………………………………….. 34

 

 

-2-1 مزایای بودجه………………………………………………………………………………………………….. 35

 

 

-2-12 وظایف بودجه بندی…………………………………………………………………………………….. 35

 

 

-11 تعریف مالیه عمومی………………………………………………………………………………………. 36

 

 

-2-12 تعریف بودجه…………………………………………………………………………………… 37

 

 

-2-13 تعاریف بودجه از دیدگاه اصل تکاملی بودجه……………………………………………………………. . 37

 

 

-2-14 بودجه به عنوان اهرم مدیریت……………………………………………………………………… 31

 

 

-2-15 بودجه عمومی دولت……………………………………………………………………………………. 42

 

 

-2-16 بودجه اختصاصی دولت…………………………………………………………………………….. 42

 

 

-2-16-1 بودجه شرکتهای دولتی…………………………………………………………………………… 42

 

 

 

-2-16-2 بودجه بانکها…………………………………………………………………………………………… 41

 

 

-2-16-3 بودجه مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت……………………………………………………….. 41

 

 

-2-16-4 بودجه ارگانهای تأسیس شده پس از انقالب…………………………………………………… 41

 

 

-2-16-5 بودجه بنیادها…………………………………………………………………………………. 42

 

 

-2-16-6 بودجه نهاد رهبری……………………………………………………………………………….. 42

 

 

-2-16-7 بودجه سازمانهای امنیتی و اطالعاتی……………………………………………………………………

 

 

-2-16-8 بودجه شهرداریها……………………………………………………………………… 43

 

 

-2-16-1 بودجه سازمانهای حمایتی ،تأمین اجتماعی و باز نشستگی و خدمات درمانی و بیمهای……. 43

 

 

-2-16-12 بودجه مؤسسات عمومی و نهادهای شبه دولتی…………………………………….. 43

 

 

-2-17 تعریف الیحه بودجه……………………………………………………………………….. 43

 

 

-2-18کنترل بودجه ای……………………………………………………………………………….. 44

 

 

-2-11 بودجه بندی امروز…………………………………………………………………………. 44

 

 

-2-11-1 بودجه متداول)سنتی(……………………………………………………………………………. 46

 

 

-2-11-2 بودجه برنامه ای………………………………………………………………………………….. 47

 

 

-2-22 تفاوت بین بودجه برنامه ای بابودجه متداول……………………………………………………….. 52

 

 

-2-21 بودجه عملیاتی……………………………………………………………………………………… 51

 

 

-2-22 هزینه های تمام شده……………………………………………………………………………… 52

 

 

 

 

 

-2-23 حسابداری قیمت تمام شده………………………………………………………………….. 53

 

 

-2-24 روش اندازه گیری…………………………………………………………………………………………………. 55

 

 

-2-25 فرق بودجه برنامه ای وعملیاتی……………………………………………………………………………….. 57

 

 

-2-26 سیستم طرح ریزی ،برنامه ریزی بودجه ریزی)57…………………………………………… )P.P.B.S

 

 

-2-27 مراحل بودجه نویسی دو روش 58………………………………………………………………… )P.P.B.S(

 

 

-2-28 بودجه بندی برمبنای صفر………………………………………………………………………………………. 51

 

 

-2-21 سایر روشهای بودجه ریزی…………………………………………………………………………………….. 62

 

 

-2-21-1 بودجه نامحدود………………………………………………………………………………………………….. 62

 

 

-2-21-2 بودجه محدود………………………………………………………………………………………………….. . 62

 

 

-2-21-3 بودجه براساس اندازه گیری کار وهزینه هر واحد……………………………………………………. 62

 

 

-2-21-4بودجه براساس تجزیه وتحلیل روند افزایش هزینه…………………………………………………….. 63

 

 

-2-21-5 بودجه براساس فهرست اولویت……………………………………………………………………………. 63

 

 

-2-21-6بودجه براساس کنترل مورد به مورد……………………………………………………………………… 64

 

 

-2-32 مزایا و معایب هر برنامه به شرح زیر است………………………………………………………………. 65

 

 

-2-31 پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………… 66

 

 

-2-32 مدل نظری پژوهش…………………………………………………………………………………. 72

 

 

-3 فصل سوم )روش تحقیق(…………………………………………………………………………… 19

 

 

-3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………. 72

 

 

-3-2 روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 72

 

 

-3-3 قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………… 73

 

 

-3-3-1 قلمرو زمانی و مکانی…………………………………………………………………………………………… 73

 

 

-3–2 قلمرو موضوعی………………………………………………………………………………………………… . 73

 

 

-3-4 معرفی بانک ملی……………………………………………………………………………………………………. 73

 

 

جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

 

-3-4-1 تعیین حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………. 77

 

 

-3-4-2 روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………….. 78

 

 

– 3-5 ابزار اندازه گیری و جمع آوری داده ها………………………………………………………………………. 71

 

 

-3-6 روایی و پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………….. 82

 

 

-3-6-1 روایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………… . 82

 

 

-3-6-2 پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………… . 82

 

 

– 2-4-3 روش تجزیه و تحلیل………………………………………………………………………………………….. 84

 

 

-4 فل چهارم )تجزیه و تحلیل داده ها(……………………………………………………………………………. 58

 

 

-4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 86

 

 

-4-2توصیف وضعیت متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………….. 86

 

 

-4-2-1 میزان تحصیالت پاسخگویان………………………………………………………………………………….. 86

 

 

-4-2-2 سابقه شغلی پاسخگویان………………………………………………………………………………….. 87

 

 

-4-2-3 رشته تحصیلی پاسخگویان…………………………………………………………………………………….. 88

 

 

-4-2-4 سن پاسخگویان…………………………………………………………………………………. . 81

 

 

-4-3 آزمون کالموگروف – اسمیرونف……………………………………………………………………………….. 12

 

 

-4-5 توصیف متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………. 12

 

 

-4-6آزمون فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………………….. 11

 

 

-4-6-1 فرضیه اول تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 12

 

 

-4-6-2 فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………………………………………… 13

 

 

-4-6-3 فرضیه سوم تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 14

 

 

-4-6-4 فرضیه چهارم تحقیق……………………………………………………………………………………………. 15

 

 

-4-6-5 فرضیه پنجم تحقیق………………………………………………………………………………………………. 15

 

 

-4-6-6 فرضیه ششم تحقیق………………………………………………………………………………………………. 16

 

 

-4-6-7 فرضیه هفتم تحقیق………………………………………………………………………………………………. 17

 

 

 

 

 

-4-6-8 فرضیه هشتم تحقیق……………………………………………………………………………………………… 18

 

 

-4-6-1 فرضیه نهم تحقیق………………………………………………………………………………………………… 18

 

 

-4-7 رتبه بندی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………….. 11

 

 

-8 فصل پنجم)خالصه و نتیجه گیری(……………………………………………………………………………….. 919

 

 

-5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 122

 

 

-5-2 خالصه………………………………………………………………………………………………………………… 122

 

 

-5-3 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………….. 123

 

 

منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………. 911

 

 

فصل اول کلیات پژوهش

 

 

-1-1 مقدمه

 

 

تحوالت و پیچیدگیهای عصر حاضر نیاز دولتها را جهت اعمال تدابیری منطقی به خصوص اقدام به برنامه ریزی صحیح، تصمیم گیری و مدیریت علمی و ایجاد هماهنگی در امور مربوط به نیازمندیهای جوامع مطرح ساخته است. استفاده از روشهای نوین بودجه بندی عالوه بر این که ازکُندی کار دستگاههای دولتی و اسراف اموال عمومی جلوگیری می کند، در پیشبرد مقاصد اجتماعی و اقتصادی نیز بسیار مؤثر بوده و دولت ها از این طریق می توانند منابع ملی را به نحو عادالنه و مطلوب در بین اهداف مطلوب جامعه توزیع می نمایند.

 

 

بودجه شاهرگ حیاتی دولت است، زیرا دولت تمام فعالیتهای مالی خود اعم از کسب درآمد و پرداخت هزینه ها برای اجرای برنامه های متعدد و متنوع خود را در چهارچوب قانون بودجه انجام می دهد بنابراین بودجه آیینه تمام نمای همه برنامه ها و فعالیتهای دولت بوده و نقش بسیار مهمی درتوسعه اقتصاد ملی ایفا می نماید.

 

 

روند متداول بودجه ریزی در کشور، اطالعات کافی در خصوص نتایج هزینه کرد اعتبارات و میزان اثر یخشی و کارایی برنامه به دست نمی دهد و همچنین دارای افق برنامه ریزی کوتاه مدت بوده و محدودیت اقتدار مدیریت در کنترل هزینه ها و نظارت بر اجرای هر واحد را موجب می شود.

 

 

از آنجا که در سیستم بودجه ریزی سنتی عوامل مهمی چون اثربخشی، کارایی، صرفه جویی و بازدهی درقبال صرف منابع نادیده گرفته می شوند لذا از منابع بدرستی استفاده نشده و حتی به هدر می روند. از طرفی افزایش یا کاهش بودجه دستگاهها تابع تصمیمات سیاسی و اعمال نفوذ اشخاص وقدرت چانه زنی آنها بوده ومیزان پاسخگویی مدیران وسنجش میزان مسئولیت پذیری آنان کمرنگ می باشد. عالوه براین درکشور ما بودجه با مسائل اقتصاد کالن مانند رشد اقتصادی، بیکاری، اشتغال وتورم وبطورکلی رونق ورکود اقتصادی درارتباط است و ازسوی دیگر دراکثر سالها با کسری بودجه مواجه است.

 

 

با توجه به مزایای بودجه عملیاتی و نقایص و کاستی های بودجه ریزی سنتی موجود کشور، لزوم اجرای بودجه عملیاتی به عنوان یک روش نوین در بودجه ریزی سنتی به شدت احساس می گردد. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش در پی آن است که امکان استقرار بودجه ریزی عملیاتی را در شعب بانک ملی مورد بررسی قرار دهد.

 

 

2-1-2 بیان مسأله

 

 

اگرچه بودجه ریزی عملیاتی در محیط های تولیدی توسعه یافته اما مفهوم آن به راحتی قابل تعمیم به سازمان های خدماتی به خصوص صنعت بانکداری است .سیستم بودجه ریزی عملیاتی در موسساتی که به میزان زیادی هزینه سربار متحمل می شوند و هزینه های سربار آنها رو به افزایش است و همینطور موسساتی که محصوالت یا خدمات متنوعی ارائه می دهند بیشترین کاربرد را دارد، یک بانک نیز واجد این شرایط بوده و شبیه به یک واحد تولیدی است که مستلزم سرمایه گذاری وسیعی در تجهیزات و واحدهای ستادی می باشد و به میزان زیادی فعالیت های تکراری دارد که شبیه فعالیت های خط تولید است) برایان ،.) 1998 در گذشته به علت عدم وجود رقابت، نداشتن اطالعات دقیق در مورد بهای تمام شده و درآمد حاصل از محصوالت و مشتریان طی دوره های قبل چندان مشکل ساز نبود، مدیران برای رسیدن به بهای تمام شده کمتر، بهبود کیفیت و کارائی عملیات، تولید محصوالت جدید که سودده باشند و یا حذف محصوالت و خدماتی که زیان ده بودند، تحت فشار نبودند .قانون گذاران قیمت ها را به گونه ای تعیین می کردند که بهای تمام شده عملیات سازمان های خدماتی غیر کارا را پوشش دهند، اما در دنیای رقابتی کنونی )دو دهه اخیر( مدیران سازمان های خدماتی نیز برای بهبود کیفیت، به موقع بودن و کارائی فعالیت هائی که انجام می دهند نیاز به اطالعات دارند و باید درك درستی از بهای تمام شده و سودآوری هریک از محصوالت، خدمات و مشتریان خود داشته باشند سازمان های خدماتی خدمات متنوعی ارائه می دهند و هرخدمتی نیز ویژگیهای مخصوص به خود را دارد که به طور گوناگونی باعث مصرف منابع سازمان می شود .این گونه سازمان ها به طور مستمر خط محصول خود را از نظر اقتصادی ارزیابی می کنند، برای قیمت گذاری، کیفیت، حساسیت، تولید یا حذف هریک از محصوالت تصمیم می گیرند .بهای تمام شده و سودآوری هر محصول داده حیاتی برای چنین تصمیم گیری می باشد .مدل بودجه ریزی عملیاتی ماهیتا مناسب صنعت بانکداری می باشد زیرا در بانک محرك های بهای تمام شده به راحتی قابل شناسائی بوده و از طریق آنها می توان یک پدیده را اندازه گیری و قیمت گذاری کرد)عرب مازار یزدی ، عبدالهی مالئی ،.)1311

 

 

نظام بودجه ریزی عملیاتی یا بودجه ریزی بر مبنای عملکرد از دهه 1162 در کشورهای متعددی از جمله آمریکا، کانادا، شیلی، انگلیس، کره جنوبی، مالزی، استرالیا، غنا و برزیل آغاز شد. در این دهه توجه بیشتر معطوف

 

 

 

 

 

به مرتبط ساختن مخارج به نتایج و محصوالت بود. در دهه 1970 ارزیابی برنامهها و اثربخشی آن در دستور کار قرار گرفت و از سال 1988 نظام تشویق و تنبیه برقرار شد و از سال2003 پاسخگویی مدیران تهیه و ارائه شد. از زمان اجرای بودجه ریزی عملیاتی موانع متعددی پیش روی کشورهای مجری وجود داشته است که توانسته اند بخش اعظمی از آنها را برطرف نمایند. ازجمله موانع مهم پیش روی این کشورها میتوان به عدم همکاری کارکنان، نبود ارتباط بین نتایج و اهداف خاص، فقدان شاخص های عملکردی مناسب، نیاز به اصالح سیستم حسابداری و حسابرسی، عدم وجود اختیار به مدیران و استفاده از عوامل تشویق کننده و فقدان اطالعات دقیق و قابل اعتماد اشاره کرد )سعیدی و مزیدی، .)1385

 

 

یکی از اصالحات اخیر در نظام بودجه ریزی کشورها، حرکت به سوی بودجه ریزی عملیاتی است که بر سنجش عملکرد دولتها تأکید می کند. شواهد موجود نشان میدهد که این اصالحات در سطح محدودی اجرا می شود و این امر سئواالت فراوانی را ایجاد می کند که چرا تعداد کمی از دولتها بودجه ریزی عملیاتی را به طور کامل اجرا می کنند و چه نیازمندیهای وجود دارد که ، اجرای کامل را تضمین نماید. در ایران هم حرکت به سوی تغییر نظام بودجه ریزی کشور به سوی بودجه ریزی عملیاتی است)حضوری و دیگران، .)1381

 

 

بیشتر پژوهشگران و کارشناسان بودجه بندی دولتی، بر این موضوع توافق نظر دارند که بودجهبندی بر مبنای عملکرد به عنوان ابزاری برای تخصیص منابع جهت دستیابی به هدفها، مقاصد برنامهریزی شده و همچنین دستیابی به بعضی از شاخص های عملکرد، از قبیل کارآیی و اثربخشی است. با توجه به تعاریف ارائه شده، میتوان گفت که بودجه بندی بر مبنا ی عملکرد بیشتر حول دو محور «ارتباط بودجه با نتایج» و« ارتباط بودجه با شاخصهای عملکرد و ارزیابی» میچرخد. افزون بر این، رشد و توسعه خدمات دولتها و افزایش وظایف آنها، باعث شده است که نظامهای بودجهریزی سنتی کارایی خود را از دست بدهد و به منظور رفع نیاز دولت ها، نظام های بودجه ریزی یکی پس از دیگری بوجود آید و سیر تکاملی خود را طی کنند. بودجهریزی سنتی، افزایشی، برنامهای و نیز بودجهریزی بر مبنای صفر نمونههایی از این سیر تکاملی است و بودجهریزی عملیاتی نیز، از آخرین تالشها برای رفع نیازهای امروزی دولت ها به شمار می رود) پورزمانی و نادری، .)1311

 

 

بودجه ریزی عملیاتی با داشتن محاسنی مانند«شفاف سازی فرآیند بودجه ریزی، تمرکز بر حصول نتایح قابل سنجش، بهبود تصمیم در تخصیص منابع، حمایت از مدیران ومسئولیت پذیر ساختن آنها» مبنای روش بودجه ریزی در برنامه چهارم توسعه اعالم گردید)فرزیب،.)1382

 

 

تعاریف زیادی ازبودجه ریزی عملیاتی ارائه شده است ولی وجه مشترك آنها حول دو نکته،ارتباط بودجه با نتیجه و ارتباط شاخص عملکرد وارزیابی می چرخد )پناهی، .)1384

 

 

باید توجه داشت که به منظور اجرای بودجه ریزی عملیاتی و تالش برای بهبود عملکرد، اتخاذ یک رویکرد باال به پایین توسط یک نهاد مرکزی در عمل با تنگناها و تعارضات فراوان روبروست. در واقع سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور می بایست امکانات خود را برای پیشبرد بودجه ای در اختیار دستگاههای اجرایی قرار دهد و سازمانها باید این امکان را بیابند تا ضمن تقویت سیستمهای مدیریتی خود، شاخصهای عملکرد فعالیتهایشان را خود مشخص نموده و برآن اساس نیازهای مالی خودرا تخمین زده و پیش بینی نمایند. شناسایی دقیق موانع اجرای بودجه ریزی عملیاتی و رفع این موانع نقش مهم و اساسی در اجرای اثربخش بودجه ریزی عملیاتی و به تبع آن تحقق هدف های تعیین شده در چشم انداز بیست ساله و برنامه های توسعه خواهد داشت) پورزمانی و نادری، .)1311

 

 

 

• پیشینه پژوهش

 

 

• محدودیت پژوهش

 

 

• تعریف واژه‌ها و اصطلاحات

 

 

بیان مسئله:

 

 

امروزه اهمیت استراتژی بازاریابی سبز و تأثیر آن بر  بهبود نشان تجاری به دلیل حفاظت از محیط‌زیست، برخورداری از سلامت اجتماعی و پایداری آن می‌تواند قابل توجه باشد. زیرا استراتژی بازاریابی سبز گامی فراتر از آمیخته بازاریابی گذاشته از جمله تفاوتی که می‌شود قائل شد این است آمیخته بازاریابی به دنبال عرضه کالا و ایجاد تقاضا برای مشتری است. اما استراتژی بازاریابی سبز علاوه بر تأمین نیاز مشتری توجه به سلامت مشتری و تعهد به حفاظت از محیط‌زیست مَد نظر دارد. هنگام به‌کارگیری بازاریابی سبز بسیاری از افراد تمایل دارند که به طور کلی بر فعالیت‌های انفرادی خاصی از جمله ترفیع ویژگی‌های محصول یا طراحی محصولاتی که از نظر اکولوژیک کمتر مضرند تمرکز یابند. با توجه به وضع موجود صنعت لبنیات به دلیل ارتباط مستقیم آن با سلامت انسان و با رعایت استراتژی سبز محصولات تولیدی خود امید به این است بهبود ارتقاء نشان تجاری در آینده کوتاه مدت داشته باشد. مسئله‌ای که در این مورد حائز اهمیت چگونگی تأثیرگذاری استراتژی بازاریابی سبز بر بهبود ارتقاء نشان تجاری هست. جنبه‌های مجهول از این مسئله عبارت است از چگونگی تأثیرگذاری استراتژی باز را یابی سبز بر بهبود نشان تجاری، همچنین مستقیم بودن یا نبودن این ارتباط و مطلبی که در این بین مبهم است نحوه تأثیرگذاری مؤلفه‌های استراتژی بازاریابی سبز بر بهبود نشان تجاری هست. هویت برند مجموعه‌ای از ارتباطات منحصربه‌فرد یک برند در قالب شعارها، قول‌ها، و وعده‌هایی است که به مشتری می‌دهد و باعث ایجاد هویتی جدید و یا بهبود هویت قبلی می‌شود (دهدشتی، 1391 ). مدیریت برند به‌کارگیری فن‌های بازاریابی برای محصول یا خط محصولی خاص است مدیریت برند به دنبال افزایش ارزش برای مشتری و در نهایت، افزایش حجم فروش است. بازاریابان، مدیریت برند را ابزاری برای افزایش کیفیت مورد نظر مشتری و افزایش خرید و افزایش وفاداری در مشتریان می‌دانند (احمدی و همکاران، 1387 ). به جهت علاقه و اهمیت به موضوع سلامت افراد جامعه اقدام به انجام این پژوهش در صنعت لبنیات صورت می‌گیرد تا بتوان محصولات باکیفیت در جهت رسیدن به اهداف آرمانی صنایع لبنی گام اساسی برداشته شود.

 

 

1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش:

 

 

شاید کسی تصور نمی‌کرد که روزی بازاریابی علاوه بر سودآوری و فروش نگران سلامت مصرف‌کننده نیز باشد. اما پویایی و رقابت شدید و افزایش نگارانی نسبت به محیط‌زیست و همچنین مقررات دولتی و افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان شرکت‌ها را بر آن داشت که در سلامت جسمانی و روانی و پاکیزگی محیط مصرف‌کنندگان نیز تأمل کنند به هر حال به مرور زمان مفاهیمی نظیر بازاریابی سبز، بازاریابی محیطی و اجتماعی برای عمل به مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها وارد ادبیات بازاریابی شد (زرین جوی الوار, 1389). استراتژی بازاریابی سبز پا را فراتر از عرضه و تبلیغ محصول به مشتری گذاشته و آن اهمیت به سلامت انسان در کنار عرضه محصول هست که تصور ذهنی جدیدی راجع به بهبود نشان تجاری شرکت لبنی و دیگر شرکت‌های مرتبط با سلامت انسان ایجاد می‌نماید. با توجه به مؤلفه‌های استراتژی بازاریابی سبز:1-طراحی سبز/توسعه محصولات جدید: اشلی در سال 1993 بیان نمود که 70 درصد محصولات طراحی‌شده و فرایندهای تولیدی مرتبط از نظر محیطی مضرند. در طراحی سبز بایستی اصول زیر مد نظر قرار گیرند:

 

 

1-1 طراحی بر مبنای آینده‌نگری

 

 

 1-2 طراحی بر مبنای سلامت و ایمنی طراحی بر مبنای جداسازی آسان

 

 

1-3 طراحی بر مبنای سهولت بازیافت و پایین بودن آلودگی و استفاده از حداقل انرژی

 

 

 1-4 طراحی بر مبنای استفاده هرچه کمتر از مواد و اجزاء تشکیل‌دهنده کالا

 

 

 1-5 طراحی بر مبنای کاربرد ساده

 

 

 2- موضع سازی 3- قیمت‌گذاری 4- تدارکات سبز 5- بازاریابی ضایعات 6- ترفیع سبز 7- ائتلاف‌های سبز (معین نژاد، 1390). با توجه به شیوع بیماری تب مالت و به لحاظ اینکه در تابستان 1392 موضوع مورد نظر انتخاب شد همچنین وجود منطقه‌ای که در آن هم صنایع لبنی سنتی و صنعتی در کنار هم مشغول فعالیت هستند. محصولات خود را با نشان‌های تجاری گوناگونی به فروش می‌رساند. بیماری تب مالت ازجمله بیماری مشترک انسان و حیوان است که با محیط آلوده زندگی حیوانات اهلی در ارتباط است و منجر به خط افتادن سلامت انسان از طریق مصرف محصولات لبنی می‌شود. شرکت مانیزان را به این دلیل انتخاب شد مصرف‌کننده زیادی در استان کرمانشاه دارد و نشان تجاری این شرکت در بین مردم استان شناخته شده است. به دنبال پژوهشی برآمده‌ایم تا تأثیر استراتژی بازاریابی سبز را بر بهبود نشان تجاری این شرکت بررسی نماییم.

 

 

1-3- هدف كلی پژوهش:

 

 

اهداف آرمانی:حفظ سلامت انسان اهداف کلی:1- بررسی تأثیرگذاری مثبت استراتژی بازاریابی سبز بر بهبود برند 2- تأثیرگذاری مستقیم جداگانه مؤلفه‌های استراتژی بازاریابی سبز بر بهبود برند. اهداف ویژه و کاربردی:استفاده صنایع لبنی در بهره‌گیری استراتژی بازاریابی سبز بر بهبود برند تجاری خود.

 

 

1-4-اهداف فرعی:

 

 

1-4-1- تأثیرگذاری محصول سبز بر بهبود نشان تجاری

 

 

1-4-2 -تأثیرگذاری قیمت سبز بر بهبود نشان تجاری

 

 

1-4-3- تأثیرگذاری ترفیع سبز بر بهبود نشان تجاری

 

 

1-4-4-تأثیرگذاری طراحی سبز بر بهبود نشان تجاری

 

 

1-4-5- تأثیرگذاری كاهش ضایعات بر بهبود نشان تجاری

 

 

1-4-6- تأثیرگذاری ائتلاف سبز بر بهبود نشان تجاری

 

 

1-5-پرسش‌های پژوهش:

 

 

1-5-1-چگونه استراتژی های بازاریابی سبز بر بهبود نشان تجاری تأثیرگذار هستند؟

 

 

1-5-2- برای بهبود بخشیدن به نشان تجاری استراتژی بازاریابی سبز چقدر می‌تواند اثرگذار باشد؟

 

 

 

-6-فرضیه‌های پژوهش:

 

 

1-6-1- محصول سبز بر فعالیت‌های اجتماعی تأثیر دارد

 

 

1-6-2- قیمت سبز بر فعالیت‌های اجتماعی تأثیر دارد

 

 

1-6-3- ترفیع سبز بر فعالیت‌های اجتماعی تأثیر دارد

 

 

1-6-4- طراحی سبز بر فعالیت‌های زیست‌محیطی تأثیر دارد

 

 

1-6-5- کاهش ضایعات بر فعالیت‌های زیست‌محیطی تأثیر دارد

 

 

1-6-6– ائتلاف سبز بر فعالیت‌های زیست‌محیطی تأثیر دارد

 

 

 

۲-2. سلامت… 26

 

 

2-4. هویت… 31

 

 

– اریکسون. 32

 

 

-مارسیا 35

 

 

-. برزونسکی.. 39

 

 

2-5. رابطه سلامت اجتماعی و سبک­های هویت… 42

 

 

2-6. تفکر انتقادی.. 46

 

 

2-7. مهارت­ها و تمایلات تفکر انتقادی.. 50

 

 

2-8. رابطه تفکر انتقادی و سبک­های هویت… 53

 

 

2-9. پژوهش­های انجام شده در داخل و خارج از کشور. 53

 

 

2-10. جمع بندی.. 63

 

 

…. 66

 

 

3-1. مقدمه. 67

 

 

۳-۲.جامعه آماری.. 67

 

 

3-۳. نمونه آماری و روش نمونه­گیری.. 67

 

 

۳-۴.نوع و روش پژوهش… 67

 

 

3-5. ابزارهای اندازه­گیری   67

 

 

۳-6. پایایی پرسشنامه­ها 71

 

 

3-7. روش­جمع­آوری اطلاعات.. 73

 

 

۳-8. روش تجزیه و تحلیل داده­ها 73

 

 

…. 76

 

 

4-1. مقدمه. 77

 

 

۴-۲. مفروضه­ی نرمال بودن 78

 

 

4-3. مفروضه­ی خطی بودن تفکر انتقادی و سلامت اجتماعی.. 78

 

 

۴-4. مفروضه­ی خطی بودن سبک­های هویت و سلامت اجتماعی 81

 

 

4-5. مفروضه­ی خطی بودن سبک­های هویت وتفکر انتقادی.. 84

 

 

۴-6. بررسی فرضیه­ها 87

 

 

4-7. یافته­های فرضیه اول پژوهش… 87

 

 

۴-8. یافته­های فرضیه دوم پژوهش… 110

 

 

4-9. یافته­های فرضیه سوم پژوهش… 134

 

 

160

 

 

5-1. مقدمه. 161

 

 

۵-۲.نتایج یافته­های فرضیه اول. 161

 

 

۵-۳. نتایج یافته­های فرضیه دوم. 165

 

 

۵-5. محدویت پژوهش… 167

 

 

 

۵-6. پیشنهادهای پژوهش… 167

 

 

.. 169

 

 

177

 

 

پیوست 1.پرسش­نامه های پژوهش… 178

 

 

 

 

 

 فهرست جدول‌ها

 

 

4-2-1-مفروضه نرمال بودن متغیرها   77

 

 

4-3-1- مفروضه خطی بودن تفکر انتقادی، خلاقیت، سلامت اجتماعی.. 78

 

 

4-3-2- نمره کل خلاقیت با مولفه­های سلامت اجتماعی.. 78

 

 

4-3-3- مفروضه خطی بودن تفکر انتقادی، بالندگی، سلامت اجتماعی.. 79

 

 

4-3-4- نمره کل بالندگی با مولفه­های سلامت اجتماعی.. 79

 

 

4-3-5- مفروضه خطی بودن تفکر انتقادی، تعهد، سلامت اجتماعی.. 80

 

 

4-3-6- نمره کل تعهد با مولفه­های سلامت اجتماعی.. 80

 

 

4-4-1- مفروضه خطی بودن سلامت اجتماعی با سبک هویت اطلاعاتی.. 81

 

 

4-4-2- نمره کل بین مولفه­های سبک هویت اطلاعاتی با سلامت اجتماعی.. 81

 

 

4-4-3- مفروضه خطی بودن سلامت اجتماعی با سبک هویت هنجاری.. 81

 

 

4-4-4- نمره کل بین مولفه­های سبک هویت هنجاری با سلامت اجتماعی.. 82

 

 

4-4-5- مفروضه خطی بودن سلامت اجتماعی با سبک هویت سردرگم/اجتنابی.. 83

 

 

4-4-6- نمره کل بین مولفه­های سبک هویت سردرگم/اجتنابی با سلامت اجتماعی.. 83

 

 

4-5-1-مفروضه خطی بودن سبک هویت اطلاعاتی با تفکر انتقادی.. 84

 

 

4-5-2- نمره کل سبک هویت اطلاعاتی با تفکر انتقادی.. 84

 

 

4-5-3- مفروضه خطی بودن سبک هویت هنجاری با تفکر انتقادی.. 85

 

 

4-5-4- نمره کل سبک هویت هنجاری با تفکر انتقادی.. 85

 

 

4-5-5- مفروضه خطی بودن سبک هویت سردرگم/اجتنابی با تفکر انتقادی.. 86

 

 

4-5-6-  نمره کل سبک هویت سردرگم/اجتنابی با تفکر انتقادی.. 86

 

 

4-7-1. محاسبه اول:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، خلاقیت، انسجام اجتماعی.. 87

 

 

4-7-2. محاسبه دوم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، خلاقیت،پذیرش اجتماعی 89

 

 

4-7-3. محاسبه سوم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، خلاقیت،مشارکت اجتماعی.. 90

 

 

4-7-4. محاسبه چهارم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، خلاقیت، انطباق اجتماعی.. 92

 

 

4-7-5. محاسبه پنجم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، خلاقیت، شکوفایی اجتماعی.. 93

 

 

4-7-6. محاسبه ششم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، بالندگی ، انسجام اجتماعی.. 95

 

 

4-7-7. محاسبه هفتم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، بالندگی،پذیرش اجتماعی 96

 

 

4-7-8. محاسبه هشتم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، بالندگی ،مشارکت اجتماعی.. 98

 

 

4-7-9. محاسبه نهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، بالندگی ، انطباق اجتماعی.. 100

 

 

4-7-10. محاسبه دهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، بالندگی ، شکوفایی اجتماعی.. 101

 

 

4-7-11. محاسبه یازدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، تعهد، انسجام اجتماعی.. 103

 

 

4-7-12. محاسبه دوازدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، تعهد ،پذیرش اجتماعی 104

 

 

4-7-13. محاسبه سیزدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، تعهد ،مشارکت اجتماعی.. 106

 

 

4-7-14. محاسبه چهاردهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، تعهد ، انطباق اجتماعی.. 107

 

 

4-7-15. محاسبه پانزدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت اطلاعاتی، تعهد ، شکوفایی اجتماعی.. 109

 

 

4-8-16. محاسبه شانزدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری، خلاقیت، انسجام اجتماعی.. 110

 

 

4-8-17. محاسبه هفدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، خلاقیت،پذیرش اجتماعی 112

 

 

4-8-18. محاسبه هجدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، خلاقیت،مشارکت اجتماعی.. 113

 

 

4-8-19. محاسبه نوزدهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت ا هنجاری ، خلاقیت، انطباق اجتماعی.. 115

 

 

4-8-20. محاسبه بیستم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، خلاقیت، شکوفایی اجتماعی.. 116

 

 

4-8-21. محاسبه بیست و یکم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری، بالندگی، انسجام اجتماعی.. 118

 

 

4-8-22. محاسبه بیست و دوم ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، بالندگی ،پذیرش اجتماعی 119

 

 

4-8-23. محاسبه بیست و سوم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، بالندگی ،مشارکت اجتماعی.. 121

 

 

4-8-24. محاسبه بیست و چهارم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت ا هنجاری ، بالندگی ، انطباق اجتماعی.. 122

 

 

4-8-25. محاسبه بیستم و پنجم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، بالندگی شکوفایی اجتماعی.. 124

 

 

4-8-26. محاسبه بیست و ششم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری، تعهد، انسجام اجتماعی.. 125

 

 

4-8-27. محاسبه یست و هفتم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، تعهد ،پذیرش اجتماعی 127

 

 

4-8-28. محاسبه بیست و هشتم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، تعهد ،مشارکت اجتماعی.. 129

 

 

4-8-29. محاسبه بیست و نهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت ا هنجاری ، تعهد ، انطباق اجتماعی.. 130

 

 

4-8-30. محاسبه سی­­ام:ضرایب رگرسیونی سبک هویت هنجاری ، تعهد ، شکوفایی اجتماعی.. 77

 

 

4-9-31. محاسبه سی و یکم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی، خلاقیت، انسجام اجتماعی.. 134

 

 

4-9-32. محاسبه سی و دوم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، خلاقیت،پذیرش اجتماعی 136

 

 

4-9-33. محاسبه  سی وسوم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، خلاقیت،مشارکت اجتماعی.. 138

 

 

4-9-34. محاسبه سی و چهارم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، خلاقیت، انطباق اجتماعی.. 139

 

 

4-9-35. محاسبه سی وپنجم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، خلاقیت، شکوفایی اجتماعی.. 141

 

 

4-9-36. محاسبه سی وششم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، بالندگی ، انسجام اجتماعی.. 143

 

 

4-9-37. محاسبه سی وهفتم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، بالندگی،پذیرش اجتماعی 145

 

 

4-9-38. محاسبه سی وهشتم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، بالندگی ،مشارکت اجتماعی.. 147

 

 

4-9-39. محاسبه سی و نهم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، بالندگی ، انطباق اجتماعی.. 148

 

 

4-9-40. محاسبه چهلم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، بالندگی ، شکوفایی اجتماعی.. 150

 

 

4-9-41. محاسبه چهل و یکم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت ا سردرگم/اجتنابی ، تعهد، انسجام اجتماعی.. 151

 

 

4-9-43. محاسبه چهل و سوم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت ا سردرگم/اجتنابی ، تعهد ،مشارکت اجتماعی.. 155

 

 

4-9-44. محاسبه چهل و چهارم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی ، تعهد ، انطباق اجتماعی.. 156

 

 

4-9-45. محاسبه چهل و پنجم:ضرایب رگرسیونی سبک هویت سردرگم/اجتنابی، تعهد ، شکوفایی اجتماعی.. 158

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر و نمودارها

 

 

عنوان                                                                                                                                                   صفحه

 

 

تصویر ۱. « تصویر ۱. «ابعاد سلامت اجتماعی کیینز » 30

 

 

نمودار ۱.1 « وضعیت پایگاه­های هویتی مارسیا » 36

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل نخست: کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

1-1. مقدمه

 

 

از مباحث مهم در دوره­ی نوجوانی شکل‌گیری هویت است. رسیدن به یک هویت منسجم پیش نیاز رشد بهینه­ی فرد در تمام دوران زندگی است و نرسیدن به چنین هویتی می‌تواند زمینه ساز آسیب‌های روانی – اجتماعی بسیار باشد. هویت زمینه سازِ اساس شخصیت در بزرگسالی را نشان می‎دهد. در صورتی که پایه­ی آن قوی باشد یک هویت فردی محکم حاصل می‌شود در غیر این صورت نتیجه آن چیزی است که اریکسون آن را هویت گم گشته می‌نامد وی شکل­گیری هویت را برای آماده کردن نوجوان به عنوان فردی آماده انجام تکلیف در بزرگسالی، لازم می‌داند (برک، ترجمه‌ی سید محمدی، 1382). ناکامی در دستیابی به هویت، به عدم صمیمیت یا فاصله­گذاری منجر می‌شود. فاصله گذاری، به آمادگی برای فاصله گرفتن از مردم و موقعیت­هایی که ممکن است هویت فرد را نقض کند، اطلاق می­شود. بنابراین حل موفقیت­آمیز مباحث هویت نه تنها برای سلامت فرد مهم است بلکه برای روابط نیز دارای اهمیت است (شوارتز، 2001).

 

 

محققان بسیاری سعی بر آن داشته‌اند تا به بررسی دقیق سازه هویت و پیامد آن بر زندگی فرد بپردازند. از جمله­ی این محققان اریکسون است. مفهوم هویت برای اولین بار از مکتب روانکاوی و از سوی اریکسون (1965) مطرح شد وی شکل‌گیری هویت را تکلیف اساسی دور­ی نوجوانی می‌داند. اریکسون اولین فردی بود که چارچوبی برای فهم فرایند شکل‌گیری هویت ارائه داد. اریکسون شکل‌گیری هویت فردی را نشانه­ای از سازگاری و تعادل در این دوره یاد می‌کند. چنان چه هویت نوجوان در طی زمان و تجربیات حاصل از برخورد اجتماعی درست شکل گیرد سلامت روانی نوجوان تضمین می‌شود (اریکسون، 1968).

 

 

مارسیا(1966) نیز بر اساس نظریه­ی اریکسون در این رابطه به ارائه پایگاه‌های هویت با توجه به دو بعد کاوشگری و تعهد در نوجوانان پرداخته است. وی بر اساس نظریه­ی اریکسون، 2 مفهوم اساسی” اکتساب و تعهد ” را برای رشد هویت مطرح می‌کند و چهار وضعیت هویت را مطرح می­کند که عبارتند از:

 

 

1- هویت موفق 2- هویت سردرگم 3- هویت دیررس 4- هویت زودرس.

 

 

مارسیا اگرچه مفهوم هویت را وسیع کرد اما محدود و ایستا بودن، انتقادی بود که به وضعیت پایگاه‌های هویت مطرح شد زیرا زیربنای رشد یا تحول هویت را که که درک و فهم فرایندهای پویای روانی – اجتماعی است محدود می‌کند. از این رو نظریه­پردازان جدید به جای بررسی پیامدهای شکل‌گیری هویت و پایگاه‌های هویتی به بررسی فرایندهای زیربنایی شکل‌گیری هویت پرداخته­اند از جمله برزونسکی را می‌توان نام برد. برزونسکی (1990) بر اساس فرایندهای شناختی – اجتماعی وضعیت‌های هویت مارسیا را در چگونگی شکل‌گیری، حفظ و تطابق هویت در نوجوانان پرداخت و برای اولین بار از سبک هویت نام برد و سه سبک، 1- سبک اطلاعاتی  2- سبک هنجاری  3- سبک سردرگم/ اجتنابی  را معرفی می‌کند (برزنسکی و فراری، 1996).

 

 

نتایج کارکرد این محققان و دیگر پژوهشگران در این زمینه نشان داده است که اگر فرد بر مبنای درستی به هویت برسد هم در زمینه‌های مختلف فردی چون تحصیل، کار، ازدواج،انتخاب دوست، و… هم در زمینه­های اجتماعی از جمله روابط اجتماعی، مواجه با ارزش‌ها وعقاید مختلف، سلامت اجتماعی، و…..تاثیر آن انکارناپذیر است زیرا بر اساس هویت است که فرد می­داند در هر موقعیتی، چه موضع­ای بگیرد و چه تصمیمی اتخاذ کند. از طرفی برای رسیدن به یک هویت یافتگی موفق راه­های بسیاری ارائه شده است که  یکی از موثرترین این راه­ها  برا دست‌یابی به هویت موفق و تثبیت شده، بهره‌گیری از تفکر بویژه گرایش به تفکر انتقادی است.

 

 

به طور خلاصه، همان گونه که اشاره شد از جمله عواملی که از شکل­گیری هویت تاثیر می­پذیرد و در برون دادهای رفتاری فرد، در ارتباط با دیگران مطرح می‌شود متغیر سلامت اجتماعی است. ازطرفی از عواملی که می­تواند شدت این رابطه را تحت تاثیر قرار ­دهد متغیر گرایش به تفکر انتقادی است.  البته میزان  این شدت رابطه به نقش این متغیر به عنوان نقش واسطه­ای یا تعدیل­گر متفاوت خواهد بود. به طور کلی هدف اصلی این پژوهش نیز بررسی نقش گرایش به به تفکر انتقادی در ارتباط با سبک­های هویت و سلامت اجتماعی است

 

 

 

 

 

1-2. بیان مسئله

 

 

برخی از روانشناسان معتقدند انسان در دوره­ی نوجوانی از نظر روانی تولدی دوباره می‌یابد و در عین حال بحرانی‌ترین زمان برای سازگاری و شکل‌گیری شخصیت است. زیرا فرد با یک سری از تغییرات ناگهانی مواجه می‌شود باورها و انتظارات وی تغییر یافته، دنیای آشنای کودکی را پشت سر گذاشته و خود را با دنیای جدید و پیچیده رو به رو می‌بیند. کسب هویت، پاسخ نوجوان برای درک خود است که در حین داشتن چیزهای مشترک با دیگران، از آن­ها متمایز و جدا می­شود. با تشکیل هویت، زندگی فرد هدفی معنادار پیدا می‌کند ( برزونسكی ،1992؛ به نقل فارسی نژاد و همکاران ، 1386 ).

 

 

با این­که اوج هویت‌یابی مختص دوره­ی نوجوانی است اما با استناد به نظریات جدید در این راستا، دستیابی به هویت معمولا در دهه‌ی سوم زندگی فرد رخ می‌دهد. لطف‌آبادی (1384) علت طولانی شدن دوران نوجوانی را، پیچیدگی‌های زندگی در جوامع امروزی، طولانی شدن تحصیلات، و مشکلات استقلال اقتصادی و به دنبال آن دیرتر جدا شدن از والدین و تشکیل زندگی مستقل، بیان می‌کند. رسیدن به این استقلال در بسیار از موارد در سن 20 -25 سالگی می­رسد.

 

 

در این دوره جوانان تلاش می‌کنند تا به خودمختاری و استقلال بیشتری دست یابند تا بتوانند نقش‌های بزرگسالی را بپذیرند، روابط دوستانه و صمیمانه جدیدی تشکیل دهد و حس هویت خود را تحکیم یا بازسازماندهی کند (بروکس و دوبویس، 1995).

 

 

از عواملی که از شکل­گیری هویت تاثیر می­پذیرد و در برون دادهای رفتاری فرد ، در ارتباط با دیگران مطرح می‌شود متغیر سلامت اجتماعی است. به طوری که انتظار می‌رود افرادی که در دست­یابی به هویت موفق بوده­اند ارزیابی‌هایی مثبت در رفتارها و بازخوردهای خود دارا هستند و به طور کلی از سلامت اجتماعی بالاتری بهره‌مند هستند.

 

 

گنجی (1385)، شکل‌گیری و رشد هویت را از طریق روابط و معاشرت با دیگران و در بطن اجتماع می‌داند در این بین آن­چه بیشترین اهمیت را دارد سلامت روانی، ذهنی و اجتماعی است. بنابراین در کسب هویت هم خود فرد، هم عوامل دیگری از جمله محیط و اجتماع، اعضای خانواده، همکاران، همسایگان و به طور کلی اجتماع نیز تاثیر خواهد گذاشت و فرد در صورتی از سلامت اجتماعی بهنجار برخوردار خواهد بود که بتواند با محیط خود سازگار شود چنین فردی می‌تواند تغیرات فردی و اجتماعی را یکپارچه کند و به خویشتن پنداری مثبتی دست یابد و هویت خود را شکل دهد، اگر نتواند به چنین هویتی دست یابد با هویتی سردرگم و به عبارتی با بی‌هویتی مواجه خواهد شد که پیامد چنین هویتی تزلزل در اعمال و رفتار، و به خطر افتادن سلامت اجتماعی فرد است

 

 

سازمان بهداشت جهانی(who ) سلامت اجتماعی را به عنوان یکی از عوامل بهداشت روان برمی‌شمرد. در تعریف سلامت اجتماعی، تاکید به ارزیابی شخصی فرد از نحوه­ی عملکردش در اجتماع و نگرش وی نسبت به افراد و گروهای اجتماعی است (کیس ،2002).

 

 

« سلامت اجتماعی ظرفیت کامل زندگی کردن به شیوه‌ای است که مارا قادر به درک ظرفیت‌های طبیعی خود می‌کند و به جای جدا کردن ما از سایر انسان‌هایی که دنیای ما را می‌سازند، نوعی وحدت بین ما ودیگران به وجود می‌آورند. سلامت اجتماعی نقش محافظت کننده‌ای در مقابل با فشارهای روانی دارد که از فرد در مقابل وقایع فشارآور زندگی اجتماعی حمایت می‌کند» ( صبوری، 1390، 19و20).

 

 

تحقیقات زیادی نشان دادند آن­چه در تقویت عملکرد و سلامت روانی – اجتماعی فرد نقش مهمی ایفا می‌کند تعهدات ثابت شخص است به طوری که افرادی که تعهد کمتری دارند یعنی یک دیدگاه ثابت و روشن در مورد خود و دنیایی که در آن زندگی می‌کنند ندارند، امکان دارد اجتماع را به صورت یک مجموعه پر از هرج و مرج، تصادفی و بدون هیچ قابلیت پیش­بینی که نمی‌توان مدیریت کرد بپندارند یعنی از سلامت اجتماعی پایینی برخوردار هستند (برزونسکی، 2003).

 

 

از طرفی تشکیل هویت در دوران نوجوانی دارای دو وجه متضاد است یکی انطباق با خود یا “خود اثبات گرا” و دیگری انطباق با محیط ویا “خود فزاینده” است زمانی که بین این دو جنبه متفاوت از خود، عدم تعادل رخ دهد تعادل روانی و سلامت فرد  را به خطر می‌کشاند. تغییر در عملکرد شخصی و اجتماعی به عنوان منبع پردازش از اطلاعات باعث ایجاد این عدم تعادل می‌شود. انطباق موثر با محیط به معنی سازگاری با مجموعه­ای از نظام‌های بیرونی مثل دوستان، همسالان، نقش‌های تجویز شده از سوی گروه‌های اجتماعی و نظام‌های آموزشی است. که پیش نیاز سلامت اجتماعی فرد را تأمین می‌کند(کیس ،1998 ؛ به نقل  فارسی نژاد و همکاران ، 1386).

 

 

بنابراین تا این جا این مطلب قابل برداشت است که، طی شدن فرآیند هویت‌یابی موفق، به فرد در زمینه­های تصمیم‌گیری و موضع‌گیری کمک می­کند و وی را از تشویش، اضطراب و بحران روانی رها می­سازد و به تبع آن سلامت اجتماعی فرد را قابل پیش بینی می­کند. در این راستا نیز پژوهش‌هایی انجام گرفته و راهکارهایی در جهت کمک به طی شدن موفق مسیر هویت و از آن سو عواملی که از آن تاثیر می­پذیرد پیشنهاد داده شده است. یکی از این راه‌ها که مورد بررسی تحقیق حاضر نیز هست توجه به رشد شناختی و چند بعدی بودن مقوله­ی تفکر و به ویژه عنایت به گرایش به تفکر انتقادی است.از جمله افرادی که در این زمینه پژوهش­هایی انجام داده است  فردی به نام کرتینر بود.

 

 

کرتینر، توجه فلسفی به انسان را در مطالعات روان‌شناسی وارد کرد و هویت را از دیدگاه رشدی –  اخلاقی و وجودگرا، مفهوم‌سازی نمود. او بر انتخاب، کنترل خود، مسئولیت پذیری و یگانگی ویژگی تاکید داشت. وی مانند اریکسون هویت را ناشی از از هر دو عامل خود و جامعه می‌داند؛ هم چنین بین ساختار شخصیت فرد و سازمان‌های اجتماعی، ارتباط متقابل قائل است، به طوری که هر کدام می‌تواند موجب رشد دیگری شود. بیشترین سهم کرتینر در ادبیات هویت، معرفی مجموعه‌ای از قابلیت‌هایی است که می‌تواند کیفیت رشد هویت را بهتر کند. کرتینر با تکیه بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی و این که فرد مسئول انتخاب‌های خود است هویت اجتماعی را هم‌تراز هویت فردی می‌داند و به تئوری‌های نئواریکسونی کمک می‌کند تا بتواند نسبت به تئوری وضعیت هویت مارسیا، از ابعاد بیشتری به این قضیه بپردازند. کرتینر پیمودن مسیر اکتشاف در فرآیند هویت یابی را نیازمند داشتن مهارت های حل مسئله می­داند که این مهارت­ها از تفکر انتقادی سرچشمه می­گیرند (شوارتز ،2000؛ به نقل ازجوادزاده ‌شهشهانی، 1383 ) .

 

 

 

 

 

لیپمن (2003) تفکر انتقادی را به عنوان تفکری کاربردی معرفی می‌کند که استفاده از آن تغیراتی عقلانی حاصل می­آورد. دو سویه است که در پایین­ترین حد اتکای آن، قضاوت است و در بیشترین حد آن عمل کردن به قضاوت‌هاست می‌توان سه خصصیه را برای آن برشمرد: 1- تکیه بر ملاک‌ها 2- خود تصحیح­گر است 3- حساس به زمینه‌های وقوع است ( به نقل از عباسی، 1380). از آن جا که تفکر انتقادی تفکر درباره­ی تفکر است می‌تواند ضعف و کمبودهای خود را پیدا کند. «تفکر انتقادی مستلزم فرایندهای عالی ذهن و داوری بر اساس شواهد و مدارک است. تفکر انتقادی نوعی حل مسئله است. اما علاوه بر حل مسئله دارای عناصری از توانایی‌های تحلیل و ارزشیابی امور است » (سیف، 1389). مایرز (1960)، نیز این­گونه تفکر انتقادی را تعریف می‌کند: شناسایی استدلال‌های غلط، عدم هیجان عاطفی در مواجه با مسئله است. عامل کلیدی در تفکر انتقادی طرح سئوالات مساله، نقد و بررسی راه‌حل‌ها و یافتن جایگزین‌هاست (ترجمه­ی ابیلی، 1384).

 

 

کوتاه سخن این که، چنین به نظر می­رسد بین متغیرهای اجتماعی از جمله سلامت اجتماعی با سبک­های هویت، یک ارتباط ضمنی وجود دارد. در تحقیق حاضر سه مدل متفاوت آزمایشی جهت بررسی نقش گرایش به تفکر انتقادی در ارتباط بین سبک­ها هویت و سلامت اجتماعی پیشنهاد شده است.

 

 

1-مدل اثر مستقیم: در این مدل فرض می‌شود که سبک‌های پردازش هویت و تفکر انتقادی به طور مستقیم و مستقل با متغیر سلامت اجتماعی ارتباط دارند.

 

 

2- مدل اثر تعدیل­کننده: در این مدل فرض می­شود قدرت و جهت ارتباط سبک­های هویت و سلامت اجتماعی با سطوح مختلفی از تفکر انتقادی تغیر می‌کند.

 

 

3- مدل اثر واسطه­ای: فرض این مدل آن است که رابطه­ی بین سبک‌های پردازش هویت و سلامت اجتماعی وقتی که اثر متغیر تفکر انتقادی کنترل شود به طور معنی­داری تقلیل پیدا می کند(برزونسکی، 2004).

 

 

مروری در متون­های پژوهشی حاکی از آن است مطالعاتی که به بررسی و مطالعه‌ی سه متغیر مطرح در پژوهش پرداخته باشد محدود است بنابراین ارائه­ی نتایج تحقیقاتی که در پی می‌آید ممکن است به طور مسقیم با موضوع تحقیق حاضر ارتباط نداشته باشد ولی در راستای سوابق محسوب می شود با توجه به ادبیات مورد بررسی در مورد متغیرهای سبک‌های هویت، اثرآن برسلامت اجتماعی وابهام در نقش گرایش به تفکر انتقادی به عنوان زیر مجموعه‌ای از حل مسئله، سوال این پژوهش آن است که، در ارتباط بین سبک های هویت و سلامت اجتماعی آیا تفکر انتقادی نقش دارد؟ در صورت وجود نقش برای تفکر انتقادی، آیا تفکر انتقادی در ارتباط بین سبک‌های هویت و سلامت اجتماعی دارای نقش واسطه‌ای یا تعدیل‌گر؟

 

 

[1] . Identity

 

 

[2]. Berk

 

 

[3] .Schwartz

 

 

[4] . Erikson

 

 

[5]. Marasi

 

 

[6]. Identity achievement

 

 

[7] .Identity diffusion

 

 

[8] . Identity moratorium

 

 

[9] .Identity foreclosure

 

 

[10]. Berzonsky

 

 

.Informational style

 

 

.Normative style

 

 

.Diffuse- avoidance style

 

 

[14] . Ferreri،R

 

 

 

7-1 تعریف مفهومی متغیرها 12

 

 

8-1 تعریف عملیاتی متغیر ها 13

 

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

 

1-2 تاب آوری.. 17

 

 

2-2 احساس انسجام( مفهوم نزدیک به تاب آوری) 20

 

 

3-2 سرسختی روانی.. 20

 

 

4-2 مؤلفه‌های تاب آوری.. 22

 

 

1-4-2 مهارت حل مسأله.. 22

 

 

2-4-1-1 نظریه‌های حل مسأله. 23

 

 

2-4-2 خودكارآمدی…. 26

 

 

1-2-4-2 نظریه خودكارآمدی بندورا 27

 

 

3-4-2 معناداری زندگی…. 27

 

 

4-4-2 دوستی…. 29

 

 

5-4-2 ارتباط مؤثر.. 31

 

 

6-4-2 خودآگاهی…. 33

 

 

7-4-2 عزت نفس……. 35

 

 

8-4-2 کنترل هیجان ها 37

 

 

9-4-2 مسئولیت پذیری…. 40

 

 

10-4-2 هدف گرایی…. 43

 

 

5-2 کیفیت زندگی.. 44

 

 

1-5-2 رویکردهای نظری راجع به کیفیت زندگی…. 47

 

 

6-2 ابعاد کیفیت زندگی.. 51

 

 

1-6-2 بعد روانی کیفیت زندگی…. 51

 

 

2-6-2 بعد اجتماعی کیفیت زندگی…. 52

 

 

3-6-2 بعد محیطی کیفیت زندگی…. 53

 

 

7-2 نظریه‌های رفتارهای پرخطر. 55

 

 

8-2 علل انجام رفتارهای پرخطر. 56

 

 

9-2 انواع رفتارهای پرخطر. 57

 

 

1-9-2 مصرف مواد.. 57

 

 

2-9-2 رفتار پرخطر جنسی…. 60

 

 

3-9-2 خشونت….. 62

 

 

10-2 تفاوت‌های جنسیتی در رفتارهای پرخطر. 64

 

 

11-2 تحقیقات مرتبط خارجی.. 65

 

 

12-2 تحقیقات مرتبط داخلی.. 68

 

 

13-2 جمع بندی فصل دوم. 75

 

 

 

فصل سوم: روش پژوهش

 

 

1-3 مقدمه. 73

 

 

2-3 روش پژوهش…. 73

 

 

3-3 جامعه آماری.. 74

 

 

4-3 حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 74

 

 

5-3 ابزارهای پژوهش…. 74

 

 

1-5-3 آزمون كیفیت زندگی (SF-36). 74

 

 

2-5-3 مقیاس تاب آوری كانر و دیویدسون (2003)(CD-RIS). 76

 

 

3-5-3 آزمون رفتارهای پرخطر.. 77

 

 

6-3 شیوه اجرای پژوهش…. 77

 

 

7-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 80

 

 

8-3 ملاحظات اخلاقی.. 78

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

 

 

1-4مقدمه. 83

 

 

2-4 شناسایی داده­های پرت و بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرها 85

 

 

3-4  آمار توصیفی.. 91

 

 

1-3-4 آمارهای توصیفی نمرات تاب آوری…. 92

 

 

2-3-4  آمارهای توصیفی نمرات کیفیت زندگی و مؤلفه­های آن… 92

 

 

3-3-4 آمارهای توصیفی نمرات ابعاد کیفیت زندگی…. 93

 

 

4-3-4 آمارهای توصیفی نمرات رفتارهای پر خطر.. 96

 

 

4-4 آمار استنباطی و بررسی فرضیه­های تحقیق.. 97

 

 

1-4-4 بررسی تأثیر تاب آوری بر افزایش تاب آوری دانش آموزان دختر.. 97

 

 

2-4-4 آموزش تاب آوری بر افزایش كیفیت زندگی دانش آموزان دختر مؤثر است. 101

 

 

3-4-4 آموزش تاب آوری بر کاهش رفتارهای پر خطر در دانش آموزان دختر مؤثر است. 118

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

 

1-5 مقدمه. 129

 

 

2-5 بحث و نتیجه گیری: 130

 

 

1-2-5 فرضیه اول: آموزش مؤلفه‌های تاب آوری بر افزایش كیفیت زندگی دانش آموزان دختر مؤثر است. 130

 

 

2-2-5 فرضیه دوم: آموزش مؤلفه‌های تاب آوری بر کاهش رفتارهای پرخطر دانش آموزان دختر مؤثر است. 138

 

 

3-5 محدودیت ها 143

 

 

4-5 پیشنهادات پژوهشی.. 144

 

 

5-5 پیشنهادات کاربردی.. 144

 

 

منابع فارسی.. 147

 

 

منابع لاتین.. 162

 

 

پیوست… 201

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

 

 

جدول 1-4: آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرهای تحقیق.. 91

 

 

جدول 2-4: آمارهای توصیفی نمرات تاب آوری،کیفیت زندگی و رفتارهای پرخطر. 92

 

 

جدول 3-4: آمارهای توصیفی نمرات کیفیت زندگی به تفکیک پیش‌آزمون و پس آزمون درگروه‌های آزمایش و کنترل  92

 

 

جدول 4-4: آمارهای توصیفی نمرات ابعاد کیفیت زندگی به تفکیک پیش‌آزمون و پس آزمون درگروه‌های آزمایش و کنترل  93

 

 

جدول 5-4: آمارهای توصیفی نمرات رفتارهای پرخطر به تفکیک پیش‌آزمون و پس آزمون درگروه‌های آزمایش و کنترل  96

 

 

جدول 6-4: تحلیل واریانس برای بررسی همگنی شیب های خطوط رگرسیون نمرات تاب آوری بین گروه آزمایش و گروه کنترل.. 99

 

 

جدول 7-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات تاب آوری بین گروه‌های آزمایش وکنترل.. 99

 

 

جدول 8-4: میانگین تعدیل شده و خطای معیار نمرات تاب آوری در دانش آموزان گرو‌‌ه‌های آزمایش و کنترل  100

 

 

جدول 9-4: نتایج تحلیل کواریانس یک متغیره روی نمرات تاب آوری بین گروه‌های آزمایش و کنترل.. 100

 

 

جدول 10-4: تحلیل واریانس برای بررسی همگنی شیب‌های خطوط رگرسیون نمرات کیفیت زندگی بین گروه آزمایش و گروه کنترل.. 102

 

 

جدول 11-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات کیفیت زندگی بین گروه‌های آزمایش وکنترل  102

 

 

جدول 12-4: میانگین تعدیل شده و خطای معیار نمرات کیفیت زندگی در دانش آموزان گروه‌های آزمایش و کنترل  103

 

 

جدول 13-4: نتایج تحلیل کواریانس یک متغیره روی نمرات کیفیت زندگی بین گروه‌های آزمایش و کنترل.. 103

 

 

جدول 14-4: آزمون باکس جهت بررسی همگنی ماتریس کواریانس…. 104

 

 

جدول 15-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات مؤلفه‌های کیفیت زندگی.. 105

 

 

جدول 16-4: نتایج آزمون های چند متغیره روی نمرات مؤلفه‌های کیفیت زندگی در دانش آموزان.. 106

 

 

جدول 17-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات سلامت جسمانی.. 107

 

 

جدول 18-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات سلامت جسمانی.. 107

 

 

جدول 19-4: آزمون باکس جهت بررسی همگنی ماتریس کواریانس…. 108

 

 

جدول 20-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات مؤلفه‌های سلامت جسمانی.. 109

 

 

جدول 21-4: نتایج آزمونهای چند متغیره روی نمرات مؤلفه‌های سلامت جسمانی در دانش آموزان.. 109

 

 

جدول 22-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات عملکرد جسمانی.. 110

 

 

جدول 23-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات مشکلات جسمانی.. 111

 

 

جدول 24-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات درد جسمانی.. 111

 

 

جدول 25-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات سلامت عمومی.. 112

 

 

جدول 26-4: آزمون باکس جهت بررسی همگنی ماتریس کواریانس…. 113

 

 

جدول 27-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات مؤلفه‌های سلامت جسمانی.. 113

 

 

جدول 28-4: نتایج آزمون های چند متغیره روی نمرات مؤلفه‌های سلامت روانی در دانش آموزان.. 114

 

 

جدول 29-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات سرزندگی.. 115

 

 

جدول 30-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات عملکرد اجتماعی.. 115

 

 

جدول 31-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات مشکلات هیجانی.. 116

 

 

جدول 32-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات سلامت عمومی.. 117

 

 

جدول 33-4 درصد هر یک از رفتارهای پرخطر در گروه آزمایش و کنترل………………………………………………118

 

 

جدول 34-4: تحلیل واریانس برای بررسی همگنی شیب های خطوط رگرسیون نمرات رفتارهای پرخطر بین گروه آزمایش و گروه کنترل.. 119

 

 

جدول 35-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات رفتارهای پرخطر بین گروه‌های آزمایش و کنترل  120

 

 

جدول 36-4: میانگین تعدیل شده و خطای معیار نمرات رفتارهای پرخطر در دانش آموزان گروه‌های آزمایش وکنترل  120

 

 

جدول 37-4: نتایج تحلیل کواریانس یک متغیره روی نمرات رفتارهای پرخطر بین گروه‌های آزمایش و کنترل  121

 

 

جدول 38-4: آزمون باکس جهت بررسی همگنی ماتریس کواریانس…. 122

 

 

جدول 39-4: نتایج آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس نمرات مؤلفه‌های رفتارهای پرخطر. 122

 

 

جدول 40-4: نتایج آزمون‌های چند متغیره روی نمرات مؤلفه‌های رفتارهای پرخطر در دانش آموزان.. 123

 

 

جدول41-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات خشونت… 123

 

 

جدول 42-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات رابطه جنسی ناایمن.. 124

 

 

جدول 43-4: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره روی نمرات مصرف مواد. 125

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار

 

 

نمودار 1-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پیش آزمون و پس آزمون تاب آوری در گروه‌های آزمایش و کنترل.. 86

 

 

نمودار 2-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پیش آزمون و پس آزمون کیفیت زندگی در گروه‌های آزمایش و کنترل.. 86

 

 

نمودار 3-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پیش ‌آزمون سلامت روانی و مؤلفه‌های آن.. 87

 

 

نمودار 4-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پس آزمون سلامت روانی و مؤلفه‌های آن.. 88

 

 

نمودار 5-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پیش آزمون سلامت جسمانی و مؤلفه‌های آن.. 88

 

 

نمودار 6-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پس آزمون سلامت جسمانی و مؤلفه‌های آن.. 89

 

 

نمودار 7-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پیش آزمون رفتارهای پرخطر. 89

 

 

نمودار 8-4: نمودار جعبه‌ای نمرات پس آزمون رفتارهای پرخطر. 90

 

 

نمودار  9-4 نمودار پراکنش نمرات پیش‌آزمون و پس آزمون نمرات تاب آوری در گروه‌های آزمایش وکنترل.. 98

 

 

نمودار 10-4: نمودار پراکنش نمرات پیش ‌آزمون و پس آزمون کیفیت زندگی در گروه‌های آزمایش و کنترل.. 101

 

 

نمودار 11-4: نمودار پراکنش نمرات پیش‌آزمون و پس‌آزمون رفتارهای پرخطر در گروه‌های آزمایش و کنترل  119

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

كلیات تحقیق

 

 

 1-1 مقدمه

 

 

زندگی موهبتی الهی است كه انسان‌ها در سفری كوتاه در طول عمر خویش از آن بهره مند می‌گردند. داشتن زندگی با كیفیت مطلوب آرزوی بشر بوده و هست. در طول سالیان متمادی یافتن مفهوم حقیقی زندگی خوب و چگونگی دست یابی به آن، افكار و مطالعات فلاسفه را به خود معطوف داشته است. بر همین اساس از آغاز تاكنون تعاریف گوناگونی از زندگی خوب و كیفیت زندگی از سوی اندیشمندان و محققین ارائه شده است (هانستد[1]،1999). کیفیت زندگی عبارت است از برداشت افراد از موقعیت شان در زندگی که با توجه به زمینۀ فرهنگ و سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کنند و در ارتباط با اهداف و انتظارها و استانداردهای فرد می‌باشد (گویات، فنی و پاتریک[2]،1993) تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت به صورت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی، نه فقط فقدان بیماری و معلولیت باعث گسترش توجه از بیماری به عملکرد و سایر جنبه‌های مثبت سلامتی شده است ( کاپلان، سادوک[3] ، 2009) کیفیت زندگی را می‌توان به عنوان یک ابزار عملیاتی برای سنجش سلامتی و رفاه کلی در نظر گرفت و در حال حاضر از آن به عنوان یک شاخص کلیدی که باید به صورت معمول در پژوهش‌های بهداشتی در نظر گرفته شود، یاد می‌کنند. همچنین در حال حاضر بحث کیفیت زندگی یکی از نگرانی‌های عمده سیاست مداران و متخصصان بهداشت عمومی بوده و به عنوان شاخصی برای اندازه گیری وضعیت سلامت در تحقیق‌های بهداشت عمومی و پزشکی شناخته شده و به کار می‌رود (گیل، فینستین[4]،2003). فریش معتقد است که مطالعه بهزیستی افراد و جوامع و ارتقاء آن بزرگترین چالش علمی بشر بعد از افزایش و پیشرفت در زمینه تکنولوژی، پزشکی و ثروت است (فریش 2006، به نقل از قاسمی، کج باف و ربیعی،1390). به همین دلیل درمان های امروزی باید متمرکز بر اصلاح و تغییر کیفیت زندگی و گسترش توانمندی ها و ایجاد رضایت از زندگی در افراد بخصوص نوجوانان باشد. علاوه بر کیفیت زندگی توجه به رفتارهای پرخطر در نوجوانان ضروری و لازم است.

 

 

تجربه های شخصی، زیستی و روانشناختی تغییرات گسترده ای را در دوره نوجوانی به وجود می‌آورند و طی این تغییرات افراد محرك های رفتاری و هیجانی جدید و متفاوتی را برای زندگی بزرگسالی خود كشف می‌كنند، تغییرات زیستی، روانشناختی و محیطی- اجتماعی كه در دوره نوجوانی رخ می‌دهند، ممكن است باعث درگیر شدن در رفتارهای خودتخریب ساز یا مضر برای سلامتی شوند، همین رفتارها تأثیر درازمدتی در سلامتی دارند باعث افزایش خطر مرگ و میر زودهنگام می شوند و دارای عواقب روانشناختی و اجتماعی هستند (گونزالس و فیلد[5]، 1994). الگوهای رفتاری مهم كه می‌توانند بر سراسر زندگی فرد تأثیر بگذارند، مانند مصرف مواد و الگوهای رفتار نادرست جنسی از این دوره آغاز می‌شوند (جانپابلو و استفان[6]،2004). در نوجوانی فرد جایگاه خویش را در خانواده، دوستان و جامعه تعیین می‌كند. عوامل اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی نقش مهمی در سوگیری رفتاری افراد به عهده دارند. اغلب نوجوانان با خانواده، جامعه و بستگان دچار چالش هستند و ممكن است فشار این مشكلات نوجوان را در مرحله تصمیم گیری به سمت رفتارهای پرخطر بكشاند. جامعه امروز، نوجوانان و خانواده را با نیازهای فراوانی رو به رو می‌كند. در دوره نوجوانی افراد تجربه آموزی نموده و از این رو با خطرهای گوناگونی رو به رو می‌شوند. در این مرحله نوجوان از خانواده به سوی جامعه كشیده می‌شود. و در راستای به دست آوردن جایگاه اجتماعی می‌كوشد. (باریکانی،1387) تغییرات ناگهانی و گسترده ای كه در تمامی جنبه های زندگی نوجوان ایجاد می‌شود، مرحله ای بحرانی را ایجاد می‌كند، كه طبعاً مشكلات و ناسازگاری هایی را به همراه خواهد داشت، بنابراین با توجه به اهمیت این دوران، شناخت اصولی و علمی این مرحله، برای پیشگیری از نابهنجاریها و مشكلات ناشی از آن از طریق ارائه اطلاعات و آگاهیهای لازم به نوجوانان و كسب مهارت های لازم برای مقابله با مشكلات ناشی از این تغییرات، امری بسیار مهم و حساس تلقی می‌شود (نوری قاسم آبادی و محمدخانی،1377).

 

 

2-1 بیان مسأله

 

 

امروزه دانش­آموزان به دلیل نقش مهمی­ كه درآینده اداره­ی­كشور به عهده خواهند داشت، یكی از قشرهای مهم جامعه به حساب می‌آیند و اهمیت این نقش در ­این ­است ­كه دانش­آموزان­ مدیران اصلی در اداره­ی آینده­ كشور و پیشگامان سایر اقشار جامعه در سیر به سمت كمال و اهداف كشور می­باشند. از سوی دیگر بخشی از دانش آموزان در آینده عهده دار آموزش و پرورش نسل های بعد از خود خواهند بود و از این طریق به طور غیر مستقیم در كمال نسل های بعدی جامعه نیز دخالت دارند (آزاد[7]، 2003). با توجه به این كه دانش آموزان از اقشار برگزیده و آینده ساز كشور هستند كه مسلماً كیفیت زندگی آنها در یادگیری و موفقیت تحصیلی آنان تأثیرگذار خواهد بود ( اسفندیاری،1999)، بنابراین شناخت عواملی كه بتواند كیفیت زندگی این قشر را افزایش دهد مهم تلقی شده و باید مورد رسیدگی قرار بگیرد.

 

 

یكی از سازه­های مهم در حوزه روانشناسی سلامت، تاب آوری است كه جایگاه ویژه ای در حوزه های روانشناسی مثبت نگر، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی دارد. كانر و دیویدسون[8] (2003) تاب آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی- روانی در شرایط خطرناك بیان می­كنند. آنها تاب­آوری را تنها پایداری در برابر شرایط تهدیدكننده قلمداد نمی­كنند، بلكه شركت فعال فرد در محیط را مهم می‌دانند. امروزه تاب آوری در حوزه­های بهداشت روانی و روانشناسی تحول، جایگاه ویژه ای برای خود كسب كرده است و بیشتر از دو دهه است­كه به عنوان یك سازه مهم در تئوری­ها و پژوهش­های بهزیستی مطرح است ( آبراهام وگریف كارلا[9]،2008). كامپفر[10] (1996) معتقد است كه تاب آوری نقش مهمی در بازگشت  به­ تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر دارد و از این رو، سازگاری مثبت و موفق را در زندگی فراهم می­كند، در عین حال كامپفر به این نكته اشاره می‌نماید­ كه سازگاری مثبت با زندگی، هم می­تواند پیامد تاب آوری به شمار رود و هم به عنوان پیشایند، سطح بالاتری از تاب آوری را سبب شود. وی این مسأله را ناشی از پیچیدگی تعریف و نگاه فرایندی به تاب آوری می‌داند. تاب آوری اشاره بر فرایندی پویا دارد­ كه انسانها در زمان مواجهه با شرایط ناگوار یا ضربه های روحی به صورت رفتار انطباقی مثبت از خود نشان می­دهند ( لوتار، چیچتی و بیكر[11]، 2000). برخی ویژگی‌ها به صورت بالقوه در افراد به ودیعه گذاشته شده است. اما ظهور و اعتلای آنها مستلزم شناخت دقیق­تر، پرورش و بكارگیری است. تاب آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجهه با بلایا یا فشارهای جانكاه، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن بوسیله آن تجارب اطلاق می‌شود. این خصیصه با توانایی درونی شخص و مهارت های اجتماعی و تعامل با محیط حمایت می‌شود، توسعه می‌یابد و به عنوان یك ویژگی مثبت متبلور می‌شود ( دینر، لوكاس، شیمك و هلیول[12]،2009). از نظر ماسن و كوهورنن[13] (2001) افراد می‌توانند تحت آموزش قرار بگیرند تا ظرفیت تاب آوری خود را به وسیله آموختن برخی مهارتها افزایش دهند و می‌توان عكس العمل افراد در مقابل استرس، رویدادهای ناخوشایند و دشواریها را تغییر داد، به طوری كه بتوانند بر مشكلات منفی محیطی غلبه كنند. با توجه به این كه تاب آوری به عنوان یك مفهوم دوبعدی یعنی اهمیت ناگواری و سازگاری مثبت در نظر گرفته می‌شود، تاب آوری می­تواند بر روی كیفیت زندگی و ابعاد آن تأثیرگذار باشد (لوتار[14]،2006، به نقل از میکاییلی، مختارپورحبشی، میسمی، 1391 ). در دنیای امروز ارتقای كیفیت زندگی از اهمیت زندگی ویژه ای برخوردار است كه در واقع منظور از كیفیت زندگی فاصله بین انتظارات و تجربیات افراد از آن می‌باشد (نصیری، مختاری، مشاف،2003). كیفیت زندگی یك مفهوم ذهنی و چند بعدی است كه در سال های اخیر مورد توجه محققان و دانشمندان علوم انسانی قرار­گرفته است. در­اواسط قرن بیستم، با توسعه ی اقتصادی اجتماعی فرهنگی­كشورها و پیشرفت علوم و تكنولوژی، انسانها تدریجاً از رفاه بالاتر برخوردار شدند و خواستار كیفیت زندگی بیشتر شدند. به همین دلیل كیفیت زندگی در قرن بیستم مورد توجه زیادی قرار گرفته است )ربانی خراسانی و كیاپور، 1386). كیفیت زندگی ارزیابی مثبت و منفی فرد از خصوصیات زندگی و نیز میزان رضایت كلی فرد از زندگی خود تعریف شده است­ (سینتیا، هایندز[15]،1998). ایسنك[16] (1998) معتقد است كه این مفهوم دیدگاه فرد را درباره تفاوت درك شده، بین آنچه باید باشد و آنچه هست نشان می­دهد. سه بعد مهم این مفهوم شامل نظر فرد درباره سلامت كلی خود، رضایت از ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی، اقتصادی زندگی و نیز زیرمجموعه­های این ابعاد است ­(گرانت و ریورا [17]،1998). كیفیت زندگی در حقیقت چكیده ای است از كل اهداف مراقبت های بهداشتی كه میزان تأثیر سلامتی بر زندگی فرد را ارزیابی می­كند (گوت و هنكلیف[18]،2003).

 

 

با توجه به جوان بودن جمعیت ایران، حجم وسیعی از مسائل، دشواریها و چالش­های جامعه به مسائل نوجوانان و جوانان اختصاص یافته و مسأله سلامت اجتماعی و روانی آنان، از اولویت های اصلی كشور محسوب می‌شود. در سال های اخیر شیوع رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان و جوانان در ایران به یك مسأله اجنماعی تبدیل شده است و نگرانی های عمیقی را در سطوح مختلف مدیریتی، دانشگاهی و عمومی جامعه به وجود آورده است. (محمدی، محمد، فراهانی، علیخوانی، زارعی، تهرانی و همکاران، 2006) رفتارهای پرخطر عبارتند از رفتارهایی كه اثرات نامطلوبی بر رشد همه جانبه و سلامتی افراد دارد كه می‌تواند مانع موفقیت‌ها و رشد گردد، این رفتارها می‌توانند منجر به صدمات فیزیكی شده و یا رفتارهایی كه اثرات منفی فزاینده (مانند سوءمصرف مواد) دارند را شامل گردد. رفتارهای پرخطر می­تواند با ایجاد وقفه در رشد یا ایجاد مانع برای تجربیات شاخص گروه همسالان، اثرات نامطلوبی روی افراد برجا گذارد (گازمن[19]،2007). مفهوم گسترده رفتار پرخطر، سلسله ای از رفتارها را در بر می­گیرد كه نه تنها برای فرد درگیر در این رفتار و افراد مهم زندگی وی زیان های جدی به بار می­آورد، بلكه باعث صدمه غیرعمدی به افراد بی گناه دیگر نیز می‌شود. رایج ترین رفتارهای پرخطر عبارتند از: مصرف زیاد مشروبات، سوءمصرف مواد، آمیزش جنسی ناایمن (بویر[20]،2006)، خشونت (حیدری، شوهی زاده، كبیری، فرخ شاد،1390). زنان به میزان زیادی تحت تأثیر رفتارهای پرخطر هستند. بسیاری از این رفتارها مانند سیگاركشیدن، مصرف دارو و خشونت در مردان هم وجود دارد، اما اثر آن روی زنان بیشتر است، زیرا در معرض خطر بیشتری قرار دارند و این رفتارها پیامدهای خاص را روی سلامتی و بهداشت آنان بجا می­گذارند ( ساریجینی، رایان، لی و پترسن[21]،1999). و رفتارهای پرخطری از جمله مصرف زیاد الكل، مصرف غیرقانونی دارو و رفتار جنسی ناایمن می‌تواند به میزان بالای بیماری و مرگ و میر در میان دانش­آموزان منجر شود ­(ویلسون، جورف[22]،1995) مطالعات نشان داده اند كه اغلب رفتارهای پرخطر از جمله مصرف سیگار، الكل، مواد و رفتارهای جنسی ناایمن در سنین قبل از 18 سالگی آغاز می‌شوند (مرعشیان، 1390). با عنایت به صدمات و خسارات جبران ناپذیری كه هریك از رفتارهای پرخطر به دنبال دارند و از آنجایی كه اقدامات تغییر رفتار در سطح فردی و اجتماعی طولانی مدت و پرهزینه است، به نظر می‌رسد پیشگیری بهترین رویكرد برای كاهش رفتارهای تهدیدكننده سلامت در سطح جامعه می‌باشد. امروزه یكی از مسائلی كه بیش تر به آن توجه می‌شود، انتقال از دیدگاه های خطرنگر به سمت دیدگاه های تاب آوری است، یعنی به جای تكیه بر عوامل خطر و سعی در تدارك اقدامات لازم با زیر نظر گرفتن افرادپرخطر با تكیه بر عوامل تاب آوری بتوان توان مقابله با مشكلات را در جمعیت پرخطر بالا برد (خداجوادی، آقابخشی، رفیعی، عسگری، بیان معیار و عبدی زرین، 1390) .با توجه به اهمیت قشر دانش آموزان و كیفیت زندگی آنها و شیوع رفتارهای پرخطر در میان  آنها و صدمات و خسارات جبران ناپذیر رفتارهای پرخطر و بالا بودن هزینه های زمانی و مالی اقدامات تغییر رفتار در سطح فردی و اجتماعی در این پژوهش سعی می‌شود با آموزش مولفه های تاب آوری كیفیت زندگی دانش آموزان را بهبود بخشیده و رفتارهای پرخطر را در میان این قشر كاهش دهیم.

 

 

[1]- Hanstad

 

 

[2]- Guyatt, Feeny & Patrick

 

 

[3]-Kaplan &Sadock

 

 

[4]-Gill &Feinstein

 

 

[5]-Gonzales & Field

 

 

[6]-Juan- Pablo&Stefan

 

 

[7]-Azad

 

 

[8]-connor & Davidson

 

 

 

 

1-3.اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………..7

 

 

 

 

 

 

1-4.اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….10

 

 

 

 

 

 

1-4-1. هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………….10

 

 

 

 

 

 

1-4-2.اهداف اختصاصی ……………………………………………………………………………………………………..10.

 

 

 

 

 

 

1-5.فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………..11

 

 

 

 

 

 

1-6.تعاریف نظری و عملیاتی…………………………………………………………………………………………………11

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

 

 

 

 

 

 

2-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….14

 

 

 

 

 

 

2-2.نوجوانی…………………………………………………………………………………………………………………………15

 

 

 

 

 

 

2-3.تاملی در معنا و مفهوم خود………………………………………………………………………………………………16

 

 

 

 

 

 

2-4.نظریه های مربوط  به چگونگی تشكیل خود(با تاكید بر دیدگاه كنش متقابل نمادی)………………17

 

 

 

 

 

 

2-4-1. چارلز هورتن كولی……………………………………………………………………………………………………18

 

 

 

 

 

 

2-4-2. جرج هربرت مید……………………………………………………………………………………………………..18

 

 

 

 

 

 

2-5.تعریف هویت……………………………………………………………………………………………………………….19

 

 

 

 

 

 

2-6.نظریه پردازی هویت……………………………………………………………………………………………………….20.

 

 

 

 

 

 

 

2-6-1.اریكسون……………………………………………………………………………………………………………………20

 

 

 

 

 

 

2-6-2.لوینگر……………………………………………………………………………………………………………………….22

 

 

 

 

 

 

2-6-3.گلاسر……………………………………………………………………………………………………………………….22

 

 

 

 

 

 

2-6-4.برزونسكی…………………………………………………………………………………………………………………23.

 

 

 

 

 

 

2-6-5.كگان…………………………………………………………………………………………………………………………24

 

 

 

 

 

 

2-6-6.مارسیا……………………………………………………………………………………………………………………….24

 

 

 

 

 

 

2-6-7.فروید………………………………………………………………………………………………………………………..25

 

 

 

 

 

 

2-7.فرایند شكل گیری هویت…………………………………………………………………………………………………25

 

 

 

 

 

 

2-8.مشكلات نوجوانان در هویت یابی…………………………………………………………………………………….26

 

 

 

 

 

 

2-9. پایگاه های هویت از نظر مارسیا………………………………………………………………………………………27

 

 

 

 

 

 

2-10. تفاوتهاری جنسیتی و هویت …………………………………………………………………………………………29

 

 

 

 

 

 

2-11. ویژگی های هویت………………………………………………………………………………………………………30

 

 

 

 

 

 

2-12. انواع هویت………………………………………………………………………………………………………………..31

 

 

 

 

 

 

2-12-1.هویت شخصی…………………………………………………………………………………………………………31

 

 

 

 

 

 

2-12-2.هویت فیزیكی- جسمانی…………………………………………………………………………………………..31

 

 

 

 

 

 

2-12-3.هویت مذهبی………………………………………………………………………………………………………….31

 

 

 

 

 

 

2-12-4.هویت قومی…………………………………………………………………………………………………………….31

 

 

 

 

 

 

2-12-5.هویت خانوادگی………………………………………………………………………………………………………31

 

 

 

 

 

 

2-12-6. هویت ملی……………………………………………………………………………………………………………..32

 

 

 

 

 

 

2-12-7. هویت جنسی………………………………………………………………………………………………………….32

 

 

 

 

 

 

2-12-8. هویت شغلی……………………………………………………………………………………………………………32

 

 

 

 

 

 

2-13. عوامل موثر در شكل گیری هویت………………………………………………………………………………….32

 

 

 

 

 

 

2-13-1.عوامل شناختی…………………………………………………………………………………………………………32

 

 

 

 

 

 

2-13-2. عوامل خانوادگی……………………………………………………………………………………………………..33

 

 

 

 

 

 

2-13-3. عوامل مربوط به نظام آموزشی………………………………………………………………………………….33

 

 

 

 

 

 

2-13-4. عوامل اجتماعی – فرهنگی……………………………………………………………………………………….34

 

 

 

 

 

 

2-13-5. رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی……………………………………………………………………………….34

 

 

 

 

 

 

2-14. بحران هویت………………………………………………………………………………………………………………35

 

 

 

 

 

 

2-15.پیامدهای فقدان هویت…………………………………………………………………………………………………..36

 

 

 

 

 

 

2-16.راه های ایجاد هویت سالم در نوجوانان…………………………………………………………………………..36

 

 

 

 

 

 

2-17.تعاریف شادكامی …………………………………………………………………………………………………………37

 

 

 

 

 

 

2-18.دیدگاههای نظری در مورد شادكامی………………………………………………………………………………..38

 

 

 

 

 

 

2-18-1.دیدگاه لذتی……………………………………………………………………………………………………………..38

 

 

 

 

 

 

2-18-2.دیدگاه سعادت گرا……………………………………………………………………………………………………39

 

 

 

 

 

 

2-19. نظریه های مختلف پیرامون شادکامی ……………………………………………………………………………..40

 

 

 

 

 

 

2-19-1. نظریه دنیر و همكاران………………………………………………………………………………………………40

 

 

 

 

 

 

2-19-2. نظریه آرگایل و همكاران………………………………………………………………………………………….41

 

 

 

 

 

 

2-19-3. نظریه لازاروس و فلكمن …………………………………………………………………………………………41

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-19-4. نظریه دیان و دسی ………………………………………………………………………………………………….42

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-19-5.نظریه اسنادی وانیر …………………………………………………………………………………………………..43

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-19-6. نظریه اریكسون ………………………………………………………………………………………………………43

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-19-7. نظریه مقایسه اجتماعی …………………………………………………………………………………………….44

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-19-8. نظریه میان فرهنگی لو و همكاران ……………………………………………………………………………..45

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-20. ویژگی های شادكامی و افراد شاد ………………………………………………………………………………….45

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-21. ویژگی افراد شاد …………………………………………………………………………………………………………46

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-22. تاریخچه كاربرد REBT برای كودكان و نوجوانان …………………………………………………………48

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-23. تحول رابطه درمانی با كودكان و نوجوانان در گروه …………………………………………………………50

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-24. گروه درمانی REBT با كودكان و نوجوانان ………………………………………………………………….52

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-25. ملاحظات عمومی در گروه در مانی با كودكان و نوجوانان…………………………………………………53

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-25-1. مزیت ها…………………………………………………………………………………………………………………53

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-26. برخی ویژگیهای متمایز گروه های REBT…………………………………………………………………….54

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-27. راهنمایی های عمومی برای تشكیل گروه های REBT …………………………………………………..55

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-28. مضمون اصلی گروههای REBT با كودكان و نوجوانان ………………………………………………….57

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-29. ضروریات رویكرد منطقی، هیجانی – رفتاری با كودكان و نوجوانان ………………………………….60

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-30. میراث الیس ……………………………………………………………………………………………………………….61

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-30-1. خود پذیری …………………………………………………………………………………………………………..61

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-30-2. تحمل زیاد ناكامی ………………………………………………………………………………………………….61

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-30-3. پذیرش دیگران ………………………………………………………………………………………………………62

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-31. مروری بر تحقیقات …………………………………………………………………………………………………….62

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-31-1. تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………………………………………62

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-31-2. تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………………………………………..64

 

 

 

 

 

 

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

 

 

 

 

 

 

3-1.مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………..66

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-2.طرح تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….67

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3. جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………..67

 

 

 

 

 

 

3-4. روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………..67

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-5. معیار های ورودی ……………………………………………………………………………………………………….67

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-6. معیارهای خروج …………………………………………………………………………………………………………..67

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7. ابزارهای جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………….67

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7-1پرسشنامه شادکامی آکسفورد ………………………………………………………………………………………..67

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7-1-1. اعتبار و روایی ………………………………………………………………………………………………………68

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7-1-2 روش اجرا و نمره گذاری ……………………………………………………………………………………….68

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7-1-3. تفسیر نمرات ……………………………………………………………………………………………………….69

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7-2. پرسشنامه هویت شخصی ………………………………………………………………………………………….69

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-7-2-1. اعتبار و روایی ………………………………………………………………………………………………………69

 

 

 

 

 

 

3-7-2-2. روش اجرا و نمره گذاری ………………………………………………………………………………………69

 

 

 

 

 

 

3-7-2-3. تفسیر نمرات ……………………………………………………………………………………………………….70

 

 

 

 

 

 

3-8. مراحل انجام پژوهش ……………………………………………………………………………………………………70

 

 

 

 

 

 

3-8-1. روش اجرای آزمون …………………………………………………………………………………………………..70

 

 

 

 

 

 

3-8-2. نمره گذاری  …………………………………………………………………………………………………………….70

 

 

 

 

 

 

3-9. روش اجرای پژوهش …………………………………………………………………………………………………….71

 

 

 

 

 

 

3-9-1. جلسه اول ………………………………………………………………………………………………………………..71

 

 

 

 

 

 

3-9-2.  جلسه دوم ………………………………………………………………………………………………………………71

 

 

 

 

 

 

3-9-3. جلسه سوم ……………………………………………………………………………………………………………..72

 

 

 

 

 

 

3-9-4.جلسه چهارم………………………………………………………………………………………………………………72

 

 

 

 

 

 

3-9-5. جلسه پنجم ……………………………………………………………………………………………………………..72

 

 

 

 

 

 

3-9-6. جلسه ششم………………………………………………………………………………………………………………72

 

 

 

 

 

 

3-9-7. جلسه هفتم ………………………………………………………………………………………………………………72

 

 

 

 

 

 

3-9-8. جلسه هشتم …………………………………………………………………………………………………………….73

 

 

 

 

 

 

3-9-9. جلسه نهم ………………………………………………………………………………………………………………..73

 

 

 

 

 

 

3-10.فضای فیزیکی مناسب ………………………………………………………………………………………………….73

 

 

 

 

 

 

3-11.نقش درمانگر در گروه درمانی ……………………………………………………………………………………….74

 

 

 

 

 

 

3-12.روش آماری ………………………………………………………………………………………………………………..74

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

 

 

 

 

4-1. مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….75

 

 

 

 

 

 

4-2. سن وجنس ………………………………………………………………………………………………………………….75

 

 

 

 

 

 

4-3.  هدف پژوهش …………. ………………………………………………………………………………………………..75

 

 

 

 

 

 

4-4. یافته های توصیفی ………………………………………………………………………………………………………..75

 

 

 

 

 

 

4-5. بررسی مفروضه های تحلیل کواریانس چند متغیری…………………………………………………………..78.

 

 

 

 

 

 

4-5-1 نرمال بودن چند متغیری ……………………………………………………………………………………………..78

 

 

 

 

 

 

4-5-2 همگنی واریانس…………………………………………………………………………………………………………78

 

 

 

 

 

 

4-5-4 خطی بودن………………………………………………………………………………………………………………..79

 

 

 

4-6 یافته های مربوط به فرضیه ها…………………………………………………………………………………………..81

 

 

 

 

 

فصل پنجم : نتیجه گیری ، پیشنهادات و محدودیت های تحقیق

 

 

 

 

 

 

5-1.بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………..83

 

 

 

 

 

 

5-2.محدودیت ها ……………………………………………………………………………………………………………….88

 

 

 

 

 

 

5-2-1.محدودیت ها ی خارج از کنترل محقق …………………………………………………………………………88

 

 

 

 

 

 

5-2-2. محدودیت هایی در کنترل محقق ………………………………………………………………………………..88

 

 

 

 

 

 

5-3.پیشنهادها ………………………………………………………………………………………………………………………88

 

 

 

 

 

 

منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………………………………………………90

 

 

 

 

 

 

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………..90

 

 

 

 

 

 

فهرست منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………96

 

 

 

ضمائم

 

 

پرسشنامه شادکامی آکسفورد …………………………………………………………………………………………………..99

 

 

پرسشنامه هویت شخصی احمدی …………………………………………………………………………………………103

 

 

چکیده به زبان انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………….105

 

 

عنوان به زبان انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

 

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرآموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری بر کاهش بحران هویت و افزایش شادکامی دانش آموزان نوجوان خوابگاههای شبانه روزی می­باشد.روش پژوهش: به این منظور یک خوابگاه شبانه روزی دخترانه شهرستان مشهد به صورتتصادفی ساده  انتخاب شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان نوجواندختر خوابگاهی در شهرستان مشهد  بودند .نمونه شامل40 نفراز دانش آموزان نوجوان بود، که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه کنترل (20 نفر) گمارش شدند.گروه آزمایش ، درمان عقلانی هیجانی رفتاری را به مدت نه جلسه 90 دقیقه ای دریافت کرد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. . ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه شادکامی آکسفورد وهویت شخصی احمدی می باشد. یافته های پژوهش با استفاده از آزمونکواریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و حاکی از آن است که آموزش  گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری به گونه ای معنادار به کاهش  بحران هویت وافزایش شادکامی منجر شده است.

 

 

واژه های کلیدی:آموزش گروهی به شیوه عقلانی- هیجانی- رفتاری ، شادکامی، بحران هویت.

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه.1-1

 

 

سلامت نوجوانان پیش شرط سلامت و توسعه آینده بشریت است.هویت¹محوریت سلامت نوجوانی و تحت تاثیر مجموعه عواملی است که بر سلامت نیز موثرند.تامین سلامت نوجوان در گرو تشکیل هویت[1]مطلوب است.نوجوانان به منزله آینده و فرداهایی که می توانند روشن یا تیره باشند، همین امروز نیازمند برنامه ریزی هستند. زودرنجی ،افسردگی ،اضطراب و پرخاشگری در بیشتر نوجوانان به چشم می خورد و از آنجائیکه نه خانواده ی خسته و کم حوصله و نه اولیاء مدرسه توجهی به ویژگیها و خواست نوجوانان دارند، آمار جرائم دانش آموزان دبیرستانی بسیار بالا و از بی احترامی به قوانین مدرسه تا جرائم جدی و مهمی چون دزدی و اعتیاد متغیر است(پرویزی،احمدی ونیکبخت نصرآبادی،1384)

 

 

هنگامی جامعه سالم و متعادلی خواهیم داشت که افراد بتوانند با برخورداری از سلامت روان در عرصه های اجتماعی به فعالیت بپردازند.انسان در هر نقطه از جهان با کسب آگاهی ها و مهارت های ویژه قادر خواهد بود راه برون رفتنی از تنگناهای فردی و اجتماعی خود را بیابد.از آنجا که هر اجتماعی فرهنگ،قوانین،کاستی ها و اختلالات خاص خود را دارد؛بررسی،شناخت،راه حل ها و درمان های مخصوص به خود را نیز می طلبد.دوره نوجوانی یکی از مهمترین و در عین حال خطرناک ترین مراحل زندگی است، بنابراین به جای ارائه ی اطلاعات خام درباره باید ها و نباید ها و ارزش ها و ضد ارزش ها ، مهارت برخورد با موقعیت های مختلف خصوصا موقعیت های پرخطر را باید به نوجوان آموخت.او باید مجهز به مهارت های کافی نظیر تفکر نقادانه، حل مسئله،تصمیم گیری و یا برخورد قاطعانه با دیگران باشد(غرابی،1387).

 

 

جامعه و به شكل كلی ،خانه،مدرسه،جمع دوستان هم سن و سال ،رسانه ها ،باشگاه های ورزشی و غیره به شكل خاص فضای در برگیرنده نوجوان را  تشكیل می دهند. می توان گفت كه نحوه اندیشیدن یك نوجوان ،نگرش وی به زندگی ،آمال و آرزوهای وی،ترس ها ،نگرانی ها ،هویت و بسیاری از خصوصیات او متاثر از شرایط پیرامون و مهارت هایی است كه در طی زندگی كسب كرده است.یكی از مهم ترین تكالیف هر نوجوان هویت یابی است.نوجوان با ورود به این دوره بایستی به شناخت یكپارچه و مطمئنی از جهات مختلف در مورد خود دست یابد.تا با اطمینان هر چه بیشتر به خود و امیدبه آینده ای روشن پا به دوران بزرگسالی گذاشته و سلامت روان او تامین شود(صداقتیان،1389).

 

 

شادکامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و متغیر هایی چون رضایت از زندگی، رضایت از وضع زناشویی، رضایت از کار، نبود افسرد گی و اضطراب و وجود عواطف و خلق مثبت را شامل می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن به شکل شناختی باشد، مثلا هنگامی که شخص بطور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد(تجربه ی هیجانات و خلقیات ناخوشایند وخوشایند مردم در رویارویی با زندگی خود). بنابراین، گفته می شود که اگر شخص رضایت از زندگی و اغلب خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی که به هیجاناتی مثل غمگینی و خشم دچار شود، دارای شادکامی بالا خواهد بود برعکس اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقه اندکی را تجربه کند و به هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب دچار باشد، دارای شادکامی پایینی است(دنیر و بیسواس¹ 2000 به نقل از مظفری و هادیانفر1383 )

 

 

نوجوانان خوابگاهی دختردر طول دوران تحصیل و در محیط های خوابگاهی به دلیل دور بودن از خــانواده، داشتن احساس دلتنگی و كسالت ، عقاید و باورهای ناکارامد وجود انواع تنش ها و عدموجود امكانات تفریحی و برنامه های متنوع پرورشی ، می توانند مسائل و مشکلات روحی و روانی بسیاری، مخصوصا بحران هویت و شادکامی پایین را تجربه نمایندمداخلات روانی که می توان هم درافزایش شادکامی هم در بهبود مولفه های بحران هویت²[2]از آنها استفاده کرد عبارتند از:درمانهای رفتاری ،شناختی،روانکاوی،وجودی، گشتالتی و…آموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری نوع آموزش بکار برده شده در تحقیق حاضر می باشد که در این روش ،با شناسایی افکار غلط،غیر منطقی و منفی که سبب هیجان ها ورفتارهای منفی هستند، و همچنین بوسیله تغییر دادن آنها ، می توان مشکلات  افراد گروه را کاهشداد.

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2. بیان مسئله

 

 

در چند دهه اخیر، پیشگیری از اختلال های روانی كودكان و نوجوانان در شمار اولویت های اغلب كشورها قرار گرفته است. چنین توجهی نشان می دهد كه ناتوانی كودكان و نوجوانان در مواجهه با چالش های تحولی روبه افزایش است، افزایشی كه نه تنها رنج و درد در كودكان، نوجوانان و خانواده های آنها را در پی دارد، بلكه بار سنگینی را بر جوامع تحمیل می كند( دادستان، 1388).

 

 

انتقال از نوجوانی به جوانی، یعنی زمانی كه شخص به یك فرد مستقل تبدیل می گردد، با تشكیل هویت همراه است و مهمترین موضوع مرحله آخر نوجوانی رسیدن به هویت شخصی می باشد. برای بیشتر نوجوانان تشكیل هویت احتمالاً به معنای رویارویی با یك سری كوشش ها و تكاپوهای نسبتاً كوچك است. (پوردهقان، 1383).

 

 

مطالعاتی در زمینه رشد هویت وجود دارد كه تفاوت های فردی مهمی را در رفتار و ویژگیهای فردیتی بین دانش آموزان  دبیرستانی آشكار ساخته است. این یافته ها نشان می دهند كه دانش آموزانی كه در اندازه گیری هویت نمره بالای میانگین می آورند موفق تر، قابل اعتمادتر، سازگارتر، خودكارآمدتر و از لحاظ فردیتی منسجم تر (بهداشت روانی بالاتر) از دانش آموزانی هستند كه نمره هویت آنها پایین تر از حد متوسط است(عبدی زرین،ادیب راد ویونسی، 1389)

 

 

نوجوانانی كه ارزش های پذیرفته شده توسط خود را كه مبنای رشد هویت مثبت برای آنها بوده درونی كرده اند از افرادی كه واجد هویت منفی هستند یا هنوز اتخاذ نكرده اند، از سلامت روانی بیشتری برخورد دارند. (كشاوزی ارشدی، 1388).به عقیده اریکسون¹، نوجوانان در جوامع پیچیده دچار بحران هویت می‌شوند یعنی یک دوره موقتی سر در گمی و پریشانی که قبل از به توافق رسیدن در مورد ارزشها و اهداف، آن را تجربه می‌کنند.(لورا ای برک²،2001، ترجمه سید محمدی ،1384).تشکیل هویت شخص ممکن است فرایند مستمری باشد که در تمام عمر صورت ‌گیرد(مک آدامز³2001،ترجمهسید محمدی،1386).

 

 

Erikson         ¹.

 

 

 

2. ². Laura E Berk

 

 

2. ³. McAdams

 

 

چند پژوهش روی زمان بحران هویت تمرکز کرده‌اند. اریکسون معتقد بود که بحران هویت در حدود 12 سالگی آغاز می‌شود و تقریبا در 18 سالگی به طریقی حل می‌شود. با این حال، بحران هویت در برخی افراد ممکن است تا مدتها بعد روی ندهد. در یک تحقیق، بیش از 30 درصد آزمودنی‌ها تا 24 سالگی هنوز در جستجوی هویت بودند.(آرچر¹، 1982، ترجمهسید محمدی،1386)

 

 

دخترها در زمینه هویت مرتبط با صمیمیت، مانند مسائل جنسی و اولویتهای خانواده در برابر شغل، تعقل پیشرفته‌تری از پسرها نشان می‌دهند. غیر از این مورد فرایند و زمان‌بندی شکل‌گیری هویت در هر دو جنس یکسان است.(آرچر¹ و واترمن²، 1994 ترجمه سید محمدی ،1384)

 

 

کاهش و یا حذف بحران هویت به تنهایی نمی تواند موجب کاهش مشکلات روحی روانی ای که نوجوانان خوابگاهی تجربه می کنند، گردد.اگر بتوان در کنار کاهش یا حذف بحران هویت میزان شادکامی آنان را نیز افزایش دهیم، امید بیشتری  خواهیم داشت که از مسائل و مشکلات روحی، روانی و تحصیلی نوجوانان خوابگاهی کاسته و بر انگیزه پیشرفت، رضایت از زندگی و عواطف مثبت آنان افزوده گردد. شادکامی بر نگرش و ادرکات شخصی مبتنی است و بر حالتی دلالت می کند که مطبوع و دلپذیر است واز تجربه ی هیجانهای مثبت و خشنودی از زندگی نشئت می گیرد(آرگایل³ به نقل از نصوحی 1383 ).

 

 

شادکامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و متغیر هایی چون رضایت از زندگی، رضایت از وضع زناشویی، رضایت از کار، نبود افسرد گی و اضطراب و وجود عواطف و خلق مثبت را شامل می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن به شکل شناختی باشد، مثلا هنگامی که شخص بطور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد(تجربه ی هیجانات و خلقیات ناخوشایند وخوشایند مردم در رویارویی با زندگی خود). بنابراین، گفته می شود که اگر شخص رضایت از زندگی و اغلب خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی که به هیجاناتی مثل غمگینی و خشم دچار شود، دارای شادکامی بالا خواهد بود برعکس اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقه اندکی را تجربه کند و به هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب دچار باشد، دارای شادکامی پایینی است(دنیر و بیسواس 2000 به نقل از مظفری و هادیانفر 1383 ).

 

 

¹..Archer

 

 

2.Waterman

 

 

3.Argail

 

 

به نظر می رسد نوجوانان خوابگاهی ای که از بحران هویت و شادکامی پایین رنج می برند، باور ها و عقاید ناکارآمدی را در فکر خود پرورش داده اند. بنابراین می توان با قرار دادن آنها در فرایند آموزش گروهی به شیوه هایی که به بازسازی شناختی شان کمک می کند به درمان این مسائل پرداخت.یکی از قدیمی ترین درمان های شناختی که گرایش رفتاری دارد، درمان عقلانی، هیجانی آلبرت الیس است که اکنون رفتار در( عقلانی – هیجانی) REBT)¹ نامیده می شود.

 

 

رفتار درمانی عقلانی – هیجانی سعی دارد فرایند های(فکر ناسازگارانه ی درمانجو را تغییر دهد که پاسخ های هیجانی ناسازگارانه و بنابراین رفتار به آنها وابسته هستند. تکلیف رفتار درمانی عقلانی – هیجانی این است که نظام عقیدتی و خود سنجی های فرد را بازسازی کند، مخصوصا با توجه به (باید ها) و (حتماها)ییکه اجازه نمی دهند فرد احساس ارزشمندی مثبت و زندگی رضایت بخش و خشنود کننده ای داشته باشد.( باچر²، مینکا³، هولی⁴، 2007 ،ترجمه سیدمحمدی،1388).