2

 

 

 

 

زمینه پژوهش:

 

 

2

 

 

 

 

اهداف طرح:

 

 

8

 

 

 

 

پیش فرض های پژوهش

 

 

9

 

 

 

 

سوالات پژوهش:

 

 

10

 

 

 

 

تعریف واژه های اختصاصی:

 

 

10

 

 

 

 

فصل دوم

 

 

 

دانستنی های پژوهش:

 

 

 

 

 

 

چهار چوب پنداشتی:

 

 

14

 

 

 

 

مروری بر متون تجربی

 

 

37

 

 

 

 

فصل سوم

 

 

 

روش تحقیق:

 

 

 

 

 

 

نوع پژوهش

 

 

43

 

 

 

 

جامعه پژوهش

 

 

43

 

 

 

 

محیط پژوهش

 

 

44

 

 

 

 

 

نمونه پژوهش

 

 

44

 

 

 

 

روش نمونه  گیری

 

 

45

 

 

 

 

مشخصات واحدهای مورد پژوهش

 

 

45

 

 

 

 

ابزار  مطالعه

 

 

46

 

 

 

 

اعتبار علمی_ روایی ابزار

 

 

47

 

 

 

 

اعتماد علمی(پایایی) ابزار

 

 

48

 

 

 

 

روش مطالعه

 

 

48

 

 

 

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

48

 

 

 

 

ملاحظات اخلاقی

 

 

50

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم

 

 

 

 

 

 

 

یافته های پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

52

 

 

 

 

         1.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب اطلاعات دموگرافیک

 

 

54

 

 

 

 

         2.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب میانگین سابقه خدمت پرستاران به تفکیک مراکز درمانی به ماه

 

 

55

 

 

 

 

         3.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب متوسط آگاهی  پرستاران در مورد رگ گیری از نوزادان

 

 

56

 

 

 

 

         4.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب وضعیت پاسخ گویی به سوالات سنجش آگاهی  به تفکیک  هر سوال

 

 

57

 

 

 

 

         5.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب وضعیت  آگاهی پرستاران در مورد رگ گیری از نوزاد به تفکیک مراکز درمانی

 

 

59

 

 

 

 

         6.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب وضعیت  عملکرد پرستاران در مورد رگ گیری از نوزاد به تفکیک مراکز درمانی

 

 

60

 

 

 

 

         7.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب سطح بندی وضعیت عملکرد پرستاران در مورد رگ گیری از نوزادان

 

 

61

 

 

 

 

         8.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب وضعیت عملکرد پرستاران در مورد رگ گیری از نوزاد براساس نوع شیفت و نوع رگ گیری

 

 

62

 

 

 

 

         9.            ارتباط بین تعداد پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز  حاضر در شیفت  و سابقه کاری پرستاران  با آگاهی  و عملکرد پرستاران در مورد رگ گیری از نوزادان

 

 

63

 

 

 

 

    10.            ارتباط بین آگاهی و عملکرد پرستاران در مورد رگ گیری از نوزادان

 

 

64

 

 

 

 

    11.            توزیع فراوانی پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر حسب وضعیت عملکرد پرستاران در مورد رگ گیری از نوزادان به صورت جزء به جزء

 

 

65

 

 

 

 

    12.            توزیع آگاهی و عملکرد پرستاران شاغل در بخش های نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز و وضعیت پرستاران  براساس اطلاعات دموگرافیک

 

 

66

 

 

 

 

فصل پنجم

 

 

 

 

 

 

 

بحث و بررسی یافته ها

 

 

68

 

 

 

 

اهداف كاربردی طرح

 

 

74

 

 

 

 

نتیجه گیری کلی

 

 

74

 

 

 

 

پیشنهاد برای کاربرد یافته ها

 

 

74

 

 

 

 

پیشنهادات برای پژوهش های بعدی

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

1-1. مقدمه و بیان مساله………………………………………………………………………………………………………………………..2

 

 

فصل دوم

 

 

چهار چوب پنداشتی و مروری برمتون ……………………………………………………………………………………………………8

 

 

2-1. تعریف نارسایی مزمن کلیه……………………………………………………………………………………………………………9

 

 

2-1-1. اپیدمیولوژی……………………………………………………………………………………………………………………………..11

 

 

2-1-2. تشخیص بیماری……………………………………………………………………………………………………………………….12

 

 

2-1-3. پاتوفیزیولوژی بیماری نارسایی مزمن کلیه……………………………………………………………………………..12

 

 

2-1-4. مراحل CKD و مشخص کردن جمعیت در معرض خطر…………………………………………………………13

 

 

2-1-5. بیوشیمی اورمی………………………………………………………………………………………………………………………..14

 

 

2-1-6.. تظاهرات بالینی و آزمایشگاهی نارسایی مزمن کلیه…………………………………………………………………15

 

 

2-1-7. ارزیابی و درمان مبتلایان به CKD……………………………………………………………………………………………16

 

 

2-1-7-1. تاریخچه و معاینه فیزیکی……………………………………………………………………………………………………..16

 

 

2-1-7-2. بررسی های آزمایشگاهی………………………………………………………………………………………………………16

 

 

2-1-7-3. مطالعات تصویر برداری…………………………………………………………………………………………………………17

 

 

2-1-7-4. بیوپسی کلیه………………………………………………………………………………………………………………………….17

 

 

2-1-8. اثبات تشخیص و اتیولوژیCKD ………………………………………………………………………………………………18

 

 

2-1-9. کاهش سیر پیشرفتCKD…………………………………………………………………………………………………………19

 

 

2-1-9-1. محدودیت پروتئین………………………………………………………………………………………………………………..19

 

 

2-1-9-2. کند کردن بیماری کلیه دیابتیک………………………………………………………………………………………….19

 

 

2-1-9-3. کنترل گلوکز خون………………………………………………………………………………………………………………..20

 

 

2-1-9-4. کنترل فشارخون و پروتئین اوری…………………………………………………………………………………………20

 

 

2-1-9-5. درمان سایر عوارض نارسایی کلیه (تعدیل دوز داروها)………………………………………………………..21

 

 

2-1-10. همودیالیز در درمان نارسایی کلیه………………………………………………………………………………………….21

 

 

2-1-10-1. همودیالیز…………………………………………………………………………………………………………………………….22

 

 

2-1-10-1-1. دیالیزکننده…………………………………………………………………………………………………………………….23

 

 

2-1-10-1-2. مایع دیالیز……………………………………………………………………………………………………………………..23

 

 

2-1-10-1-3. سیستم حمل خون………………………………………………………………………………………………………..23

 

 

2-1-10-1-4. دسترسی عروقی…………………………………………………………………………………………………………….23

 

 

2-1-10-2. اهداف همودیالیز…………………………………………………………………………………………………………………25

 

 

2-1-10-3. عوارض طی همو دیالیز……………………………………………………………………………………………………..25

 

 

2-1-10-3-1. هایپوتانسیون………………………………………………………………………………………………………………….25

 

 

2-1-10-3-2. درمان هایپوتانسیون……………………………………………………………………………………………………..26

 

 

2-1-10-3-3. کرامپ عضلانی……………………………………………………………………………………………………………….26

 

 

 

2-1-10-3-4. پیشگیری از کرامپ عضلانی………………………………………………………………………………………….27

 

 

2-1-10-3-5. تهوع و استفراغ……………………………………………………………………………………………………………….27

 

 

2-1-10-3-6. درمان تهوع و استفراغ……………………………………………………………………………………………………27

 

 

2-1-10-3-7. سردرد…………………………………………………………………………………………………………………………….27

 

 

2-1-10-3-8. درمان سردرد………………………………………………………………………………………………………………….27

 

 

2-1-10-3-9. پیشگیری از سردرد………………………………………………………………………………………………………..27

 

 

2-1-10-3-10. درد قفسه سینه و درد پشت……………………………………………………………………………………….28

 

 

2-1-10-3-11. درمان درد قفسه سینه و درد پشت……………………………………………………………………………28

 

 

2-1-10-3-12. خارش………………………………………………………………………………………………………………………….28

 

 

2-1-10-3-13. درمان خارش……………………………………………………………………………………………………………….28

 

 

2-1-10-3-14. تب و لرز………………………………………………………………………………………………………………………29

 

 

2-1-10-3-15. درمان تب و لرز……………………………………………………………………………………………………………29

 

 

2-1-10-3-16. عوارض تب و لرز………………………………………………………………………………………………………….29

 

 

2-1-10-3-17. سندرم عدم تعادل……………………………………………………………………………………………………….29

 

 

2-1-10-3-18. درمان سندرم عدم تعادل……………………………………………………………………………………………29

 

 

2-1-10-3-19. پیشگیری از سندرم عدم تعادل…………………………………………………………………………………..30

 

 

2-1-10-3-20. واکنش های شبه آنافیلاکسی……………………………………………………………………………………..30

 

 

2-1-10-3-21. آریتمی…………………………………………………………………………………………………………………………30

 

 

2-1-10-3-22. درمان آریتمی……………………………………………………………………………………………………………..31

 

 

2-1-10-3-23. همولیز………………………………………………………………………………………………………………………….31

 

 

2-1-10-3-24. درمان همولیز………………………………………………………………………………………………………………31

 

 

2-1-10-3-25. آمبولی هوا……………………………………………………………………………………………………………………31

 

 

2-1-10-3-26. درمان آمبولی هوا………………………………………………………………………………………………………..32

 

 

2-1-11. چشم انداز آینده………………………………………………………………………………………………………………………32

 

 

2-1-12. مشکلات بیماران همودیالیزی و تدابیر پرستاری……………………………………………………………………33

 

 

2-1-13. مراحل انطباق در بیماران ESRD…………………………………………………………………………………………..34

 

 

2-1-14. توانبخشی بیماران کلیوی……………………………………………………………………………………………………….35

 

 

2-1-14-1.تشویق بیماران……………………………………………………………………………………………………………………..37

 

 

2-1-14-2. فیزیوتراپی…………………………………………………………………………………………………………………………..39

 

 

2-1-14-2-1.ارزیابی ظرفیت عملکردی……………………………………………………………………………………………….41

 

 

2-1-14-2-2. ورزش……………………………………………………………………………………………………………………………..43

 

 

2-1-14-2-3.  روشهای ورزشی در بیماران همودیالیز………………………………………………………………………44

 

 

2-1-14-2-3-1. ورزشهای اینترادیالتیک با شدت کم…………………………………………………………………………44

 

 

2-1-14-2-3-2. ورزشهای انعطاف پذیرو تقویتی………………………………………………………………………………..45

 

 

2-1-14-2-3-3. ورزشهای مقاومتی ……………………………………………………………………………………………………45

 

 

2-1-14-2-4. برنامه ورزشی………………………………………………………………………………………………………………….46

 

 

2-1-14-2-5. تاثیر برنامه های آموزش ورزش در بیماران CKD………………………………………………………..47

 

 

2-1-14-2-6. علل عدم مشارکت بیماران در برنامه ورزش………………………………………………………………….48

 

 

2-1-14-2-7.  بررسی سلامتی مرتبط با آمادگی جسمانی و تناسب اندام………………………………………….50

 

 

2-1-14-3. آموزش و توانمند سازی بیماران CKD………………………………………………………………………………52

 

 

2-1-14-3-1. تئوری مراقبت از خود اورم…………………………………………………………………………………………….52

 

 

2-1-14-3-2. نقش پرستاران در آموزش و توانمند سازی بیماران همودیالیزی…………………………………54

 

 

2-1-14-4. روان درمانی………………………………………………………………………………………………………………………..57

 

 

2-2 . مروری برمتون……………………………………………………………………………………………………………………………….61

 

 

فصل سوم………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

 

 

3-1. اهداف……………………………………………………………………………………………………………………………………………..73

 

 

3-1-1. هدف کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………..73

 

 

3-1-2. اهداف جزیی………………………………………………………………………………………………………………………………73

 

 

3-1-3. فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..74

 

 

3-1-4. پیش فرضها………………………………………………………………………………………………………………………………..74

 

 

3-1-5. تعریف نظری  واژه ها…………………………………………………………………………………………………………………75

 

 

3-1-6. تعریف عملی واژه ها…………………………………………………………………………………………………………………..76

 

 

3-1-7. نوع مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………………………78

 

 

3-1-8. جامعه مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………..78

 

 

3-1-9. نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………78

 

 

3-1-10.حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………………………………….78

 

 

3-1-11. معیارهای ورود بیماران……………………………………………………………………………………………………………78

 

 

3-1-12. معیارهای خروج………………………………………………………………………………………………………………………79

 

 

3-1-13. روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

 

3-1-14. ابزارهای گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………………………79

 

 

3-1-14-1. پرسشنامه کیفیت زندگی……………………………………………………………………………………………………80

 

 

3-1-14-2. پرسشنامه شاخص امید هرث……………………………………………………………………………………………..80

 

 

3-1-14-3. پرسشنامه افسردگی بک…………………………………………………………………………………………………….81

 

 

3-1-15. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………………………..84

 

 

3-1-16. محدودیتها………………………………………………………………………………………………………………………………84

 

 

3-1-17. ملاحظات اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………….85

 

 

فصل چهارم……………………………………………………………………………………………………………………………………………86

 

 

4-1. یافته ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..87

 

 

فصل پنجم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..115

 

 

5-1. بحث و بررسی یافته ها………………………………………………………………………………………………………………..116

 

 

5-2. نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………128

 

 

5-3. کاربرد در پرستاری………………………………………………………………………………………………………………………129

 

 

5-4. پیشنهادات برای پژوهش های بعدی…………………………………………………………………………………………..130

 

 

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………..131

 

 

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..158

 

 

ضمیمه الف (پرسشنامه کیفیت زندگی فرانس و پاورس)……………………………………………………………………159

 

 

ضمیمه ب (پرسشنامه شاخص امید هرث)………………………………………………………………………………………….168

 

 

ضمیمه ج ( پرسشنامه افسردگی بک)………………………………………………………………………………………………….170

 

 

ضمیمه د (پرسشنامه مشخصات فردی)……………………………………………………………………………………………….175

 

 

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………176

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

جدول4-1: توزیع فراوانی ویژگی های جمعیت شناختی  و طول مدت همودیالیز بیماران مورد مطالعه……………………..88

 

 

جدول4- 2: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمرات کیفیت زندگی ، میزان امید و افسر دگی قبل و بعد از مداخله…..90

 

 

جدول4- 3: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمرات ابعاد مختلف کیفیت زندگی قبل و بعد ازمداخله………………………..91

 

 

جدول4- 4: ماتریس  همبستگی ارتباط بین کیفیت زندگی با میزان امید و افسردگی در بیماران تحت همو دیالیز….92

 

 

جدول4- 5: جدول توافقی توزیع فراوانی وضعیت کیفیت زندگی بیماران تحت همودیالیز به تفکیک سن بیماران…….92

 

 

جدول4- 6:جدول توافقی توزیع فراوانی وضعیت کیفیت زندگی بیماران تحت همودیالیز به تفکیک جنس……………………93

 

 

جدول4- 7:جدول توافقی توزیع فراوانی وضعیت کیفیت زندگی بیماران تحت همودیالیز به تفکیک وضعیت تاهل……93

 

 

جدول4- 8: جدول توافقی توزیع فراوانی وضعیت کیفیت زندگی بیماران تحت همودیالیز به تفکیک تحصیلات……….94

 

 

جدول 4-9: جدول توافقی توزیع فراوانی وضعیت کیفیت زندگی بیماران تحت همودیالیز به تفکیک اشتغال…………….95

 

 

جدول4- 10: جدول توافقی توزیع فراوانی کیفیت زندگی بیماران تحت همودیالیز به تفکیک مدت زمان همودیالیز. 95

 

 

جدول 4-11: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمرات کیفیت زندگی به تفکیک ویژگی های فردی و مدت زمان همودیالیز…..96

 

 

جدول4- 12: مقایسه میانگین و انحراف معیار شاخص میزان امید به تفکیک ویژگی های فردی و مدت زمان همودیالیز.. ……98

 

 

جدول 4-13:مقایسه میانگین نمره شاخص امید قبل از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک جنس………99

 

 

جدول 4-14: مقایسه میانگین نمره شاخص امید بعد از انجام بازتوانی دربیماران مورد مطالعه به تفکیک جنس……….99

 

 

جدول 4-15: مقایسه نمرات شاخص امید در بیماران زن و مرد قبل و بعد از انجام بازتوانی…………………………………….100

 

 

جدول 4-16: مقایسه میانگین نمره شاخص امید قبل از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک سن……..100

 

 

جدول4-17: مقایسه میانگین نمره شاخص امید بعد از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک سن………..101

 

 

جدول 4-18: مقایسه نمرات شاخص امید در بیماران گروههای سنی مختلف قبل و بعد از انجام بازتوانی……………….101

 

 

جدول 4-19: مقایسه میانگین نمره شاخص امید قبل از انجام بازتوانی به تفکیک وضعیت تاهل……………………………..102

 

 

جدول 4-20: مقایسه میانگین نمره شاخص امید بعد از انجام بازتوانی به تفکیک وضعیت تاهل………………………………102

 

 

جدول 4-21: مقایسه نمرات شاخص امید در بیماران مجرد و متاهل قبل و بعد از انجام بازتوانی…………………………….103

 

 

جدول 4-22: مقایسه میانگین نمره شاخص امید قبل از انجام بازتوانی به تفکیک میزان تحصیلات………………………..103

 

 

جدول 4-23: مقایسه میانگین نمره شاخص امید بعد از انجام بازتوانی به تفکیک میزان تحصیلات………………………….104

 

 

جدول 4-24: مقایسه میانگین نمرات شاخص امید دربیماران با سطح تحصیلات قبل و بعد  از انجام بازتوانی ……….104

 

 

جدول 4-25: مقایسه میانگین نمره شاخص امید قبل از انجام بازتوانی به تفکیک وضعیت اشتغال………………………..105

 

 

جدول 4-26: مقایسه میانگین نمره شاخص امید بعد از انجام بازتوانی به تفکیک وضعیت اشتغال…………………………105

 

 

جدول 4-27: مقایسه میانگین نمرات شاخص امید در بیماران شاغل و بیکار قبل و بعد  از انجام بازتوانی ……………..106

 

 

جدول4- 28: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمرات افسردگی به تفکیک خصوصیات فردی و مدت زمان همودیالیز…………. 107

 

 

جدول 4-29:مقایسه میانگین نمره افسردگی قبل از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک جنس…………108

 

 

جدول 4-30: مقایسه میانگین نمره افسردگی بعد از انجام بازتوانی دربیماران مورد مطالعه به تفکیک جنس………….108

 

 

جدول 4-31: مقایسه نمرات افسردگی در بیماران زن و مرد قبل و بعد از انجام بازتوانی………………………………………….109

 

 

جدول 4-32: مقایسه میانگین نمره افسردگی قبل از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک سن…………..109

 

 

جدول4-33: مقایسه میانگین نمره افسردگی بعد از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک سن……………..110

 

 

جدول 4-34: مقایسه نمرات افسردگی در بیماران گروههای سنی مختلف قبل و بعد از انجام بازتوانی…………………..110

 

 

جدول 4-35: مقایسه میانگین نمره افسردگی قبل از انجام بازتوانی  در بیماران مورد مطالعه به تفکیک تاهل………..111

 

 

جدول 4-36: مقایسه میانگین نمره افسردگی بعد از انجام بازتوانی در بیماران مورد مطالعه به تفکیک تاهل………….111

 

 

جدول 4-37: مقایسه نمرات افسردگی در بیماران مجرد و متاهل قبل و بعد از انجام بازتوانی………………………………….112

 

 

جدول 4-38: مقایسه میانگین نمره افسردگی قبل از انجام بازتوانی به تفکیک میزان تحصیلات……………………………..112

 

 

جدول 4-39: مقایسه میانگین نمره افسردگی بعد از انجام بازتوانی به تفکیک میزان تحصیلات……………………………….113

 

 

جدول 4-40: مقایسه میانگین نمره افسردگی قبل از انجام بازتوانی به تفکیک وضعیت اشتغال……………………………….113

 

 

 

 

4

 

 

 

 

3-1- اهداف تحقیق:

 

 

8

 

 

 

 

1-3-1- هدف اصلی:

 

 

8

 

 

 

 

2-3-1- اهداف فرعی:

 

 

8

 

 

 

 

4-1- اهمیت و ضرورت تحقیق:

 

 

8

 

 

 

 

5-1- فرضیات تحقیق:

 

 

9

 

 

 

 

1-5-1- فرضیه اصلی تحقیق:

 

 

9

 

 

 

 

2-5-1- فرضیات فرعی:

 

 

9

 

 

 

 

6-1- سوالات تحقیق:

 

 

9

 

 

 

 

1-6-1- سوال اصلی تحقیق:

 

 

9

 

 

 

 

2-6-1- سوالات فرعی:

 

 

9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

            فصل دوم

 

 

        ادبیات و پیشینه تحقیق

 

 

 

 

 

 

1-2- مقدمه:

 

 

 

12

 

 

 

 

2-2- تعریف تحریم اقتصادی و انواع آن

 

 

17

 

 

 

 

3-2- تاریخچه تحریم های اقتصادی در دنیا:

 

 

18

 

 

 

 

4-2- تحریم علیه ایران بعد از انقلاب اسلامی:

 

 

19

 

 

 

 

 1-4-2- تحریم های اعمال شده توسط آمریکا بر ایران

 

 

19

 

 

 

 

 2-4-2- تحریم های سازمان ملل:

 

 

21

 

 

 

 

5-2- اثرات اقتصادی تحریم سازمان ملل:

 

 

22

 

 

 

 

1-5-2- اثر بر بخش های اقتصادی:

 

 

22

 

 

 

 

1-1-5-2-  اثر بر بخش صنعت:

 

 

22

 

 

 

 

2-1-5-2- اثر بر بخش کشاورزی:

 

 

24

 

 

 

 

3-1-5-2- اثر بر بخش سیستم مالی:

 

 

24

 

 

 

 

4-1-5-2- اثر بر بخش خدمات:

 

 

25

 

 

 

 

 5-1-5-2- بخش بازرگانی:

 

 

25

 

 

 

 

2-5-2-اثربر متغییرهای کلان اقتصادی

 

 

26

 

 

 

 

1-2-5-2- تورم:

 

 

26

 

 

 

 

2-2-5-2- بیکاری:

 

 

27

 

 

 

 

3-2-5-2- سرمایه گذاری:

 

 

27

 

 

 

 

4-2-5-2- رشد اقتصادی:

 

 

28

 

 

 

 

5-2-5-2- حجم تجاری و تراز بازرگانی

 

 

28

 

 

 

 

6-2-5-2- نر خ ارز و ذخایر ارزی

 

 

28

 

 

 

 

3-5-2- اثرات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت:

 

 

29

 

 

 

 

1-3-5-2- اثرات کوتاه مدت:

 

 

29

 

 

 

 

2-3-5-2- اثرات میان مدت:

 

 

29

 

 

 

 

3-3-5-2- اثرات بلند مدت:

 

 

29

 

 

 

 

6-2- اثرات تحریم در ایران

 

 

30

 

 

 

 

1-6-2-آثار تحریم بر هدفمندی یارانه‌ها

 

 

30

 

 

 

 

2-6-2- شاید تحریم‌ها به داد تولید برسند

 

 

30

 

 

 

 

3-6-2- 30 کشتی، بلاتکلیف روی آب

 

 

31

 

 

 

 

4-6-2- تحریم‌ها بی‌اثر است

 

 

31

 

 

 

 

5-6-2- تورم و نرخ رشد پایین، نتیجه تحریم

 

 

32

 

 

 

 

6-6-2-  تاثیر تحریم‌ها، هم روانی هم واقعی

 

 

32

 

 

 

 

7-6-2- تحریم های بین المللی ؛ ناقض حق توسعه

 

 

33

 

 

 

 

7-2- تحریم از نگاهی دیگر

 

 

35

 

 

 

 

8-2- راههای مقابله با  تحریم های  اخیر سازمان ملل:

 

 

46

 

 

 

 

9-2- موفقیت، شکست و هزینه کل آثار تحریم بر ایران

 

 

48

 

 

 

 

10-2- بررسی آثار تحریم اقتصادی علیه ایران

 

 

52

 

 

 

 

1-10-2- بررسی تأثیرات تحریم اقتصادی بر بخش انرژی

 

 

52

 

 

 

 

2-10-2- بررسی اثرهای تحریم در بخش تجارت کالا

 

 

57

 

 

 

 

3-10-2- بررسی تاثیرات تحریم اقتصادی بر نظام بانکی ایران

 

 

62

 

 

 

 

11-2- مبانی نظری و پیشینه

 

 

64

 

 

 

 

فصل سوم

 

 

 

روش تحقیق

 

 

 

 

 

 

1-3- روش تحقیق:

 

 

69

 

 

 

 

2-3- جامعه آماری و نمونه آماری

 

 

69

 

 

 

 

3-3- ابزار اندازه گیری و جمع‌آوری اطلاعات

 

 

71

 

 

 

 

4-3- تهیه مقیاس لیکرت

 

 

72

 

 

 

 

5-3- روایی یا اعتبار پرسشنامه (Validity)

 

 

73

 

 

 

 

6-3- پایائی یا اعتماد پرسشنامه (Reliability)

 

 

73

 

 

 

 

7-3- روش های آماری مورد استفاده

 

 

74

 

 

 

 

1-7-3- آمار استنباطی و آمار توصیفی

 

 

74

 

 

 

 

8-2- آزمون آماری و تخمین آماری

 

 

75

 

 

 

 

9-3- جدول زمان‏ بندی (Time Table)

 

 

76

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم

 

 

نتیجه گیری و پیشنهادات

 

 

 

 

 

 

1-4- نتیجه گیری:

 

 

78

 

 

 

 

2-4- پیشنهادات:

 

 

85

 

 

 

 

منابع و مآخذ

 

 

89

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

2- بیان مسأله

 

 

4

 

 

 

 

3- اهمیت و ضرورت پژوهش

 

 

9

 

 

 

 

1-4- اهداف پژوهش

 

 

11

 

 

 

 

1-5- فرضیه های پژوهش

 

 

12

 

 

 

 

1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی

 

 

13

 

 

 

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

 

 

18

 

 

 

 

پیش درآمد فصل دوم

 

 

19

 

 

 

 

2-1- نمایش خلاق

 

 

19

 

 

 

 

2-1-1- نمایش

 

 

19

 

 

 

 

2-1-3- اهداف نمایش خلاق

 

 

22

 

 

 

 

2-1-4- آموزه های نمایش خلاق

 

 

23

 

 

 

 

2-1-5- اصول نمایش خلاق

 

 

24

 

 

 

 

2-1-6- مبانی نظری نمایش خلاق

 

 

27

 

 

 

 

2-1-7- انواع بازی

 

 

28

 

 

 

 

2-1-8- بازی و تئاتر  _

 

 

43

 

 

 

 

2-2-1- تعریف تفكر انتقادی

 

 

44

 

 

 

 

2-2-2- ماهیت تفكر انتقادی

 

 

45

 

 

 

 

2-2-3- اهمیت برخورداری از تفكر انتقادی

 

 

46

 

 

 

 

2-2-4- چگونگی و نحوه تعامل هنر و تفكرانتقادی برای كودكان

 

 

47

 

 

 

 

2-2-5- هنر به عنوان محتوا و كنش در فكرپروری كودكان

 

 

54

 

 

 

 

2-3- پیشرفت درسی

 

 

55

 

 

 

 

2-3-1- نظریه های برنامه درسی  برای پیشرفت درسی

 

 

56

 

 

 

 

2-3-2- عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی

 

 

59

 

 

 

 

2-43- پیشینه پژوهش

 

 

65

 

 

 

 

2-5- جمع بندی فصل دوم

 

 

69

 

 

 

 

2-6- مدل مفهومی پژوهش

 

 

71

 

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

 

75

 

 

 

 

پیش درآمد فصل سوم_________________________________

 

 

76

 

 

 

 

3-1- روش پژوهش

 

 

76

 

 

 

 

3-2- طرح پژوهش

 

 

76

 

 

 

 

3-4- متغیر های مورد مطالعه

 

 

78

 

 

 

 

3-5- ابزار پژوهش

 

 

79

 

 

 

 

روایی و پایایی ابزار پژوهش

 

 

80

 

 

 

 

3-7- جامعه آماری

 

 

81

 

 

 

 

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

 

81

 

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

82

 

 

 

 

پیش در آمد فصل چهارم

 

 

83

 

 

 

 

4-1- آمار   _

 

 

83

 

 

 

 

جمع بندی

 

 

106

 

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

 

108

 

 

 

 

پیش درآمد فصل پنجم

 

 

109

 

 

 

 

5-1- خلاصه پژوهش

 

 

109

 

 

 

 

5-2- بحث و تفسیر نتایج

 

 

111

 

 

 

 

5-3- نتیجه گیری

 

 

117

 

 

 

 

5-4- محدودیت های پژوهش

 

 

119

 

 

 

 

5-5- پیشنهادات  _

 

 

119

 

 

 

 

منابع   __

 

 

122

 

 

 

 

پیوست

 

 

132

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده:

 

 

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش به شیوه‌ی نمایش خلاق بر پیشرفت درسی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه سوم ابتدایی انجام گرفت. روش پژوهش شبه  تجربی با طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه آزمایش و گواه بود. برای دستیابی به این هدف، نخست یک نمونه 40 نفری به شیوه نمونه‌گیری در دسترس از میان دانش‌آموزان دختر پایه سوم ناحیه یك شهرستان کرمانشاه انتخاب شد. این افراد در پیش‌آزمون که شامل آزمون استاندارد تفکر انتقادی واتسون و گلیزر و آزمون معلم ساخته پیشرفت درسی بود که پایایی آن در اجرای مقدماتی و اصلی به ترتیب 74% و87% به دست آمده است، شرکت کردند.در مرحله بعد، این عده به دو گروه 20 نفری تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه و با روش آموزش به شیوه نمایش خلاق، و گروه کنترل به شیوه معمول مدارس (سخنرانی) به فراگیری درس تعلیمات اجتماعی پرداختند. در پایان آموزش هر دو گروه در پس‌آزمون شرکت کردند. هم‌چنین به منظور تحلیل داده‌ها از روش آمار استنباطی – آزمون نرمال بودن کلموگروف و آزمون ناپارامتری من ویتنی uاستفاده شده است و نیز پردازش‌های آماری لازم بر روی نمره‌ها با استفاده از برنامه نرم‌افزاری spss (نسخه 18 ) انجام گردید نتایج بدست آمده در همه موارد نشان داد که آموزش به شیوه نمایش خلاق بر افزایش مهارت‌های تفکر انتقادی شامل استنباط،  شناسایی مفروضات، مؤلفه استنتاج، مؤلفه تعبیر و تفسیر، ارزشیابی و پیشرفت درسی دانش‌آموزان پایه سوم ابتدایی تأثیر دارد.  تفکر انتقادی و پیشرفت درسی کودکان را مورد تأیید قرار داد.

 

 

کلیدواژه‌ها: نمایش خلاق، استنباط،  شناسایی مفروضات، مؤلفه استنتاج، مؤلفه تعبیر و تفسیر، ارزشیابی و پیشرفت درسی.

 

 

مقدمه

 

 

امروزه شیوۀ تعلیم و تربیت از رویکرد سنتی و حافظه‌محور به سمت رویکرد تعلیم و تربیت تأملی و تفکرمحور جهت‌گیری کرده است. جان دیویی ماهیت تفكر انتقادی را «قضاوت معلق» یا «تردید سالم» تعریف می‌كند. او تفكر انتقادی را شامل بررسی فعال، پایدار و دقیق هر عقیده یا دانش می‌داند ( لطف‌آبادی، 1384: 45). «سازمان روان‌شناسی آمریكا» در زمینة ماهیت تفكر انتقادی بیان داشته است: «ما تفكر انتقادی را این گونه درك می‌كنیم كه باید قضاوت خودساخته و هدف‌مندی باشد كه به تفسیر، تحلیل، ارزیابی و استنباط منجر شود.» (هاشمیان، 1380: 142).  بنابراین، آموزش تفكر انتقادی شامل ایجاد عمدی جو جدیدی است تا شاگردان بتوانند فرایندهای فكری خود را تعویض یا اصلاح كنند، یا آن را دوباره بسازند. در این میان « وساطت هنر در آموزش تفکر انتقادی به کودکان» موضوعی است که، با در نظر گرفتن برخی مبانی نظری تفکر انتقادی، ضرورت خود را تبیین می‌کند.

 

 

هم‌زمان با طرح موضوع یادشده دو سؤال مطرح می‌شود: نخست چگونگی وساطت هنر (نمایش خلاق)، راهکارها و پیشنهادات احتمالی؛ دوم وضعیت کنونی و میزان واسطه‌گری هنر در برنامۀ آموزش تفکر انتقادی به کودکان. این پژوهش ضمن اشاره به موارد مطرح شده، تبیین ضرورت مسئله را بیشتر مدنظر قرار می‌دهد؛ زیرا نگارنده معتقد است ، به رغم بهره مندی از روش‌ها و محتوای اقدامات هنری، «ضرورت» وساطت هنر را، که به استفادۀ آگاهانه‌تری از این واسطه منجر می‌شود، به اندازۀ کافی کندوکاو نکرده است. هم‌چنین ممکن است در روند بیان این ضرورت این تلقی ایجاد شود که مطلب در پی آن است تا بگوید «هنر» زاییدۀ تفکر و مبنای خردورزی، پایۀ استدلال، خلاقانه‌ترین و برترین انتقادهاست.

 

 

یكی از راه‌های اساسی آموزش موفق تفكر انتقادی آن است كه به طور هم‌زمان به شیوه‌ای تدریجی تفكر شاگردان زیر سؤال قرار گیرد و از آن‌ها در ایجاد شیوه‌های جدید حمایت شود. در مراحل ابتدایی آموزش تفكر انتقادی به شاگردان، معلم مجرب از درگیری بیش از حد دانش‌آموزان با موارد پیچیده اجتناب می‌ورزد. در عوض توجه خود را به آموزش قالب‌های بنیادی رشتة مربوط، مانند واژه‌ها، مفاهیم، مشكلات و روش‌ها معطوف می‌دارد و به تهیة راه‌های كلی برای سازمان‌دهی دانش مربوط و پرسش در آن زمینه می‌پردازد.

 

 

بسیاری از معلمان، ایجاد مدل‌های تجسمی را برای درك فرایندهای فكری خود بسیار مفیدتر از تمرین‌های نوشتاری و شفاهی می‌دانند. این طرز تفكر، كاملاً مطابق با نظریة پیاژه است كه در آن یادگیری پیش از آن كه به حالت مطلق درآید، به صورت تجربة واقعی شروع می‌شود (حبیبی‌پور، 1385: 68). فراگیری تفكر انتقادی، شامل توسعة فرایندهای فكری از طریق سیر كردن در ماورای نگرش‌ها و تصورات خودمحور و تجربة حسی بی‌واسطه است. توانایی‌های تصمیم‌گیری برای دست زدن تجربیات جدید و تجسم امكانات فراتر از تجربیات آنی شخص، از عناصر مهم تفكر انتقادی به حساب می‌آیند. شاگردانی قادر به تفكر انتقادی خواهند بود كه بتوانند تصور و برداشت خود را از واقعیت دست كم به طور موقت كنار بگذارند و به واقعیت‌های جایگزین دیگر بیندیشند. این همان انتقال از تجربة عینی به درك یا فهم امور انتزاعی است.

 

 

از سویی دیگر، نمایش خلاق ترکیبی از تئاتر و تعلیم و تربیت است. توانایی‌های بلاقوۀ انسان را به فعل درمی‎آورد و تفکر در آن شهودی و هم منطقی است. در آزمایشگاه نمایش خلاق آدم‎ها بحران‎ها را می‎آزمایند، نگرش‌ها و توانایی‌های خود را محک می‌زنند، زندگی را در محیطی امن تمرین می‎کنند و به طور فی‎البداهه به آن عکس‏العمل نشان می‎دهند. از آن جا که در این نوع نمایش فشار اجرا در کار نیست، بچه‌ها در مراحل رشد از آن تجربه می‎آموزند و بزرگ‎سالان برای مشکلات خود راه‏حل پیدا می‏کنند.

 

 

بر خلاف سایر درس‏ها، درس نمایش خلاق امتحان و رتبه‏بندی ندارد. به همه فرصت ابراز وجود می‏دهد. درست و غلط در آن مطرح نیست. فعالیتی جاری، نمادین و برانگیزاننده است که در زمان حال روی می‎دهد و بداهه‌سازی در این نوع نمایش اهمیت خاصی دارد (ریچ، 1384: 30). که این ویژگی‌های نمایش خلاق می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد تفکر انتقادی و موجب پیشرفت درسی دانش‌آموزان در کلاس را فراهم گرداند. بنابراین پژوهش حاضر به بررسی نقش آموزش به شیوه‌ی نمایش خلاق در درس اجتماعی بر پیشرفت درسی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه سوم ابتدایی می‌پردازد.

 

 

1

 

 

 

 

اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

11

 

 

 

 

فرضیات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

12

 

 

 

 

تعریف واژه‌های کلیدی …………………………………………………………………………………………………………………

 

 

12

 

 

 

 

پیش‌فرض‌های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

14

 

 

 

 

فصل دوم: دانستنی‌هایی پیرامون پژوهش ……………………………………………………………………………….

 

 

 

 

 

 

 

چارچوب نظری ……………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

16

 

 

 

 

مروری بر مطالعات ………………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

35

 

 

 

 

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

طرح پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

52

 

 

 

 

جامعه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

52

 

 

 

 

محیط پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

52

 

 

 

 

حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

52

 

 

 

 

روش نمونه گیری و روش کلی اجرای طرح ………………………………………………………………………………………

 

 

53

 

 

 

 

 

معیارهای ورود و خروج …………………………………………………………………………………………………………………

 

 

54

 

 

 

 

متغیرها و نحوه کنترل آنها ………………………………………………………………………………………………………………

 

 

54

 

 

 

 

ابزار گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

56

 

 

 

 

روایی و پایایی ابزار ……………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

57

 

 

 

 

روش اجرای طرح …………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

58

 

 

 

 

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………………………………………………………………………………………………………

 

 

66

 

 

 

 

ملاحظات اخلاقی …………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

67

 

 

 

 

محدودیت‌های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

67

 

 

 

 

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

توصیف واحدهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………..

 

 

68

 

 

 

 

یافته‌های اصلی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

83

 

 

 

 

یافته‌های جانبی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

93

 

 

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

 

 

 

 

 

 

 

بحث و بررسی یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..

 

 

102

 

 

 

 

نتیجه‌گیری نهایی ………………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

119

 

 

 

 

پیشنهادات جهت بکارگیری یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………

 

 

120

 

 

 

 

پیشنهاداتی برای پژوهش‌های بعدی …………………………………………………………………………………………………..

 

 

120

 

 

 

 

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

121

 

 

 

 

پیوست‌ها

 

 

 

 

 

 

 

پیوست1: فرم انتخاب واحد پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

پیوست 2: پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک

 

 

 

 

 

 

 

پیوست3: پرسشنامه استرس تحصیلی گادزلا

 

 

 

 

 

 

 

پیوست 4: محتوای آموزشی مهارتهای هوش هیجانی

 

 

 

 

 

 

 

پیوست 5: فرم رضایت آگاهانه شرکت در مطالعه

 

 

 

 

 

 

 

پیوست 6: کدهای اخلاقی

 

 

 

 

 

 

 

چکیده انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

صفحه عنوان به انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
جدول1-4 : نتایج آزمون‌های آماری برای بررسی برخورداری متغییرهای کمی تحقیق از توزیع طبیعی	69
جدول2-4 :میانگین سن دانش‌آموزان مورد مطالعه در دو گروه آزمون و کنترل	71
جدول 3-4: مقایسه میانگین تعداد فرزندان خانواده در دو گروه آزمون و کنترل	72
جدول 4-4: مقایسه میانگین تعداد اعضای خانواده دانش آموزان در دو گروه آزمون و کنترل	73
جدول5-4: مقایسه میانگین رتبه تولد دانش آموزان در دو گروه آزمون و کنترل	73
جدول6-4: مقایسه میانگین آخرین معدل تحصیلی در دو گروه آزمون و کنترل	78
جدول7-4: مقایسه میانگین نمرات بعد استرس ناشی از ناکامی در دو گروه آزمون و کنترل	78
جدول8-4: مقایسه میانگین نمرات بعد استرس ناشی از تعارضات در دو گروه آزمون و کنترل	79
جدول9-4 : مقایسه میانگین نمرات بعد فشارهای تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	79
جدول10-4: مقایسه میانگین نمرات بعد استرس ناشی از تغییرات در گروه آزمون و کنترل	80
جدول11-4: مقایسه میانگین نمرات استرس خود تحمیلی در گروه آزمون و کنترل	80
جدول12-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش فیزیولوژیک به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	81
جدول13-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش هیجانی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	81
جدول14-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش رفتاری به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	81
جدول15-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش شناختی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	82
جدول16-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش به استرس در گروه آزمون و کنترل	82
جدول17-4 : مقایسه میانگین نمرات استرس تحصیلی کل در گروه آزمون و کنترل	83
جدول18-4: مقایسه میانگین نمره استرس ناشی از ناکامی قبل و بعد مداخله در گروه آزمون و کنترل	84
جدول 19-4: مقایسه میانگین نمرات استرس ناشی از تعارضات قبل و بعد از مداخله در گروه آزمون و کنترل	85
جدول20-4: مقایسه میانگین نمرات استرس ناشی از فشارها در گروه آزمون و کنترل قبل و بعد مداخله	86
جدول21-4: مقایسه میانگین نمرات استرس ناشی از تغییرات در گروه آزمونو کنترل قبل و بعد مداخله	87
جدول 22-4: مقایسه میانگین نمرات استرس خودتحمیلی در گروه آزمون و کنترل قبل و بعد مداخله	88
جدول23-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش فیزیولوژیک به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	89
جدول24-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش هیجانی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	90
جدول 25-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش رفتاری به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	91
جدول26-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش شناختی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	92
جدول 27-4: مقایسه میانگین نمرات استرس تحصیلی کل در در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	93
جدول28-4:  مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک کیفیت ارتباط در گروه دریافت‌کننده مداخله	94
جدول 29-4: مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک سطح تحصیلات پدر در گروه آزمون	95
جدول30-4: مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک سطح تحصیلات مادر در  گروه آزمون	96
جدول31-4: مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک شغل مادر در دانش‌آموزان گروه آزمون	96

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان       نمودار 1-2: چارچوب پنداشتی	صفحه
نمودار1-4: درصد دانش‌آموزان شرکت کننده در دو گروه برحسب پایه تحصیلی	34
نمودار 2-4: توزیع فراوانی سطح تحصیلات پدران در دو گروه مورد مطالعه	72
نمودار3-4: درصد نوع اشتغال پدران در دو گروه مورد مطالعه	74
نمودار4-4: توزیع فراوانی سطح تحصیلات مادران در دو گروه مداخله و کنترل	74
نمودار 5-4: درصد نوع اشتغال مادران در دو گروه مداخله و کنترل	75
نمودار6-4: توزیع فراوانی کیفیت ارتباط با والدین در دو گروه مداخله و کنترل	76
نمودار7-4: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین آخرین معدل تحصیلی و تغییرات استرس ناشی از تعارضات	99
نمودار 8-4: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین آخرین معدل تحصیلی و تغییرات استرس تحصیلی کل	99
نمودار9-4: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین کیفیت ارتباط دانش‌آموز با والدین  و تغییرات استرس تحصیلی کل	100

 

بیان مسأله :

 

 

در قرن حاضر “استرس” یکی از مهم‌ترین زمینه‌های پژوهش در علوم مختلف به شمار می‌آید و اهمیت رویدادهای استرس‌زا در بروز مشکلات متعدد فردی و اجتماعی بر کمتر کسی پوشیده است (1). سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد که اختلالات مرتبط استرس در سال 2020 بعنوان دومین علت شایع ناتوانی در میان ملت‌ها تبدیل شود (2). استرس بخش انکارناپذیر زندگی روزانه است که می‌تواند بهداشت جسم و روان را متاثرکند(1) و شاید عمومی‌ترین مساله زندگی روزمره انسان باشد، بطوری که گروهی از صاحب نظران آن را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده‌اند. دوران ما، عصر استرس و فشارهای عصبی است، دوره‌ای که در آن انسان بیش از هر زمان دیگری در معرض عوامل ایجاد‌کننده استرس قرار گرفته و مسائل و مشکلات بیشماری از هر طرف او را احاطه کرده است (3). نقش استرس‌های روانی – اجتماعی، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل پیدایش و شکل گیری بیماری‌های مختلف جسمانی، روانی و مرگ و میر افراد مطرح بوده‌ است(4).

 

 

در بسیاری از پژوهش‌ها، مواردی از قبیل زخم معده، دیابت، آسم، اختلالات پوستی، بی خوابی، سندرم روده تحریک پذیر، اضطراب، بیماری‌های کرونر قلبی، میگرن، سردردهای عصبی، تبخال عفونی و ویروسی، عفونت‌های اداری، تومور، فراموشی، هراس، افزایش کلسترول خون، تندخویی و پرخاشگری و ریزش مو را از جمله بیماری‌های ناشی از استرس تلقی شده اند(4 و 5). همچنین ارتباط بین استرس و انواع آسیب‌های اجتماعی به ویژه مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر در پژوهش‌های متعدد مورد تائید قرار گرفته است. نکته مهم آن است که استرس‌ها نه تنها در شروع و عود بیماری، بلکه در امر درمان این اختلالات نیز تاثیر بسزایی دارند (6). بر پایه برآورد پزشکان، 75 درصد از شکایات پزشکی، استرس می باشد(1). طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت در سال 2002 میلادی، حدود 1500 میلیون نفر در جهان، دچار یکی از اختلالات عصبی، روانی و روانی- اجتماعی‌اند ، که حدود نیمی از آنها را اختلالات خفیف روانی ، همچون افسردگی و اضطراب ، شامل می‌شود و نزدیک به 20 درصد از کل مراجعان به مراکز بهداشتی عمومی در جهان را تشکیل می‌دهند (1و3).

 

 

علی‌رغم وجود فشارهای روانی در تمام مراحل زندگی ، برخی از مراحل، از جمله نوجوانی بدلیل رویارویی با تغییرات همه جانبه با فشار بیشتری همراه است. دوران بلوغ در بیشتر نوجوانان همراه با فشار و استرس می‏باشد. این فشارها باعث بروز هیجان‏ها، مشکلات عاطفی و گاهی روانی برای آنها می‏شود. نوجوان در مسیر رشد خود با مسائل متفاوتی روبه‌رو شده و سعی در کسب مهارت برای مقابله با رویدادهای زندگی را دارد (7).

 

 

 

 

 

 

 

 

برخی مطالعات در آمریکا نشان داده‌اند که بیش از یک سوم (35 %) نوجوانان استرس دارند(8). انجمن روانشناسی آمریکا در سال 2000 میزان شیوع اختلالات اضطرابی در سنین نوجوانی و جوانی را از 2 تا 27 درصد گزارش کرده است و اعلام می‌دارد که حدود 35 درصد کودکان آمریکا مشکلات سلامتی مرتبط با استرس را تجربه می‌کنند (9) .

 

 

همچنین اطلاعات آماری در برخی مطالعات نشان می‌دهد که تقریبا 25 درصد از نوجوانان حداقل یک مورد از موارد استرس‌زای زندگی را در این دوره حساس و مهم زندگی خود تجربه خواهند کرد(10). اغلب نوجوانان هنگامی که با موقعیت خطرناک، دشوار یا دردناک روبرو می شوند و امکاناتی برای مقابله ندارند، استرس زیادی را تجربه می‌کنند. استرس بر برخی از نوجوانان فشار بیش از حد تحمیل می‌کند. وقتی این اتفاق می‌افتد، عدم مدیریت استرس می‌تواند منجر به اضطراب، گوشه‌گیری، پرخاشگری، بیماری جسمی و مهارت‌های مقابله ای نادرست، مثل سوءمصرف موادگردد (12).  نقش تجارب استرس‌زا در تکامل نوجوان به روشی که آنها بکار می‌برند تا با استرس و مشکلات سازگار شوند، بستگی دارد. پاسخ‌های سازگارانه به استرس ممکن است برخی تجارب استرس‌زا و میزان اختلالات گذرای ناشی از آن را کاهش دهد. در حالی که سایر الگوهای سازگاری ممکن است باعث افزایش میزان استرس و پیامدهای وخیم و طولانی مدت شوند (13).

 

 

عواملی وجود دارند كه در تكوین شخصیت كودكان و نوجوانان مؤثر می‌باشند از جمله «خانواده ، مدرسه ، اجتماع ، دوستان» و اگر این عوامل نتوانند هر كدام وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهند، می‌توانند مهمترین عامل مؤثر در فشار روانی نوجوانان محسوب شوند)14). پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مسایل خانوادگی و تحصیلی از عمده‌ترین علل نگرانی و استرس روانی در کودکان و نوجوانان می‌باشد. نوجوانان و کودکان سن مدرسه، بیان می‌کنند که عوامل استرس‌زای زیادی را در زندگی روزانه‌شان تجربه می‌کنند. بطوری که یک سوم دانش‌آموزان استرسی بیش از متوسط را تجربه می‌‌کنند. موسسات آموزشی شرایط متفاوتی نسبت به سایر موسسات غیر آموزشی دارند و لذا نوع، علل، میزان استرس و همچنین پیامد ناشی از آن، متفاوت می‌باشد(11).

 

 

تکالیف درسی، فشار همسالان، امتحان دادن، گرفتن نمرات ضعیف، زورگویی در مدرسه، امتحانات نهایی و فشار والدین و ایزوله اجتماعی دیر رسیدن به سر کلاس، تنبیه یا سرزنش آموزگار، شکست در امتحانات و عقب ماندن از همکلاسی‌ها از اموری هستند که در مدرسه موجب فشار روانی در دانش آموزان می‌گردند. فشار روانی مرتبط با مدرسه ممکن است در اثر مشکلات روابط بین‌فردی مانند تضاد و درگیری با دوستان و سایر دانش‌آموزان، معلمان و یا بدلیل فشار تکالیف مدرسه و ترس

 

 

 

 

 

از  شکست و عدم دستیابی با اهداف تحصیلی باشد.انتقال از دوره راهنمائی به دبیرستان نیز ممکن است یک تجربه استرس‌زا برای بسیاری از دانش‌آموزان باشد. بیگرت، ساگرزو واندن‌گورگزارش کردند که دانش‌آموزانی که در طول مدت انتقال از راهنمائی به دبیرستان نشانه‌های استرس را نشان داده‌اند، تاکید داشته‌اند که احساس عدم اعتماد و ناراحتی آنها بدلیل عوامل استرس‌زایی مانند برنامه درسی فشرده، ساعات طولانی، سیستم نمره‌دهی پیچیده و کیفیت تکالیف درسی بوده است (15،16و17) .

 

 

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت یکی از منابع ایجاد فشار روانی و انتظارات از نوجوان، مدرسه و شرایط تحصیلی می‌باشد که می‌تواند منبع بزرگی از استرس که به عنوان استرس تحصیلی[1] شناخته شده است، لحاظ گردد. تعاریف متعددی درباره استرس مطرح شده است که در یکی از آنها کینگ و همکاران استرس را به عنوان هیجانی منفی که به تردید درباره مقابله مربوط است، تعریف کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این تعریف با استرس در حوزه تحصیلی ارتباط نزدیکی داشته باشد ، چرا که از دانش‌آموزان به طور فزاینده‌ای انتظار می‌رود با حجم بالایی از تکالیف مواجه شوند و این مسئله می‌تواند زمینه تردید درباره ” خود ” را فراهم کند. استرس تحصیلی به احساس نیاز فزاینده به دانش و به طور همزمان، ادراک فرد مبنی بر نداشتن زمان کافی برای دستیابی به آن دانش اشاره می‌کند (18و 12).

 

 

عملکرد مناسب در مدرسه از پرفشارترین و دشوارترین جنبه زندگی جوانان و نوجوانان است. این دوران در زمینه تحصیل سرنوشت‌ساز است. نوجوانانی که می‌خواهند به جائی برسند، عزمشان را جزم می‌کنند و درس و مدرسه را مرکز و مدار تلاش خود قرار می‌دهند. به‌این‌ترتیب در این زمینه نیز نوجوانان با تنش‌های فروانی روبه‌رو هستند (19). مهارت‌های پیشرفته تحصیلی در مدرسه کسب می‌شوند و مدرسه به دانش‌آموزان بیشترین اطلاعات شغلی و دانشگاهی داده می‌شود (5).

 

 

مطالعه ملی چین در سال 2008 نشان داد که 7/66 درصد نوجوانان دبیرستانی مدرسه را به عنوان بزرگترین منبع استرس خود معرفی می‌نمایند. همچنین مطالعه دیگر در ویتنام در سال 2009 نشان داد که میزان فشار ناشی از فعالیت‌های تحصیلی در میان نوجوانان 40 تا 60 درصدگزارش شده است (20).طبق نتایج پژوهشی در تهران ،72 درصد از کودکان و نوجوانان 16- 7 ساله، استرس‌هایی را مطرح کردند که با تکالیف و فعالیت‌های مدرسه مرتبط بوده‌اند (16).

 

 

نوجوانان زمان زیادی را در مدرسه می‌گذرانند که این مکان می‌تواند چالش‌های اجتماعی و تحصیلی برای آنان بوجود آورد. اسپاراتور، استارک، گریس و استاملیوس در مطالعات خود گزارش کردند، زمانی که از نوجوانان خواسته شد

 

 

 

 

 

ناراحت‌کننده‌ترین اتفاقات زندگی خود را طی یک ماه گذشته لیست کنند، اتفاقات مدرسه همیشه در میان سه مشکل رایج ذکر می‌شد(17). اثرات و عوارض استرس تحصیلی در مطالعات متعدد داخلی و خارجی مکرر مورد بررسی قرار گرفته است. استرس تحصیلی به عنوان یک استرس مزمن شناخته می‌شود که بدنبال نیازهای تحصیلی دانش‌آموز ایجاد می گردد و با نتایج منفی سلامتی مانند افسردگی و بیماری‌های جسمانی همراه است (12). همچنین در مطالعات اخیر در میان نوجوانان، استرس مرتبط به مدرسه با افزایش نشانه‌های روان تنی ارتباط داشته است (17). نتایج پژوهشی در اصفهان، نشان داد که مشکلات و عوامل استرس‌زا در زندگی تحصیلی باعث افت تحصیلی و گاهی بیماری می‌شود (21). نتایج سایر مطالعات نیز نشان داده‌اندکه، استرس مربوط به فعالیت‌های تحصیلی با نتایج منفی مختلفی از قبیل بهزیستی پائین و عملکرد تحصیلی ضعیف، عدم دستیابی به اهداف تحصیلی و کاهش حافظه همراه می‌گردد (3و12). بروفی و مک‌کاستین در تحقیقی که بر روی دانش‌آموزان انجام دادند و در مصاحبه‌هایی که با معلمان دانش‌آموزان در مورد انواع رفتارهای مشکل‌آفرین انجام دادند، دریافتند که دشواری‌های رفتاری متعددی که ناشی از عوامل استرس‌زای مدرسه است در دانش‌آموزان مدرسه به چشم می‌خورد که می‌تواند اثرات منفی بر رشد شخصیت آنها داشته باشد. پوگاس زنیاوسکا، متیس و الیسون، چانگ و همکاران، بتوزا و اولدفیلد در بررسی‌های خود به رابطه مثبت و معنادار بین عوامل استرس‌زای مدرسه واختلالات روان – تنی دست یافتند (14).

 

 

در این میان زنان استرس تحصیلی و عوامل استرس‌زایی مانند ، ناکامی ، فشار و استرس‌خود تحمیل شده، فشار روانی بیشتری را تجربه می‌کنند و نمره کلی استرس تحصیلی در دانشجویان دختر از پسران بالاتر و علاوه بر این عملکرد تحصیلی پسران نمرات بالاتری نسبت به دختران دارد. نتایج پژوهش شکری و همکاران نیز مبین این مطلب می‌باشد که دختران استرس تحصیلی بیشتری را نسبت به پسران تجربه می‌کنند(1). عملکرد دختران در مقطع ابتدایی به خوبی عملکرد پسران است و حتی شاید بهتر از آنها باشد. عملکرد بهتر دختران در راهنمائی ادامه می‌یابد ولی عملکرد پسرها در دبیرستان تا حد زیادی بهبود می‌یابد و شکاف پسران و دختران بسرعت پر می‌شود (4).

 

 

برخی از نظریه‌پردازان خاطر نشان ساخته‌اند که دختران و پسران نوجوان با تجارب متفاوتی از استرس روبه رو می‌شوند دلیلی که به روشنی این تفاوت‌ها را منعکس می‌سازد، زمان جهش رشد است. بطور متوسط دختران زودتر از پسران با این پدیده روبه رومی‌شوند و این خود نشان دهنده سطوح بالاتری از استرس در میان دختران نوجوان است (3). عوامل متعددی بر استرس و نحوه پاسخ‌دهی به حوادث استرس‌زای زندگی وجود دارد.

 

 

 

 

 

 

• استرس و سن: میزان استرس در سنین ابتدائی و بدو ورود به دوره نوجوانی بیشتر می‌باشد. در ابتدای دوره نوجوانی بدلیل بروز تغییرات سریع شناختی، فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و روانی استرس بیشتری مشاهده می‌گردد(21).

 

 

• استرس و جنس: جامعه رفتارهای متفاوتی نسبت به هم را از پسران و دختران انتظار دارند. از دختران انتظار می‌رود مطیع و سربه‌زیر باشند، به خوبی رفتار کنند. در حالی که از پسران انتظار می‌رود پرخاشگر و مستقل باشند. تمامی این انتظارات باعث ایجاد فشار روانی بر نوجوان می‌گردد. با این وجود نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که دختران استرس بیشتری را تجربه می‌کنند (13).

 

 

• استرس و وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده: وضعیت شغلی والدین، میزان درامد و طبقه اجتماعی نیز بر میزان استرس در نوجوانان موثر است. این عوامل میزان دستیابی به اهداف وضعیت تحصیلی نوجوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. میزان بهره‌مندی از خدمات و مزایای اجتماعی نیز باعث افزایش میزان فشار روانی در نوجوان می‌گردد که بر وضعیت سلامت وی موثر است (21).

 

 

• استرس و ارتباطات خانوادگی: کیفیت ارتباط با اعضای خانواده نشان‌دهنده ثبات هیجانی و عاطفی است و شبکه حمایتی فرد را نشان می‌دهد. بنابراین هرچه شبکه حمایتی و روابط خانوادگی مستحکم‌تر باشد، استرس کمتری توسط فرد تجربه خواهد شد (21 و 13).

 

 

• استرس و فرایندهای روانشناختی: نوجوانان با شماری از مشکلات روانشناختی و عاطفی مانند بحران هویت، اعتماد به نفس ناکافی و انواع انتظاراتی نقشی مواجه می‌شوند. در این مرحله فرد نه به عنوان بزرگسال و نه به عنوان کودک شناخته می‌‌شود. این مسئله باعث تضاد عاطفی در نوجوان می‌شود و تنش فراوانی برای وی ایجاد می‌کند ( 21 و 13).

 

 

استرس و عملکرد تحصیلی: محیط مدرسه بخشی اعظمی از زندگی نوجوان را تشکیل می‌دهند که در آن نوجوان با مسائل متعددی از جمله، ترس از مدرسه رفتن، فرار از مدرسه، ترک تحصیل و عملکرد ناموفق در مدرسه مواجه می‌شوند. فشار تحصیلی خصوصا در دو سال آخر دبیرستان بیشتر می‌شود که این مسئله می‌تواند میزان استرس تجربه شده را افزایش دهد .