2-2- تاریخچه مایعات یونی                                               7
2-3- خواص مایعات یونی                                                    9
2-4- کاربردهای مایعات یونی                                  11
2-4-1- استفاده از مایعات یونی جهت ترسیب الکتروشیمیایی فلزات و نیمه رساناها              11
2-4-2- استفاده از مایعات یونی در کروماتوگرافی                                          12
2-4-3- استفاده از مایعات یونی در پیل­های سوختی با غشای پلیمری                     12
2-5- الكترود های اصلاح شده شیمیایی                                  13
2-5-1- الکترود­های اصلاح شده با فیلم­های پلیمری                                 13
2-5-2- الکترودهای اصلاح شده با پلیمرهای قالب مولکولی               15
2-5-3- الکترودهای اصلاح شده با نانوذرات                             16
2-5-4- الکترودهای اصلاح شده با آنزیم­ها                                   17
2-6- الکتروکاتالیز در سطح الکترودهای اصلاح شده       18
2-7- كاربرد اصلاح­گر در بافت خمیركربن                                  20
 فصل سوم: بخش تجربی                                      23
3-1- مواد شیمیایی                                                       24
3-2- تجهیزات                                                                  25
3-3- الکترودهای مورد استفاده                               25
3-4- روش ساخت الکترودکار                                    26
فصل چهارم: تهیه الکترودهای خمیر کربن اصلاح شده با مایع یونی فاقد و واجد نیکل و بررسی رفتار الکتروشیمیایی
آنها                 27
4-1- کلیات             28
4-2- مطالعه پاسخ الکتروشیمیایی الکترودهای T-CPE و IL/CPE به روش ولتامتری چرخه­ای            28
4-3- مطالعه امپدانس الکتروشیمیایی الکترودهای خمیر کربن ساده و خمیر کربن اصلاح شده با مایع یونی      30
4-4- تهیه الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی واجد نیکل (Ni/IL/CPE)     31
4-5- بررسی اثر سرعت روبش پتانسیل بر رفتار Ni/IL/CPE              34
4–6- پاسخ الکتروشیمیایی  Ni/IL/CPEبه روش کرونوآمپرومتری با پله پتانسیل دو گانه           37
4–7- نتیجه گیری              39
فصل پنجم: استفاده از الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی واجد نیکل(II) برای الکتروکاتالیز
 فرآیند اکسایش متانول                 40
5-1- کلیات             41
5-2- بررسی فرآیند اکسایش متانول در سطح الکترود­ خمیر کربن          41
5-3- بررسی فرآیند اکسایش متانول در سطح الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی فاقد و واجد Ni(II)      42
5-4- تاثیر افزایش غلظت متانول بر فرآیند الکتروکاتالیز اکسایش متانول         47
5-5- بررسی فرآیند الکتروکاتالیز اکسایش متانول در سطح الکترود خمیرکربن اصلاح شده به روش کرونوآمپرومتری
 با پلۀ پتانسیل دوگانه                        49
5-6- محاسبۀ ضریب نفوذ متانول و ثابت سرعت واکنش شیمیایی کاتالیزی بین متانول و محل های فعال نیکل           51
5-7- پایداری الکترود اصلاح شده                 53
5-8- نتیجه گیری           53
فصل ششم: استفاده از الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی واجد نیکل(II) برای الکتروکاتالیز فرآیند
 اکسایش فرمالدهید               55
6-1- کلیات      56
6-2- بررسی فرآیند اکسایش فرمالدهید در سطح الکترود خمیرکربن ساده و الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی        57
6-3- بررسی الکتروکاتالیز اکسایش فرمالدهید در سطح الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی واجد Ni(II) به
 روش ولتامتری چرخه­ای                 58
6-4- اثر سرعت روبش پتانسیل بر فرآیند الکتروکاتالیز اکسایش فرمالدهید         60
6-5- بررسی فرآیند الکتروکاتالیز اکسایش فرمالدهید در سطح الکترود خمیرکربن اصلاح شده با مایع یونی واجد نیکل
 به روش کرونوآمپرومتری با پلۀ پتانسیل دوگانه              62
6-6- محاسبۀ ثابت سرعت واکنش شیمیایی کاتالیزی بین فرمالدهید با محل های فعال نیکل  64
6-7- نتیجه گیری         65
نتیجه گیری کلی              66

 

پیشنهادات            69
منابع         70
چکیده انگلیسی             76
مقدمه
   اصلاح سطح الکترودها به منظور فراهم کردن برخی کنترل­ها بر روی نحوه­ی برهمکنش الکترود با محیط اطرافش یکی از فعالترین زمینه­های تحقیقاتی مورد علاقه در الکتروشیمی در طی سی سال اخیر بوده است. در حالی که کارآیی یک الکترود به مواردی از قبیل جنس الکترود، محلولی که الکترود در آن قرار دارد و پتانسیل اعمالی به الکترود، محدود می­شود، امروزه قابلیت الکترودهای اصلاح شده مسیر قدرتمندی جهت بهبود کارآیی آنها فراهم کرده است. برای الکتروشیمی تجزیه­ای این موضوع بسیار مهم بوده که اصلاح سطوح الکترودها مسیرهایی جهت افزایش گزینش پذیری، مقاومت در برابر زنگ زدگی، تغلیظ گونه­ها، بهبود خواص الکتروکاتالیزی و محدودیت دسترسی گونه­های مزاحم به سطح الکترود در یک نمونه پیچیده، مانند یک مایع بیولوژیکی را فراهم کرده­اند[2،1]. همچنین نقش مهمی جهت تحقیق در زمینه تبدیل و ذخیره انرژی، محافظت از خوردگی، الکترونیک مولکولی[1] ، ابزارهای الکتروکرومیک[2] و تحقیقات بنیادی در زمینه پدیده­های مؤثر بر فرآیندهای الکتروشیمیایی داشته است [3].

 

2-2-3- کارکرد محله‏های شهری.. 31

 

 

2-3- مبانی و مفاهیم پایداری، توسعه پایدار و محله پایدار 32

 

 

2-3-1- پایداری.. 32

 

 

2-3-2- توسعه. 33

 

 

2-3-3- توسعه پایدار 33

 

 

2-4- توسعه پایدار شهری.. 35

 

 

2-5- ناپایداری توسعه شهری.. 36

 

 

2-6- بنیادهای شهر پایدار 36

 

 

2-7- مفاهیم و دیدگاههای اساسی در توسعه محله‏ای.. 37

 

 

2-8- محله پایدار 40

 

 

2-9- پیدایش دیدگاه توسعه محلهای پایدار 40

 

 

2-10- نمونه‏هایی از رویکردهای مرتبط با محله پایدار 41

 

 

2-10-1- طراحی محله سنتی.. 41

 

 

2-10-2- توسعه محلی مبتنی بر حمل و نقل عمومی.. 41

 

 

2-10-3- محلات سرزنده 42

 

 

2-10-4- ایده محدوده امن.. 42

 

 

2-10-5- ایده رشد هوشمند. 43

 

 

2-10-6- توسعه محله‏ای پایدار 43

 

 

2-10-7- ابعاد و معیارهای پایداری محله. 44

 

 

2-11- وظایف شهرداری در زمینه توسعه پایدار محله‏ای.. 51

 

 

2-12- اسکان غیررسمی.. 54

 

 

2-12-1- ویژگی‏های اساسی سکونتگاههای غیر رسمی.. 57

 

 

2-13- نقد مفهوم حاشیه نشینی.. 63

 

 

2-15- پایداری محله‏ای.. 65

 

 

2-16- ابعاد شهر پایدار 65

 

 

2-17- شاخص های توسعه پایدار 68

 

 

2-18- شاخص های پایداری در جهان.. 73

 

 

2-18-1- انگلیس…. 73

 

 

2-18-2- چین.. 73

 

 

2-18-3- آمریکا 74

 

 

فصل سوم: روش شناسی و محدوده مورد مطالعه. 80

 

 

3-1- مقدمه. 81

 

 

3-2- روش تحقیق.. 81

 

 

3-3- جامعه آماری.. 83

 

 

3-4- گروه نمونه و روش نمونه گیری.. 83

 

 

 

3-5- ابزار گردآوری اطلاعات و روایی و پایایی آن.. 85

 

 

3-5-1- ابزار گردآوری اطلاعات… 85

 

 

3-5-2- روایی و پایایی پرسشنامه. 86

 

 

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده‏ها 87

 

 

3-7- فرایند انجام تحقیق.. 88

 

 

3-8- محدوده مورد مطالعه (محله جعفرآباد) 90

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش…. 97

 

 

4-1- مقدمه. 98

 

 

4-2-آمارهای توصیفی.. 98

 

 

4-3-1-8- بررسی شاخص‏های توسعه پایدار محلی در محله جعفرآباد. 130

 

 

– امنیت و ایمنی.. 132

 

 

– تنوع و سرزندگی.. 132

 

 

– هویت و خوانایی.. 134

 

 

– پویایی و سازگاری.. 134

 

 

– احساس تعلق.. 135

 

 

– دسترسی.. 136

 

 

4-3-1-1-تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد. 140

 

 

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها، نتایج پژوهش و پیشنهادها 143

 

 

5-1- مقدمه. 144

 

 

5-2- بررسی و تفسیر یافته‏های پژوهش و آزمون فرضیات… 144

 

 

5-3- نتیجه‏گیری.. 146

 

 

5-4- پیشنهادها 144

 

 

منابع: 156

 

 

پیوست… 160

 

 

چکیده

 

 

راه رسیدن به پایداری شهری از توسعه محله‏ای می‏گذرد. محله به عنوان کوچک­ترین و مهم­ترین واحد شهری، از نخستین اولویت­ها بوده و محله پایدار می­تواند زیربنای مناسبی را برای توسعه پایدار شهری فراهم نماید. ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است. محلات فقیرنشین و اسکان غیررسمی در شهرها با توسعه پایدار شهری در تناقض قرار دارد. هدف این پژوهش بررسی توسعه پایدار شهری و محله‏ای در محله جعفرآباد شهر کرمانشاه می‏باشد. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از نوع کاربردی بوده و به­ صورت پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفته شده است. جامعه آماری شامل کلیه ساکنین محله جعفرآباد که براساس سرشماری 1390، برابر 37423 نفر است، حجم نمونه براساس فرمول کوکران 268 نفر بدست آمده است. همچنین روش نمونه­گیری به صورت روش تصادفی ساده می‏باشد. توسعه پایدار محله جعفرآباد در شاخص سرزندگی (96/1)، دسترسی(74/2)، جذابیت و تمایز(12/2)، راحتی، آسایش و آرامش(11/2)، آلودگی صوتی و بصری(04/3)، تنوع و خوانایی(32/2)، ایمنی و امنیت(17/2)، احساس تعلق(56/2)، پویایی و سازگاری(14/2)، هویت و خوانایی(89/2)، تراکم و معیارهای قابل تحمل محله(01/2) و مشارکت (28/3) بوده است که در بیشتر شاخص ها از حد متوسط و استاندارد پایین تر بوده است. نتایج تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد بیانگر آن است که تمام شاخص‏های پایداری کالبدی با میانگین آزمون t تک نمونه ای (79/2)، پایداری اجتماعی (53/2)، پایداری اقتصادی (93/1) و پایداری زیست محیطی (35/2) در محله جعفرآباد پایین‏تر از حد متوسط و استاندارد قرار دارد. عمده ترین متغیرهای مستقل تأثیرگذار بر توسعه پایدار محله به ترتیب اولویت، عبارتند از پایداری کالبدی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی می‏باشد. بنابراین با توجه به بررسی این شاخص‏ها و مقدار پایین بودن آنها از حد استاندارد محله جعفرآباد دچار ناپایداری است.

 

 

2-2-4- حمله مغول و فتح قلاع اسماعیلیه …………………………………………………………………………………….23

 

 

2-2-5-دوران اختفاء مجدد اسماعیلیان…………………………………………………………………………………………..24

 

 

2-2-6-دوران احیای انجدان………………………………………………………………………………………………………………26

 

 

2-2-7-امامان اسماعیلی که در ایران حکومت کردند………………………………………………………………………..28

 

 

2-2-8-حکومت امامان اسماعیلی در مرکز ایران………………………………………………………………………………..28

 

 

2-2-8-1-حکومت و شورش آقاخان محلاتی(آقاخان اول) در کرمان………………………………………………..31

 

 

2-2-8-2-مسئله بازگشت آقاخان به ایران…………………………………………………………………………………………34

 

 

2-2-8-3-اسماعیلیان ایران پس از رفتن آقاخان اول به هند……………………………………………………………36

 

 

2-2-9-آقاخان دوم (آقاعلی شاه)……………………………………………………………………………………………………….37

 

 

2-2-10-بررسی مقایسه ای ائمه اسماعیلیان قاسم شاهی و محمدشاهی………………………………………………… 38

 

 

 

 

 

 فصل سوم: اسماعیلیان ایران از آغاز مشروطه تا پایان پهلوی اول1285-1320ش/1906-1942م

 

 

3-1-آقاخان سوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

 

 

3-1-1-شخصیت سیاسی آقاخان سوم…………………………………………………………………………………………………………41

 

 

3-1-2-آقاخان سوم و رابطه او با انگلیس……………………………………………………………………………………………………..42

 

 

3-1-3-آقاخان سوم و رابطه او با ایران………………………………………………………………………………………………………….43

 

 

3-1-4-آقاخان ها و لذائذ دنیوی…………………………………………………………………………………………………………………….44

 

 

3-1-5-قانون1905م آقاخان سوم……………………………………………………………………………………………………………………45

 

 

3-1-6-سیاست تجددگرایی آقاخان سوم در ایران………………………………………………………………………………………….47

 

 

3-2- وضعیت رهبری اسماعیلیان ایران…………………………………………………………………………………………………………….48

 

 

3-3-جماعت خانه………………………………………………………………………………………………………………………………………………50

 

 

3-4-مدارس اسماعیلیان…………………………………………………………………………………………………………………………………….51

 

 

3-5- آئین ها و مراسم  اسماعیلیان…………………………………………………………………………………………………………………..54

 

 

3-6- روابط اسماعیلیان………………………………………………………………………………………………………………………………………57

 

 

3-6-1- رابطه اسماعیلیان ایران با یکدیگر………………………………………………………………………………………………………..59

 

 

3-6-2-رابطه اسماعیلیان ایران با اثنی عشری های ایران………………………………………………………………………………. 60

 

 

3-6-3-رابطه اسماعیلیان ایران با اسماعیلیان خارج از ایران…………………………………………………………………………..61

 

 

3-7-اسماعیلیان و احکام دینی…………………………………………………………………………………………………………………………61

 

 

 

 

 

 فصل چهارم :وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از ابتدای دوران پهلوی دوم تا آغاز انقلاب اسلامی ایران 1320-1357 ش/ 1942-1979م

 

 

4-1-آقاخان سوم و رابطه او با پهلوی دوم……………………………………………………………………………………………………64

 

 

4-2-سال های پایانی امامت آقاخان سوم و نزاع برسر جانشینی او……………………………………………………………..64

 

 

4-3-آقاخان چهارم ………………………………………………………………………………………………………………………………………67

 

 

4-3-1-آقاخان چهارم و رابطه او با دولت پهلوی…………………………………………………………………………………………68

 

 

4-3-2-شبکه توسعه آقاخان………………………………………………………………………………………………………………………..70

 

 

 

4-4-وضعیت رهبری اسماعیلیان ایران…………………………………………………………………………………………………………71

 

 

4-4-1-دو کمیته در ایران جهت رسیدگی به امور اسماعیلیان …………………………………………………………………..72

 

 

4-4-2-آموزش مذهبی اسماعیلیان……………………………………………………………………………………………………………….73

 

 

4-5- فرقه های فرعی اسماعیلیان ایران در دوره معاصر………………………………………………………………………………74

 

 

4-5-1-مرادمیرزائی………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

 

 

4-5-2-طرفداران تیمسار شاه خلیلی……………………………………………………………………………………………………………74

 

 

4-6- جشن ها و اعیاد اسماعیلیان………………………………………………………………………………………………………………..77

 

 

4-6-1-اعیاد اسلامی……………………………………………………………………………………………………………………………………..77

 

 

4-6-2-اعیادشیعیان……………………………………………………………………………………………………………………………………..77

 

 

4-6-3- اعیاد اسماعیلیان……………………………………………………………………………………………………………………………..78

 

 

4-7-شهرها و روستاهای محل سکونت اسماعیلیان در ایران………………………………………………………………………..78

 

 

4-7-1-اسماعیلیان شهرها و روستاهای مرکزی ایران………………………………………………………………………………….78

 

 

4-7-2-اسماعیلیان جنوب ایران………………………………………………………………………………………………………………….. 80

 

 

4-7-3- اسماعیلیان استان خراسان………………………………………………………………………………………………………………84

 

 

4-8 نتیجه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

 

 

………………………………………………………………………………………………………

 

 

4

 

 

 

 

 

 

 

1-2- اهمیت موضوع تحقیق    ………………………………………

 

 

…………………………………………….

 

 

5

 

 

 

 

 

 

 

1-3- اهداف‌ تحقیق     ……………………………………..

 

 

…………………………………………………………..

 

 

6

 

 

 

 

 

 

 

1-4- پرسش های اصلی    ……………………………..

 

 

…………………………………………………………..

 

 

7

 

 

 

 

 

 

 

1-5- فرضیه های اصلی    …………………………..

 

 

…………………………………………………………..

 

 

7

 

 

 

 

 

 

 

1-6- پیشینه تحقیق    …………………………………….

 

 

………………………………………………………….

 

 

7

 

 

 

 

 

 

 

1-7- قلمرو تحقیق

 

 

………………………………………………………………………………………………..

 

 

9

 

 

 

 

 

 

 

1-8- مراحل انجام کار و روش تحقیق

 

 

………………………………………………………………..

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

 

   1-8-1- روش تحقیق   ……………………………..

 

 

…………………………………………………….

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

   1-8-2- جامعه آماری    ……………………………

 

 

…………………………………………………

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

   1-8-3- روش نمونه‌گیری   …………………………..

 

 

………………………………………………….

 

 

10

 

 

 

 

 

 

 

   1-8-4- شیوه گردآوری اطلاعات  ……………………………………………………….

 

 

……………

 

 

11

 

 

 

 

 

 

 

   1-8-5- ابزارهای گردآوری اطلاعات  …    ………………………………………….

 

 

 

1-8-6- شیوه‌های تجزیه و تحلیل یافته‌ها  ………………………………………….

 

………………..11

 

 

 

………………..12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       1-8-6-1 روایی (اعتبار) ابزار سنجش   ……………………………………..

 

 

……………………..

 

 

12

 

 

 

 

 

 

 

       1-8-6-2- پایایی ابزارسنجش………………………..

 

 

…………………………………………….

 

 

12

 

 

 

 

 

 

 

1-9- محدودیت‌های پژوهش………………………………………

 

 

…………………………………………….

 

 

13

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم: چارچوب نظری پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

…………………………………………………………………………………………………………………..

 

 

15

 

 

 

 

 

 

 

2-1- مفاهیم، اصطلاحات و انواع گردشگری……………………………….

 

 

…………………………………

 

 

16

 

 

 

 

 

 

 

   2-1-1- تعریف واژه توریست، توریسم…………………………………..

 

 

…………………………………

 

 

16

 

 

 

 

 

 

 

   2-1-2- سیر تحول تاریخی مفهوم توریسم………………………..

 

 

……………………………….

 

 

18

 

 

 

 

 

 

 

   2-1-3- هستی شناسی توریست و توریسم  ……………………………………………………………………………19

 

 

 

 

 

 

 

  2-1-4- طبقه بندی انواع توریسم……………………………………………………………………………………………..19

 

 

 

 

 

 

 

     2-1-4-1- انواع گردشگری از چند دیدگاه…………………………………………………………………………..20

 

 

 

 

 

 

 

2-2- تعاریف جنگ، انواع، انگیزه ها و جنگ تحمیلی………………………………………………………………….27

 

 

 

 

 

 

 

  2-2-1- چند دیدگاه درباره مفهوم جنگ…………………………………………………………………………………..27

 

 

 

 

 

 

 

  2-2-2- انواع جنگ ………………………………………………………………………………………………………………..28

 

 

 

 

 

 

 

  2-2-3- انگیزه های مادی و معنوی در جنگ(جنگ تحمیلی)…………………………………………………….28

 

 

 

 

 

 

 

  2-2-4- نگاهی بر جنگ تحمیلی یا دفاع مقدس……………………………………………………………………….29

 

 

 

 

 

 

 

2-3- رابطه میان جنگ و گردشگری جنگ……………………………………………………………………………………30

 

 

 

 

 

 

 

   2-3-1- انواع گردشگری مرتبط با گردشگری جنگ…………………………………………………………………31

 

 

 

 

 

 

 

       2-3-1-1- گردشگری آموزشی…………………………………………………………………………………………..31

 

 

 

 

 

 

 

       2-3-1-2- گردشگری فرهنگی…………………………………………………………………………………………..32

 

 

 

2-3-1-3- گردشگری میراث…………………………………………………………………………………………….32

 

 

2-3-1-4- گردشگری علایق خاص………………………………………………………………………………….33

 

 

2-3-1-5- گردشگری سیاه……………………………………………………………………………………………….34

 

 

2-3-1-6- گردشگری مکان های سیاه………………………………………………………………………………35

 

 

2-3-1-7- گردشگری مرگ………………………………………………………………………………………………36

 

 

2-3-1-8- گردشگری میراث بیرحمی و قساوت……………………………………………………………….39

 

 

2-3-1-9- گردشگری جنگ……………………………………………………………………………………………..40

 

 

2-3-1-10- گردشگری میدان جنگ…………………………………………………………………………………42

 

 

2-3-1-10-1- کارکرد میادین جنگ………………………………………………………………………………43

 

 

2-3-1-10-2- تیپ شناسی مسافران میادین جنگ………………………………………………………..45

 

 

2-3-2- رویکردهای گردشگری جنگ……………………………………………………………………………….46

 

 

2-3-3- عرضه و تقاضای گردشگری سیاه(جنگ)……………………………………………………………..48

 

 

2-3-3-1- طیف بندی محصولات گردشگری سیاه(گستره عرضه)………………………………..48

 

 

2-3-3-2- عوامل محرک گردشگری سیاه……………………………………………………………………51

 

 

2-3-3-2-1- ارزش های فرهنگی…………………………………………………………………………….52

 

 

2-3-3-2-2- تقدیس……………………………………………………………………………………………….53

 

 

2-3-3-2-3- مشخص شدن(برجسته سازی)…………………………………………………………….53

 

 

2-3-3-2-4- هویت…………………………………………………………………………………………………53

 

 

2-3-3-2-5- آموزش و اکتشاف……………………………………………………………………………….54

 

 

2-3-3-2-6- علاقه تاریخی……………………………………………………………………………………..55

 

 

2-3-3-2-7- میراث…………………………………………………………………………………………………55

 

 

2-3-3-2-8- احساس غربت……………………………………………………………………………………56

 

 

2-3-3-2-9- خاطره و یادمان…………………………………………………………………………………..56

 

 

2-3-3-2-10- کنجکاوی………………………………………………………………………………………….57

 

 

2-3-3-2-11- موقعیت…………………………………………………………………………………………….57

 

 

2-3-3-2-12- رسانه……………………………………………………………………………………………….58

 

 

 

 

 

 

    2-3-4- عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری جنگ……………………………………………………………..60

 

 

 

 

 

 

 

2-4- نگاهی کوتاه به تاریخچه گردشگری در جهان……………………………………………………………….64

 

 

 

2-5-تاریخچه گردشگری در ایران………………………………………………………………………………………….66

 

 

2-5-1- زمینه تأسیس نهادها و ساختار اداری گردشگری در ایران………………………………………69

 

 

2-6- تاریخچه گردشگری جنگ در جهان………………………………………………………………………………71

 

 

 

 

 

 

   2-6-1- مقاصدمعروف گردشگری جنگ در جهان………………………………………………………………73

 

 

 

 

 

 

 

     2-6-1-1- گردشگری جنگ در فرانسه……………………………………………………………………………74

 

 

 

 

 

 

 

     2-6-1-2- گردشگری جنگ دربلژیک……………………………………………………………………………..77

 

 

 

 

 

 

 

     2-6-1-3- گردشگری جنگ در ترکیه……………………………………………………………………………..87

 

 

 

 

 

 

 

     2-6-1-4- گردشگری جنگ در روسیه……….. …………………………………………………………………89

 

 

 

2-6-1-5- گردشگری جنگ در ژاپن……………………………………………………………………………….94

 

 

 

 

 

 

2-7- راهیان نور،مقدمه ای برای گردشگری جنگ در ایران……………………………………………………..98

 

 

 

 

 

 

 

   2-7-1- اهداف راهیان نور…………………………………………………………………………………………………99

 

 

 

2-7-2- تفاوت راهیان نور و گردشگری جنگ…………………………………………………………………100

 

 

 

 

 

 

فصل سوم: ویژگی‌های جغرافیایی استان خوزستان

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..102

 

 

 

 

 

 

 

3-1- ویژگی های جغرافیای طبیعی …………………………………………………………………………………103

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-1- موقعیت محدوده جغرافیایی……………………………………………………………………………103

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-2- زمین‌شناسی ……………………………………………………………………………………………………103

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-3- توپوگرافی………………………………………………………………………………………………………104

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-4- اقلیم……………………………………………………………………………………………………………….104

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-5- باد………………………………………………………………………………………………………………….105

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-6- منابع آب……………………………………………………………………………………………………….106

 

 

 

3-1-7- خاک شناسی……………………………………………………………………………………………………106

 

 

 

 

 

 

   3-1-8- پوشش گیاهی …………………………………………………………………………………………………107

 

 

 

 

 

 

 

   3-1-9- حیات جانوری ………………………………………………………………………………………………..108

 

 

 

 

 

 

 

3-2- ویژگی‌های جغرافیای انسانی …………………………………………………………………………………….109

 

 

 

 

 

 

 

   3-2-1- سابقه تاریخی استان خوزستان…………………………………………………………………………..109

 

 

 

 

 

 

 

   3-2-2- وجه تسمیه نام خوزستان…………………………………. ……………………………………………..109

 

 

 

3-2-3- مطالعات تقسیمات سیاسی استان خوزستان………………………………………………………..109

 

 

 

 

 

 

   3-2-4- ویژگی‌های اجتماعی(جمعیتی)…………………………………………………………………………..110

 

 

 

 

 

 

 

     3-2-4-1- ویژگی های جمعیتی………………………………………………………………………………….110

 

 

 

 

 

 

 

        3-2-4-1-1- تراکم جمعیت ………………………………………………………………………………….112

 

 

 

 

 

 

 

        3-2-4-1-2- ساختار سنی وجنسی جمعیت استان …………………………………………………112

 

 

 

3-2-4-1-3- سواد…………………………………………………………………………………………………112

 

 

 

 

 

 

     3-2-4-2- شاخصه های اشتغال………………………………………………………………………………….113

 

 

 

 

 

 

 

   3-2-5- ساختار اقتصادی……………………………………………………………………………………………….113

 

 

 

3-3- طبقه بندی جاذبه های گردشگری استان خوزستان……………………………………………………..114

 

 

3-3-1- جاذبه های طبیعی………………………………………………………………………………………………..115

 

 

3-3-2- جاذبه های انسانی ……………………………………………………………………………………………118

 

 

3-3-2-1- قلعه های تاریخی…………………………………………………………………………………………120

 

 

3-3-2-2- حمام های تاریخی……………………………………………………………………………………….123

 

 

3-3-2-3- کاروانسراها…………………………………………………………………………………………………..124

 

 

3-3-2-4- مکان های تاریخی…………………………………………………………………………………………125

 

 

3-3-2-5- پل های باستانی……………………………………………………………………………………………..129

 

 

3-3-2-6- مساجد تاریخی………………………………………………………………………………………………130

 

 

3-3-2-7- آرامگاه ها و زیارتگاه ها…………………………………………………………………………………131

 

 

3-3-2-8- نقش برجسته ها……………………………………………………………………………………………..135

 

 

3-3-2-9- آسیاب های باستانی………………………………………………………………………………………..136

 

 

3-3-2-10- خانه های تاریخی………………………………………………………………………………………..137

 

 

3-3-3- جاذبه های فرهنگی گردشگری جنگ در استان خوزستان…………………………………………138

 

 

3-3-3-1- مسیرهای گردشگری جنگ در استان خوزستان………………………………………………..138

 

 

3-3-3-2- یادمان های دفاع مقدس در استان خوزستان……………………………………………………139

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل موضوع پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….153

 

 

 

 

 

 

 

4-1- یافته‌های توصیفی پژوهش……………………………………………………………………………………………..154

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-1- جنسیت ……………………………………………………………………………………………………………….154

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-2- وضعیت تأهل………………………………………………………………………………………………………..154

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-3- سن پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………..155

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-4- تحصیلات پاسخگویان……………………………………………………………………………………………156

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-5- شغل………………………………………………………………………………………………..156

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-6- وسیله نقلیه……………………………………………………………………………. …………………………….157

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-7- سکونت در مناطق جنگی در حین جنگ………………………………….  ……………………………157

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-8- اولین بازدید از مناطق جنگی کشور………………………………………………. ……………………….158

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-9- آیا از سایر مناطق جنگی کشور بازدید کرده اید؟……………………………………………………..158

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-10- آیا از مناطق جنگی سایر کشورها دیدن کرده اید؟…………………………………. ………….159

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-11- آیا سابقه حضور در جبهه های جنگ داشته اید؟…. …………………………………………..159

 

 

 

 

 

 

 

   4-1-12- آیا جزء خانواده شهدا و یا جانبازان هستید؟……………………………………………………..160

 

 

 

4-2- یافته های کیفی پژوهش……………………………………………………………………………………………160

 

 

 

 

 

 

   4-2-1- ویژگی های خاص گردشگری…………………………………………………………………………..161

 

 

 

 

 

 

 

   4-2-2- نقش برنامه ریزی و آموزش در توسعه گردشگری جنگ…………. ………………………….162

 

 

 

 

 

 

 

   4-2-3- بزرگداشت آثار…………………………………………………….. ……………………………………….163

 

 

 

4-2-4- همگونی و رابطه مثلث گونه………………………………………………………………………………163

 

 

4-2-5- ابعاد بین المللی جنگ……………………………………………………………………………………….164

 

 

4-2-6- نقش بخش خصوصی در توسعه گردشگری…………………………………………………………164

 

 

4-2-7- نقش ارگان ها و نهادهای دولتی در حفظ مکان ها………………………………………………..165

 

 

4-2-8- وجود مین و سیم های خاردار در ایجاد ترس ……………………………………………………..165

 

 

4-2-9- فقدان برنامه ریزی و امکانات زیرساختی……………………………………………………………..166

 

 

4-2-10- اطلاعات علمی از سایت ها و مکان های مورد بازدید…………………………………………167

 

 

4-2-11- رونق گردشگری جنگ در بهبود وضعیت اسکان………………………………………………..167

 

 

4-2-12- ورود بازدیدکنندگان به مناطق جنگی………………………………………………………………..168

 

 

4-2-13- نقش گردشگری جنگ در توسعه اجتماعی………………………………………………………..168

 

 

4-2-14- یادآوری خاطرات جنگ………………………………………………………………………………….169

 

 

4-2-15- رضایت از سطح امکانات رفاهی و وضعیت اسکان…………………………………………….170

 

 

4-2-16- اثرات یادمان ها در ایجاد خاطره………………………………………………………………………170

 

 

4-2-17- تعداد و وضعیت یادمان ها………………………………………………………………………………171

 

 

4-2-18- انتخاب راهیان نور و تأثیر آن در افزایش معلومات گردشگران……………………………..171

 

 

4-2-19- نقش بازدید از میراث و توان های گردشگری جنگ…………………………………………..172

 

 

4-2-20- میزان تمایل برای بازدید دوباره از استان……………………………………………………………173

 

 

4-2-21- توجیه و تشویق مردم برای بازدید از مناطق جنگی……………………………………………..174

 

 

4-2-22- تغییر در نگرش نسبت به جنگ……………………………………………………………………….177

 

 

4-2-23- الویت در انتخاب جاذبه های گردشگری ایران…………………………………………………..175

 

 

4-2-24- آینده گردشگری جنگ……………………………………………………………………………………177

 

 

4-2-25- مانع اساسی توسعه گردشگری جنگ………………………………………………………………..177

 

 

 

 

 

 

4-3- ارائه مدل مرتبط با گردشگری جنگ…………. ………………………………………………………………..179

 

 

 

 

 

 

 

4-4- تجزیه و تحلیل SWOT ………………………………………………………………………………………………180

 

 

 

 

 

 

 

   4-4-1- استراتژی و راهبرد مناسب در مناطق جنگی استان خوزستان…………………………………184

 

 

 

4-4-2- جمع بندی تحلیل وضعیت گردشگری جنگ در استان خوزستان………………………….187

 

 

 

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………..190

 

 

 

 

 

 

 

5-1- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………….191

 

 

 

5-2- پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………195

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پیوست‌ها:

 

 

 

پرسشنامه گردشگرن:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

جدول 2-1: تعاریف و چشم انداز مفهوم تاناتوریسم                                                     37

 

 

جدول 2-2: طیف منابع گردشگری سیاه                                                                    49

 

 

جدول 2-3: سایر عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری جنگ از نگاه گردشگران                       63

 

 

جدول 4-1: جنسیت گردشگران                                                                           154

 

 

جدول 4-2: وضعیت تأهل گردشگران                                                                    155

 

 

جدول 4-3: سن گردشگران                                                                                155

 

 

جدول 4-4: سطح سواد گردشگران                                                                       156

 

 

جدول 4-5: شغل بازدیدکنندگان                                                                          157

 

 

جدول 4-6: وسیله نقلیه                                                                                    157

 

 

جدول 4-7: سکونت در مناطق جنگی در حین جنگ                                                  158

 

 

جدول 4-8: اولین بازدید از مناطق جنگی جنوب کشور                                               158

 

 

جدول 4-9: بازدید از سایر مناطق جنگی کشور داشته اند؟                                           159

 

 

جدول 4-10: بازدید از مناطق جنگی سایر کشورها داشته اند؟                                       159

 

 

جدول 4-11: سابقه حضور در جبهه                                                                      160

 

 

جدول 4-12: عضو خانواده های شهدا یا جانبازان                                                      160

 

 

جدول 4-13: ویژگی های خاص گردشگری جنگ                                                     161

 

 

جدول 4-14: نقش آموزش و برنامه ریزی در توسعه گردشگری جنگ                              161

 

 

جدول 4-15: بزرگداشت آثار و نتایج جنگ در ترویج صلح                                          162

 

 

جدول 4-16: رابطه مثلث گونه صنعت گردشگری در تبدیل گردشگری جنگ به جاذبه ملی    163

 

 

جدول 4-17: ابعاد بین المللی جنگ و تأثیر در عرصه های ملی                                     163

 

 

جدول 4-18: نقش بخش در خصوصی در توسعه گردشگری                                        164

 

 

جدول 4-19: نقش دولت و نهادهای مربوطه در حفظ مکان ها                                      164

 

 

جدول 4-20: وجود مین و سیم های خاردار در ایجاد نگرانی و عدم جذب گردشگر            165

 

 

جدول 4-21: نقش فقدان امکانات زیرساختی در عدم توسعه گردشگری جنگ                   165

 

 

جدول 4-22: میزان اطلاعات علمی از سایت های جنگی مورد بازدید                              166

 

 

جدول 4-23: نقش رونق گردشگری جنگ در بهبود وضعیت اسکان گردشگران                  167

 

 

جدول 4-24: نقش ورود بازدید کنندگان در بهبودی وضعیت ساکنان منطقه                       167

 

 

جدول 4-25: نقش گردشگری جنگ در توسعه اجتماعی و فرهنگی منطقه                         168

 

 

جدول 4-26: میزان یادآوری خاطرات به عنوان انگیزه اصلی گردشگری جنگ در منطقه         169

 

 

جدول 4-27: میزان رضایت از سطح امکانات رفاهی و وضعیت گردشگران جنگ منطقه         169

 

 

جدول 4-28: میزان تأثیر احداث یادمان در ایجاد خاطره ها و حماسه ها                            170

 

 

جدول 4-29: چگونگی تعداد و وضعیت یادمان ها با توجه به تنوع سایت های جنگی           171

 

 

جدول 4-30: تأثیر انتخاب راهنمایان راهیان نور از بین رزمندگان در افزایش معلومات           172

 

 

جدول 4-31: نقش بازدید از توان های گردشگری جنگ در استمرار حافظه تاریخی ملت       172

 

 

جدول 4-32: میزان تمایل برای بازدید دوباره از استان خوزستان به عنوان مقصد گردشگری    173

 

 

جدول 4-33: میزان تشویق سایر افراد برای بازدید از مناطق جنگی جنوب                         174

 

 

جدول 4-34: میزان تغییر نگرش نسبت به جنگ پس از بازدید از مناطق جنگی جنوب          174

 

 

جدول 4-35: الویت انتخاب انگیزه برای بازدید از مناطق جنگی جنوب                            175

 

 

جدول 4-36: آینده گردشگری جنگ در مقایسه با سایر حوزه های گردشگری ایران             176

 

 

جدول 4-37: مانع اساسی توسعه گردشگری جنگ                                                     177

 

 

جدول 4-38: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (نقاط قوت)                                             179

 

 

جدول 4-39: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (نقاط ضعف)                                           180

 

 

جدول 4-40: ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (فرصت ها)                                           181

 

 

جدول 4-41: ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (تهدیدها)                                              182

 

 

جدول 4-42: مجموع ماتریس عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف)                                 182

 

 

جدول 4-43: مجموع ماتریس عوامل خارجی (فرصت ها و تهدیدها)                              182

 

 

فهرست نمودارها

 

 

نمودار 2-1: طیف منابع گردشگری سیاه

 

 

نمودار 4-1: الویت در انتخاب انگیزه برای بازدید از مناطق جنگی                                    175

 

 

نمودار 4-2: آینده گردشگری جنگ در مقایسه با سایر حوزه های گردشگری ایران                176

 

 

نمودار 4-3: موانع اساسی توسعه گردشگری جنگ                                                      177

 

 

نمودار 4-4: مدل زیربنایی گردشگری جنگ در استان خوزستان                                      178

 

 

نمودار4-5: ارزیابی مجموع عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر گردشگری جنگ                     183

 

 

فهرست نقشه‌ها

 

 

نقشه 2-1: حملات هوایی عراق علیه ایران در جنگ تحمیلی                                           30

 

 

نقشه 2-2: حملات عراق به استان خوزستان                                                               31

 

 

نقشه 3-1: تقسیمات سیاسی استان خوزستان                                                             106

 

 

چکیده

 

 

این پایان نامه به بررسی وضعیت گردشگری جنگ به منظور توسعه گردشگری ملّـی «مطالعه موردی استان خوزستان» پرداخته است. با توجه به این موضوع که جنگ پیامدهای منفی بر صنعت گردشگــری دارد، در دهه های اخیر، به موضوع گردشگری بعد از جنگ در مناطق جنگی پرداخته شده است. گردشگـری جنگ، شکلی جدید از گردشگـری است که پس از جنگ جهانـی اول و دوم شکل گرفت که در آن جنگ با تمـام آثار و پیامدهای خود مبنا و زمینه بروز و ظهور گردشگـری است. این ابعاد شامل مناطق جنگی،صحنه های نبرد، سنگـرها، تسلیحات به جا مانده از جنگ، آثار باقیمانده از قربانیان، یـادمـان ها، موزه ها و … است. از این نظر گردشگـری جنگ شامـل حوزه های مفهومی و قلمـرو معنایی جبهه ها و مناطـق نبرد، مـوزه های جنگ، یادمـان ها و بناهـای یادبود است که با رویکردهای اسطوره ای، تاریخی و تبادل فرهنگی، سیاسی و صلح طلبانه تبیین می گردد. شناسایی جـاذبه های گردشگـری جنـگ در استان خـوزستان به عنـوان نقطـه کانونی جنگ عراق علیه ایران، مطالعه رونـدها و مسائـل عمومی و تخصصی گردشگـری در مناطق جنگـی خوزستان، تحلیل علل فزونی تعداد گردشگران در این استان، سابقه شکل گیری پدیده گردشگری جنگ در کشور«راهیان نور» و بررسی چالش ها و فرصت های فراروی گردشگـری جنگ به منظور ارائه راهکارهای عملی برای نقش آفرینی و توسعه این نوع از گردشگـری در گردشگری ملّـی، اهداف و غایت این پژوهش را تشکیل می دهند. متـدولـوژی  این پـژوهش مبتنی بر رویکـرد توصیفـی- تحلیلـی بوده و در کنار آن از الگـوی مـوردی نیز جهت افـزایش روایـی و پایایـی نتایج استفاده شده است. از نظر جامعـه آمـاری بـرای پرسشنامه بازدیـدکنندگان از استان های تهـران، خوزستـان و گلستـان به طور تصادفـی انتخاب شده اند که پاسخ ها و اطلاعات آنها با استفاده از نـرم افزار Excel و SPSS انجام شده است. با کمک تکنیک SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها و راهکارهای مواجه با آن مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بیانگـر لزوم استفاده از استراتـژی حمایتـی است که بر اساس این راهبرد، استراتژی توسعه و گسترش گردشگـری جنگ با به حداکثر رساندن نقاط قوت و ایجاد فرصت ها و تنوع در کنار جاذبه مناطـق جنگـی قابـل تحقق است.

 

 

مقدمه

 

 

سیر و سیاحت بویژه برای گذراندن اوقات فراغت یکی از نیازهای اصلی بشر تلقی شده، به گونه ای که این پدیده با تخصیص 1/. از جمعیت جهان، بزرگترین جابه جایی صلح آمیز تاریخ بشر محسوب می شود. پیشرفت فناوری حمل ونقل و ارتباطات، توسعه تولیدات صنعتی و افزایش درآمد، جهانـی شدن و ابعاد مرتبط با آن، افزایش اوقات فراغت، بهبود خدمات بازنشستگی، ارتقاء سلامت جوامع و دیگر عـوامل تغییرات چشم گیری را در کشورهای صنعتی و به خصوص در شهـرها ایجاد نمـوده و توانسته است جهانـگردی (صنعت بدون درد) را در هزاره سوم میــلادی به عنوان یکی از مهم ترین نیـروهای محرکه اقتصادی و یکی از سه صنعت درآمدزای مهم جهان در کنار صنعت نفت و خودرو سازی مطرح کند( تولایی،1386:15).

 

 

اگر در گذشته صحبت از گـردش به میان می آمد، به طور حتم در اذهان بسیاری از مردم تصویری از یک تفـریح ساده با هدف گـذران اوقـاتی از زنـدگی خویش شکل می گرفت؛ اما با گـذشت زمان و کسب و کار و تجربه های نو و بررسی های علمی مشاهده شد که جوامـع امروزی روز به روز درگیر پیچـیدگی های این عصر شده و به طور طبـیعی و ذاتـی رفتار فردی و گروهی خود را طوری تنظیـم می کنند که خواهـان ارزش گـذاری ویـژه ای برای زمـانی از وقت خویـش می شوند و این درک را دارند که هـرچه خود را غرق در دنیای بیکـران فنـاوری کنند به همان کیفیت، نیـازمند بهره منـدی از گردش و تکاپو برای شناخت و درک موضوعاتی جذاب طبیعی، تاریخی و فرهنگی هستند.

 

 

 

8-3 روش تجزیه و تحلیل داده­ها ………………………………………………………………………………………………………………… 44

 

 

9-3 ملاحظات اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………………………… 44

 

 

فصل چهارم: نتایج تحقیق

 

 

یافته­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

 

 

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته­ها

 

 

1-5 بحث و تفسیر نتایج پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………. 57

 

 

2-5 نتیجه­گیری نهایی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

 

 

3-5 کاربرد یافته­ها و پیشنهادات برای پژوهش­های بعدی………………………………………………………………………………… 70

 

 

منابع و مآخذ

 

 

– فهرست منابع فارسی و انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………… 73

 

 

– پیوست­ها

 

 

– چکیده انگلیسی

 

 

فهرست جداول

 

 

جدول شماره (1):  توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل فردی- اجتماعی……………………………………..47

 

 

جدول شماره (2):  توزیع فراوانی وضعیت تغذیه­ای واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل درمانی………………………….49

 

 

نمودار شماره (1): توزیع فراوانی وضعیت تغذیه­ای واحدهای مورد پژوهش با استفاده از ابزار SGA………………………… 51

 

 

جدول شماره (3): توزیع فراوانی وضعیت تغذیه­ای واحدهای پژوهش با استفاده از ابزار SGA برحسب عوامل فردی-اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

 

 

جدول شماره (4): توزیع فراوانی بررسی وضعیت تغذیه­ای بیماران با استفاده از ابزار SGA برحسب عوامل درمانی مرتبط با وضعیت تغذیه­ای………………………………………………………………………………………………………………….54

 

 

جدول شماره (5):  برآورد ضریب رگرسیونی عوامل پیش­بینی کننده فردی، اجتماعی مرتبط با وضعیت تغذیه­ای واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل­های تعمیم یافته خطی………………………………………………………………………………………………..5

 

 

چکیده

 

 

مقدمه: سوء­تغذیه، یک اختلال تغذیه­ای ناشی از کاهش یا عدم تعادل دریافت انرژی، پروتئین، ویتامین و املاح معدنی است. از جمله بیمارانی که سوء­تغذیه انرژی- پروتئین در بین آنان شیوع بالایی دارد، مبتلایان به مراحل نهایی بیماری کلیوی می­باشند. با وجود تحقیقات زیاد در ارتباط با شیوع سوء­تغذیه در بین بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی تحت همودیالیز، تعداد اندکی از آنها به غربالگری و شناسایی سریع بیماران مبتلا به سوء­تغذیه و عوامل مرتبط با آن پرداخته­اند.

 

 

هدف: هدف از مطالعه­ی حاضر، تعیین وضعیت تغذیه­ای بیماران همودیالیزی و عوامل مرتبط با آن می­باشد.

 

 

مواد و روش­ها: در این مطالعه مقطعی، 312 بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی تحت همودیالیز مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی رازی به روش سرشماری انتخاب و با استفاده از ابزاری دو بخشی شامل پرسشنامه مرتبط با وضعیت تغذیه ای و مقیاس جامع ذهنی با امتیاز دیالیز- سوء تغذیه (SGA-DMS) بررسی شدند. داده ها از طریق مصاحبه با بیماران، معاینه و مرور پرونده پزشکی آنان گردآوری و با استفاده از آمار توصیفی ( فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی ( مدل­های تعمیمی یافته خطی) با در نظر گرفتن سطح معنی­داری (P<0/05) در نسخه 16، SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

 

 

نتایج: نتایج این مطالعه نشان میدهد که وضعیت تغذیه­ای اکثریت (1/65%) واحدهای مورد پژوهش بر اساس ارزیابی جامع ذهنی بصورت ابتلا به سوءتغذیه خفیف تا متوسط بوده است. همچنین بررسی عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه­ای بیماران همودیالیزی نشان دهنده وجود ارتباط معنی دار آماری بین نمره ابزار SGA با سن، تحصیلات، وضعیت تاهل، وضعیت زندگی، تعداد افراد خانواده و اشتغال بوده است (P=0/000) .

 

 

بحث و نتیجه­گیری: با توجه به نتایج این تحقیق، ضرورت توجه بیشتر به وضعیت تغذیه­ای بیماران همودیالیزی و غربالگری جهت شناسایی سریع بیماران مبتلا به سوءتغذیه و اقدام مناسب از طریق کنترل عوامل مرتبط برجسته تر می شود.

 

 

       بیان مسئله

 

 

ابتلاء به بیماری یکی از مهمترین موانع سلامتی است که با تغییر عملکردهای حیاتی بدن منجر به فاصله گرفتن فرد از وضعیت سلامتی می گردد(1). در بین بیماریها، بیماریهای مزمن که به دلیل گسترش روشهای درمانی و کاهش میرایی بیماریها دارای شیوعی فزاینده در جهان هستند، با فرآیندی طولانی ضرورتاً بیماران را نیازمند مراقبت، سرپرستی و باز توانی می سازند(2). بیماریهای مزمن بزرگترین مشکل سیستم مراقبت بهداشتی است و در هر گروه سنّی، سطح اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی رخ می

 

دهند(3). امروزه بیماریهای مزمن علّت عمده ی مسائل بهداشتی در کشورهای توسعه یافته می باشند(4).

 

 

بیماری مزمن کلیوی (CKD)[1] نیز در میان بیماریهای مزمن، از جمله مشکلات عمده ای است که بیشتر دستگاههای بدن را تحت تأثیر اورمی ناشی از بیماری قرار می دهد(5). شیوع فزاینده ی این بیماری گواهی بر اهمیّت آن در سلامت و بهداشت جامعه است. چنانکه طبق آمارها این بیماری، 8/16درصد از جمعیّت با سن 20 سال و بالاتر در ایالت    متّحده­ی آمریکا را مبتلا ساخته است(6) و پیش بینی می شود که شاهد افزایش 44 درصدی شیوع این بیماری در تمامی گروه های سنی تا سال 2015 در سطح جهان خواهیم بود(7). طبق گزارشهای موجود، شیوع این بیماری در سال 1390 در ایران 400 هزار نفر بوده است(8). استان گیلان نیز با تعداد فزاینده ای از بیماران کلیوی روبرو است. به طوریکه در سال 1391 آمار آن 3000 نفر اعلام شده است(9).

 

 

پیشرفتهای اخیر در علم پزشکی و امکان پیوند کلیه دریچه امیدی را بر روی این بیماران گشوده است.  تجربیات به دست آمده در این زمان کوتاه روز به روز بر دانش و آگاهی ما در مورد مشکلات این گروه از بیماران و عوامل مؤثر بر مرگ ومیر آنها افزوده است. اما تمامی این بیماران قادر به دریافت پیوند نمی باشند(5). بنابراین بسیاری به دلیل شرایط منع استفاده از پیوند کلیه، الزام به انتظار برای پیوند و به دلیل ردّ پیوند انجام شده نیازمند استفاده از دیالیز برای نجات زندگیشان می باشند(6). بدین علّت امروزه حدود 90 درصد مبتلایان به این بیماری تحت درمان با همودیالیز قرار دارند(10).

 

 

استان گیلان نیز با روند رو به افزایش بیماران تحت همودیالیز مواجه می باشد. به گونه ای که طبق آمار گردآوری شده توسط پژوهشگر، تعداد بیماران تحت همودیالیز استان گیلان از 502 بیمار در سال 1385 به 807 بیمار ( با افزایش 60 درصدی ) در سال 1390 و 924 نفر در سال 1391 رسیده است.

 

 

همودیالیز برای اولین بار در اوایل سال 1945 جهت بیماران مرحله نهایی بیماری کلیوی (ESRD)[2] با توجه به نقش مهم آن در افزایش طول عمر این بیماران مورد استفاده قرار گرفت(30). امروزه نیز معمولا همودیالیز به صورت 3 جلسه در هفته و به مدت 3-4 ساعت در هر جلسه انجام می گیرد(26).

 

 

توجّه به این نکته ضروری است که همودیالیز قادر به درمان بیماری و جبران تمامی عملکردهای متابولیکی یا اندوکرینی کلیه نمی باشد و فقط می تواند بروز و شدّت برخی از علائم بیماری را بکاهد و از مرگ مبتلایان به بیماری مزمن کلیوی پیشگیری کند. از این رو بیمار تحت درمان با دیالیز، بدلیل عدم امکان دفع تمامی فرآورده های سمی و تداوم اختلال در اعمال داخلی کلیه ، مشکلات خاصی را به طور دائمی تجربه می کنند. این بیماران علاوه بر عوارض نارسایی کلیه، عوارض خاص مرتبط با دیالیز را نیز تجربه خواهند کرد که به انواع حاد  (مانند افت فشارخون ، کرامپهای عضلانی، سندرم عدم تعادل ، تهوع و استفراغ، سردرد، درد قفسه سینه، خارش، واکنشهای حساسیّتی و …) و مزمن (همانند پوکی استخوان، هپاتیت ویروسیB وC، ایدز، سپسیس و …) بروز می کنند. علاوه بر آن اکثر بیماران به دلیل نیاز به همودیالیز طولانی مدّت به دفعات معمول 3 بار در هفته غالباً دچار مشکلاتی از جمله وضعیّت تغذیه نامطلوب و کیفیّت پایین زندگی خواهند شد. سوء تغذیه پروتئین- انرژی  در بین بیماران همودیالیزی شایع می باشد و از مهمترین فاکتورهای بیماری قلبی- عروقی در بیماران همودیالیزی محسوب می گردد (11).

 

 

براین اساس ارزیابی تغذیه ای از بیماران جهت شناسایی نیازهای تغذیه ای بافت های مختلف بدن و تامین آنها ضرورت  دارد. البته در شرایطی كه بیمار قادر به بلع یا از سطح هوشیاری مناسبی برخوردار نیست (مانند بیمارانی كه در بخش مراقبت های ویژه بستری هستند) یا به دلیل حالت تهوع یا بی اشتهایی، تمایلی به صرف غذا ندارند(مانند بیماران سرطانی)، مداخلات تغذیه ای بصورت روده ای یا وریدی انجام می گیرد. در بیماران تحت همودیالیز نیز تغذیه تاثیر عمده ای بر روند درمان و سرنوشت آنها دارد و برای این بیماران ایجاد شرایط مناسب تغذیه ای، پیشگیری از سوء تغذیه و یا اصلاح آن جزء اهداف اصلی تغذیه ای می باشد. در واقع ارزیابی تغذیه ای جهت بهبود کیفیت زندگی، ارتقاء سلامتی و کاهش مشکلات و عوارض بیماریها، کاهش زمان بستری شدن در بیمارستان و کاهش هزینه های درمان بسیار موثر است(5، 11 و 13).