1-3-1- پیشینه نظری

بحث الگوهای راهبردی و مشارکتی و مباحث مربوط به احیاء و باززنده سازی بافت های کهن شهری در مطالعات متعددی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته که به شرح ذیل به نتایج این پژوهش ها اشاره می شود:

  علیرضا علوی تبار در کتاب خود با ریشه یابی مفهوم مشارکت و تعریف آن به عنوان کنشی اجتماعی، که در آن مشارکت افراد در امور اجتماعی را تابعی از مجموعه عوامل درونی (انگیزه های درونی)، بیرونی (هنجارهای جامعه)، ویژگی های فردی، امکانات و شرایط لازم و وضعیت نهادی و قانونی جامعه می داند، به تحلیل موضوع پرداخته است.

  هادی سعیدی رضوانی به راهنمایی دکتر سید محسن حبیبی، موضوع شهرسازی مشارکتی و عملیاتی کردن آن در شرایط ایران را مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش وی پس از بررسی و نقد نظریه های جهانی مشارکت و جمع بندی آن به انگاره ای تلفیقی جهت ارزیابی و تبیین شرایط ایران دست یافته که در این انگاره، مفهوم مشارکت در قالب دسته بندی سه گانه ای با عناوین مشارکت شعاری، مشارکت محدود و مشارکت واقعی ارائه شده و نهایتاً اینطور نتیجه گرفتند که شهرسازی ایران در مواردی که داعیه مشارکتی بودن دارد کاملاً منطبق با شرایط مشارکت شعاری است و هنوز با اولین مراحل مشارکت واقعی فاصله زیادی دارد.

 حسین فلاح به راهنمایی دکتر منصور فلامکی و با موضوع: “باززنده سازی و احیاء بافت های تاریخی در فضاهای شهری امروز ” و در جهت تبیین رویکرد و یا رویکردهایی برای رویارویی با مسئله فضاهای از دست رفته پدیدار در بافت های شهری امروز و بخصوص بافت قدیم شهرها، به ارائه تئوری ها و یک نمونه عملی (بافت پیرامون مسجد جامع کرمان) می پردازد و نهایتاً باززنده سازی این محدوده از بافت قدیم شهر به صورت ایجاد یک مرکز شهری و یک مرکز فرهنگی به منظور بهره مندی از ساختار کهن بافت و عناصر بزرگ شهرسازانه (بازار، مسجد جامع و میدان)، توسعه کم هزینه در زمینه های اجتماعی و معماری و در جهت حس تداوم ساختار شهر و حس مکان، هم در زمینه های تاریخی و هم در زمینه های فضایی را مورد تاکید قرار می دهد.

2-3-1- پیشینه عملی

کوچه مروی در محله عودلاجان شهر تهران که از مقابل شمس العماره در خیابان ناصر خسرو تا پامنار ادامه دارد یکی از گذرهای ارزشمند و تاریخی است. این گذر بر اساس طرح تفصیلی مصوب باید تا 12 متر تعریض گردد. طرح ویژه کوچه مروی و بافت پیرامونی به این منظور تهیه شده است که هم ارزش های فضایی و تاریخی و اجتماعی این گذر را حفاظت کند و از طریق ساماندهی کف و بدنه ها کیفیت محیط آن را ارتقاء بخشد و هم نیازهای حرکتی سواره (دسترسی، بارگیری و توقف) در بافت پیرامونی آن را برآورده سازد. این پروژه با اهداف ذیل تهیه شده است:

– مرمت، احیا و باززنده سازی محور به عنوان یکی از محورهای بافت تاریخی شهر تهران

– بهبود سیما و منظر محور و ساماندهی کالبدی وضعیت نما و جداره های محور با توجه به زوائد موجود

– تسهیل رفت و آمد شهروندان در طول محور و بهسازی آن به عنوان یکی از معابر پیاده شهر تهران

– ارتقاء ایمنی و امنیت محور و توسعه قلمرو عمومی سطح شهر

کوچه مروی نمونه شاخص یک راسته قدیمی است که طیف گسترده ای از کارکردهای تجاری (فروش کالاهای گوناگون)، آموزشی (مدارس قدیم و جدید)، مذهبی (مسجد، حسینیه) و خدمات مالی (بانک ها) و کارگاه های تولیدی و انبارها در امتداد و پیرامون آن قرار دارند. بخش عمده ای از بناهای دو طرف کوچه مروی به ترتیب در شمال قابل تخریب و نوسازی (به استثنای مسجد حوزه مروی و حوزه علمیه) و در جنوب قابل تعمیر و نگهداری است.

نتیجه حاصل از تلفیق بررسی های کالبدی و کارکردی، همراه با ارزیابی ارزش های اجتماعی و جذابیت های زندگی جاری در امتداد کوچه مروی، ما را به این نتیجه رسانیده است که در گذر مورد بررسی ارزش های اجتماعی- رفتاری و فضای حاکم بر آن بر ارزش های کالبدی غلبه دارد. به عبارت دیگر باید زندگی جاری در این گذر قدیمی مورد حفاظت و پاسداری قرار گیرد و ساماندهی و مرمت کالبدی نیز در این چارجوب معنا و اهمیت می یابد (باوند، 1384: 8).