دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد:اثر کودهای زیستی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی آویشن باغی در شرایط گلخانه(( …

1-3-5-جام گل:……………………………………………………………………………………………………………………………………..

1-3-6-دانه گرده:………………………………………………………………………………………………………………………….

1-3-7-مادگی:………………………………………………………………………………………………………………………………………….

1-3-8-اعداد کروموزومی:……………………………………………………………………………………………………………..

1-4-پراکندگی جغرافیایی: ایران (گیاه انحصاری) …………………………………………………………………………

1-4-1-رویشگاه ها و پراکندگی جغرافیایی در ایران: ………………………………………………………………………….

1-5-طبقه بندی آویشن………………………………………………………………………………………………………………….

1-6-نیازهای اکولوژیکی……………………………………………………………………………………………………………………….

1-6-1-درجه حرارت……………………………………………………………………………………………………………………..

1-6-2-نور………………………………………………………………………………………………………………………………………

1-6-3-مواد و عناصر غذایی مورد نیاز…………………………………………………………………………………….

1-7-عملیات زراعی………………………………………………………………………………………………………………………..

1-7-1-تناوب کاشت……………………………………………………………………………………………………………………………….

1-7-2-آماده سازی خاک…………………………………………………………………………………………………………..

1-7-3-تاریخ و فواصل کاشت……………………………………………………………………………………………………………..

1-7-4-روش کاشت…………………………………………………………………………………………………………………………..

1-7-5-عملیات داشت……………………………………………………………………………………………………………………….

1-7-6-برداشت محصول……………………………………………………………………………………………………………………

1-7-7-جمع آوری بذر…………………………………………………………………………………………………………………………

1-8-آویشن و کاربرد آن ……………………………………………………………………………………………………………..

1-9-خواص دارویی آویشن………………………………………………………………………………………………………

1-10-مصرف روزانه آویشن………………………………………………………………………………………………………………

1-11-کاربرد کودهای بیولوژیک………………………………………………………………………………………………….

1-11-1-تعریف کودهای زیستی……………………………………………………………………………………………………..

1-11-2-تاریخچه میکوریزا………………………………………………………………………………………………………..

1-11-3-انواع میکوریزا………………………………………………………………………………………………………….

1-11-4-قارچ های اکتومیکوریزا……………………………………………………………………………………………………….

1-11-5-قارچ های اندومیکوریزا…………………………………………………………………………………………………………

1-11-6-مراحل تشکیل سیستم میکوریزایی………………………………………………………………………………………..

فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده………………………………………………………………………………………………

2-1-فواید همزیستی میکوریزایی………………………………………………………………………………………….

2-1-1-میکوریزا و افزایش جذب عناصر غذایی…………………………………………………………………………………

2-1-1-1-راه های تأمین فسفر خاک…………………………………………………………………………………………….

2-1-2-میکوریزا و بهبود جذب آب………………………………………………………………………………………

2-1-3-میکوریزا و اختصاص مواد فتوسنتزی………………………………………………………………………………

2-1-4- میکوریزا و تنش های محیطی………………………………………………………………………………….

2-1-4-1-میکوریزا و تنش غرقابی……………………………………………………………………………………..

2-1-4-2-میکوریزا و تنش شوری………………………………………………………………………………………………..

2-1-4-3-میکوریزا و تنش خشکی………………………………………………………………………………………..

2-1-5-میکوریزا و فلزات سنگین……………………………………………………………………………………………………….

2-1-6-میکوریزا و عناصر غذایی……………………………………………………………………………………………………….

2-1-7-سازگاری و واکنش رشد………………………………………………………………………………………

2-1-8-میکوریزا و ساختمان خاک………………………………………………………………………………………………

2-1-9-فعالیت یون هیدروژن و تأثیر آن بر میکوریزا………………………………………………………………………….

2-1-10-میکوریزا و عوامل زیستی………………………………………………………………………………….

2-1-11-تأثیر شیوه های کشاورزی بر قارچ میکوریزا……………………………………………………………………………..

2-2-نقش میکوریزا و عکس العمل گیاه………………………………………………………………………………………………..

فصل سوم مواد و روشها……………………………………………………………………………………………………………………….

3-1-زمان و موقعیت اجرای طرح………………………………………………………………………………………………………….

3-2-طرح آزمایشی………………………………………………………………………………………………………………………….

3-3-مشخصات اقلیمی محل اجرای طرح………………………………………………………………………………………………..

3-4-مشخصات خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………

3-5-عملیات آماده سازی بستر کشت………………………………………………………………………………………………………..

3-6-مشخصات رقم کشت شده…………………………………………………………………………………………………………………

3-7-شیمی گیاه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3-8-عملیات کاشت…………………………………………………………………………………………………………………………………….

3-9-عملیات داشت…………………………………………………………………………………………………………………….

3-10-اندازه گیری مشخصات مرفولوژیکی………………………………………………………………………………………….

3-11-اندازه گیری صفات کیفی………………………………………………………………………………………………………………..

3-11-1-سنجش قندهای محلول…………………………………………………………………………………………………………..

3-11-2-اندازه گیری مقدار کلروفیل و کارتنوئیدها………………………………………………………………………………..

3-11-3-سنجش پروتئین………………………………………………………………………………………………………………………

3-11-4-اندازه گیری آنتوسیانین……………………………………………………………………………………………………………….

3-11-5-اندازه گیری فلاوونوئید……………………………………………………………………………………………………………

3-11-6-اندازه گیری طول ریشه و اندام هوایی، وزن خشک ریشه و اندام هوایی………………………………………………

3-11-7-عملکرد………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3-11-8-اندازه گیری عناصر ماکروالمنت و میکروالمنت……………………………………………………………………………

3-11-9-تعیین مقدار ترکیبات فنلی تام……………………………………………………………………………………………………

3-11-10-اندازه گیری سطح برگ…………………………………………………………………………………………….

3-12-محاسبات آماری…………………………………………………………………………………………………………………………..

فصل چهارم نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………………..

4-1-صفات کمی…………………………………………………………………………………………………………………………………….

4-1-1-وزن تر و خشک اندام هوایی……………………………………………………………………………………………………

4-1-2-وزن تر و خشک ریشه………………………………………………………………………………………………………..

4-1-3-شاخص سطح برگ………………………………………………………………………………………………………………

4-1-4-طول ریشه………………………………………………………………………………………………………………………….

4-1-5-سطح ریشه…………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-صفات کیفی………………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-1-پروتئین………………………………………………………………………………………………………………………………….

4-2-2-قند…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

4-2-3-فنل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-4-فلاوونوئید…………………………………………………………………………………………………………………………….

4-2-5-ازت……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

4-2-6-فسفر………………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-7-پتاسیم…………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-8-کلسیم…………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-9-مس……………………………………………………………………………………………………………………………………..

4-2-10-روی………………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-11-کلروفیلa………………………………………………………………………………………………………………………………

4-2-12-کلروفیلb……………………………………………………………………………………………………………………………..

4-2-13-کلروفیل تام…………………………………………………………………………………………………………………….

4-2-14-کارتنوئید……………………………………………………………………………………………………………………

4-2-15-آنتوسیانین…………………………………………………………………………………………………………………………..

فصل پنجم نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………..

منابع:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

فهرست جداول

جدول 1-1: کشورهای عمده صادر و وارد کننده گیاهان دارویی و معطر………………………………………………………..

جدول 1-2: تأثیر زمان برداشت بر عملکرد آویشن باغی(امید بیگی، 1374)………………………………………………….

جدول 1-3: تأثیر مراحل مختلف رویش آویشن باغی در مقدار اسانس(امید بیگی،1374)……………………………

جدول4-1: تجزیه واریانس صفات کمی در آویشن………………………………………………………………………..

جدول 4-2: مقایسه میانگین سطوح مختلف قارچ مایکوریزا بر روی صفات کمی آویشن………………………………

جدول 4-3: مقایسه میانگین سطوح مختلف باکتری بر روی صفات کمی آویشن………………………………………….

جدول 4-4: تجزیه واریانس صفات کیفی در آویشن………………………………………………………………………

جدول 4-5: تجزیه واریانس صفات کیفی در آویشن……………………………………………………………………..

جدول 4-6: تجزیه واریانس صفات کیفی در آویشن………………………………………………………….

جدول4-7: مقایسه میانگین سطوح مختلف قارچ مایکوریزا بر روی صفات کیفی آویشن……………………………….

جدول 4-8: مقایسه میانگین سطوح مختلف قارچ مایکوریزا بر روی صفات کیفی آویشن……………………………..

جدول 4-9: مقایسه میانگین سطوح مختلف قارچ مایکوریزا بر روی صفات کیفی آویشن……………………………..

جدول 4-10: مقایسه میانگین سطوح مختلف باکتری بر روی صفات کیفی آویشن………………………………………

جدول 4-11: مقایسه میانگین سطوح مختلف باکتری بر روی صفات کیفی آویشن………………………………………

جدول 4-12: مقایسه میانگین سطوح مختلف باکتری بر روی صفات کیفی آویشن………………………………………

چکیده

به منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی بر روی خصوصیات کمی و کیفی آویشن باغی در سال زراعی 1391- 1390 آزمایشی در یک گلخانه در منطقه ای از سمنان اجرا شد. این آزمایش با استفاده از فاکتوریل 3×3 بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد.

کودهای زیستی شامل:دو گونه قارچ Glomos fasiculatum ;Glomos mosseaو دو گونه باکتری Psodomonas patida ;Azetobacter corococcum می باشد.

تیمارها شامل:دو گونه قارچ Glomos fasiculatum ;Glomos mosseaو عدم استفاده از قارچ و دو گونه باکتری Psodomonas patida ;Azetobacter corococcumو عدم استفاده از باکتری می باشد.

نتایج این بررسی نشان داد که صفات مورد بررسی شامل: وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، سطح ریشه، پروتئین، قند، فلاوونوئید 300، ازت، فسفر، مس، روی، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل تام و آنتوسیانین تحت تأثیر کودهای زیستی قرار گرفتند و معنی دار شدند. و تنها صفاتی از قبیل: وزن تر و خشک اندام هوایی، شاخص سطح سبز برگ، فنل، فلاوونوئید 270 و 330، پتاس، کلسیم و کارتنوئید تحت تأثیر کودهای زیستی تفاوت معنی داری نشان ندادند.در بررسی اثر کودهای زیستی بر روی صفات کمی مورد مطالعه مشاهده شد که صفاتی مانند:وزن تر و خشک ریشه و طول ریشه تحت تأثیر کودهای زیستی بیشترین میزان، و اثر کودهای زیستی بر روی صفات کیفی مورد مطلاعه از قبیل: پروتئین، فلاوونوئید 300، ازت، فسفر، روی، کلروفیل a و b و تام و همچنین آنتوسیانین نسب به بقیه صفات کیفی معنی دار شده مشاهده شد که تحت تأثیر کودهای زیستی بیشترین میزان را از خود نشان دادند.

کلمات کلیدی: آویشن باغی، قارچ Glomos fasiculatum ;Glomos mossea، باکتری Psodomonas patida ;Azetobacter corococcum.

فصل اول

مقدمه و کلیات

١–١–مقدمه

آویشن باغی با نام انگلیسیGarden thyme و نام علمی Thymus vulgaris از تیره نعناعیان بوده و گیاهی چوبی و چند ساله است(هورنوک، 1992). این گیاه از قرن شانزدهم بهطور رسمی به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده و در تمام فارماکوپههای معتبر از شاخساره آویشن به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد تأکید قرار گرفته است(رسنگارتن، 1969).

اسانس آویشن باغی خاصیت ضد باکتری، قارچی و ویروسی دارد(فالویر، 2003).

همچنین به دلیل وجود ترکیبات فنلی دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و محافظت کننده میباشد. مهمترین ترکیبات موجود در اسانس این گیاه شامل تیمول، کارواکرول، پاراسیمن، لینالول میباشند(نگدیبادی، 2004).

با توجه به کاربردهای وسیع آویشن باغی در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی لازم است آزمایش هایی در جهت افزایش و کیفیت عملکرد گیاه و درصد اسانس انجام شود. امروزه استفاده از کودهای بیولوژیک ریزوبیومی در تولیدات کشاورزی برای افزایش گیاهان لگومینه به دلیل مزایای اقتصادی و سلامت محیط زیست طرفداران زیادی پیدا کرده است. آنچه که در تولید این مایه های تلقیحی ریزوبیومی اهمیت دارد معرفی کردن سویه های ریزوبیومی است که بتوانند اولاً قسمت عمده ای از گره های ریشه ای را اشغال کنند و ثانیاً تثبیت بیولوژیکی نیتروژن را با راندمان بالایی انجام دهند. اگر این هدف محقق شود افزایش تولید عملکرد گیاهان لگومینه که از مهمترین نتایج کاربرد این نوع کودهاست، قابل حصول خواهد بود (اصغرزاد، 1380).

١–٢–نگاهی گذرا به استفاده از گیاهان دارویی در ایران و جهان

گرایش عمومی به استفاده از داروهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی در جهان به ویژه در سال های اخیر رو به افزایش بوده است. مهمترین علل این گرایش را می توان اثرات داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی از سوی دیگر دانست . در ایران که یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین گیاهان دارویی را دارند این گرایش وجود داشته است و در سه دهه گذشته شاهد روند رو به رشد مردم در زمینه استفاده از این داروهای گیاهی و احیای طب سنتی هستیم. براساس آمار موجود در کشورمان نیز بیش از ۱۳۰ نوع داروی گیاهی وجود دارد و منشا اصلی آنها گیاهان هستند. جایگاه داروهای گیاهی از یک سال پیش در کشور با تحولات علمی- تخصصی نظام مندتر شده است. تشکیل ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، تاسیس دانشکده طب سنتی، ایجاد درمانگاه ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش تخصصی گروهی از پزشکان و داروسازان نمادی از تحول و نظام مندی نسبت به جایگاه طب سنتی ایران و درمان دارو گیاهی است. امروزه تخمین زده می شود که ۷۵ هزار گیاه دارویی در سراسر جهان وجود داشته باشد و تاکنون ۵۰۰۰ داروی گیاهی توسط صنایع دارویی جهان ساخته و به بازار عرضه می شود. این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر دارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر درطول نسل ها بوده اند. طبق براوردها در حال حاضر ۷۵۰ هزار گیاه گلدار یا دانه دار در زمین یافت می شود و تاکنون ۳۰۰ هزار گیاه در جهان شناسایی شده اند (امید بیگی، 1379).

١–٢–١–سیر تحولی گیاهان دارویی

تاریخ کهن شناخت گیاهان دارویی به عهد عتیق و به دوران ارسطو بر می گردد. ارسطو (330 ق.م) اولین کسی بود که آثار و مطالبی مکتوب مربوط به گیاهان دارویی نوشت. البته قبل از او در آثار کهن مصر (حدود 26 قرن ق.م) مطالبی از گیاهان دارویی با شرح خاصی از موارد استفاده آنها باقی مانده است. تئوفراست شاگرد ارسطوکه در سال های 258-380 قبل از میلاد طبیب بود و علاوه بر آن پیرو فلسفه استاد خود ارسطو بود تحت تاثیر نظریات افلاطون استاد ارسطو نیز قرار گرفت. بعد از تئوفراست باید از بقراط بزرگترین پزشک جهان باستان و هم عصر تئوفراست نام برد که ادامه مکتب او بعدها منجر به مکتب طب جالیوسی شد (قهرمان، 1383).

در قرن اول میلادی نیز مجموعه ای مشتمل بر 600 گیاه دارویی به همراه ذكر خواص درمانی هر یك توسط دیوسكورید به رشته تحریر در آمد كه سرآغاز بسیاری از مطالعههای علمی در زمینه گیاهان دارویی گردید. در طی قرون هشتم تا دهم میلادی، دانشمندان ایرانی همچون بوعلی سینا و محمد زكریای رازی به دانش “درمان با گیاه ” رونق زیادی بخشیدند و كتاب های معروفی چون “قانون ” و “الحاوی ” را تالیف نمودند. در قرن سیزدهم میلادی، ابن بیطار پس از تحقیقات فراوان در زمینه خواص گیاهان دارویی در كتاب خویش خصوصیات بیش از 14700 گیاه دارویی را توصیف نمود. در قرون هفده و هجده میلادی اروپائیان به پیشرفت های چشمگیری در زمینه گیاه درمانی دست یافتند و در قرن نوزدهم میلادی كوشش همه جانبه ای برای استخراج مواد موثره از گیاهان دارویی و تعیین معیارهای مناسب برای تجویز آنها صورت گرفت (امید بیگی 1384). در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم تحقیقات علمی روی گیاهان دارویی گسترش یافت و همزمان دارونامه های[1] گیاهی زیادی نتایج این تحقیقات را منتشر نمودند و گیاهان دارویی بعنوان عوامل مهم دارویی با مبنای علمی مورد استفاده قرار گرفتند (کراکر و گاردنر[6]، 2006).

١–٢–٢–گیاهان دارویی در طب سنتی

بهرهمندی طب کنونی از گیاهان دارویی چه در عرصه تهیه داروهای مختلف و چه به صورت مستقل همچون استفاده از آنها به شکل فرآوردههای دارویی حائز اهمیت است.

استفاده از داروهای گیاهی در طب سنتی با طب کنونی و نحوه فرآوری گیاهی در طب سنتی شبیه طب کنونی متفاوت و جدا است ولی میتوان این دو را با هم تطبیق داد(امید بیگی، 1379).

١-٢-٣-استفاده از داروهای گیاهی در ایران و جهان

بیش از ۶۰ درصد مردم آلمان و بلژیک و ۷۴ درصد مردم انگلیسی تمایل به استفاده از درمان های طبیعی گیاهی دارند. همچنین بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی بالغ بر ۸۰ درصد مردم جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه و نواحی فقیر و دور افتاده عمده ترین نیازهای درمانی خود را از گیاهان دارویی تامین می کنند. قابل توجه این که چین به عنوان پرجمعیت ترین کشور دنیا در دو دهه اخیر بزرگترین کشور صادرکننده داروی گیاهی در جهان بوده است و مقام اول را دارد. از سوی دیگر بیش از ۸۰درصد سلامت مردم چین وابسته به طب سنتی- گیاهی گزارش شده است. در ایران نیز گیاهان دارویی متنوعی وجوددارد که به اعتقاد بسیاری از پزشکان و کارشناسان علوم گیاهی می توان از انها در چرخه درمان استفاده کردو بر ای مثال گران ترین گیاه جهان یعنی زعفران در ایران می روید(امید بیگی، 1379).

١-٢-٤-وضعیت تجارت جهانی گیاهان دارویی و متابولیت های آنها در ایران

بررسی های انجام شده نشان می دهد كه در حال حاضر حدود 300 قلم داروی گیاهی در كشور تولید می گردد كه حدود 4 درصد داروهای مورد مصرف جامعه را تشكیل می دهند. در بین این داروها كه برای درمان تعداد اندكی بیماری بكار می روند، گاه یك دارو با چندین نام مختلف به وسیله شركت های داروسازی مختلف عرضه می شود. اگر چه تعداد گیاهان مورد استفاده برای تهیه این داروها طبق گزارش وزارت بهداشت حداكثر 90 گونه گیاهی است اما آمارهای گیاهشناسان نشان می دهد حدود 1500 گونه گیاه دارویی در ایران وجود دارد بنابراین گیاهان دارویی فراوانی در ایران وجود دارد که هنوز به صورت صنعتی استفاده دارویی ندارند و زمینه های تحقیقاتی فراوانی برای این گیاها وجود دارد. تحقیقات انجام شده در كشور در مورد بررسی مواد مؤثره این گیاهان نشان می دهد كه برخی از گونه های دارویی انحصاری و بومی كشور از ارزش دارویی و صنعتی بالایی برخوردار بوده و در صورت كشت و فراوری می توانند علاوه بر تأمین نیاز بازار داخل، در بازارهای جهانی بدون رقیب وارد شوند. بر اساس گزارش سازمان خواربار جهانی، ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی كه در حال حاضر حدود صد میلیارد دلار در سال است، درسال 2050 میلادی به رقم پنج تریلیون دلار خواهد رسید. كشور ایران با داشتن شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی به مراتب بهتر از اروپا، در حال حاضر تنها 60 تا 90 میلیون دلار (06/0 الی09/0 درصد) از تجارت جهانی گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است كه از آن نیز بخش عمده ای مربوط به صادرات زعفران است. علاوه بر زعفران، مهمترین گیاهان دارویی صادراتی ایران در سال های اخیر زیره سبز، آویشن، بادرنجبویه، انیسون، بابونه، اسفرزه، بومادران، گل ختمی، زوفا، مریم گلی، كتیرا، آنغوزه، شیرین بیان، تلخ بیان، مورد، برگ كنار، سقز، علف گاوزبان، آنغوزه و گل ساعتی، باریجه، زدو، موسیر، مستكی، وشا، انچوچك، گز علفی، شكر تیغال، برگ كنار، حنا و انزروت بوده كه به كشور های آلمان، آمریكا، انگلستان، فرانسه، مجارستان، پاكستان، هند، چین، تركیه، بحرین، كویت، قطر، كانادا، سوئیس، سوئد، لبنان، ایتالیا و امارات صادر شده است. علاوه بر آن، سالانه حدود 2 میلیون دلار محصولات فرعی جنگلی و مرتعی به بازار های جهانی از جمله آلمان، فرانسه و امارات متحده عربی صادر می شود. بطور كلی می توان گفت كه عمده ترین خریداران گیاهان دارویی ایران، كشورهای اروپای غربی بخصوص آلمان، انگلستان، فرانسه و اروپای شرقی و امریكا، هندوستان، پاكستان و كشور های حوزه خلیج فارس می باشند. این در حالی است كه بسیاری از مواد اولیه گیاهی مورد نیاز در صنعت تولید دارو های گیاهی كشور از خارج وارد می شود. واردات محصولات گیاهان دارویی كشور در سال 20004 با ارزش 12875 دلار بیشتر شامل گونه های سرخ ولیك، سرخارگل، گل مغربی، سریش، اسانس نعناع، صمغ عربی، بوده كه از كشور های هند، افغانستان، تركمنستان، تاجیكستان وارد گردیده است. ارزش كل واردات گیاهان دارویی و مواد اولیه گیاهی در سال 1386 به میزان 85 میلیون دلار رسید. بیشترین ارزش میزان واردات گیاهان دارویی مربوط به اسانسها می باشد به طوری كه 59 میلیون دلار در این سال به واردات اسانس اختصاص داشته است. البته بسیاری از اسانس های وارداتی نیز سنتزی می باشند. این اسانس ها عمدتاً در صنایع آرایشی بهداشتی و صنعتی كاربرد دارد(امید بیگی، 1379).