۲- پژوهش های آتی با هدف بررسی تأثیر راهبردهای شناختی بردرک مطلب در ‌گروه‌های مختلف سنی و جنسی دانش آموزان انجام شود تا قابلیت تعمیم نتایج به ‌گروه‌های دیگر نیز مشخص گردد.

پیشنهادهای اجرایی

۱-کتاب های ‌کاربردی آموزشی راهبردهای شناختی و فراشناختی متناسب با سن مخاطبان تدوین گردد. همچنین محتوای دروس مطابق با راهبردهای شناختی و فرا شناختی سازمان دهی شود .

۲- معلمان به جای تمرکز بر حجم یادگیری یادگیرندگان به روش های یادگیری و افزایش مهارت های آنان در یادگیری توجه کنند .

۳- آزمون مهارت های شناختی و فراشناختی در مدارس اجرا گردد تا دانش آموزانی که عملکرد پایین تری دارند شناسایی شده و دوره های آموزشی متناسب توسط متخصصان تربیتی برای آنان در نظر گرفته شود.

فهرست منابع

۱٫ابراهیمیقوام،صغری(۱۳۷۷).اثربخشی سه روش آموزشی راهبردهای یادگیری(آموزش دو جانبه)توضیح مستقیم،وچرخه افکار،بردرک مطلب، حل مسأله، دانش فراشناختی، خودپنداره تحصیلی، وسرعت یادگیری در دانش آموزان دختر دومراهنمایی معدل پایین تر ۱۵شهر تهران.رسالهدکتری. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علمه طباطبایی.

۲٫ اسلاوین، رابرت. ایی (۱۳۹۱). روان شناسی تربیتی: نظریه و کاربست. (یحیی سید محمدی، مترجم)، تهران: انتشارات روان.

۳٫ السون، میتو، اچ؛ هرگنهان، بی، آر (۱۳۹۰). مقدمه ای بر نظریه های یادگیری. (علی اکبر سیف، مترجم)، تهران: انتشارات دوران.

۴٫انصاری،مریم(۱۳۸۰). تأثیر راهبردهای شناختی بر پیشرفتتحصیلی و خود کنترلی دانش آموزان دختر در درس زیست شناسی سال اول دبیرستان های منطقه ۱۲ تهران.پایان نامه کارشناسی ارشد دنشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.

۵٫بازرگان،عباس(۱۳۹۰).ارزشیابی آموزشی.تهران: انتشارات سمت.

۶٫ بست، جان (۱۳۹۰). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. (حسن پاشا شریفی و نرگس طالقانی، مترجم)، تهران: انتشارات رشد.

۷٫ بهنر،ج؛ وانک، م(۱۳۸۴).نگرش ها و تغییر آن ها. ترجمه یعلی مهداد،چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل(سال انتشار اثر به زبان اصلی۱۹۵۹).

۸٫ جویس، بروس؛ ویل، مارشا؛ کالهون، امیلی (۱۳۹۰). الگوی تدریس. (محمد رضا بهرنگی، مترجم)، تهران: انتشارات کمال تربیت.

۹٫ حافظ نیا، محمدرضا (۱۳۸۹). مقدمه ای بر روش تحقیق درعلوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.

حسینی نسب، د؛ساکن آذری،م؛ تاج الدینی،پ (۱۳۸۲). بررسی شیوه های اسناد علّی و راهبردهای یادگیری در دانشجویان و رابطه آن ها با هوش، خلاقیت، جنسیت ‌و رشته تحصیلی .‌فصل‌نامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی،۲۷ و ۲۸ ، ۷۱- ۴۴۳٫

۱۰٫حقانی،مظفر(۱۳۸۶).بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی ‌بر کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان پسر پیش دانشگاهی شهرستان سّنقرDerry,S. ارشد،دانشکدهروانشناسیوعلومتربیتی،دانشگاهعلامهطباطباییقرشتههایعلومانسانیوعلومپایهدانشگاهتهران. پایان نامه

۱۱٫ خوی نژاد، غلامرضا (۱۳۸۹). روش های پژوهش در علوم تربیتی. تهران: انتشارات سمت.

۱۲٫ دلاور، علی (۱۳۹۲). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.

۱۳٫ دلاور، علی (۱۳۹۳). احتمالات و آمار کاربردی در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: انتشارات رشد.

۱۴٫ دلاور، علی (۱۳۹۰). روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.

۱۵٫دیره،عزت؛بنی جمال،شکوه السادات(۱۳۸۸).بررسی سهم عوامل انگیزشی بر استفاده از راهبردهای شناختی و فراشناختی در فرایند یادگیری.‌فصل‌نامه مطالعات روانشناختی،۵ (۳).

۱۶٫ زمانی، بی بی عشرت؛ لیاقتدار، محمد جواد (۱۳۸۱). بررسی نوآوریها و راهبردهای جدید تدریس در مقطع ابتدایی چهار کشور پیشرفته جهان. مجله پژوهش دانشگاه اصفهان، شماره ۳۰٫

۱۷٫رفوث،مری؛آن، لیل،لیندا؛ دوفابو،لئوناردو(۱۳۷۵). راهبردهای

۱۸٫ سیف، علی اکبر (۱۳۸۷). روش های پرورشی نوین (ویرایش ششم). تهران: نشر دوران.

۱۹٫ سیف، علی اکبر (۱۳۹۰). روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: نشر دوران.

۲۰٫ سیف، علی اکبر (۱۳۹۰). اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی، تهران: نشر دوران.

۲۱٫ سیف، علی اکبر (۱۳۸۹). روش های ساختن ابزرهای اندازه گیری متغیرهای پژوهشی در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر دوران.

۲۲٫ سیف، علی اکبر (۱۳۸۹). نظریه های سازندگی و کاربردی آموزشی آن. ‌فصل‌نامه تعلیم و تربیت، شماره ۶۵٫

۲۳٫سیف، علی اکبر؛ مصرآبادی، جواد(۱۳۸۲).اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری بر سرعت خواندن،یادداری و درک متون مختلف.‌فصل‌نامه تعلیم و تربیت،سال نوزدهم،شماره ۷۴٫

۲۴٫ شعبانی، زهرا؛ تقی پور ظهیر، علی (۱۳۸۵). تأثیر روش های تدریس در افزایش توانایی‌های شناختی، عاطفی و رفتاری دانش آموزان. ‌فصل‌نامه تعلیم و تربیت، شماره ۵۱، ۵۵- ۸۴٫

۲۵٫ شعبانی، حسن (۱۳۹۰). مهارت‌های آموزشی و پرورشی: روش‌ها و فنون تدریس (جلد ۱). تهران: انتشارات سمت.

۲۶٫شعاری نژاد،علی اکبر(۱۳۷۸).یادداشت هایی درباره نظریه های انگیزش در آموزش و پرورش چاپ اول،تهران: نشرنی

۲۷٫شقاقی،فرهاد(۱۳۸۲).تأثیر آموزش مهارت ها و راهبردهای یادگیری و مطالعهدر یادگیری دانشجویان دانشگاه پیام نور و ثبات اینن تأثیر یادگیری پس از گذشت یک سال .رساله دکتری،دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

۲۸٫صفاری،فاطمه(۱۳۹۲).اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر اضطراب امتحان و عزت نفس دانش آموزان پسر سال سومراهنمایی شهرستان قدس. ‌فصل‌نامه اندیشه‌های نوین تربیتی،دانشکده ی علوم تربیتی و روان شناسی الزهراء (س)، دوره ی نهم، شماره ۲٫

۲۹٫ طیبی، سیدجمال الدین؛ ملکی، محمد رضا؛ دلگشا، بهرام (۱۳۹۰). تدوین پایان نامه، رساله، طرح پژوهشی و مقاله علمی (ویرایش دوم). تهران: انتشارات فردوس.

۳۰٫عباباف،زهرا(۱۳۸۷).مقایسه راهبردهای شناختی و فراشناختی دانش آموزان دوره متوسطه به تفکیک سطح توانایی،رشته تحصیلی و جنسیت و ارائه پیشنهادهایی در حوزه برنامه درسی.‌فصل‌نامه نوآوری آموزشی،۷(۲۵)، ۱۵۰-۱۱۹٫

۳۱٫عباباف،زهرا(۱۳۷۶).مقایسه استراتژی های (راهبردهای)یادگیری دانش آموزان قوی و ضعیف دوره دبیرستانی مناطق ۲، ۴، ۱۱ شهر تهران در سال تحصیلی ۷۵-۷۴٫ پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی

۳۲٫فرخی،نوعلی،(۱۳۸۹).اثربخشی آموز مهارت های شناختی و فراشناختی بردرک مطلب دانش آموزان پسر دوم راهنمایی منطقه ۱۱ آموزش و پرورش تهران.‌فصل‌نامه روان شناسی پرورش دانشگاه علامه طباطبایی تهران.سال ششم،شماره ۱۸٫

۳۳٫ فردانش، هاشم (۱۳۸۸). مبانی نظری تکنولوژی آموزشی. تهران: انتشارات سمت.

۳۴٫ کدیور، پروین (۱۳۸۹). روانشناسی یادگیری. تهران: انتشارات سمت.

۳۵٫ کدیور، پروین (۱۳۸۷). روانشناسی تربیتی. تهران: انتشارات سمت.

یکی از نویسندگان^[۱۱۸] در بیان تفاوت عقد باطل با عقد فاسد این گونه می­گوید: «فرق عقد باطل با عقد فاسد در این است که عقد فاسد ذاتاً غیر قانونی و نامشروع است به همین علت اعتبار و اثر قانونی نمی­یابد مانند قمار و گرو بندی که در ماده ۶۵۴ ق.م ایران فاقد اعتبار و اثر قانونی ونامشروع اعلام شده است. اما عقد باطل ذاتاً با هیچ گونه ممانعت شرعی و قانونی برای انعقاد و نفوذ حقوقی یافتن، مواجه نیست و فقط از آن نظر که شرایط اساسی صحت معاملات را ندارد و یا در این زمینه­ ها دارای نقص غیر قابل جبران است، در عالم حقوق تحقق نمی­یابد.»

منظور از بطلان عقد، این است که یک عقد ‌به این دلیل که شرایط اساسی جهت معاملات را کلاً یا بعضاً نداشته از ابتدا فاقد اثر بوده نه این که ابتدا صحیح و بعدها به دلیل عارض شدن امری بی اثر گردد ‌بنابرین‏ عقد باطل عقدی است که اساساً شکل نمی­گیرد چون فاقد شرایط لازم برای صحت است و طبق ماده ۳۶۵ قانون مدنی اثری در تملک ندارد.

اثر مطلوب و مد نظر هر عمل حقوقی از سبب صحیح و بی عیب خود به وجود می ­آید. اگر قراردادی شرایط اساسی خود را نداشته باشد باطل خواهد بود. عقد در صورتی که فاقد یکی از شرایط اساسی غیر از رضای معتبر یعنی فاقد قصد انشاءی یکی از طرف­ها یا فاقد موضوع دارای شرایط یا دارای جهت نامشروع یا فاقد یکی از شرایط اختصاصی عقد باشد، باطل است.^[۱۱۹]

۲ ـ ۲ ـ تفاوت بطلان با انحلال و انفساخ

با توجه به توضیحاتی که ‌در مورد بطلان، انحلال و انفساخ داده شد ‌می‌توان در تمایز و تفکیک این سه واژه این گونه بیان کرد که: در انحلال، عقد پا به عرصه وجود می­ گذارد و به عنوان یک حقیقت موجود، قابلیت بقاء و اثر بخشی را دارد ولی با عروض اسبابی از جمله دخالت یکی از طرفین ـ مانند مثال ارتداد یکی از زوجین ـ یا دخالت شخص ثالث ـ همچون مورد اعمال حق شفعه ـ یا بدون دخالت هیچ کس ـ همچون تلف مبیع قبل از قبض ـ عمل حقوقی عقد و قرارداد پایان می­پذیرد.

انفساخ نیز که یکی از مصادیق انحلال ‌می‌باشد وضعیت این چنین دارد. ولی در «بطلان» عقد، متولد نمی­ شود و پا در این جهان نمی­گذارد و طبیعی است چیزی که بهره­ای از وجود ندارد، اثری هم از او صادر نخواهد شد.

اما در انحلال و انفساخ تا عقد، منحل یا منفسخ نشده است اثر مطلوب خود را دارد به همین علت است که نمائات منفصله مبیع در تلف مبیع قبل از قبض برای مشتری است در واقع اثر عقد مذکور که تملیک مبیع و به تبع آن نمائات مبیع است حاصل شده است.

۳ ـ ۲ ـ اوصاف بطلان

در کتب حقوقی برای بطلان اوصاف و ویژگی­هایی را ذکر کرده ­اند که به مهمترین آن ها اشاره می­کنیم.

اول ـ عقد باطل در دید حقوق و به اعتبار اثری که در روابط اجتماعی به جا می­ گذارد، در حکم هیچ است؛ پدیده­ای که به ظاهر صورت عقد را دارد ولی در واقع هیچ تغییری در حقوق ‌و تکالیف دو طرف به وجود نمی­آورد.

دوم ـ بطلان نتیجه فساد در ارکان اصلی عقد و برخورد مفاد آن با مصالح اجتماعی است. به همین جهت نیز از آغاز آن را بی اعتبار می­ کند، هرچند که بطلان مدت­ها پس از آن اعلام شود. البته هر گاه موجب فساد در عقدی بعد از انعقاد آن ایجاد شود، بایستی عقد را منفسخ دانست و نه باطل.

سوم ـ فسادی که در ارکان عقد باعث بطلان آن می­ شود، قابل جبران نیست و دو طرف نمی ­توانند به تراضی آن را اصلاح کنند.

چهارم ـ بطلان نتیجه قهری تجاوز از قوانین است و نیازی به حکم دادگاه ندارد. از سوی دیگر چون فرض این است که صورتی از عقد فراهم آمده و برای اثبات خلاف این ظاهر است که «بطلان» عنوان می­ شود، ناچار دادگاه بایستی بطلان عقد را اعلام کند و به اختلاف پایان دهد.^[۱۲۰]

فصل سوم

تعذر ایفای تعهد

گفتار اول: تعذر

الف ـ مفهوم، شرایط و اقسام تعذر

۱ ـ تعذر در لغت و اصطلاح

تعذر مصدر باب تفعّل از ریشه «عذر» ‌می‌باشد. عرب می­گوید: «تعذر علیه الامر» یعنی امر بر او سخت و دشوار شد، امتناع کرد. عن الامر: در آن کار سستی کرد ـ الرجل: برای خود عذر آورد ـ فلانٌ مِنَ الذنب: فلانی خود را بی گناه خواند.^[۱۲۱]

تعذر مورد نظر در بحث ما، تعذر اجرای تعهد است. مورد این واژه آن جا است که عقدی واقع شود و به جهت وجود علت خارجی متعهد نتواند تعهدش را انجام دهد خواه مورد تعهد عین خارجی باشد خواه غیر آن، خواه عین خارجی تلف شده باشد و خواه تلف نشده باشد. پس نتیجه این است که بحث «تعذر» اعم از بحث «تلف مبیع قبل از قبض» است.^[۱۲۲]

۲ ـ اقسام تعذر

در یک نگاه کلی تعذر بر دو گونه ‌می‌باشد:

اول ـ تعذر اصلی: هر گاه علت خارجی(فورس ماژور) برای اجرای تعهد ناشی از عقدی در حین عقد وجود داشته باشد آن را تعذر اصلی می­نامند.^[۱۲۳] این تعذر موجب بطلان عقد می­گردد زیرا از شروط صحت عقود، قدرت بر تسلیم مورد تعهد است.

۲ ـ تعذر طاری: این تعذر در برابر تعذر اصلی قرار دارد و منظور تعذری است که بعد از عقد عارض بر آن می­ شود و همین تعذر است که مورد بحث ما ‌می‌باشد و از عوامل ایجاد حق فسخ برای متعهدله شناخته می­ شود.

هم چنین تقسیمات دیگری برای تعذر در کتاب­های فقهی و حقوقی دیده می­ شود که عبارتند از:

تعذر کلی: که منظور از آن تعذری است که تمام تعهد را شامل می­ شود و در واقع هیچ جزء و قسمتی از تعهد مقدور متعهد نمی ­باشد.

تعذر جزئی: که در مقابل تعذر کلی است و مقصود تعذری است که بر بخشی از تعهد سایه افکنده و آن را نامقدور و ناممکن ساخته است.

تعذر دائم: که محدوده زمانی تعذر را بیان می­ کند و در این تعذر صحبت از ناممکن شدن همیشگی انجام تعهد است و شمول آن تعذر کلی و جزئی را در بر ‌می‌گیرد.

در مقابل این تعذر، تعذر موقت قرار دارد که محدوده زمانی آن مشخص و گذرا است و پس از گذشت زمانی این تعذر زائل می­گردد.

۳ ـ تعذر در حقوق موضوعه ایران

معادل واژه تعذر در حقوق موضوعه ایران، واژه «ممتنع بودن» است. ماده ۲۴۰ ق.م می­گوید: «اگر بعد از عقد انجام شرط ممتنع شود یا معلوم شود که حین العقد ممتنع بوده است، …» باید دانست که تعذر را قانون‌گذار در مفهومی به کار می­برد که عذر، خارج از اختیار متعذر باشد(فورس ماژور). ‌بنابرین‏ مفهوم «تعذر» از مفهوم «عدم اجرای تعهد» محدودتر است.^[۱۲۴]

هم چنین، مقصود تعذر بعد از عقد است. اگر در حین عقد، تعذر از تسلیم وجود داشته باشد ـ که به معنی فقدان قدرت تسلیم، یعنی استعداد تسلیم در زمان تسلیم است ـ عقد باطل است.^[۱۲۵] اثر تعذر نیز ایجاد حق فسخ است برای متعهدله.

در حقوق فرانسه، تعذر تسلیم بعد از عقد موجب خیار تعذر تسلیم نیست فقط از موارد معافیت متعهد از اجرای تعهد است. یعنی تعذر تسلیم بعد از عقد، تعهدِ متعهد را ساقط می­ کند بدون این که موجب انحلال عقد گردد.^[۱۲۶]

۴ ـ رابطه تعذر با تلف

همان طور که اشاره شد «تعذر» اعم از «تلف» ‌می‌باشد؛ چرا که تعذر می ­تواند علل دیگری غیر از تلف نیز داشته باشد به طور مثال در جایی که مورد تعهد موجود است ولی به علت قابل دسترس نبودن، متعهد قادر به انجام تعهد خود نیست، تعهد صدق می­ کند و حال آن که تلف رخ نداده است.

به طور کلی سیستم پردازش مبادلات از سطح عملیاتی سازمان حمایت می‌کند. یک سیستم پردازش رخداد، سیستمی‌کامپیوتری است و داد و ستدهای روزمره و روتین دار را که جهت انجام فعالیت‌های سازمانی ضروری است ثبت می‌کند. کورتز^[۷۸] (۱۹۹۵) عقیده دارد که “سیستم پشتیان عملیات به عنوان سیستمی‌که مدیران را در مواردی چون وضعیت عملیاتی درونی و روابط مؤسسه با محیط بیرونی و پشتیبانی دیگر سیستم‌های اطلاعاتی که تصمیم گیری را تسهیل می‌سازند، آگاه می‌سازد، می‌توان در نظر گرفت” (ص ۱۰۲). رستمی‌(۱۳۷۵)، اهمیت سیستم پردازش مبادلات را بدین شرح بیان می‌کند:

سیستم پردازش تبادلات، بخش مهمی‌از سیستم اطلاعات مدیریت را تشکیل می‌دهد، اکثر فعالیت‌های روزمره MIS^[79] جامع، از طریق سیستم پردازش عملیات اداره و اجرا می‌شوند. در صورت بروز مشکل، این سیستم پاسخگو خواهد بود. بهبودهای حاصله در کسب مزیت‌های استراتژیک همانند، ارائه خدمات بهتر، محصول با کیفیت بالاتر و هزینه های کمتر اغلب مدیون بهبود در سیستم پردازش عملیات می‌باشد. (صص ۳۷ و ۳۸).

امروزه، تصور سازمان بدون سیستم پردازش عملیات دور از ذهن می‌باشد، چون اکثر سازمان‌ها به اطلاعات عملیات روزمره خود نیازمند می‌باشند. “سیستم‌های پشتیبان عملیات به پنج دسته تقسیم می‌شوند: ۱٫ سیستم‌های فروش و بازاریابی ۲٫ سیستم‎های تولید کارخانه ۳٫ سیستم‎های مالی و حسابداری ۴٫ سیستم‎های منابع انسانی ۵٫ انواع دیگر از سیستم‌آموزش‌ها که با توجه به نوع خاص سازمان به کار گرفته می‌شود”. (برین^[۸۰]، ۱۹۹۷، ص ۲۶۶). به طور کلی دو نوع سیستم پردازش عملیات (TPS) می‌توان مشاهده کرد یکی، سیستم‎های پردازش بهنگام و دیگری، سیستم پردازی دسته ای.

۱٫ سیستم‌های پردازش بهنگام^[۸۱] :

“در این نوع سیستم‌ها ارتباط مستقیمی‌بین کاربر و برنامه های کاربردی وجود دارد و کاربر داده های مربوط به یک عمل یا معامله را وارد سیستم می‎کند و برنامه ‌در مورد آن معامله پاسخ می‎دهد”(صرافی زاده و پناهی، ۱۳۸۴، ص ۲۰۴). در این نوع سیستم بین ورود داده، پردازش، بهنگام نمودن داده های ذخیره شده و ارائه گزارش بر اساس آن، فاصله زمانی وجود ندارد.

۲٫ سیستم پردازش دسته ای^[۸۲]

مهدوی (۱۳۷۹) عقیده دارد که “در سیستم پردازش دسته ای داده های وارده به یک سیستم، در یک عملیات یا فایل تشکیل گروه می‌دهند و یکجا پردازش می‌شوند” (ص ۷۳).

اگر چه پردازش دسته ای نسبت به پردازش عملیات بهنگام، قدیمی‌تر و گاهی نیز کندتر است اما مزایایی نیز دارد و در برخی شرایط، نسبت به آن کارآمدتر می‌باشد. در عین حال از آنجایی که عملیات به صورت دسته ای پردازش می‎شوند، کنترل پردازش آن ها آسانتر می‌باشد.

۲ ـ ۴ـ ۶ ـ سیستم خبره یا هوشمند^[۸۳] (ES)

“سیستم‌های خبره، سیستم‌های رایانه ای هستند که در بردارنده‎ی برخی از تجارب و دانش تخصصی یک متخصص هستند. سیستم‌های خبره بدین ترتیب از خبرگان تقلید کرده و به عنوان یک مشاور در یک حوزه یا حیطه دانش ویژه عمل می‌کنند” (راولی، ۱۳۷۹، ص ۱۱۱). سیستم‎های خبره به عنوان سیستم‎هایی که بتوانند به جای انسان در فرایند تصمیم‎گیری به انتخاب بپردازند در اواخر دهه ۹۰ مطرح گردید. هدف اصلی این سیستم‌آموزش‌ها جایگزینی ویژگی‎های انسان خبره با نرم‎افزارهای هوشمند است، به طوری که بتوانند با طرح مسئله از سوی کاربر، آن را تحلیل و با بهره گرفتن از بخش دانش پایه خود بهترین راه حل را انتخاب نمایند. این سیستم ویژگی‎های متعددی دارد. استایر و جورج^[۸۴] (۱۹۹۸) ویژگی‎های سیستم خبره را بدین شرح بیان می‌کنند که:

۱٫ سیستم خبره می‌تواند استدلال تصمیمات پیشنهادی خود را تشریح نماید: سیستم خبره می‌تواند تشریح کند که چگونه و چرا به یک تصمیم رسیده است و یا یک راه حلی ارائه نموده است که این یک ویژگی ارزشمند است.

۲٫ سیستم خبره می‌تواند رفتار هوشمندانه خود را نمایش دهد: این سیستم با جمع‌ آوری یک سری داده می‌تواند ایده ها یا شیوه های جدید را برای حل مسائل ارائه نماید.

۳٫ استنتاج از روابط پیچیده: سیستم‎های خبره می‎توانند داده‎های مربوط به شرایط فوق‎العاده پیچیده را ارزیابی نموده، نتیجه‎گیری کرده و راه حل مسائل را پیدا کنند.

۴٫ سیستم خبره‎ی می‎تواند دانش کارشناسان را نگهداری کند: یک قابلیت منحصر به فرد سیستم خبره این است که می‎تواند از تجربه انسان که ممکن است گاهی فراموش شود استفاده نماید.

۵٫ کار در شرایط عدم اطمینان: یکی از مهمترین ویژگی‎های سیستم خبره توانایی کار با معلوماتی است که کامل و یا کاملاَ دقیق نیست. سیستم خبره با بهره گرفتن از احتمالات، آمار و شهود با این نوع مسائل کار می‌کند (صص ۴۸۳ ـ ۴۸۴).

گرچه ویژگی‎های مثبت سیستم‎های خبره رو به فزونی است (بهان و هولمز، ۱۳۷۷) اما وجود چند نقطه ضعف ویژگی‎های مثبت آن ها را محدود می‎کند از جمله این نقاط ضعف می‎توان هزینه زیاد، کنترل دقیق و پیچیدگی زیاد، دشواری نگهداری سیستم‎های خبره، عدم توسعه هوش سیستم خبره توسط خودشان، تخصصی بودن و محدود شدن به حل مسائل خاص را بر شمرد.

“سیستم خبره متشکل از نرم‎افزارهایی هستند که اطلاعات و دانش را ذخیره و مانند انسان نتیجه گیری و استنباط می‎کند. با اجزا تشکیل‎دهنده این سیستم عبارتند از: پایگاه دانش^[۸۵]، ابزار استناج^[۸۶]، ابزار تشریح و تفسیر^[۸۷]، ابزار استفاده از پایگاه دانش^[۸۸]، وسیله ارتباطی کاربر^[۸۹] ” (صرافی زاده و پناهی، ۱۳۸۴، ص ۲۳۲).

سیستم یا ابزار استنتاج

ابزار تشریح و تفسیر

وسیله

ارتباطی کاربر

ابزار

استفاده از

پایگاه دانش

پایگاه دانش

کاربر

محققان

شکل ۲ ـ ۴ : اجزاء یک سیستم خبره

منبع: «صرافی زاده» و «پناهی»، ۱۳۸۰، ص ۲۳۲

۲ ـ ۵ ـ مدیریت و سیستم‌های اطلاعات مدیریت

مدیران در محدوده وسیعی از تصمیمات نسبت به فن آوری اطلاعات و تصمیماتی، که برای موفقیت و بقای سازمان حیاتی هستند، گرفتار شده اند. امروزه در صد زیادی از سرمایه گذاری‌ها در سازمان‌ها برای اطلاعات صورت می‌گیرد و این امر، مدیران را با چالش‌های جدیدی مواجه ‌کرده‌است. لوکاس^[۹۰] (۲۰۰۰) اظهار می‌دارد که “در یک بررسی که اخیراًً در بین ۳۷۳ تا از مدیران آمریکایی اذعان داشتند که باید از رایانه و سیستم اطلاعات مدیریت در شغلشان استفاده کنند” (ص ۱۵).

به دلیل نفوذپذیری بیش از حد سیستم‌ها و فن آوری اطلاعاتی، مدیران در تمام سطوح و در تمام نواحی
وظیفه ای سازمانی با این فن آوری در گیر هستند. اسپادیز و آنانیادیس^[۹۱] (۲۰۰۵) عقیده دادند که:

مدیران با چالش‌هایی نظیر موارد زیر مواجه اند:

۱ ـ سازمان‌ها در عصر اطلاعات با محیطی پیچیده تر و غیر قابل پیش‌بینی تر مواجه خواهند شد که مدیریت در این فضای ابهام آمیز نیازمند مهارت‌های فوق العاده است.

۲ ـ کسب آمادگی برای به کار گیری تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مناسب با توجه به تغییرات سریع در فن آوری‌ها .

۳ ـ انتخاب سیستم‌هایی برای حمایت از کلیه کارکنان، ذینفعان و سایر کسانی که از ارتباط رایانه ای در شغلشان استفاده می‌کند.

۴ ـ تأثیر بالقوه فن آوری اطلاعات بسیار زیاد است. در جامعه پیچیده امروز، دانش فن آوری اطلاعات برای آموزش افراد بویژه مدیران حرفه ای بسیار حیاتی است.

• کارایی تخصیصی

یکی از عمده ترین پیامدهای کارایی بازار این است که منابع موجود به بهترین حالت ،و به شکل بهینه و مطلوب ،بهره برداری شود.یکی از وظایف مهم بازار سرمایه ،باید تامین مالی شرکت‌ها و نهادها باشد .بازار سرمایه باید این ویژگی را داشته باشد که شرکت‌های نیازمند بتوانند سرمایه لازم خود را تامین کنند و شرکتهایی که پروژه های آن ها توازی معقولی از بازده و ریسک ندارد،از دستیابی به نابع جدید در بازار محروم شوند(جهانخانی و عبده تبریزی ،۱۳۷۲،ص۱۱)^۱.

در این مفهوم ، بازار هایی دارایی کارایی تخصیصی می‌باشند،که در آن پروژه های سرمایه گذاری با بهره وری نهایی سرمایه ،تامین مالی می‌شوند (فیشر و جردن، ۱۹۹۱،ص۶۰)^[۵۶]۲٫تخصیص هنگامی بهینه است که بیشترین سرمایه متوجه سودآورترین فعالیت شود.پس تخصیص سرمایه هنگامی درست انجام می شود که شرکتهایی که فرصت‌های سرمایه گذاری بهتر دارند ،سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند،و آن بخش‌های اقتصاد که بازدهی کمتری دارند (و با محدودیت بیشتر روبرو هستند) از استفاده سرمایه محروم شوند.

• کارایی عملیاتی

کارایی عملیاتی اشاره به تسهیل و سرعت مبادلات در بازار دارد ،که از طریق آن بازار های سرمایه امکان ملاقات خریداران و فروشندگان را ممکن می‌سازند.این نوع کارایی ،منجر به افزایش سرعت نقد شوندگی دارایها می شود (همان منبع، ص۶۰)^۳.

بازاری از نظر عملیاتی ،کارا محسوب می شود که هزینه انجام مبادلات در حداقل سطح ممکن باشد.سه مشخصه کارایی بازار را می توان به صورت زیر بیان نمود^[۵۷]۴:

۱٫چنانچه کارگزاران و معامله گران ،سودهای عادی و معقولی را (با توجه به سطح ریسک فعالیتشان)به دست آورند ،بازار از نظر عملیاتی کارا است؛

۲٫کارایی عملیاتی بستگی به درجه رقابت بین کارگزاران و معامله گران (سهولت در ورود و خروج) دارد؛

۳٫کارایی تخصیصی ،مستقیماً به سطح کارایی عملیاتی در هر بازاری مرتبط است.

گونه های سه گانه کارایی اطلاعاتی بازار سرمایه:

کارایی اطلاعاتی بازار در سه سطح ،از نظر مفروضات و پیامدهای آن مطرح است که ذیلاً مطرح می شود(سینایی ،۱۳۷۲،ص۴۸)^۲:

شکل ضعیف :انعکاس اطلاعات بر قیمت سهام می‌تواند در سطح نازل و به اصطلاح در شکل ضعیف آن مطرح باشد.در این سطح از کارایی ،قیمت‌ها ی اوراق بهادار ،فقط اطلاعاتی که در گذشته قیمت‌ها نهفته است و از توالی تاریخی قیمت‌ها حاصل می شود را منعکس می‌کنند،که این اطلاعات بلافاصله در قیمتهای جاری منعکس می‌شوند.در این حالت فذض می شود قیمت اوراق بهادار ،فقط منعکس کننده اطلاعات تاریخی باشد؛

بدین معنی که قیمت سهام روند خاصی نداشته و بازار سهام ،حافظه ای ندارد؛یعنی قیمت سهام در بازار کارا به شکل تصادفی تغییر می‌کند. این همان نظریه گشت تصادفی یا گردش تصادفی است.

شکل نیمه قوی:این سطح از فرضیه می‌گوید که قیمت سهام ،منعکس کننده همه اطلاعات عام و منتشر شده است. در این جا ،اطلاعات عام،محدود به قیمت گذشته نیست بلکه در بر گیرنده هر اطلاعاتی درباره عملکرد شرکت و مشخصات صنعتی است که شرکت در آن فعالیت می‌کند.

شکل قوی:در این حالت فرض آن است که تمام اطلاعات مربوط و موجود ،اعم از اطلاعات محرمانه و اطلاعات دردسترس عموم ،در قیمت اوراق بهادار انعکاس دارد .مفهوم کارایی بازار را می توان همانند نمودار نشان داد(استرانگ،۲۰۰۰،ص۲۱۸)^[۵۸]۱٫

شکل قوی شکل نیمه قوی شکل ضعیف

• • اطلاعات خصوصی اطلاعات عمومی منتشر شده اطلاعات تاریخی

• • اطلاعات عمومی منتشر شده اطلاعات تاریخی

• اطلاعات تاریخی

۴-۲-اطلاعات جدید و سرعت تعدیل قیمت های سهام

از سال ۱۹۶۵ در حوزه امور مالی ،فرضیه ای ‌در مورد کارا بودن بازار سرمایه مطرح شده است. علت انجام این تحقیقات آزمودن این نظریه بود که آیا بازار سهام در کسب و پردازش اطلاعات ورودی به طور معقول عمل می‌کند یا خیر ؟ و آیا اطلاعات بدون درنگ و گرایش خاصی در قیمت اوراق بهادار منعکس می شود یا خیر ؟

منطقاً سرمایه گذاران برای حداکثر رساندن مطلوبیت مورد نظر خود ، از کل اطلاعاتی که به تعیین ارزش و قیمت گذاری اوراق بهادار مربوط می شود استفاده می‌کنند.

البته در تعیین قیمت اوراق بهادار، باید هزینه پردازش اطلاعات و نیز هزینه انجام معاملات را در نظر داشت .در سال ۱۹۷۰ برای نخستین بار بود که فاما به صورت رسمی مفهوم کارایی بازار اوراق بهادار را مطرح نمود .وجود اطلاعات کافی در بازار و انعکاس به موقع و سریع اطلاعات بر روی قیمت اوراق بهادار، ارتباط تنگاتنگی با کارایی بازار دارد .

در بازار کارا ، اطلاعاتی که در بازار منتشر می شود، به سرعت بر روی قیمت ها تاثیر می‌گذارد. در چنین بازاری ،قیمت اوراق بهادار به ارزش ذاتی ، آن نزدیک می‌گردد؛ به عبارت دیگر ،ویژگی سهم بازار کارا این است که قیمت تعیین شده در بازار ،شاخص مناسبی از ارزش واقعی اوراق بهادار می‌باشد. از نظر فاما ،بازار کارا به بازاری اطلاق می شود که در آن قیمت اوراق بهادار (مانند سهام عادی) منعکس کننده تمام اطلاعات موجود در بازار باشد. شاید بتوان از دیدگاه فرضیه بازار کارا ، دلیل وجودی حسابداری را عدم تقارن اطلاعاتی بیان نمود که در آن یکی از طرفین مبادله ، اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل د راختیار دارد . بازار کارا باید در برابر اطلاعات جدید حساس بوده و نسبت به آن اطلاعات از خود واکنش نشان دهد . فاما برای کارایی بازار ویژگی هایی به شرح ذیل عنوان نمود .

1. 1. شرایط رقابتی در بازار حکمفرما باشد

1. 1. اطلاعات باید به سرعت و با حداقل هزینه در دست تمامی افراد قرار گیرد

1. 1. اطمینان از وجود قیمتی عادلانه برای اوراق مورد مبادله

1. 1. کم هزینه بودن معامله در بازار ،تا حدی که به وضعیت بدون هزینه نزدیک باشد.

1. 1. عدم توانایی معامله گران در تحت نفوذ قرار دادن بازار

1. 1. در این بازار هر کس می‌تواند به نرخ های رایج بازار مالی قرض بدهد و بگیرد .

1. 1. قیمت بازار طوری تعیین می شود که منعکس کننده ی تمامی ‌اطلاعات خوب و بد می‌باشد .

1. 1. در بازار کارا ، تعدیل قیمت ها با سرعت انجام می شود .

1. 1. شرط لازم برای کارایی وجود رقابت است

۳- مشارکت سازمانی

این واژه با مشارکت فعال کارکنان در اداره امور سازمان ظهور می‌یابد که از آن جمله میتوان به حضور درجلسات، به اشتراک گذاشتن عقاید خود با دیگران و آگاهی به مسائل جاری سازمان، اشاره کرد .

مشارکت سازمانی: این واژه با درگیر بودن در اداره سازمان ظهور می‌‌یابد که از آن جمله می‌‌توان به حضور در جلسات، به اشتراک گذاشتن عقاید خود با دیگران و آگاهی به مسائل جاری سازمان، اشاره کرد. مشارکت سازمانی که خود شامل سه بخش میباشد:

الف) مشارکت سیاسی: شامل مشارکت‌های غیر جدالآمیز و غیر مجادله‌ای با دیگران است. مانند حضور مؤثر در جلسات سازمان، به اشتراک گذاشتن ایده ها و نقطه نظرات برای بهبود سازمان.

ب) مشارکت حمایتی: شامل تلاش برای ایجاد تغییرات سازمانی درونی که ممکن است با جدال و مباحثه با دیگران نیز همراه باشد. مانند ترغیب و تشویق مدیریت به منظور حفظ مهارت‌ها و دانش جاری سازمان و یا استفاده از داوریهای حرفه‌ای و تخصصی برای ارزیابی اقداماتی که برای سازمان مفید و یا مضر می‌باشد.

ج) مشارکت وظیفه‌ای: منظور ارائه رفتارهایی است که بیشتر جنبه فردی داشته ولی باعث انتفاع سازمان می‌شود. مانند داوطلب شدن برای اضافهکاری در صورت نیاز و یا تمایل برای دریافت آموزش‌های اضافی در سازمان به منظور بهبود عملکرد (وندین و دیگران، ۱۹۹۴ به نقل از اسلامی وسیار، ۱۳۸۷).

۲-۱-۳- رضایت شغلی

رضایت شغلی پدیده‌ای است که در اثر عوامل گوناگون شکل می‌گیرد و خود نیز بر عوامل گوناگونی تأثیر دارد (رضائیان ۱۳۸۵). از یک طرف رضایت شغلی می‌تواند به عنوان یک متغیر مستقل باشد که بر متغیرهای وابسته‌ای چون بازدهی، غیبت، جابجایی، ترک خدمت، رفتار فرد در جامعه و خانواده و نگرش فرد نسبت به محیط‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره تأثیر بگذارد و از سوی دیگر متغیر وابسته‌ای است که تحت تأثیر متغیرهای مستقلی چون حقوق و مزایا، رابطه با همکاران و سرپرستان، امنیت شغلی و نوع کار قرار دارد. به علاوه رضایت شغلی متأثر از متغیرهای تعدیل کننده مثل سن، تحصیلات، جنسیت، سابقه خدمت و رده شغلی است (اسماعیلی و انصاری رنانی، ۱۳۸۶).

برای دستیابی به بهره‌وری کارکنان رضایت شغلی یک عامل ضروری می‌باشد (رابینز ۱۳۷۴). رضایت شغلی، ترکیبی از خرسندی شناختی^[۱۴] و خرسندی احساسی^[۱۵] فرد نسبت به شغلش است. رضایت شناختی، رضایتی است که بیشتر بر ارزیابی منطقی و عقلانی شرایط کار استوار است. ‌بنابرین‏، رضایت شناختی یک ارزیابی مبتنی بر مقایسه‌هاست که بر قضاوت احساسی تکیه ندارد و ارزیابی شرایط، فرصت‌ها و درآمدها را در بر می‌گیرد. اما رضایت احساسی، ارزیابی کلی فرد به طور احساسی نسبت به شغلش است. این رضایت، خلق و خوی خوب فرد و احساس خوب و مثبت وی را هنگام کار کردن نسبت به کارشان نشان می‌دهد (اسماعیلی و انصاری رنانی ۱۳۸۶).

۲-۱-۳-۱- مفهوم و تعریف رضایت شغلی

رضایت شغلی در فرهنگ فارسی خشنودی و خوشرویی معنا شده است و به عنوان دوست داشتن وظایف مورد لزوم یک شغل تعبیر شده است. یعنی شرایطی که در آن کار انجام می‌گیرد و پاداشی که به موجب آن دریافت می‌شود (حسینی نسب و جویانی ۱۳۸۷). رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت شغلی است و عاملی است که باعث افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می‌گردد. محققان رضایت شغلی را از دیدگاه‌های گوناگون تعریف کرده‌اند و معتقدند اگر شغل لذت مطلوبی را برای فرد تأمین نماید در این حالت فرد از شغلش راضی است. عوامل گوناگون چه درونی مانند احساس لذت از انجام کار و چه بیرونی مانند حقوق و مزایا و روابط محیط کاری سبب می‌گردد فرد از شغلش راضی باشد (عسکری ۱۳۸۲). رضایت شغلی یک مفهوم چند وجهی است که شامل ابعاد درونی و بیرونی می‌باشد. منابع رضایت درونی به ویژگی‌های شخصیتی فرد بر می‌گردد مانند توانایی ابتکار عمل (روز^[۱۶] ، ۲۰۰۱). منابع رضایت بیرونی، اقتضایی و وابسته به شرایط محیطی هستند، مانند پرداخت، ارتقاء یا امنیت شغلی (ولف،۲۰۰۱). رضایت شغلی عبارت است از نگرش فرد نسبت به شغل و یا چگونگی احساس فرد نسبت به شغلش و جنبه‌های گوناگون آن (سید جوادین، ۱۳۸۵).

گروهی احساسات مثبت شاغل نسبت به شغل را رضایت شغلی می‌نامند و بر این باور هستند که احساس خشنودی و کامیابی و رضایت شغلی ناشی از نگرشی است که خود نیز تا اندازه‌ای با چگونگی شغل و مقتضیات مربوط به آن پدید می‌آید. در تحقیقات گذشته برای سنجش میزان رضایت شغلی تمرکز بر ارضای نیازهای جسمی و روانی افراد از قبیل پرداخت حقوق و دستمزد بوده است این در حالی است که امروزه محققان بیشتر به فرآیندهای شناختی که یک رویکرد چند وجهی است توجه دارند (لاک^[۱۷] ، ۲۰۰۰).

رضایت شغلی محصول عوامل گوناگونی مانند، کار جذاب، کار دارای امکان بروز خلاقیت، کار دارای احترام و کار ارزشمند می‌باشد. همچنین تحت تأثیر عواملی مانند شرایط کاری مناسب، همکاران سازگار، رهبری و مدیریت شایسته است علاوه بر این، همگونی اهداف سازمان با خواسته‌های فرد نقش مهمی در رضایت شغلی ایفا می‌کند. به طور کلی وجود سرپرست و مدیر با صلاحیت و مشارکت‌جو، ارتباط صحیح و مناسب بین سرپرست و مدیر با کارمند، همکار انگیزاننده، مسئوول و فعال، پیشرفت مناسب با توانایی در کار و رعایت برابری و انصاف در ارتقاء کارمندان و حقوق و مزایای متناسب با شایستگی و کار فرد از عواملی هستند که وجود آن‌ ها می‌تواند رضایت شغلی را به دنبال داشته باشد (مورهد^[۱۸] و گریفین ، ۱۳۸۴). تحقیقات نشان داده است که بین رضایت شغلی و وضعیت اشتغال رابطه وجود دارد (اصل سلیمانی و دیگران ۱۳۸۶).

پارسونز رضایت شغلی را متشکل از پنج عامل می‌داند: عزت نفس یا هماهنگی با هنجارهای اخلاقی مورد پسند فرد، تأیید از سوی دیگران، ارضای خواسته ها و نیازهای مادی و معنوی، لذت بخش بودن شغل و فعالیت‌های شغلی، دوستی و صمیمیت در روابط بین کارکنان (گریفیث، ۱۳۷۳).

۲-۱-۳-۲-دیدگاه های رضایت شغلی

دیدگاه‌ها و مفهوم‌سازی‌های متعدد و گاه متناقضی درباره تعریف « رضایت شغلی» شکل گرفته و توسعه یافته است. برخی از صاحب‌نظران همچون هرزبرگ آن را دارای دو بعد دانسته‌اند جدول(۲-۱). یک گروه عوامل و شرایطی که فقدان آن‌ ها موجب عدم رضایت می‌گردد ولی تأمین آن‌ ها باعث ایجاد انگیزه شدید و قوی نمی‌شود بلکه فقط از بروز عدم رضایت جلوگیری می‌کند که آن‌ ها را عوامل بهداشتی یا مؤثر در حفظ وضع موجود یا عوامل بقاء می‌نامند. به ‌زعم هرزبرگ این عوامل عبارت است از : طرز تلقی و برداشت کارکنان، شیوه اداره امور، خط‌مشی‌های سازمان، ماهیت و میزان سرپرستی، امنیت کاری، شرایط کاری، مقام و منزلت، سطح حقوق و دستمزد، استقرار روابط متقابل دو جانبه، سرپرستان، همکاران و مرئوسان و زندگی شخصی کارکنان.

بادآورنهندی و حسنی (۱۳۹۲). در این تحقیق،‏ رعایت معیار محافظه کاری مشروط در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،‏ با بهره گرفتن از اطلاعات صورت‌های مالی ۸۰ شرکت،‏ برای دوره زمانی ۱۳۸۸- ۱۳۸۱ مورد بررسی قرار گرفته است. با بهره‌گیری از مدل های بال و شیوا کومار (۲۰۰۵)،‏ نشان داده می شود که معیار محافظه‌کاری مشروط توسط شرکت های نمونه در دوره مورد بررسی،‏ در نظر گرفته نشده است؛ ‌به این معنی که شرکت های نمونه سودهای اقتصادی را سریعاً شناسایی نموده ولی زیان‌های اقتصادی را به تأخیر انداخته‌اند. این موضوع می‌تواند نشان دهنده استفاده از روش های حسابداری جسورانه در شرکت های غیرورشکسته باشد و نشان می‌دهد که وضعیت گزارشگری شرکت های غیر ورشکسته نمونه مطلوب نمی‌باشد. این شواهد دلالت بر وجود مشکل نمایندگی و عدم تقارن اطلاعات بین سهامدار و مدیر،‏ در بورس اوراق بهادار تهران دارد.

فصل سوم

روش تحقیق

۳- فصل سوم: روش تحقیق

۳-۱- مقدمه

دستیابی به اهداف علم یا شناخت علمی در صورتی میسر می‌شود که با روش شناسی درست همراه باشد. منظور از روش، مجموعه ابزار و تدابیری است که حصول به هدف نهایی و مطلوب را آسان می‌سازد. هدف از انجام هر تحقیق، کشف واقعیت است. واقعیت با کاوش و روشنگری روابط منطقی مربوط به ویژگی‌های اجزای موضوع تحقیق حاصل می‌شود. ‌بنابرین‏، هر پژوهشگری پس از تعیین موضوع تحقیق باید به گزینش روش تحقیق بپردازد. روش تحقیق، پیروی از رویه های منظمی است که در جریان استفاده از شیوه های آماری و مرتبط ساختن عوامل موضوع تحقیق باید رعایت گردد. یک تحقیق زمانی علمی محسوب می‌شود که به صورت منطقی و منظم نسبت به مشکل گشایی و پیگیری گام به گام در جهت شناسایی مشکلات، گرد آوری داده ها، تجزیه و تحلیل آن‌ ها و در نهایت استنتاج معتبر، پاسخگو باشد. از این رو تحقیق علمی صرفاً بر تجربه یا برداشت‌های شخصی و درک مستقیم مبتنی نیست، بلکه هدفمند و دقیق عمل می‌کند.

تحقیق علمی به منظور گسترش قلمرو دانش صورت می‌پذیرد و به محقق کمک می‌کند تا یافته های خود را با صحت و اطمینان بیشتری بیان کند. به همین دلیل است که تحقیق ‌های علمی اغلب عینی‌تر است و به مدیران در توجه به عوامل خاصی که مورد نیاز می‌باشد، یاری می‌رساند. تحقیقات علمی به طور معمول به صورت کاوشگرانه انجام می‌پذیرند و به صورت کاملاً هدفمند و البته محدود ‌در مورد یک موضوع با صحت و استحکام به آزمون نتایج می‌پردازند و نیز با دقت و اطمینان، تکرار پذیری این نتایج را به صورت عینی مد نظر دارند و به تعمیم پذیری آن در جهت کاربرد برای دانش افزایی و نیز افزایش ثروت می‌نگرند.

در هر تحقیق ابتدا باید نوع، ماهیت، اهداف تحقیق و دامنه آن معین شود تا بتوان با بهره گرفتن از قواعد و ابزار و از راه های معتبر به واقعیت‌ها دست یافت. فرایند تحقیق، فرآیندی است که طی آن محقق می‌کوشد با پردازش علمی و منظم درون داده ها، فرضیه های خود را به بوته آزمایش بگذارد. این فصل به روش شناسی تحقیق، تعریف متغیرهای تحقیق، روش جمع‌ آوری اطلاعات، جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه و معرفی آزمون‌های مربوط اختصاص دارد.

۳-۲- نوع تحقیق

این تحقیق از نظر هدف، تحقیقی کاربردی محسوب می‌شود. روش انجام تحقیق حاضر با توجه به هدف و ماهیت موضوع و توانایی اجرایی آن، توصیفی-همبستگی می‌باشد. مطالعات همبستگی برای یافتن ارتباط بین متغیرها انجام می‌شود. پژوهش حاضر به دلیل این‌که در فاصله زمانی در طی دوره ۲ سال قبل و بعد از دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران انجام می‌شود، از نظر افق زمانی مقطعی می‌باشد.

۳-۳- سوال و فرضیه‌ تحقیق

در این تحقیق سوال محوری بدین شکل مطرح شد که آیا دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران محافظه کاری مدیران در تهیه گزارش های حسابداری را افزایش می‌دهد؟. در این راستا دو سوال فرعی مطرح شد که آیا وضع دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران موجب افزایش محافظه کاری شرطی توسط مدیران در گزارشگری مالی شده است؟ و آیا وضع دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران موجب افزایش محافظه کاری غیرشرطی توسط مدیران در گزارشگری مالی شده است؟. در راستای ‌پاسخ‌گویی‌ به سوال های طرح شده، فرضیه های تحقیق حاضر بدین شرح تدوین شد: وضع دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران موجب افزایش محافظه کاری شرطی توسط مدیران در گزارشگری مالی شده است.

وضع دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران موجب افزایش محافظه کاری غیرشرطی توسط مدیران در گزارشگری مالی شده است. درحقیقت فرضیه بیانگر چگونگی روابط متغیرهای تحقیق و هم بیانگر جهت تحقیق است.

۳-۴- مدل آزمون فرضیه و متغیرهای مورد مطالعه

متغیر مستقل:

در تحقیق حاضر هدف بررسی و شناسایی میزان تاثیرگذاری به کارگیری دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران بر محافظه کاری مدیران شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد و به منظور تحقق این هدف برای دو دوره ۲ سال قبل و ۲ سال بعد از اجرایی نمودن این دستورالعمل وجود الزام قانونی قبل از سال ۱۳۸۶ با مقدار صفر و بعد از این تاریخ با مقدار یک به صورت یک متغیر مجازی در تحلیل مد نظر قرارداده شده است.

متغیر وابسته:

در این پژوهش متغیرهای محافظه کاری^[۷۷] شرطی(CON₁) و غیر شرطی(CON₂) بر اساس ادبیات محافظه کاری دو مورد از پرکاربردترین معیارهای اندازه گیری محافظه کاری به شرح زیر می‌باشند. مدل احمد و دولمان (۲۰۰۷) با الهام از مدل گیولی وهاین^[۷۸] (۲۰۰۰):

در این شاخص بر اقلام تعهدی تأکید شده و بیشتر رویکرد سود و زیانی دارد و بیانگر محافظه کاری شرطی است. محافظه کاری شرطی، محافظه کاری است که توسط استانداردهای حسابداری الزام شده است. یعنی شناخت به موقع زیان در صورت وجود اخبار بد و نامطلوب و عدم شناخت سود در مواقع وجود اخبار خوب و مطلوب. مثلاً کاربرد قاعده اقل بهای تمام شده یا خالص ارزش فروش در ارزیابی موجودی کالا، نوعی محافظه کاری شرطی است. ‌به این نوع محافظه کاری، محافظه کاری سود و زیان و یا محافظه کاری گذشته نگر نیز می‌گویند.

محافظه کاری غیر شرطی از طریق استانداردهای پذیرفته شده حسابداری، الزام نگردیده است. این نوع محافظه کاری، کمتر از واقع نشان دادن ارزش دفتری خالص دارایی ها به واسطه رویه های از پیش تعیین شده حسابداری است. این محافظه کاری، به محافظه کاری ترازنامه و یا محافظه کاری آینده نگر نیز معروف است. مدل احمد و دولمان^[۷۹](۲۰۰۷) با الهام از مدل بیور و رایان^[۸۰] (۲۰۰۰):

در این شاخص بر ارزش بازار حقوق صاحبان سهام تأکید شده و بیشتر رویکرد ترازنامه ای دارد و بیانگر محافظه کاری غیرشرطی است.

متغیرهای کنترلی:

LASSETS: لگاریتم کل دارایی ها شرکت i در زمان t، متغیری به منظور کنترل اندازه شرکت ها (وبر و ویلنبرگ^[۸۱]، ۲۰۰۳)؛

می‌توان نتیجه گرفت که حدود و قوانین کیفری اسلام برای تضمین نظم و امنیت و پاسداری ازحقوق خدا و بشر و پیشگیری از مفاسد و ظلم و تعدی وضع گردیدند و برای رسیدن ‌به این غرائض لازم است در اجرای آن ها عدالت رعایت گردد. مقصود از عدالت در این مقام، تساوی همگان در برابر قانون است شأن و منزلت و جنسیت افراد در اجرای قوانین کیفری اسلام دخالتی ندارد.^[۱] همان‌ طور که در فصول آینده بیان می‌گردد قوانین و احکام تشریع منطبق با تکوین است و این هماهنگی را باید درجمیع تکالیف و وظایف محوله به عهده زن ومرد و نیز در تفاوت میزان مجازات آن ها در جرائم،‌یکسان پیگیری کرد ‌از آنجایی که زن‌یا مرد بودن در نظام ارزش گذاری اسلامی‌ ملاک برتری نیست و هر دو در انسانیت مشترک، وهر دو موظف به پیمودن مسیر تکامل و رشد می‌باشند و ملاک ارزش نیز تقوا است. لذا زن و مرد را در اکثر تکالیف مشترک و در میزان مسئولیت وپاسخگویی به تعدی ‌از موازین مساوی میابیم. در بسیاری ازعناوین مجرمانه که در قرآن و روایات آمده تفاوتی بین زن ومرد وجود ندارد مانند آیه ۳۹سوره مائده (دست زن و مرد دزد را به کیفر اعمالشان ببرید این عقوبتی است که خدا برای آن ها مقرر دانسته و خدا مقتدر و داناست) هر دو به طور مساوی مشمول وعده عذاب قرار گرفته‌اند، بدون اینکه کمترین تفاوتی باشد.اصل و اساس اسلام برپایه‌ی مساوات است اما زن ومرد از لحاظ آفرینش تفاوت‌ها‌ی کلی باهم دارند. تفاوت‌های جنسی و روحی زن و مرد در موارد خاص پایه و مبنای حقوق اختصاصی و وظایف خاص زن ومرد را تشکیل می‌دهد مسلم است که با اختلاف در طبیعت نباید انتظار داشت که در تمامی‌حقوق و احکام و نیز مجازات برابر باشند. در بحث مسئولیت کیفری، قاعده کلی بر این پایه استوار است که جنسیت زن تأثیری در مسئولیت کیفری او نداشته و حتی سبب تخفیف این نوع مسئولیت نمی‌شود ‌بنابرین‏ زنان همانند مردان در قبال اعمالی که دارای خصیصه کیفری است مسئول و قابل مجازات شناخته می‌شوند گرچه زن ومرد در بیشتر خطابات و احکام و حتی مجازات‌ها مشترک هستند اما در قوانین کیفری اسلام مواردی مشاهده می‌شود که احکام جزایی زن ومرد متفاوت می‌باشد و فقه جزایی در این موارد ارفاقی به زن قائل شده است، و موارد ارفاق نیز منحصر به مواردی است که ساخت جسمی‌و بافت روحی زن در تحمّل تکلیف با مرد متفاوت است، اکنون وقتی به بررسی قوانین کشورهای مختلف که تحت تأثیرلزوم تشابه رفتار با زن ومرد در همه موارد می‌باشند نظری گذرا بیفکنیم درمیابیم که خصوصیات جنسی زن به عنوان عاملی برای ارفاق و تخفیف در مسئولیت کیفری زن و میزان مجازات او در مقایسه با مرد شناسایی نشده و تنها در نحوه اجرای مجازات‌ها است که فرقهایی بین زن و مرد قائل شده‌اند اما این مبنایی نیست که مورد قبول قوانین کیفری و حقوقی اسلام قرار گرفته باشد در دیدگاه اسلامی‌ کل هستی به روی کمال روان است و همه اجزاء عالم دریک ارتباط مناسب در جهت هدف کلی کمال قراردارند قوانین و دستورات اسلامی‌ و از جمله جزائیات اسلامی ‌نیز در همین راستا و در خدمت همین هدف قرار دارند لذا برای شناخت جهت صدور این قواعد و مقررات باید جهت تکوین را شناخت. تفاوت‌های موجود در مجازات زن و مرد در بعضی از جرائم را باید در مجموعه دیدگاه اسلام به هستی موجودات، انسان و زن و مرد و تفاوت‌های ضروری آنان برای خلق نظام احسن مورد بررسی قرار داد. آنچه از مطابقت قوانین شرع با ویژگی‌ها ‌و استعدادهای تکوینی زن بیان شد امری است عمومی‌و فراگیر که در تمام شئون دارای مصداق و قابل پیگیری است، از جمله در مسائل حقوقی و جزائی که زنان دارای احکامی ‌متفاوت با مردان می‌باشند. و آنچه در رساله حاضر در‌صدد آنیم بررسی مواردی از حدود اسلامی‌است، که زن دارای مجازاتی متفاوت با مرد است. تفاوت در مجازات در بعضی موارد در نحوه اجرای مجازات، و گاهی در نوع مجازات می‌باشد و جهت‌گیری این تفاوت نیز در مسیر ارفاق به زن و نفی مجازات‌هایی از اوست که برای مرد در ارتکاب همان جرم مقرر شده است.‌یعنی تخفیف به زن در مقایسه با کیفری است که در همان جرم برای مرد تعیین می‌شود ومنظور بررسی عوامل مخففه‌ای که مجازات را از میزان اولیه به مقدار کمتری کاهش می‌دهد مراد نبوده است. هم چنین مواردی مانند مرض. لازم به توضیح است که مرض موردی است که باعث تعویق مجازات تا زمان بهبودی می‌باشد، و از مسائل مشترک در تخفیف است، فرقی نمی‌کند مریض زن باشد ‌یا مرد، که شامل بحث نمی‌شود. در عنوان رساله عبارت (حقوق کیفری) وجود دارد، کیفرهای اسلامی ‌در چهار بخش اعمال می‌شود:

الف) حد: که مجازات معینی است که حد اعلی و ادنی ندارد و به خاطر مصالح عمومی‌ و دفع فساد و سلامت جامعه وضع شده‌اند و اکثر آن ها قابل اسقاط نمی‌باشند چون غالبأ حق الله است.

ب) قصاص: که از موارد حق‌الناس و در جرائم منجر به قتل و‌یا جرح اعضاء قابل اجرا است. این کیفر نیز حد اعلی و ادنی ندارد و ار طرف صاحب حق قابل اسقاط است.

ج) دیه: مجازات مالی است که در صورت‌تراضی می‌تواند در مواردی که حکم به قصاص می‌شود جایگزین قصاص گردد و در مواردی نیز خودت ابتدا منشاء کیفر مجرم می‌باشد، دیه نیز از حق‌الناس و قابل اسقاط می‌باشد.

د) تعزیر:تعزیر مجازات جرائمی‌است که در شرع مقدس برای آن میزان معینی از مجازات مقرر نشده است و تعیین آن به صلاحدید حاکم می‌باشد.

در تعقیب هدف رساله که ذکر و بررسی مواردی می‌باشد که در آن زن در جرم مشابه با مرد به میزان کمتری از مجازات محکوم شود در قصاص و دیات چنین موردی وجود ندارد و لذا به طور طبیعی از محدوده بررسی به کنار می‌رود. در تعزیرات نیز چون از قبل برای هر جرم میزان معینی از مجازات پیش‌ بینی نشده نمی‌توان به بررسی و تحقیق پرداخت و این قاضی است که با توجه به شرائط جرم و مجرم کیفر مناسب را معین می‌کند ‌بنابرین‏ چنین بررسی‌هایی تنها در محدوده حدود که دارای مجازات‌های از پیش تعیین شده است قابل انجام ‌و پیگیری است.

‌در اینکه اسباب حد چند ‌امر است، نظرات مختلف است اما اکثر فقهای بزرگ اغلب در کتاب‌های خود هنگامی که از حدود نام برده‌اند جرم‌های زنا، لواط، مساحقه، قیادت، قذف، شرب، سرقت، محاربه را به طور صریح تحت عنوان حد ذکر کرده‌اند وپاره‌ای جرم‌های دیگر از قبیل ارتداد را تحت عناوین دیگری از قبیل (کیفرهای گوناگون)‌یا( خاتمه در کیفرهای دیگر) مورد بحث قرار داده‌اند به هر حال ارتداد چه جزء حدود باشد چه نباشد در ماهیت قضیه تفاوتی پدید نمی‌آورد زیرا ارتداد درهر‌یک از اقسام آن درمرد‌یا زن کیفر مشخص و معینی دارد که فقهای شیعه به آن قائلند و از این لحاظ با حدود تفاوتی ندارند.^[۲]

کلیات

• • 1. بیان مسئله تحقیق

در بحث مسئولیت کیفری قاعده کلی بر این پایه استوار است که جنسیت زن تأثیری در مسئولیت کیفری او نداشته و حتی سبب تخفیف این نوع مسئولیت نمی‌شود ‌بنابرین‏ زنان همانند مردان در قبال اعمالی که دارای خصیصه کیفری است مسئول و قابل مجازات شناخته می‌شوند اما در قوانین کیفری اسلام مواردی مشاهده می‌شود که احکام جزایی زن و مرد متفاوت می‌باشد که این احکام مربوط به باب حدود می‌باشد در این تحقیق به بیان این احکام و موارد آن پرداخته می‌شود.

• • 1. سؤالات تحقیق

یا مثلا ماده ۵۵ قانون مجازات اسلامی و تبصره آن که می‌گوید « هرکس هنگام بروز خطر شدید از قبیل آتش سوزی ، سیل و طوفان به منظور حفظ جان یا مال خود یا دیگری مرتکب جرمی شود مجازات نخواهد شد مشروط بر اینکه خطر را عمدا ایجاد نکرده و عمل ارتکابی نیز با خطر موجود متناسب بوده و برای رفع آن ضرورت داشته باشد» و تبصره آن که می‌گوید : «دیه وضمان مالی از حکم این ماده مستثنی است» .

در این ماده نیز خواننده باید بداند اضطرار چیست و منظور از ضمان مالی و دیه چه می‌تواند باشد آیا تمامی مسولیت های مدنی (ضمان مالی) را شامل می شود؟ آیا به طور مطلق می توان در رویه قضایی حکم این ماده را اجرا کرد؟ آیا با انجام و کاربرد و اجرای مطلق این ماده و به خصوص تبصره آن عدالت رعایت خواهد شد؟ تمامی این سوال ها مطرح و به تفصیل به آن پاسخ داده می شود. .

گفتار اول- اضطرار در حقوق کیفری

از دیدگاه حقوق کیفری شخصی که مضطر شده و چاره ای جز انجام کار خلاف قانون ندارد مجرم نخواهد بود .

در این بحث باید بدانیم که عمل شخص مضطر جرم است اما به دلیل وضعیت اضطراری و ضرورت و ‌به این جهت که سوء نیت وقصد اضرار به دیگری و تجاوز به حقوق فردی و یا اجتماعی افراد را نداشته لذا فقدان قصد, رکن معنوی جرم او را تحت الشعاع قرار داده و رافع مسولیت کیفری او خواهد بود.چرا که شخص مضطر در انجام عمل اضطراری حسن نیت داشته است^[۲۶]۱٫ چرا که در چارچوب انتظارات جامعه عمل کرده ( هرچند شاید عمل او عرف نبوده باشد ) و وجدان عمومی جامعه چنین رفتاری از شخص در حالت اضطرار را محکوم و تقبیع نخواهد کرد .

مسئله اضطرار در حقوق ایران از مسئله مسولیت مدنی قدیمی تر است چرا که اضطرار برای اولین بار در ماده ۴۱قانون مجازات عمومی(مصوب۱۳۰۴) مورد توجه قرار گرفته است و بعد از آن نیز در قوانین بعدی بیشتر مطرح و احکام جدیدی به آن الحاق شد. در حقوق کیفری چنانچه گفته شد با وجود شرایطی در شخص مضطر، شخص تعقیب کیفری نخواهد شد مواد۵۴ و ۵۵ و۶۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ راجع به همین موارد است که در ذیل مختصرا بدان ها می پردازیم .^[۲۷]

ماده۵۴ : «‌در جرائم موضوع مجازات های تعزیری و بازدارنده ، هرگاه کسی براثر اجبار یا اکراه که عادتا قابل تحمل نباشد، مرتکب جرمی گردد، مجازات نخواهد شد. در این مورد اجبار کننده به مجازات فاعل جرم، با توجه به شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تادیب از وعظ و توبیخ و تهدید و درجات تعزیر محکوم می‌گردد». در این ماده هرچند شخص جرمی مرتکب شده اما به دلیل اینکه شخص در حالت اضطرار بوده و ناچار به انجام جرم بوده است لذا اضطرار وصف مجرمانه را از عمل فاعل جرم می زداید, به عبارت دیگر در اینجا سبب اقوی از مباشراست چرا که حالت اضطرار را شخص دیگر ایجاد نموده است .

اما این مثال ها و دو مثال بعدی برای روشن شدن مفهوم اضطرار و حالت ضرورت است اگر نه, در این مثال به عنوان نمونه خلط مطلبی صورت پذیرفته و آن اینکه اکراه مرادف اضطرار قرار داده شده حال آنکه این دو نه اینکه مترادف هم نیستند بلکه از نظر ساختاری و ماهیتی با یکدیگر کاملا متمایزاند, ‌در مورد اختلاف این دو در فصل گذشته توضیحات مبسوط ارائه شد, اما تذکر این مطلب خالی از لطف نیست که اکراه عاملی بیرونی است که از ناحیه شخص دیگری بر شخص مکره حادث می شود اما اضطرار حالت و ضرورتی است که از شخص خاصی ساتع بر شخص مضطر نمی شود بلکه عاملی درونی و شخصی است,.

ماده ۵۵ : هرکس هنگام بروز خط شدید از قبیل آتش سوزی، سیل و طوفان، به منظور حفظ جان یا مال خود یا دیگری مرتکب جرمی شود، مجازات نخواهد شد، مشروط بر اینکه خطر را عمدا ایجاد نکرده و عمل ارتکابی نیز با خطر موجود، متناسب بوده و برای رفع آن ضرورت داشته باشد .

اما در تبصره ماده۵۵ قانون‌گذار می‌گوید: دیه و ضمان مالی از حکم این ماده مستثنی است. که جای بحث این تبصره در فصل پایانی است تا فروضات ضمان مالی شخص مضطر را عنوان کرده و هرکدام را به صورت مجزا و مفصل بررسی نماییم .

در اینجا باید یک نکته را متذکر شویم که : با توجه به اینکه اصل در قانون جزا عدم تفسیرموسع است وحتی برخی قائل به عدم تفسیراند و گفته اند باید مضیق و محدود تفسیر شود (بیشتر برای جرم زدایی نه جرم انگاری) اما اگر قائل به عدم تفسیر و قائل بر اطلاق تبصره ماده۵۵ باشیم باید بگوییم که قانون مجازات و تبصره آن به صورت هوشمندانه ای از فقه امامیه پیروی نموده و تمام فروضات را با توجه به اطلاق تبصره و فقه امامیه در باب مسولیت مدنی مضطر چه در مقام دفاع از جان و مال و… خود و یا شخص ثالث و یا اضرار به غیر برای دفع ضرر از شخص ثالث و… را در بر می‌گیرد و فقط شخص مضطر را از مجازات جرم ارتکابی بری می‌کند اما ضمان مالی بنابر تبصره و یا همان مسولیت مدنی (جبران خسارت) بر عهده خود مضطر است (در همه فروضات وابواب اضطرار)

ماده۶۱ : هرکس در مقام دفاع از نفس یا عرض و یا ناموس و یا مال خود یا دیگری آزادی تن خود یا دیگری در برابر هر گونه تجاوز فعلی و یا خطر قریب الوقوع، عملی انجام دهد که جرم باشد، در صورت اجتماع شرایط زیر، قابل تعقیب و مجازات نخواهد بود :

۱-دفاع با تجاوز و خطر متناسب باشد .

۲-عمل ارتکابی بیش از حد لازم نباشد .

۳-توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور در رفع تجاوز و خطرموثر واقع نباشد .

تبصره: وقتی دفاع از نفس یا ناموس و یا عرض و یا مال و یا آزادی تن دیگری جایز است که او ناتوان از دفاع بوده و نیاز به کمک داشته باشد .

عدم تعریف دقیق ومشخص از مفهوم اضطرار در قوانین مدون، عاملی بوده است که حقوق ‌دانان در بررسی این نماد حقوقی، اهتمام ویژه ای نمایند که البته برخی از ایشان در این وادی ناکام مانده و با ملاحظه ی کثرت بی شمار حالات و مصادیق اضطرار، ارئه ی تعربف دقیق از آن را بعید و دست نایافتنی دانسته اند . ^[۲۸]۱

همینطور حقوق ‌دانان در حوزه کیفری تعاریف متفاوتی ارائه نموده اند که برخی از آن ها از قرار ذیل است :

« اضطرار حالت کسی است که ناگزیر از اختیار میان دو امر است که یکی از آن دو ارتکاب جرم می‌باشد».^[۲۹]۲

ویا این تعریف که: ((هرگاه منافع شخص در معرض خطر واقع شود و برای آن خطر مجبور به اقداماتی گردد که در نتیجه بر منافع غیرلطمه وارد آید. ممکن است با سنجش اهمیت و منافع دوگانه شخصی را که برای حفظ منافع خود، به منافع غیرصدمه رسانیده و مرتکب جرمی شده است از مجازات معاف دانست)).^[۳۰]۳

ودرتببین دوتعریف فوق ازاضطرارباید گفت که تعریف اول بسیار کلی و مطلق است و می توان گفت شامل تمامی شقوق حالات اضطراری فرد مجرم می شود اما تعریف دوم : ناظر به صورتی که فرد برای حفظ منافع ((خود)) مرتکب بزه شود را در بر نمی گیرد. لذا به نظر می‌رسد تعریف زیر جامع تعریف اضطرار باشد:

اضطرار آن چنان وضع و حالتی است که فرد برای حفظ جان و یا مال ویا حق و به طور کلی منافع خود یا دیگری ناچار به ارتکاب جرم شود. به عبارت دیگر وضع اضطراری آن چنان وضعی است که انسان مردد درمیان دو امر گردد که یکی را مقنن جرم دانسته و دیگری را مباح و اگر فعلی که قانون گذار مباح دانسته فعل یا ترک فعل کند ضرر هنگفتی را متحمل خواهد شد .

گفتار دوم- مبانی اضطرار

جانشین پروری: جانشین پروری اشاره به فرآیندی دارد که طی آن استعدادهای انسانی سازمان برای تصدی مشاغل و مناصب کلیدی آن در آینده، شناسایی شده و از طریق برنامه ریزی های متنوع آموزش و پرورش برای تصدی این مشاغل آماده شوند(ابولعلائی و غفاری: ۱۳۸۵: ۹۲).

۱-۸-۲- تعاریف عملیاتی

تدوین خط مشی های مدیریت جانشین پروری:میانگین نمره­ای که از سوالات۱ الی۸ پرسشنامه مدیریت جانشین پروریتوسط آزمودنی ها کسبمی­گردد که حداقل آن ۱۸ و حداکثر نمره آن ۳۱ می‌باشد

ارزیابی کاندیداها مدیریت جانشین پروریمیانگین نمره­ای که از سوالات۹الی۱۶ پرسشنامه مدیریت جانشین پروری توسط آزمودنی ها کسب می­گردد که حداقل آن ۲۰ و حداکثر نمره آن ۳۶ می‌باشد

توسعه کاندیداها مدیریت جانشین پروریمیانگین نمره­ای که از سوالات۱۷ الی۲۴پرسشنامه مدیریت جانشین پروری توسط آزمودنی ها کسبمی­گردد که حداقل آن ۱۲ و حداکثر نمره آن ۳۱ می‌باشد

ارزیابی نظام مدیریت جانشین پروری.میانگین نمره­ای که از سوالات۲۵الی۳۲پرسشنامه مدیریت جانشین پروری توسط آزمودنی ها کسبمی­گردد که حداقل آن ۱۸ و حداکثر نمره آن ۳۳ می‌باشد

۱-۹- خلاصه و جمع بندی

در این فصل با مروری اجمالی بر کلیات پژوهش و توضیح و تبیین نحوه عمل، تلاش شد تا شناختی نسبت به پژوهش حاضر به دست آید. در این پژوهش به ارزیابی عملکرد مدیریت جانشین پروری پرداخته شده است. در فصل دوم به بررسی ادبیات پژوهش در این زمینه، و در فصل سوم به بررسی روش پژوهش، در فصل چهارم نیز به تجزیه و تحلیل داده های حاصل از انجام پژوهش و در نهایت فصل پنجم به نتیجه‌گیری یافته های حاصل پرداخته شده است

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه

در رابطه با ارزیابی عملکرد مباحث بسیار زیادی مطرح می‌باشد، نقل قول معروفی از لرد کوین^[۱] است که بیان می‌کند« وقتی که شما بتوانید آنچه را که درباره­اش صحبت می کنید مورد سنجش قرار دهید و آن را با اعداد و ارقام بیان کنید در واقع می­توانید ادعا کنید که چیزی ‌در مورد آن می­دانید؟ اما وقتی نتوانید آن را بسنجید و زمانی که نتوانید آن را با اعداد و ارقام بیان کنید دانش و آگاهی شما نسبت به آن موضوع بسیار ناچیز و ناراضی کننده است. یا جمله معروفی است که بیان می­ کند آنچه را که نتوانید اندازه گیری کنید، نمی توانید کنترل کنید و آنچه را که نتوانید کنترل کنید نمی­توانید مدیریت کنید و در واقع آنچه را که نتوان مدیریت کرد نمی توان بهبود بخشید.

این جملات اهمیت ارزیابی را بیان می­ کند و در واقع اندازه گیری عملکرد را زیربنایی برای انجام عملیات بهبود و توسعه بیان می­ کند. زمانی که مدیران از عملکرد خود اطلاعی نداشته باشند نمی توانند ظرفیت های بلااستفاده و بالقوه خود را درک کنند. ‌بنابرین‏ جهت اطلاع از ظرفیت­های موجود و یا بلااستفاده باید عملکرد اندازه گیری و ارزیابی گردد تا از طریق آن مدیران بتوانند استراتژی های مناسب و روش­های مختلفی جهت سنجش عملکرد سازمان را بیابند که اکثریت آن ها صرفاً شاخص­ های مالی را جهت اندازه گیری عملکرد مدنظر قرار می‌دهند.

در اواخر دهه ۱۹۸۰ مقالات متعددی در نشریات مدیریتی اروپا و آمریکا ‌در مورد ناکارآمدی روش های ارزیابی عملکرد شرکت ها منتشر می شد در سال ۱۹۸۷ تحقیقی توسط انجمن حسابداران آمریکا NAA و مؤسسه‌ CAM-1 نشان داد که ۶۰ درصد از مجموع ۲۶۰ مدیرمالی و ۶۴ مدیر اجرایی شرکت های آمریکایی از سیستم ارزیابی عملکرد شرکت ناراضی بودند. سیستم های سنتی ارزیابی عملکرد عمدتاًً مبتنی بر کاهش بهای تمام شده ناشی از صرفه جویی در مقیاس و تولید انبوه بود، پیچیده­تر شدن مناسبات اقتصادی و مسائل کسب و کار در آستانه قرن ۲۱ اتکای شرکت ها به سنجه ها مالی برای ارزیابی عملکرد و نشان دادن نقاط قوت و ضعف آن ها، کم رنگ شد و نارسایی سنجش­های مالی صرف، پیش از پیش نمایان گردید(کاپلان و نورتن^[۲]، ۱۳۸۳: ۱۲).

با توجه به مطالب فوق روش­های سنتی ارزیابی عملکرد که عمدتاًً بر سنجه های مالی استوار بودند، نه تنها در انعکاس کامل دلایل توفیق یا عدم توفیق شرکت ها کفایت لازم را نداشتند بلکه ارتباطی منطقی و علت و معلولی بین عوامل محرکه ی توفیق و دستاوردهای حاصله نیز برقرار نمی­گردد و از این رو در حمایت از برنامه های مدیریت بالاخص برنامه های استراتژیک سازمان ناتوان بودند.

در نهایت روبرت کاپلان و دیوید نورتن در دهه ۹۰ مجموعه ای از شاخص ­ها را پدید آوردند و آن را «کارت امتیاز متوازن» نامیدند. این مجموعه که شامل شاخص­ های فرایند و نتایج نهایی ‌می‌باشد به سرعت تصویر جامعی از عملکرد سازمان در اختیار مدیران قرار می‌دهد تا چگونگی پیشرفت سازمان را در رسیدن به اهداف استراتژیک اندازه بگیرد. فرایند این مدل اهداف و استراتژی های شرکت را به مفهومی از معیارهای سنجش عملکرد تبدیل می‌کند که چارچوبی برای اندازه گیری و سنجش مدیریت استراتژیک فراهم می‌سازد. در یک کارت امتیازی متوازن، شاخص­ های مربوط به فرآیندهای داخلی و نتایج مالی و غیرمالی درون یک شبکه علت و معلولی به هم پیوند می‌خورد. کارت امتیازی متوازن ، به عنوان وسیله ای قدرتمند در تحلیل استراتژیک، در پی پوشش دادن تمامی فعالیت های کلیدییک سازمان می‌باشد.

در چهارچوب سازمان، ارزیابی به فرایند سنجش اثربخشی سازمان از چشم انداز نظام اجتماعی یا رفتاری اطلاق می شود. ویژگی متمایز ارزیابی سازمانی، چشم انداز کل نگرانه آن است. مطابق با اصول نظریه سیستم ها نیز رابطه معروف سازمان با محیط آن، سیستم سازمانی و رابطه آن با عملکرد هستند که واحد تحلیل را تشکیل می­ دهند و نه تمرکز نزدیک بینانه بر اجزاء پویا و مستقل سیستم. مدل یا مدل هادی که ارزشیابی بر پایه آن انجام می‌گیرد، عامل مهم در ارزیابی های سازمانی را تشکیل می‌دهند. مدل ها در پاسخ ‌به این سوال مهم کمک می‌کنند، چه عامل یا عاملی ارزیابی می‌شوند؟ یک مدل ارزیابی شامل ساختارهایی است که ابعاد رفتار سازمانی را منعکس می‌کنند و حداقل یک ساختار را در در بر می‌گیرد که نمایانگر ننیجه یا معیار«اثربخشی» خواهد بود. جنبه‌های بسیاری از سازمان قابل ارزیابی هستند، البته هر بعد سازمان احتمالاً مدل متفاوتی نیاز دارد. در این چهارچوب، محققان اصولاً به مدل هایی که در ارزیابی اثربخش عمومی سازمان استفاده دارند علاقمند هستند. مطابق با هدف مقوله بازنگری عملکرد سازمانی که در ضوابط فوق تعریف شده است، پرسش های مدیریتی متعددی از قبیل موارد ذیل قابل طرح هستند.

– سلامتی ما یا به عبارتی سلامتی سازمان تا چه اندازه است؟

– آیا فرایندهای سازمانی ما توانایی دستیابی به اهداف بلندمدت را دارد؟

– چگونه می توان ساختار سازمان خود را بهبود داد؟

بر اساس تعریف فوق اخلاق اجتماعی جوانان، حوزه ای از فرهنگ عمومی یک جامعه را تشکیل می‌دهد که شامل عقاید، ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی قشر جوان جامعه می‌گردد. فرهنگ عمومی خود عبارت است از مجموعه پاسخ هایی که هر جامعه برای مسائل گوناگونش پیدا می‌کند که مبتنی بر تجربه نسل های گذشته است و یا از طریق دستیابی به توانایی‌ها و ذخیره های تازه، حاصل آمده است)اسدی، (۱۶:۱۳۷۶ در تعریفی ساده تر، فرهنگ عمومی عبارت است از اندیشه ها و معرفت مشترک یک جامعه که تحت تاثیر عناصر مختلفی نظیر جهان بینی، ارزش‌ها، گرایش‌ها، کنشها، نمادها، و تکنولوژی واقع می‌گردد)افروغ،(۴:۱۳۷۷)اخلاق اجتماعی به عنوان بخشی از فرهنگ عمومی از طریق سه مکانیزم: یادگیری، فرهنگ پذیری و جامعه پذیری انتقال می‌یابد. در نتیجه انتقال اخلاق اجتماعی و فرهنگ عمومی، الگوهای رفتاری که ممکن است ادراکی، احساسی و عملی)رفتاری( باشند، در ذهن افراد حک می‌شوند.

عوامل و کارگزاران جامعه پذیری

فرایند انتقال اخلاق اجتماعی، در برگیرنده تاثیرات متفاوتی است که در طول زندگی بر فرد وارد می شود. مهمترین این تاثیرات عبارت است از تاثیر عوامل(کارگزاران) جامعه پذیری یعنی افراد، گروه ها و نهادهای مهمی که وضعیت های ساختی را فراهم می‌سازند تا فرایند جامعه پذیری در درون آن ها رخ دهد. در جهان امروز چهار عامل جامعه پذیری از اهمیت بالایی برخوردارند و به طور مداوم و مؤثر بر کسی تاثیر می‌گذارند. این چهار عامل عبارتند از:خانواده، مدرسه،گروه همسالان و وسایل ارتباط جمعی.

خانواده: خانواده بدون شک یکی از مهمترین عوامل جامعه پذیری در همه جوامع است و خانواده مسئولیت اصلی اجتماعی کردن کودکان را در سال های اولیه و حیاتی زندگی به عهده دارد. خانواده جایی است که کودکان نخستین وابستگیهای عاطفی نزدیک و صمیمی خود را در آن برقرار می‌سازند، زبان یاد می گیرند و ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی را درونی می‌کنند. کودکان تجربه اجتماعی محدودی نسبت به خانواده ها دارند و ‌بنابرین‏ فاقد هر گونه مبنایی برای مقایسه و ارزشیابی چیزهایی که از اعضای خانواده آموخته اند، هستند. بخش مهمی از جامعه پذیری که در خانواده رخ می‌دهد عمدی و آگاهانه است ولی بخش زیادی از آن نیز کاملا ناخودآگاه است. برای مثال والدینی که با کودکانشان بدرفتاری می‌کنند غالبا والدین خودشان با آنان بدرفتاری کرده‌اند و احتمال بیشتری دارد که کودکان این ها نیز والدین بدرفتار و پرخاشگری شوند. به همین ترتیب می توان گفت که ویژگی‌های شخصیتی از نسلی به نسل بعدی منتقل می شود.

از لحظه تولد، کودکان در هر یک از خرده فرهنگ‌های نژاد، طبقه، قومیت، مذهب و منطقه از پایگاه محولی (غیراکتسابی) برخوردارند. برای مثال، ارزش‌ها و انتظاراتی که کودکان می آموزند تا حد بسیار زیادی به طبقه اجتماعی والدینشان بستگی دارد. مطالعات ملوین کوهن نشان می‌دهد که والدین طبقه کارگر و طبقه متوسط، کودکان خود را به شیوه های مختلف تربیت می‌کنند. والدین طبقه کارگر ارزش بیشتری به همنوایی با معیارهای سنتی رفتار می‌دهند در حالی که والدین طبقه متوسط ارزش بیشتری به کنجکاوی یا ابتکار می‌دهند. بدین ترتیب، والدین کودکان خود را برای آن قسمت از دنیای اجتماعی که بهتر می شناسند، اجتماعی می‌کنند و با انجام این امر آنان یک نظام طبقه ای را در نسل بعد به وجود می آورند. تا حدودی به علت این چنین تاثیراتی است که زمینه طبقه اجتماعی کودک عامل خوبی برای پیشگویی هوش، موفقیت‌های تحصیلی و پایگاه نهایی اجتماعی – طبقاتی آن کودک است.

مدرسه: استمرار و بقای هر جامعه‌‌ای مستلزم آن است که مجموع باورها ، ارزش‌ها ، رفتارها ، گرایش‌ها ، دانش‌ها و مهارت‌های آن به نسل‌های جدید منتقل شود. ساز و کار mechanism یا وسیله این انتقال ، آموزش و پرورش است. آموزش و پرورش به معنی اعم ، مترادف با جامعه پذیری است، یعنی ، فراگردی که افراد از طریق آن به یادگیری نقش‌ها ، قواعد ، روابط و به طور کلی ، فرهنگ جامعه خود می‌پردازند.(علاقه بند ۲۶)به معنی اخص ،جامعه پذیری، فراگردی است که افراد به واسطه آن در وضعیت‌های اجتماعی سازمان یافته ، در معرض آموزش منظم دانشها ، مهارت‌ها ، رفتارها و گرایش‌های معین قرار می‌گیرند. در هر جامعه ، این وضعیتها در قالب نظام آموزش و پرورش و سازمان‌های رسمی آن تشکیل می‌یابند. مدرسه عامل یا کارگزاری است که رسما توسط جامعه موظف به اجتماعی کردن نوجوانان در زمینه مهارت ها و ارزش های خاصی شده است. در مجموعه مدرسه، نوجوان برای اولین بار تحت نظارت مستقیم کسانی که خویشاوند او نیستند، قرار می‌گیرد. مشارکت در زندگی مدرسه همچنین وابستگی و اتکای کودکان را به خانواده کاهش می‌دهد و ارتباطات جدیدی با جامعه بزرگتر که ورای خانواده قرار دارد، ایجاد می‌کند. اولین وظیفه مدارس عبارت است از اجتماعی کردن کودکان در زمینه مهارت های شناختی از قبیل خواندن یا حساب کردن و فراهم کردن معلومات درباره موضوعات گوناگون که ممکن است در خانواده فراهم نباشد. همچنین مدارس در هر جامعه، ارزش ها را به صورت درست به کودکان تلقین می‌کنند. مدرسه به عنوان عامل اجتماعی ساختن، بر اساس قواعدی که انتظار می رود هر فرد از آن تبعیت کند سازمان یافته است و در حالی که خانواده در جوامع ابتدایی مسوول مستقیم اجتماعی ساختن نخستین دوران کودکی است، در جوامع پیشرفته این مسئولیت به سازمان‌های رسمی مانند مدرسه واگذار شده است.

در جوامع جدید ، مفهوم آموزش و پرورش و کارکردهای آن دستخوش تغییر و دگرگونی شده‌است. نیازهای گوناگون زندگی ، انواع نوین آموزش و پرورش را طلب می‌کنند. شیوه های زندگی از نسلی به نسلی ، تجدید شکل پیدا می‌کنند. ولی این تجدید شکل ، همواره با تجارب بیشتر و انگاره‌های پیچیده‌تری همراه است.در جامعه پیچیده متمدن ، با گسترش شهرنشینی ، توسعه صنعتی ، دگرگون شدن ساختارها و کارکردهای سیاسی و اقتصادی ، عواملی مثل خانواده که در گذشته بار تعهدات تربیتی را عهده‌دار بودند، دیگر اقتدار و نفوذ کافی برای ایفای وظایف پیچیده آموزشی و پرورشی ندارند. با پیچیده‌تر شدن جامعه ، آموزش و پرورش به طور روزافزونی ، به صورت ابزار بازسازی فرد و جامعه در می‌آید. در نتیجه ، شهروندانی که خواستار اشتغال به کار و خدمت در جامعه و خواهان برخورداری از مزایای زندگی اجتماعی می‌باشند، مجبورند سالیان نسبتاً قابل ملاحظه‌ای از عمر خود را در مراکز آموزش و پرورش رسمی بگذرانند.

گروه همسالان: همچنان که کودکان بزرگتر می‌شوند، وقت بیشتر و بیشتری را در معاشرت با همسالان خود می گذرانند. کسانی که از لحاظ سنی و خصوصیات اجتماعی دیگر با آن ها کاملا برابر هستند، همزمان با افزایش تاثیر گروه همسالان، تاثیر والدین کاهش می‌یابد. کاهش تاثیر والدین به ویژه در جوامع نوین صنعتی یعنی جایی که بسیاری از والدین دور از خانه کار می‌کنند بیشتر است. تاثیر گروه همسالان هنگام بلوغ به اوج خود می‌رسد یعنی زمانی که جوانان آماده تشکیل یک خرده فرهنگی متمایز از سلیقه ها، فعالیت‌های اوقات فراغت، پوشش، زبان مخصوص، نمادها، ارزش ها و قهرمانیهای خاص خود است.

۲-۲-۲-۴ هماهنگی بین وظیفه ای

سومین بعد گرایش بازار از نظر نارور و اسلیتر عبارت است از هماهنگی پرسنل و سایر منابع شرکت جهت خلق ارزش برای مشتریان از نظر نارور و اسلیتر هر نکته­ای که در زنجیره­ی ارزش خریدار، فرصتی برای فروشنده است تا به خلق ارزش برای خریدارن شرکت بپردازد. این امر نارور و اسلیتر را به سمت اصل هم پایانی راهنمایی ‌کرده‌است بدین صورت که برای هر موقعیت مشخص بازار به صورت بالقوه روش­های مختلفی برای فروشنده ی بازار محور وجود دارد تا برای خریداران ایجاد ارزش کند.

باید دانست که هماهنگی بین وظیفه ­ای عبارت است از انتشار اطلاعات مربوط به مشتریان و رقبا بین همه افراد و بخش­های سازمان به منظور ایجاد بینش صحیح از نیازها و خواسته­ های مشتری و برنامه­ ریزی جهت فائق آمدن در رقابت. نارور و اسلیتر بر نقش کارکنان دارای پتانسیل جهت اعطاء ارزش به مشتری هستند واینکه هماهنگی بین وظیفه ­ای نیل ‌به این موضوع لازم است(کاتئورا و گراهام^[۲۲]، ۲۰۰۰).

۲-۲-۲-۵ یادگیری­محوری

یادگیری­محوری به عنوان یکی از ابعاد فرهنگ سازمانی تلقی شده است و این به شرکت کمک می­ کند تا به مزایای رقابتی دست یابد و این نقش مهمی را در ایجاد و خلق دانش ایفا می­ کند. یادگیری­محوری به فعالیت خلاقانه و گسترده سازمان و استفاده از دانش اشاره دارد و با آن به افزایش رقابت می ­توانند بپردازند. شرکت­هایی که به یادگیری­محوری می­پردازند بهتر به مدیریت دانش سازمانی مجهز هستند و این شرکت­هایی است که باید به فراگیری خود استمرار بخشند. سیکولار^[۲۳] و همکارانش(۱۹۹۷) بحث نمودند که یادگیری­محوری، یک مجموعه از ارزش­های سازمانی را باعث می­ شود که بر شکوفایی شرکت تاثیر می­ گذارد تا به خلق و استفاده از دانش بپردازند. شرکت­هایی که جهت­گیری مستحکمی در یادگیری دارند باید تشویق شوند یا حتی باید به کارکنانی نیاز داشته باشند که به طور ثابت به قوانین سازمانی پاسخ داده و عملکردهای سازمانی را هدایت نمایند. یادگیری­محوری شامل سه بعد تعهدمحوری، دیدگاه تبادلی و ذهن باز ‌می‌باشد و این یک شرکت را برای خلق محیط یادگیری و تشویق آن در سراسر شرکت تشویق می­ نماید. شرکت به طور مداوم فرایند یادگیری سازمانی را ارتقاء می­دهد و این یعنی کسب اطلاعات، ارتباط میان اطلاعات و تفسیر تبادل شده. شرکت به طور مستمر دانش جدید را خلق کرده و از این دانش جدید درباره مشتری و رقبا استفاده می­ کند که دارای تاثیر بالقوه بر عملکرد شرکت ‌می‌باشد(کاتئورا و گراهام، ۲۰۰۰).

در بازارهای صادرات، مزایای رقابت پایدار به وسیله بازارمحوری و یادگیری­محوری می ­تواند حاصل آید و می ­تواند از طریق توانایی­ ها و قابلیت ­های صادرکنندگان در ایجاد روابط باکیفیت با خریدار(مشتری خارجی) به دست آید. این جهت­گیری­ها به رفتار استنباطی مشتری مربوط می­ شود و به صادرکنندگان کمک می­ کند تا صلاحیت­های لازم را از دانش مربوط به بازارهای خارجی کسب کنند. این صلاحیت­ها می ­تواند در تحریک و ایجاد انگیزه در صادرکنندگان مفید باشد تا تلاش کنند که به شرکای خود بپیوندند و اهداف فردی و دو جانبه را به صورت موفق کسب کنند ولی این رفتارهای فرصت طلبانه را تشویق نمی­کند.

صادرکنندگان یادگیری­محوری و بازار محوری مایل به درک نیازها و خواسته­ های شرکای خود هستند و می-توانند نیازهای آن ها را به طور مؤثر و اثربخش رفع نمایند. این صادرکنندگان برای مزایای روابط واردکننده و صادرکننده ارزش قائلند و در جستجوی نیازهای شرکای خود هستند و این به عنوان یک برتری در سازمان قلمداد می­ شود. به علاوه جهت­دهی این یادگیری­ها می توند به پیش ­بینی رفتار جهت­دهی بازار در سازمان کمک نماید. جزء اصلی در یادگیری­محوری، توانایی شرکت است که به صورت انطباقی در یادگیری خود را دخالت دهد. این شرکت را توانمند می­سازد تا به کسب و پردازش دانش بپردازند و از هوش بازار استفاده به عمل آورد و این شامل رفتارهایی است که می ­تواند جهت­گیری بازار را همراهی نماید(پرسون،۲۰۰۸ ).

۲-۲-۲-۶ کیفیت روابط

کیفیت روابط جنبه مهمی در حفظ و ارزیابی روابط خریدار- فروشنده به شمار می ­آید. این می ­تواند به عنوان ارزیابی کلی توان و قدرت یک رابطه قلمداد گردد و همچنین می ­تواند به جهاتی نیازها و انتظارات گروه­ ها را بر اساس سوابق و رویدادهای موفق و ناموفق رفع نماید. چندین اصول نظری درباره کیفیت روابط گزارش داده شده است مانند اعتماد، تعهد، رضایت و تمایل به سرمایه ­گذاری، تضاد و کشمکش، انتظار برای تداوم و استمرار و حداقل فرصت­طلبی اما اعتماد، تعهد، حداقل فرصت­طلبی و رضایت به عنوان ابعاد روابط و کیفیت روابط پذیرفته شده است زیرا آن ها حمایت­های تجربی مستحکمی را دریافت می­دارند(کاتئورا و گراهام۲۰۰۰).

۲-۲-۲-۷ اعتماد

در اکثر مطالعات، اعتماد همواره یک عنصر تعیین­کننده روابط بلندمدت خریدار- فروشنده ‌می‌باشد. مفهوم اعتماد نوعی باور، احساس یا انتظار خریدار(فروشنده) ‌می‌باشد که ناشی از تخصیص، قابلیت اتکا و اهداف یا نیات فروشنده(خریدار) ‌می‌باشد. بر اساس این تعریف اعتماد دارای دو جزء متفاوت است:

– اعتبار یا صداقت: میزان باور خریدار به تخصص و توان فروشنده در جهت عملکردی کارا و اثربخش.

– خیرخواهی یا حسن نیت: میزان باور خریدار به نیات و انگیزه­ های فروشنده در جهت انتفاع بیشتر خریدار یعنی از دیدگاه خریدار چقدر امکان دارد با عوض شدن شرایط و حاکم شدن شرایط جدیدی که هیچ­گونه تعهدی نسبت به آن وجود ندارد فروشنده نیات و انگیزه­ های مثبتی در جهت منافع خریدار داشته باشد(میرابی و سرمد، ۱۳۸۲).

۲-۲-۲-۸ تعهد

احساس عدالت در بشر وجود دارد و بنا بر آن بشر خواهان استقرار عدالت در جامعه است. به نظر حقوق ‌دانان، این احساس عدالت جانشین احساس انتقامی شده است که پایه مجازات بود. اگر کسی اعدام می شود، حبس می‌گردد و یا غرامت می پردازد، آیا این بدان معنی نیست که جامعه می‌گوید: «عدالت اجرا شده است». مجازات نیز به عنوان ضمانت اجرای مشخص قانونی ظاهر می شود. این ضمانت اجراها ممکن است آزادی شخص مرتکب را مورد آسیب قرار دهد (مثل حبس)، نسبت به اموال او اعمال گردد (مانند مجازات توقیف یا مصادره اموال) و یا آبرو و حیثیت او را هدف گیری نماید (مانند مجازات بایکوت کردن و خلع از عناوین و یا برخی از محرومیت های اجتماعی). لذا کیفر از نظر اخلاقی حاکی از احساس نیاز جامعه به اجرای عدالت است. جامعه با مقررات گاه شدید خود، احساس بی عدالتی را در افراد می پروراند، در حالی که برای قانون‌گذار وجود چنین مقررات و قوانینی جهت نظم اجتماعی وروابط میان افراد ضرورت فراوان دارد و عادلانه ‌و منصفانه جلوه می‌کند. سارقی که مالی را می دزدد عدم توانایی خود رابرای ادامه زندگی یا پیدا نکردن کار و یا مسایل دیگر عنوان می‌کند و از نظر او برداشتن از مال دیگران در چنین شرایطی عین عدالت است و مجازات نهایت بی عدالتی، اما برای جامعه این اعتقاد صحیح نیست وبردن مال دیگری بی عدالتی است. بحث مواج عدالت موجب آن می شود تا بسیاری از حقوق ‌دانان چندان اعتنایی بدان نداشته باشند و خود را درگیر جزر و مد آن نکنند اما نمی توان به راستی ذهن را از مفهوم عدالت خالی کرد و قناعت به اهداف عینی مجازات نمود. در نهایت نباید فراموش کرد که حقوق جزا بیشتر با هدف عینی سروکار دارد و گاه ویژگی جبران ضرر وزیان ناشی از جرم را نیز به عنوان هدف قبول می‌کند.^[۱۰۱]

وقتی می گوییم مجازات به معنای عقوبتی است که در قانون برای ارتکاب جرم پیش‌بینی شده است. یا به عبارتی دیگر مجازات، پاداش فعل یا ترک فعل مجرمانه و ضمانت اجرای جلوگیری از نقض قوانین است. یکی از انواع مجازات ها، مجازات ‌محدود کننده آزادی است. آزادی به تعبیر اصل چهار اعلامیه حقوق بشر، عبارت است از «قدرت انجام هر گونه عملی که به حقوق دیگری لطمه وارد نیاورد». آزادی موهبتی است که به موجب آن انسان می‌تواند به هر کجا که می‌خواهد رفت و آمد کند، به هر شغلی که مایل است بپردازد، محل سکونت یا اقامتش را برگزیند، خانواده تشکیل دهد و یا با هر کس که بخواهد مراوده و معاشرت داشته باشد. قانون‌گذار با پیش‌بینی هر مجازاتی، در قانون در پی دستیابی به اهداف و مقاصد خاصی است. اهداف و مقاصد با توجه به ادوار زمانی مختلف یامکان به کارگیری آن متفاوت بوده، ولی با مقایسه اجمالی این کیفرها در زمان و مکان های گوناگون، می توان اهداف و کارکردهای مشترکی را یافت که همه آن ها به نحوی مدنظر قانونگذاران بوده و با اعمال مجازات، خواهان نیل به اهداف ذکر شده بوده اند. همچنین همه مجازات ها، دارای ویژگی های یکسان و مشترکی هستند.^[۱۰۲]

اهداف مجازات ها در «کتاب های مختلفی توسط محققین^[۱۰۳]» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. که می توان به طور خلاصه گفت تمامی مجازات ها، با اهداف ارعاب (بازدارندگی)، سزادهی، اصلاح (بازپروری)، سلب توان بزهکاری اعمال می‌شوند.

با وجود اینکه می‌دانیم اهداف اعمال مجازات ها مواردمذکور می‌باشند آیا در رویه قضایی هم این اهداف مورد توجه قرار می گیرند. یا بهتر است بگوییم مجازات های تعزیری ذکر شده در ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، با رویکرد اصلاح پذیری یا بازدارندگی یا هر دو تصویب شده اند؟

در بررسی اهداف ملاحظه می‌گردد که قانونگذاران در وضع مجازات ها به دنبال سزادهی، بازدارندگی و اصلاح و سلب توان بزهکاری از مرتکبان می‌باشند. ولی به نظر اینجانب باید گفت قانون‌گذار در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، با تقسیم بندی مجازات های تعزیری به هشت درجه، نه رویکردی اصلاحی داشته و نه رویکردی بازدارندگی، بلکه تنها هدف سزادهی مرتکبان می‌باشد.

می توان بیان نمود که اگر هدف قانون‌گذار از وضع ماده ۱۹ اصلاح مرتکب بوده است چگونه توانسته بدون هیچ گونه شناخت شخصیتی مرتکبان که خصیصه بارز جرایم تعزیری است، مجازات ها را بدین گونه تقسیم نماید و بداند که اعمال مجازات ها ‌بر اساس درجه های هشتگانه به اصلاح پذیری فرد مرتکب کمک می‌کند.

در صورتی که ملاحظه می‌کنیم در تمامی درجه های هشتگانه مجازات حبس وجود داردو فقط از لحاظ کمیت متفاوت می‌باشند. وقتی می‌دانیم زندان های فعلی در جامعه کنونی دارای معایبی هستند که نقش بازدارندگی را کمرنگ می‌کند یا چگونه قانون‌گذار ‌به این باور رسیده که اعمال هر یک از مجازات های هشتگانه بر مرتکب وی را اصلاح یا از انجام جرم باز می‌دارد.

یا اینکه روزانه ما شاهد جرایم تعزیری بسیاری هستیم که در جامعه به وقوع می پیوندد آیا تمامی مرتکبان آگاه به میزان جرایم هستند و یادر صورت تسلط کامل بر میزان مجازات دیگر مرتکب جرم نمی شوند؟ اگر اینگونه بود ما در شرایط کنونی شاهد جرم نبودیم یا جرایم تعزیری کمتری اتفاق می افتد.

بارزترین جرمی که در حال حاضر در جامعه ما به وقوع می پیوندد، سرقت مستوجب تعزیر می‌باشد، که مرتکبان بسیاری روزانه روانه زندان می‌شوند و پس از آزادی مرتکب جرم می‌شوند. چگونه می‌توانیم بگوییم که این دسته مجازات ها به سوی اصلاح پذیری و بازدارندگی، گام برمی دارند. مجازات ها بدون در نظر گرفتن شخصیت مرتکب وضع و تعیین می‌گردند و مجازات ها بیشتر بر پایه اصل قانونی بودن بنا گردیده اند تا فردی کردن، هم چنان شاهد افزایش جرایم در جامعه خواهیم بود.

و می توان گفت هدف قانون‌گذار از درجه بندی تعزیرها فقط اعمال مجازات و سزادهی مرتکبان و به ضم خود اجرای عدالت است. قانون‌گذار با این روش تنها به قضات اختیار داده که ‌بر اساس درجه های هشتگانه، مجازات را تعیین نماید و قاضی تنها اختیار دارد از میان حداقل و حداکثر، مجازات را مشخص و حکم را صادر نماید.

می توان گفت خلاف آن چیزی است که مدنظر اسلام می‌باشد. آنچه مجازات در اسلام بر آن مبتنی است، عبارت است از اصلاح و تربیت بزهکار و رحمت و احسان به او و جامعه، از این رو اسلام شأن و شخصیت مرتکب را نیز جز در مواردی، مورد توجه قرار می‌دهد.^[۱۰۴]

مبحث سوم : اقسام خصوصیات تعزیر و مصادیق آن در قانون مجازات جدید

۱-اقسام تعزیر

تعزیرها را می توان به چند دسته تقسیم نمود که مهمترین آن بدین قرار است:

۱-۱تعزیر مقدر و غیر مقدر

۱-۱-۱ تعزیر مقدر

تعزیرهای مقدر که می توان از آن به عنوان تعزیرهای منصوص شرعی (یا معین شرعی) نام برد عبارت است از تعزیرهایی که در شرع مقدس اسلام برای یک عمل معین، نوع و مقدار و کیفیت، مشخص شده است. واژه مقدر به معنای «تقدیر شده در لغت» ناظر بر تعیین قدر و اندازه در کمیات است.^[۱۰۵]

تعزیرهای مقدر نیز به دو دسته تقسیم می شود: دسته اول، تعزیرهایی که مقدار آن معین و مشخص است، مانند تعزیر کسی که در ماه رمضان یادر حال حیض با عیال خود همبستر شود و دسته دوم، تعزیرهایی است که مقدار آن دقیق معین نیست بلکه فقط محدوده ای به عنوان حداقل و حداکثر آن تعیین شده است.^[۱۰۶]

۲-۱-۱تعزیر غیرمقدر

• ماده ۲۰ اعلامیه اسلامی حقوق بشر^[۲۳۸]

می‌باشند.

بند دوم: اسناد حقوق بشردوستانه

اسناد حقوق بشردوستانه در تبیین ممنوعیت شکنجه دارای نقش ویژه ای هستند.

از مهم ترین این اسناد می توان به

• • مواد ۳، ۱۳، ۱۷ و ۱۳۰ کنوانسیون ژنو راجع به رفتار با اسیران جنگی

• • مواد ۳، ۱۲^[۲۳۹] و ۵۰^[۲۴۰] کنوانسیون ژنو راجع به بهبود سرنوشت زخم داران و بیماران در نیروهای مسلح هنگام اردوکشی

• • مواد ۳، ۱۲ و ۵۱ کنوانسیون ژنو راجع به بهبود سرنوشت زخم داران و بیماران و غریقان نیروهای مسلح در دریا

• • مواد ۳، ۳۱^[۲۴۱]، ۳۲^[۲۴۲]، ۳۳^[۲۴۳] و ۱۴۷ کنوانسیون ژنو راجع به حمایت افراد غیرنظامی در زمان جنگ

• ماده ۷۵ پروتکل اول و بند (۱) و (۲) ماده ۴^[۲۴۴] پروتکل دوم الحاقی به کنوانسیون های ژنو در خصوص حمایت از قربانیان مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی

اشاره کرد.

گفتار سوم: ویژگی های ممنوعیت شکنجه

پیش تر بیان شد که ممنوعیت اعمال شکنجه و رفتارهای غیرانسانی به عنوان یکی از اصول مسلم حقوق بشری مورد پذیرش نظام بین الملل حقوق بشر قرار گرفته است، ‌بنابرین‏ می توان ‌به این نکته اشاره کرد که ممنوعیت شکنجه دارای دو ویژگی بارز است:

اولا این ممنوعیت مطلق است و هیچ قید و شرطی ندارد.

ثانیاً این ممنوعیت غیرقابل تعلیق است و در هیچ شرایطی نباید لغو گردد.

به مطلق بودن و غیرقابل تعلیق بودن ممنوعیت شکنجه چه در اسناد جهانی و چه در اسناد منطقه ای اشاره شده است.

کمیته حقوق بشر در تفسیر عمومی شماره ۲۰ خود بر ممنوعیت مطلق و غیرقابل تعلیق بودن شکنجه تأکید می کند.^[۲۴۵]

با توجه ‌به این ویژگی ها دیگر نمی توان به بهانه تروریست بودن شخص یا جرایم بسیار شدید او را تحت شکنجه قرار داد و هیچ شرایطی هم نمی تواند بر این ممنوعیت تأثیرگذار باشد و حتی نمی شود مجازات هایی را وضع نمود که مشتمل بر شکنجه یا سایر بدرفتاری ها باشد.از طرفی با توجه به آمره بودن قاعده ممنوعیت شکنجه، توافق بر خلاف آن نیز مورد قبول نخواهد بود و هم بر دولت های عضو معاهدات ممنوعیت شکنجه و هم دولت های غیر عضو رعایت آن الزامی خواهد بود.^[۲۴۶]

مبحث پنجم: تعهدات دولت ها در قبال شکنجه

شکنجه به عنوان یکی از جرایم مخالف با شأن و کرامت انسان، از جمله اموری است که از دیرباز اندیشه عدالت خواهان و مصلحان جهان را به خود مشغول نموده است.با این حال لزوم توجه بیشتر به اقدامات فراگیر و نظام مند در خصوص حمایت از نوع بشر در مقابل تعدیات گوناگون از سوی صاحبان قدرت، امری ضروری به نظر می‌رسد.^[۲۴۷] در این بین تعهدات دولت ها نسبت به یکدیگر و نسبت به جامعه بین‌المللی نیز بحث بسیار مهمی است که در حقوق بین الملل تحت عنوان حقوق معاهدات از آن سخن گفته می شود.مهار شکنجه، عزم جدی و اراده سیاسی همه دولت ها و نهادهای بین‌المللی را می طلبد.‌بنابرین‏ در این مبحث به تعهداتی که دولت ها در جهت جلوگیری از شکنجه دارند، می پردازیم.

گفتار اول: ماهیت تعهدات

قبل از بیان تعهدات دولت ها در قبال شکنجه، لازم است ابتدا به ذکر نکاتی درباره ماهیت تعهدات بپردازیم.علاوه بر تعهدات منفی که در تعهدات حقوق مدنی و سیاسی بسیار مشهور است، دولت ها تعهدات مثبت نیز دارند.ماهیت تعهدات در زمینه شکنجه شامل تعهدات منفی و مثبت می شود.تعهد منفی یعنی تعهد به عدم مداخله، یعنی این که خود دولت اقدام به شکنجه یا اعمال سایر رفتارهای غیرانسانی را انجام ندهد، اما تعهد مثبت یا تعهد به مداخله یعنی این که صرف این امر که خود دولت افراد را شکنجه نکند، تعهد مثبت کافی نیست و علاوه بر آن باید اقدامات و مکانیزم هایی را مقرر کند و گام های مثبتی را در این راستا بردارد تا از ارتکاب شکنجه جلوگیری نماید و در صورت بروز شکنجه مرتکبین را مجازات کند و طرق جبران خسارت را پیش‌بینی کند.^[۲۴۸] این موضوع در تفسیر عمومی شماره ۷ کمیته حقوق بشر^[۲۴۹] و همچنین در آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر تأکید شده است.

به عنوان نمونه در یکی از آرای دادگاه اروپایی آمده، ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر به همراه ماده ۱، تعدادی تعهدات مثبت را به منظور جلوگیری و پیشگیری از سوء رفتارها بر دولت های عضو تحمیل می کند.^[۲۵۰]

گفتار دوم: مهم ترین تعهدات دولت ها

بی شائبه مقابله با شکنجه، حضور و دخالت دولت را با تجهیز تمام نیرو می طلبد.دولت در معنای حاکمیت مطلق، مسئول اصلی حفظ نظم و امنیت و تأمین حقوق و آزادی های مشروع اشخاص، علی الخصوص افراد متهم می‌باشد.در کنار تعهدات دولت ها مبنی بر ممنوعیت شکنجه، شکل گیری کمیته اروپایی پیشگیری از شکنجه و ایجاد نهاد گزارشگر ویژه شکنجه در سازمان ملل، تلاش های بین‌المللی در راستای مبارزه با شکنجه و دیگر اشکال رفتار غیرانسانی را بهبود بخشیده است.^[۲۵۱] نهادهای بین‌المللی دیگری همچون سازمان ملل متحد و شورای اروپا در متون اسناد و قطعنامه های صادره نیز ‌به این مهم توجه نموده

– اند.

سوال: دولت هایی که عضو کنوانسیون های حقوق بشری و حقوق بشردوستانه می‌باشند در قبال شکنجه چه تعهداتی دارند؟

به طور کلی می توان پاسخ داد که اگرچه تعداد تعهدات دولت ها در قبال شکنجه و دیگر رفتارهای غیرانسانی از ابعاد مختلف می‌تواند بسیار گسترده باشد، اما ما در این قسمت به مهم ترین آن ها اشاره می‌کنیم.

بند اول: جلوگیری از شکنجه

اولین و مهم ترین تعهدی که به عهده دولت ها گذاشته شده است جلوگیری از شکنجه و منع آن می‌باشد این تعهد در رأس تعهدات دولت قرار دارد، یعنی خود دولت نباید از این ابزار استفاده کند بلکه تا حد امکان باید آن را منع نماید، ‌به این دلیل که شکنجه نقض فاحش و شدید حقوق بشر و حقوق بشردوستانه به شمار می رود و لزوم پیشگیری از ارتکاب آن از سوی جامعه بین‌المللی به شدت احساس می شود.^[۲۵۲]

سیاست پیشگیری از شکنجه برحسب مقتضیات حقوقی و فرهنگی هر جامعه با جلوه های خاص نمودار می شود.سیاست پیشگیری علاوه بر شکنجه به انواع دیگر اقدامات بی رحمانه، غیرانسانی و رفتار یا مجازات اخف از شکنجه تسری یافته است.به طور کلی هر فرد در همان ابتدا که به دستور یک مقام عمومی بازداشت می شود باید بتواند از این سازوکار حمایتی یعنی نظارت بر وضعیت بازداشت خود و پیشگیری از اعمال شکنجه برخوردار گردد.^[۲۵۳]

در راستای پیشگیری از شکنجه در ۲۲ جولای ۲۰۰۲ پروتکل جدید سازمان ملل در خصوص پیشگیری از شکنجه علی رغم مخالفت آمریکا پذیرفته شد.این پروتکل هم زمان با توجه افکار عمومی جهانی به شکنجه افغان ها توسط مأمورین آمریکایی مطرح شد.^[۲۵۴] هدف این پروتکل توسعه حمایت از افراد بازداشت شده در برابر شکنجه می‌باشد.پروتکل به منظور تحقق این امر یک نظام بازدید مستمر از اماکن محل نگهداری افراد محروم از آزادی را سرلوحه کار خود قرار داده است.

این تعهد در بند (۱) ماده ۲^[۲۵۵] و بند (۱) ماده ۱۶^[۲۵۶] کنوانسیون منع شکنجه و ماده ۱ پروتکل الحاقی ‌به این کنوانسیون^[۲۵۷] آمده است.

بند دوم: ایجاد سازوکار دادخواهی مؤثر

ایشان در ادامه افزوده­اند: تملک آپارتمان پس از پایان ساختمان، با اینکه از سوءاستفاده‌های ارادی فروشنده می‌کاهد، برای تأمین حقوق خریداران کافی نیست. احتمال دارد فروشنده در خلال کار متوقف شود یا از فعالیت بازایستد. در این صورت، آنچه ساخته شده، از آن او و طلبکاران است و مصرف کننده (خریدار) تنها می‌تواند اقساطی را که به عنوان بهای مبیع پرداخته است پس بگیرد. برای جلوگیری از این وضع، آیا می‌توان در قرارداد شرط کرد که مبیعِ درحال ساخت به تدریج به ملکیت خریدار درآید؟ رویه قضایی در فرانسه و حقوق انگلیس، نفوذ این شرط را پذیرفت و در قرارداد ساخت کشتی‌ها شایع است.^[۵۷] به نظر می‌رسد که در حقوق ایران نیز نافذ باشد

زیرا اگر تطبیق تملیک به ساخته شده کامل آپارتمان پذیرفته شود، ساخته شدن جزیی از مبیع نیز همان گونه است. به موجب این شرط، خریدار بی درنگ مالک سهم مشاع خود از زمین می‌شود زیرا مبیع موجود و قابل تملیک است. درمورد ساختمان نیز، هر اندازه که ساخته شود، خود به خود به ملکیت خریدار درمی آید. در نتیجه مبیع دور از دسترس طلبکاران باقی می‌ماند و فروشنده نیز پس از پایان کار نمی‌تواند ساخته خود را به دیگران بفروشد.^[۵۸]

این نظریه یعنی تطبیق قراردادهای پیش فروش ساختمان با بیع معلق (همراه با شرط تملیک تدریجی) از سوی حقوق ‌دانان دیگر نیز پذیرفته شده است.^[۵۹]

این استدلال قابل پذیرش است لیکن در رابطه با مطابقت قرارداد پیش فروش ساختمان با بیع معلق باید قائل به تفکیک شد زیرا عبارت مندرج در ماده ۱ قانون «واحد ساختمانی مذکور با هر نوع کاربری …» : پیش فروش ساختمان که مقرر می‌دارد به ،« پس از اتمام عملیات ساختمانی » یا « در حین احداث و تکمیل » یا « از ابتدا » حالت مختلف برای « سه » ناظر بر ،«…. مالکیت طرف دیگر قرارداد (پیش خریدار) درآید انتقال مالکیت است که بر اساس این تعریف، امکان انتقال مالکیت به پیش خریدار، حتی از ابتدای عملیات ساختمانی نیز پذیرفته شده است. لذا درصورتی که طرفین، به « از همان ابتدا » ،( سببی را انشاء نمایند که واحد ساختمانی (به عنوان مبیع کلّی مالکیت پیش خریدار درآید، نمی‌توان چنین بیعی را معلّق دانست زیرا پیش خریدار به طور منجز، مالک مافی الذمۀ پیش فروشنده خواهد شد. ولی در فرضی که از قصد در حین احداث و » ، مشترک ایشان چنین برمی آید که خواسته‌اند واحد ساختمانی به موازات پیشرفت کار) و به نسبت اقساط پرداختی (به عنوان معلق علیه) به ) « تکمیل مالکیت خریدار درآید و همچنین در فرضی که انشاء طرفین به گونه ای است که واحد و به محض پرداخت آخرین قسط ثمن « پس از اتمام عملیات ساختمانی » ساختمانی (به عنوان معلق علیه) به مالکیت طرف دیگر قرارداد درآید، باید قائل به معلّ قبودن بیع (در دو فرض اخیر) شد.

آنچه این تفسیر منطقی از قانون را ایجاب می‌کند اینکه برای تشخیص و منشأ در هریک از عقود، باید دید دو طرف چه خواستند و سببی را که خواسته‌اند چه اقتضا دارد. در عقد منجز، قصد مشترک آنان ایجاد فوری اثر عقد است یعنی از ابتدا نقل ملکیت یا ایجاد تعهد را انشاء می‌کنند و این آثار حقوقی نیز با انشاء به وجود می‌آید. ولی در عقد معلّق، با آنکه مقصود نهایی تفاوتی با عقد منجز ندارد، طرفین نمی‌خواهند به طور مستقیم اثر عادی عقد را انشاء کنند بلکه مایل‌اند رابطه ای بین خود ایجاد کنند که در صورت وقوع شرط، تبدیل به نقل ملکیت یا ایجاد تعهد شود. ^[۶۰]

گفتار دوم: عقد صلح

عده ای از حقو قدانان معتقدند که: « قرارداد پیش فروش ساختمان، علاوه بر قالب بیع، در قالب عقد صلح نیز قابل تحلیل و توجیه است زیرا علاوه بر اینکه عقد صلح، منحصر به حالت وجود مخاصمه و اختلاف نیست، اطلاق حدیث نبوی^[۶۱] دربرگیرنده قراردادهای پیش فروش آپارتمان نیز هست. به علاوه از نظر فقها صلح بر هر چیزی اعم از عین و منفعت در مقابل همانند و هم جنس آن صحیح است » زیرا صلح درصورتیکه بر عین واقع شود، مفید بیع بوده و صحیح است و درصورتی که بر منفعت واقع شود مفید اجاره بوده و صحیح است … و اصل و عموم، مقتضی صحت . جمیع انواع صلح است»^[۶۲] لذا قرارداد پیش فروش آپارتمان را می‌توان در قالب عقد صلح تنظیم نمود.^[۶۳] در قرارداد پیش فروش آپارتمان، پیش فروش کننده به احداث بنا با مشخصات و خصوصیات مندرج در قرارداد و تحویل آپارتمان در موعد مقرر و انتقال رسمی آن به پیش خریدار، متعهد می‌شود و پیش خریدار، متعهد به پرداخت وجوه مورد توافق بر اساس قرارداد و در مواعد پیش‌بینی شده در قرارداد می‌شود.^[۶۴]

آنچه ابتدائاً در تحلیل نظر فوق قابل ذکر است اینکه اگر منظور این دسته از حقو قدانان این بوده که طرفین قرارداد صلح در مقام معامله می‌توانند نتیجه قرارداد پیش فروش ساختمان را بدون شرایط و احکام خاصه آن واقع سازند این نظر صحیح و قابل پذیرش است. در نتیجه قرارداد مذبور اگرچه متضمن نتیجه قرارداد پیش فروش است منتها با عنوان صلح در مقام معامله قابل توصیف و پذیرش است. ولی اگر منظور ایشان این بوده که قرارداد پیش فروش، عنوانی عام است که یکی از مصادیق آن، صلح در مقام معامله است، این نظر مخدوش بوده و قابل پذیرش نیست زیرا عناوین «پیش فروش» و «پیش خرید» ظهور در بیع دارد و صلح در مقام معامله را باید تحت عنوان «صلح» به عنوان یکی از عقود معین تحلیل و تبیین نمود. دلیل این مدعا ماده ۷۵۸ ق.م. است که مقرر می‌دارد: « صلح در مقام معاملات، هرچند نتیجه معامله را که به جای آن واقع شده است می‌دهد، شرایط و احکام خاصه آن معامله را ندارد. ‌بنابرین‏ اگر مورد صلح عین باشد در مقام عوض، نتیجه آن، همان نتیجه بیع خواهد بود بدون اینکه شرایط و احکام خاصه بیع در آن مجری باشد». منتها این نکته را باید مدنظر داشت که جوهر صلح و وجه امتیاز آن بر معامله ای که همان نتیجه را می‌دهد تسالم و جلوگیری از تنازع است نه نام صلح. به بیان دیگر، در مفهوم و جوهر صلح، نوعی «تسالم» و گذشت های متقابل وجود دارد و همین امتیاز است که آن را از سایر معاملات ممتاز می‌کند و به صورت معامله ای مستقل درمی آورد.^[۶۵]

بنا به مراتب فوق در موردی که صلح در مقام معامله است، نمی‌توان به تناسب ماهیت عمل حقوقی انجام شده، قواعد یکی از عقود معین را درباره طرفین اجرا کرد. انتخاب عنوان «صلح»، معامله موردنظر را مصون از تحمل قوانین مربوط به آن معامله می‌کند (ماده ۷۵۸ ق.م.). پس، ناچار باید آن را تابع قواعد عمومی قراردادها دانست. باوجود این، برای جلوگیری از سوءاستفاده اشخاص از عنوان صلح، گاه قانون‌گذار به منظور آنان و ماهیت عملی که انجام می‌دهند بیش از عنوان معامله اهمیت می‌دهد و احکام معامله ای را که صلح در مقام آن واقع شده است مجری می‌داند. ازجمله این موارد است:

۱- به موجب ماده یک قانون روابط موجر و مستأجر، درصورتیکه تصرف در ملکی و به منظور اجاره باشد، رابطه مالک با چنین متصرفی تابع قواعد « صلح منافع » به عنوان اجاره است.

بروکس و همکاران (۲۰۱۴)، پژوهشی را با عنوان عوامل موفقیت تحصیلی مردان آفریقایی- آمریکایی انجام دادند. در این پژوهش ۳۰ دانشجوی موفق پرسشنامه­ای باز پاسخ را تکمیل و دلایل موفقیت خود را اظهار و اولویت بندی کردند. نتایج این پژوهش، نشان داد که این دانشجویان به ترتیب منابع انگیزشی به ویژه انگیزه­ های درونی (امیدها، آرزوهای کودکی، تجربه موفقیت، احساس رضایت و …)، افراد مهم به ویژه پدر و مادر و منابع مالی را از مهم­ترین عوامل موفقیت خود می­دانند.

سیتون^[۹۴] و همکاران (۲۰۱۴)، پژوهشی را با هدف بررسی روابط متقابل میان خودپنداره تحصیلی و انگیزش با پیشرفت ریاضی انجام دادند. در این پژوهش طولی ۲۷۸۶ دانش ­آموز دبیرستانی استرالیا در چهار نوبت با فاصله زمانی ۶ ماهه مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج بررسی روابط ساده متغیرهای پژوهش حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین خودپنداره ریاضی و پیشرفت ریاضی (۳۸/۰ r=، ۰۱/۰p<) و انگیزش ریاضی و پیشرفت ریاضی (۱۷/۰ r=، ۰۵/۰p<) بود، در حالی که نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که خودپنداره ریاضیات بیشترین سهم را در پیش ­بینی پیشرفت ریاضیات دارد (۲۳%) و در مجموع، متغیرهای این پژوهش، می­توانند۲۰ درصد از واریانس پیشرفت ریاضی را تبیین ­کنند.

دل- بن^[۹۵] و همکاران (۲۰۱۳)، در پژوهشی طولی انگیزش تحصیلی، اضطراب، افسردگی و سازگاری اجتماعی و ارتباط آن ها را با عملکرد تحصیلی ۸۵ دانشجوی سال اول پزشکی دانشگاه سائوپائولو برزیل مورد مطالعه قرار دادند. این دانشجویان در دو نوبت دو ماه پس از آغاز و در پایان سال تحصیلی پرسشنامه ­های اضطراب و افسردگی بک، مقیاس خود اظهاری سازگاری اجتماعی و مقیاس انگیزش تحصیلی را تکمیل کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که متغیر اضطراب در طول دوره تحقیق افزایش معناداری داشته است (۳/۷ در مقابل ۸/۲۸، ۰۰۱/۰p<). انگیزه تحصیلی در طول این دوره به طور معناداری کاهش یافته است (۴۰/۲۰ در مقابل ۰۷/۱۸، ۰۰۱/۰p<). افسردگی و سازگاری اجتماعی در دو نوبت سنجش تغییر معناداری نداشتند. در مجموع، نتایج این پژوهش هیچ رابطه معناداری بین این متغیرها و عملکرد تحصیلی نشان نداد.

۲-۲-۲- تحقیقات انجام شده در داخل کشور

قاجاگر (۱۳۷۳)، در پژوهشی به بررسی رابطه بین انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان پرداخت. این پژوهش بر روی۲۶۰ دانش‌آموز دختر و پسر، از ۶ آموزشگاه دوره راهنمایی منطقه ۷ آموزش و پرورش تهران به صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از اجرای پرسشنامه ۲۷ سؤوالی با بهره گرفتن از شاخص‌های آماری فرضیه‌های شش‌گانه­ی تحقیق آزمون شدند و نتایج ذیل به دست آمد. با ۹۹ درصد اطمینان دانش‌آموزان پسر پیشرفت تحصیلی بهتری نسبت به دانش‌آموزان دختر دارند. با ۹۹ درصد اطمینان تجارب شکست تحصیلی (افت تحصیلی) و علاقه­ پایین ارتباط مثبت و معناداری با هم دارند (۴۳/۰٫r=). بین پیشرفت تحصیلی بالا و علاقه­ فراوان دانش‌آموزان رابطه­یمثبت و معناداری وجود دارد(۶۱/۰r=، ۰۱/۰p<). با ۹۹ درصد اطمینان تأیید شد که هر قدر تجربه­ افت تحصیلی دانش‌آموزان بیشتر باشد ما شاهد افت انگیزش و علاقه­ آن ها به درس یا دروس تحصیلی خواهیم بود. با ۹۵ درصد اطمینان تأیید شد که دانش‌آموزان دختر به علت شرایط روحی ویژه­ی خود در اثر تجربه شکست تحصیلی بیشتر از پسرها دچار بی‌علاقگی به موضوعات درسی می­‌شوند و در آخر نشان داده است که در سطوح بالای پیشرفت تحصیلی بین دانش‌آموزان دختر و پسر از نظر انگیزش تحصیلیتفاوت معناداری وجود ندارد.

افشاری (۱۳۷۵)، در پژوهشی به مقایسه عملکرد تحصیلی و سازگاری عاطفی- اجتماعی بین فرزندان مادران شاغل و غیر شاغل پرداخت. تعداد نمونه در این پژوهش ۲۱۶ نفر بود، که به صورت تصادفی ساده از ۱۵ مدرسه راهنمایی دخترانه و پسرانه شهرستان شوشتر انتخاب شده بودند. جهت جمع‌ آوری داده ها از یک پرسشنامه و دو آزمون استفاده شد. آزمون هوشی ریون و پرسشنامه اطلاعات تحصیلی و خانوادگی دانش‌آموزان توسط آزمودنی‌ها و پرسشنامه ارزیابی سازگاری دانش‌آموزان توسط معلمان آن ها تکمیل شد. برای سنجش عملکرد تحصیلی از میانگین نمره‌های سالانه دانش‌آموزان استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از روش تحلیل واریانس و کوواریانس و تحلیل واریانس اندازه‌گیری­های مکرر انجام شد.نتایج نشان داد که: ۱)فرزندان مادران شاغل، در مقایسه با فرزندان مادران غیرشاغل، با کنترل متغیر هوش، سازگاری بالاتری دارند.۲)فرزندان مادران شاغل، در مقایسه با فرزندان مادران غیرشاغل، با کنترل متغیر هوش، عملکرد تحصیلی بالاتری دارند. ۳)فرزندان مادران شاغل، در مقایسه با فرزندان مادران غیرشاغل، از هوش بالاتری برخوردارند.

فنونی (۱۳۸۰)، به بررسی رابطه خودپنداره و سازگاری اجتماعی با پیشرفت تحصیلی پرداخت. این پژوهش بر روی ۲۵۳ نفر از دانش ­آموزان دختر سال اول متوسطه­ی دبیرستان­های دولتی منطقه ۱۰ تهران که از طریق نمونه گیری چند مرحله­ ای انتخاب شدند، انجام شد. نتایج نشان داد که بین متغیرهای خودپنداره و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (۱۹/۰r= ، ۰۵/۰p<). بین متغیرهای سازگاری عمومی و پیشرفت تحصیلی رابطه­ مثبت و معناداری وجود دارد (۳۷/۰r= ، ۰۱/۰p<). و به­ طور کلی متغیرهای خودپنداره، سازگاری عمومی،

1. 1. .Motivations ↑

1. 1. . Walls & Little ↑

1. 1. . Melnick ↑

1. 1. . Cooper ↑

1. 1. .Gage & Berliner ↑

1. 1. . Deci ↑

1. 1. . Schwartz ↑

1. 1. . Ryan ↑

1. 1. . Extrinsic Motivation ↑

1. 1. . Intrinsic Motivation ↑

1. 1. . Amotivation ↑

1. 1. . Sheinman ↑

1. 1. . Social Adjustment ↑

1. 1. . Goodestein and Lanyon ↑

1. 1. . Driscoll ↑

1. 1. . Pintrich ↑

1. 1. .Vallerand ↑

1. 1. . Academic Motivation Scale ↑

1. 1. .Wag ↑

1. 1. .Tu ↑

1. 1. .Elliott ↑

1. 1. . Steirs & Porter ↑

1. 1. . Sternberg ↑

1. 1. . Reeve ↑

1. 1. .Atkinson ↑

1. 1. . Campbell & Prichard ↑

1. 1. . Stinner ↑

1. 1. .Mitchell ↑

1. 1. .Physiological Motivation ↑

1. 1. . Forgas ↑

1. 1. . Murray ↑

1. 1. . Berent ↑

1. 1. . Bull ↑

1. 1. . Fortier ↑

1. 1. .Malmberg ↑

1. 1. .Schunk ↑

1. 1. . Meece ↑

1. 1. . Rosen ↑

1. 1. . Slavien ↑

1. 1. . Ivan Pavlov ↑

1. 1. . Thorndike ↑

1. 1. .Skinner ↑

1. 1. . Lefrancois ↑

1. 1. . Fisher ↑

1. 1. .Bandura ↑

1. 1. .Tolman ↑

1. 1. . Lewin ↑

1. 1. . Piaget ↑

درهم آمیختگی فکر- عمل و اختلال وسواسی- جبری

یکی از سازه‌های فراشناختی که در برخی اختلالات، از جمله اختلالات اضطرابی به خصوص اختلال وسواس فکری-عملی، در سال‌های اخیر به طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است، “اغتشاش فکر-عمل” (TAF) می‌باشد (برل و استارسویک، ۲۰۰۵). مفهوم اغتشاش فکر-عمل اولین بار بر روی بیماران وسواسی کشف شد. در جریان مطالعه افکار خودآیند ناخواسته به عنوان ویژگی اصلی اختلال وسواس فکری-عملی ، مشاهده شد که تعدادی از بیماران مبتلا ‌به این اختلال، اعتقاد دارند که افکار غیر قابل قبول و ناخوشایند آن ها می‌تواند حوادث جهان بیرونی را تحت تاثیر قرار دهد (شافران^[۷۳] و راچمن، ۲۰۰۴). مفهوم “آمیختگی فکر- عمل” به افکار و عقایدی اشاره دارد که در آن افکار و اعمال به طور غیر قابل تفکیکی به یکدیگر پیوسته و متصلند (برل و استارسویک، ۲۰۰۵). و افکار و اعمال معادل و همتراز یکدیگر تلقی می‌شوند (پیرس، ۲۰۰۷). آمیختگی فکر-عمل دو شکل خاص دارد:

1. 1. 1. احتمال این آمیختگی یعنی اعتقاد به اینکه افکار ناخواسته و مزاحم، می‌توانند باعث وقوع حوادث خاصی شوند و یا احتمال وقوع حوادث خاصی را افزایش دهند. این احتمال خود می‌تواند به دو شکل باشد: الف: “احتمال خود آمیختگی فکر-عمل” که اشاره به حوادثی دارد که برای خود فرد اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال: اگر من درباره ابتلای خود به یک بیماری فکر کنم این امر می‌تواند احتمال ابتلای من به آن بیماری را افزایش دهد. ب: “احتمال دیگران به آمیختگی فکر-عمل” که اشاره به حوادثی دارد که برای دیگران اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال: اگر من درباره ابتلای افراد دیگر به یک بیماری فکر کنم این امر می‌تواند احتمال ابتلای آن ها به بیماری را افزایش دهد.

   

1. “اخلاق آمیختگی فکر-عمل” یعنی اعتقاد ‌به این که افکار غیر قابل پذیرش و مزاحم از لحاظ اخلاقی برابر و معادل با اعمال و رفتارهای آشکار غیر قابل پذیرش است. به عنوان مثال: اگر من درباره کفر گفتن در کلیسا یا مسجد فکر کنم، این امر تقریبا به ‌همانند مقدار زشت و بد است، که این کار را واقعا در آن مکان انجام دهم (برل و استارسویک، ۲۰۰۵ و شفران و راچمن، ۲۰۰۴).

نظریه راچمن بیان می‌کند که وسواس‌ها از سوء تعبیر فاجعه آمیز افکار مزاحم فرد ناشی می‌شوند. از این رو وسواس‌ها تا زمانی که این سوء تعبیرها ادامه دارند، تداوم می‌یابند. از طرفی بیماران اهمیت اغراق آمیزی ‌به این افکار نسبت داده، آن‌ ها را وحشتناک، تهدید کننده و خطرناک در نظر می‌گیرند. به همین علت اغتشاش فکر-عمل را تجربه می‌کنند. از نظر لوپاتکا و راچمن افراد دارای مشکلات وسواسی، تصور می‌کنند که تفکر آن ها ‌در مورد رویدادهای ناگوار، احتمال وقوع این رویدادها را افزایش می‌دهد و آن‌ ها به خاطر داشتن چنین افکاری مسوول وقوع آن ها هستند و بایستی وقوع آن‌ ها را کنترل کنند (لوپاتکا^[۷۴] و راچمن، ۱۹۹۵؛ به نقل از بخشی پور، فرجی، نریمانی و صادقی موحد، ۱۳۸۸).

اولین مطالعه تجربی آمیختگی فکر-عمل، بررسی مسولیت پذیری ادراک شده بود (راکمن، توردارسون^[۷۵]، شافران و وودی^[۷۶]، ۱۹۹۵، به نقل از امینی، دولتشاهی و پورشهباز، ۱۳۹۰). اما مطالعات بعدی پدیده آمیختگی فکر-عمل را در مسیر خودش مورد بررسی قرار داد (راکمن و شفران، ۲۰۰۴). اکثریت مطالعات تجربی انجام شده حاکی از یک رابطه متوسط بین آمیختگی فکر-عمل و شکایات وسواسی است (شفران و راکمن، ۲۰۰۴).

مطالعات مختلف، بین نمرات کلی مقیاس “آمیختگی فکر-عمل”، “سیاهه وسواس فکری- عملی” و “مقیاس وسواس فکری- عملی پادوآ” ، همبستگی از کم تا متوسط (بین ۲۰% تا ۳۸%)، را گزارش کرده‌اند (گیلیام و همکاران، ۲۰۰۴؛ راسین و همکاران، ۲۰۰۱ الف و ب؛ راسین و کاستر، ۲۰۰۳؛ اسماری و هالم استینسون، ۲۰۰۱؛ یورولماز و همکاران، ۲۰۰۴؛ اینشتین و منزیس، ۲۰۰۴؛ پورفرج و همکاران، ۲۰۰۸، به نقل از قمری گیوی، محمدی پورریک و میکائیلی، ۱۳۹۲).

همچنین شواهد موید این مطلب است که آمیختگی فکر-عمل در سبب شناسی و تداوم اختلال وسواس فکری-عملی اهمیت زیادی دارد (آبراموویتز، وایت ساید^[۷۷]، لینام و کالسی^[۷۸]، ۲۰۰۳؛ اینستین و منزیس، ۲۰۰۴؛ راچمن، ۱۹۹۳؛ راسین، دیپ استراتن، مرکل باخ و موریس، ۲۰۰۱؛ موریس، میسترز^[۷۹]، راسین، مارکل باخ و کامبل^[۸۰] ، ۲۰۰۱؛ راسین، مرکل باخ، موریس و اسپان، ۱۹۹۹؛ راسین، مرکل باخ، موریس و اشمیت، ۲۰۰۱ب؛ شفران و همکاران، ۱۹۹۶؛ به نقل از بخشی پور و فرجی، ۱۳۸۹)

پژوهش بخشی پور و فرجی (۱۳۸۹) با بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی نشان داد بین نشانه های وسواس و آمیختگی فکر- عمل همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد و زیر مقیاس احتمال برای دیگری آمیختگی فکر-عمل بهترین پیش‌بینی کننده وسواس فکری-عملی و خوشه علائم وارسی و زیر مقیاس احتمال برای خود همینطور بهترین پیش‌بینی کننده وسواس فکری و خوشه علائم تردید است. همچنین بررسی شیرین زاده دستگیری، ناطقیان و گودرزی (۱۳۸۸) نشان دادند که بین باورهای درهم آمیختگی فکر-عمل و علائم اختلال وسواسی-اجباری در بیماران مبتلا ره اختلال وسواسی-اجباری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. علاوه بر این در تحقیق بخشی پور و همکاران (۱۳۸۸) در دانشگاه شیراز، نتایج نشان داد که اغتشاش فکر-عمل اخلاقی در شکل گیری اختلال همبودی وسواس و افسردگی دارای اهمیت می‌باشد.

سرکوبی فکر و اختلال وسواس فکری-عملی

آژانس های بین‌المللی: این ‌آژانس‌ها در کشورهای مختلف با کیفیت زندگی سر و کار دارند. البته آن ها فقط اقدامات اقتصادی را مدنظر قرار می‌دادند. پس از آن به آموزش و بهداشت توجه کردند، اقدامات عینی دیگری نیز می‌تواند مدنظر قرار گیرد. اما سلامت ذهنی نیز مهم است و رابطه خیلی نزدیکی با این شاخص های عینی ندارد. ‌بنابرین‏ سلامت ذهنی باید لحاظ شود و ممکن است توسط این آژانس ها اهمیت پیدا کند. خصوصاًً اگر در کشور، میزان شادی خیلی کم باشد. اما انجام این مقایسه ها آسان نیست. بعضی از شادکامی ها در فرهنگ های مختلف ممکن است شکل متفاوتی داشته باشند. و همچنین ممکن است راه های مختلف برای جواب دادن به سؤالات وجود داشته باشد (آرگایل، ترجمه گوهری انارکی و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۲-۲-۶ علت های شادمانی

شناسایی عواملی که به شادمانی کمک می‌کنند آسان نیست (دینر و همکاران، ۱۹۹۹). لذت و دنبال کردن آن گاهی ممکن است به شادمانی بینجامد اما همیشه چنین نیست. برای مثال، لذت های کوتاه مدت حاصل از لذت سیگار کشیدن مکرر یا مصرف سایر مواد به ناشادمانی بلند مدت همراه با بیماری منجر می شود. اقدام به قتل های انتقام جویانه، حمله، تجاوز جنسی و سرقت ممکن است با خشنودی آنی یا لذت کوتاه مدت همراه باشد، اما پی آمدهای اجتماعی، روانی یا جسمانی بلند مدت آن به بدبختی و حرمان می‌ انجامد. ما انسان هابه عنوان گونه ای از انواع موجودات زنده، به نحوی تکامل یافته ایم که برخی از موقعیت های خاص ممکن است ما را شاد کنند ولی بر خی دیگر به تجربه اندوهناک منجر می‌شوند. تفاوت های فردی در شادمانی را ممکن است از بعضی جهات بر اساس تفاوت های شخصیتی تبیین کرد که به طور نسبی به عامل وراثتی مربوط می شود. همچنین تردید چندانی وجود ندارد که برخی انواع محیط ها به گونه ای هستند که افراد را به سوی شادمانی هدایت می‌کنند، یا فرصت هایی را برای آنان فراهم می‌سازند که مهارت های لازم برای نیل به شادمانی را پرورش می‌دهند. روانشناسی تحولی درس هایی ‌در مورد موانع شادمانی و چگونگی غلبه بر آن ها دارد که می توان آموخت (باس، ۲۰۰۰، به نقل از آرگایل، ترجمه گوهری انارکی و همکاران، ۱۳۸۲).

برانگیختگی هیجانات مثبت

چندین روش برای مطالعه علل سرور وجود دارند، یکی از آن ها عبارت است از انجام زمینه یابی و سؤال از مردم راجع به آخرین باری که این هیجان را داشته اند و اینکه چه چیزی باعث آن شده است. شرر و همکاران (۱۹۸۸) این کار را با نمونه ای از دانشجویان در ۵ کشور جهان انجام دادند. رایج ترین علت عبارت بود از رابطه با دوستان (۳۶%)، تجارب موفق (۱۶%) و لذت جسمی از غذا، نوشابه و فعالیت جنسی (۹%).

روش دیگر عبارت است از مطالعه رابطه بین مقولات مختلف رخدادهای زندگی و شادکامی کلی. فراوانی تماس با دوستان و فعالیت جنسی، قویاً با شادکامی رابطه دارند (وینهاون، ۱۹۹۴). یا می‌توانیم به آزمایشات «القاء خلق» نظر بیندازیم تا ببینیم کدام روش‌ها با موفقیت، خلقیات مثبت ایجاد می‌کنند. معلوم شده است که بهترین روش ها عبارت بودند از:

تمرین ورزشی، موسیقی و احساس موفقیت (در تکالیف آزمایشگاهی).

با کنار هم قرار دادن نتایج این مطالعات می توان فهرستی از رایج ترین منابع شادی را گردآوری کرد، این ها عبارتند از:

. خوردن

. فعالیت‌های اجتماعی و جنسی

. تمرین ورزشی

. الکل و داروهای دیگر

. موفقیت و تأیید اجتماعی

. استفاده از مهارت ها

. موسیقی و دیگر هنر ها و مذهب

. محیط و طبیعت

. استراحت و آرامش

این ها تنها چیزهایی نیستند که باعث سرور و شادمانی می‌شوند، بلکه رایج ترین علل به شمار می‌روند و اغلب یک رخداد مسرت بخش در بردارنده ی بیش از یکی از موارد فوق الذکر خواهد بود. رقص شامل موسیقی، ورزش و تبادل اجتماعی با دوستان است. بازی کردن در یک تیم ممکن است در بردارنده ورزش، موفقیت، همکاری و برنده شدن باشد.

از لحاظ نظری، فهرست مذکور بسیار جالب است و یکی از نظریه های مربوط به سرور را از آن لحاظ که ناشی از کاهش تهییج و استرس است سر و سامان می‌دهد. فقط آخرین مورد از فهرست فوق در اینجا تناسب دارد. ارضاء نیازهای زیست شناسی، فقط یکی از منایع شادی است که در اولین مورد فهرست مذکور قرار دارد. در واقع برخی از منابع با ارضاء هیچ یک از نیازهای شناخته شده ارتباط ندارد. تاکنون رایج ترین منبع شادی و سرور عبارت بوده است از رابطه با افراد دیگر خصوصاًً در دوستی و عشق ( همان منبع).

۲-۲-۲-۷ منابع شادمانی

۲-۲-۲-۷-۱ خوردن

خوردن یکی از رایج ترین منابع لذت است و یکی از منابعی است که مبتنی بر نیازهای زیست شناختی است. اگر این کار برای مردم لذت بخش نبود، مردم زحمت انجام آن را به خود نمی دادند. خوردن به واسطه پخت و پز استادانه که سلول های چشایی و موقعیت های اجتماعی در آن نقش دارند، رخ می‌دهد، تحریک می شود و بر غنای آن افزوده می شود (همان منبع).

۲-۲-۲-۷-۲ فعالیت های اجتماعی و جنسی

این فعالیت ها رایج ترین منبه هیجانات مثبت به شمار می‌روند. چرا؟ دادن پاسخ مثبت به دیگران یعنی لبخند زدن و دادن دیگر علائم اجتماعی مثبت یکدیگر را پاداش می‌دهند و رابطه را قوت می بخشند. دیگران به نوبه با لبخند و علائم دیگر پاسخ می‌دهند، اما با کمک و تعاون واقعی. خلقیات مثبت و معاشرت پذیری با هم رابطه تنگاتنگ دارند. نوزادان، استعداد ذاتی برای نگاه کردن و لبخند زدن به بزرگسالان دارند که موجب می شود بزرگسالان به آن ها اهمیت بدهند و مراقب آنان باشند (تامکینز^[۱۴۱] ،۱۹۶۲). روابط جنسی مانند روابط اجتماعی به پاداش های بیشتر و مزایای زیست شناختی منجر می‌گردند (همان منبع).

۲-۲-۲-۷-۳ تمرین های ورزشی

تمرین های ورزشی، آسان ترین و قویترین راه ایجاد خلق مثبت، تحت شرایط تجربی است و توسط روش های دیگر پژوهشی نیز، نشان داده شده است. تأثیر آن به قدری واضح است که تمرین ورزشی گاهی به عنوان «ضد افسردگی» توصیف شده است (تاپر، ۱۹۸۹)، و در درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اثر آن تا حدودی به تأثیر فیزیولوژیک ورزش بر ترشح اندورفین ها و ایجاد احساس تشنگی، قدرت و کنترل مربوط می شود، در حالی که به نظر می رسدبدن کار خودش را انجام می‌دهد (براون^[۱۴۲] و ماهونی^[۱۴۳] ، ۱۹۸۴).

ورزش جنبه‌های اجتماعی نیز دارد، زیرا معمولاً همراه دیگران انجام می شود ولی به هر حال در بردارنده تعامل نزدیک و گاهی تماس جسمی است. ورزش همچنین عزت نفس را نه فقط هنگام بردن، بلکه با انجام تمرین در سطح معقولی از شایستگی، متأثر می‌سازد. زندگی اجتماعی و ورزش شکل هایی از تفریح هستند.

۲-۲-۲-۷-۴ الکل و داروهای دیگر

داروها می‌توانند خلق مثبت ایجاد کنند و خلق منفی را مرتفع سازند. از طریق فعال شدن انتفال دهنده های عصبی در مغز این کار صورت می‌گیرد. الکل و پروزاک از نمونه های آشنای داروها به شمار می‌روند (همان منبع).

۲-۲-۲-۷-۵ موفقیت و تأیید اجتماعی

یکی از نکاتی که در سیاست گذاری و تدوین برنامه درسی در عصر اطلاعات و جهانی شدن باید مورد توجه متخصصان قرار گیرد پرورش خیال ورزی یا خلاقیت است . در واقع تعلیم و تربیت باید در کنار انتقال اطلاعات به سازماندهی متفاوت اطلاعات و بلکه بالاتر از آن به ابدع ویژگی های نوین ‌در مورد اطلاعات موجود روی آورد . ( باقری ، ۱۳۸۳ ) . آموزش بر پایه فناوری اطلاعات ، این امکان را به دانش آموزان می‌دهد که به صورتی فعال و نوآورانه بیندیشند و از این ایده ها به صورت مشترک استفاده کنند ( جلالی و عباسی، ۱۳۸۳ : ۲۲ ) .

یادگیری ارزیابانه : یادگیری به کمک فاوا دارای ویژگی شاگرد محوری و از نوع تشخیصی است . برخلاف فناوری های آموزشی غیر پویا از قبیل متون چاپی ، یادگیری مبتنی بر فاوا مسیرهای بسیار متفاوتی برای یادگیری و نقد دانش فراروی یادگیرنده می‌گذارد . فاوا به یادگیرندگان فرصت می‌دهد تا بیشتر از آنکه صرفا گوش دهنده و به یادآورنده ی درس ها باشند به جست وجو و اکتشاف بپردازند (تینیو ، ۲۰۰۲ ) . برنامه درسی باید بیش از گذشته به تقویت قابلیت های تفکر همچون تفکر نقاد اهتمام بورزد . ضرورت نگاه نقادی به اطلاعات و ممانعت از اینکه اطلاعات موجود در منابع الکترونیکی بدون چون و چرا پذیرفته شوند و جدی بودن این خطر که همه ی منابع اینترنتی قابل اعتماد و دارای اعتبار تلقی شوند ، از جمله دلایل توجه ‌به این نکته است ( مهر محمدی، ۱۳۸۳ : ۱۷۴ ) .

دانش آموزان باید یاد بگیرند تا به کمک فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی با دسترسی به منابع و اطلاعات متعدد در یک موضوع خاص به ارزیابی و غربال اطلاعات موجود پرداخته و صحت و سقم آن ها را بسنجند و فرضیات را از حقایق مسلم متمایز سازند .

۲-۲-۱۱-۴ ) نقش فاوا در سنجش و ارزیابی

از ابزارهای فاوا می توان به منظور سنجش و ارزیابی یادگیری های آموزشگاهی دانش آموزان و مهارت های آنان در به کارگیری و استفاده ی صحیح از این فناوری استفاده کرد . این ارزیابی که در شکل ۲-۵ نشان داده شده است به دو صورت انجام می پذیرد .

شکل ۲-۵ ) نقش فاوا در ارزیابی یادگیری

ارزیابی یادگیری

ارزیابی یادگیری آموزشگاهی

ارزیابی مهارت‌های کاربری فاوا

ارزیابی یادگیری های آموزشگاهی ( یادگیری دروس ) : می توان با شیوه های مبتنی بر فاوا هم به ارزیابی تکوینی یادگیرندگان و هم به ارزیابی تراکمی آن ها پرداخت. در ارزیابی تکوینی مراحل

1. 1. Global Village ↑

1. 1. Castells ↑

1. 1. می‌باشد مخفف عبارت فناوری اطلاعات و ارتباطات ۳ ↑

1. 1. Kozma ↑

1. 1. Ghavifekr ↑

1. 1. Amabile ↑

1. 1. Baer et al. ↑

1. 1. Shalley et al. ↑

1. 1. Elliot et al. ↑

1. 1. Lepper, Henderlong, & Gingras ↑

1. 1. Guskey ↑

1. 1. Rigby,Deci, Patrick, & Ryan ↑

1. 1. Smalmpx ↑

1. 1. Sulistyo-Basuki ↑

1. 1. Wilson ↑

1. 1. ZEF= Information and Communication Technologies for Development, the Center for Development Research, University of Bonn ↑

1. 1. Robertson ↑

1. 1. Schrum ↑

1. 1. Robertson ↑

1. 1. Schrum ↑

1. 1. Yaghoubi J. and Shamsayi ↑

1. 1. Yuen ↑

1. 1. Schrum ↑

1. 1. Yuen ↑

1. 1. Dowries ↑

1. 1. Wilson ↑

1. 1. Online ↑

1. 1. World Wide Web ↑

1. 1. Law et al ↑

1. 1. Lim and CHAI ↑

1. 1. Mumtaz ↑

1. 1. MURPHY & GRENVWOOD ↑

1. 1. MUMTAZ ↑

1. 1. TINIO ↑

1. 1. LIM & CHAI ↑

1. 1. Little ↑

1. 1. TAYLOR ↑

سواری (۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان ” بررسی تاثیر آموزش مهارت های مدیریت زمان و مدیریت رفتار بر کاهش اهمال کاری تحصیلی” ، ‌به این نتیجه رسید که هر دو روش در کاهش اهمال کاری تحصیلی تاثیرگذار بوده اند و بین دو روش از لحاظ تاثیرگذاری، تفاوت معناداری وجود نداشت.

سیمیاریان (۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان ” تاثیر آموزش خود کنترلی بر سهل انگاری و خودتنظیمی تحصیلی نوجوانان دختر شهر تهران” ، ‌به این نتیجه رسید که آموزش خود کنترلی در کاهش سهل انگاری تحصیلی مؤثر بوده است.

حسینی و خیر (۱۳۸۸) در پژوهشی تح عنوان ” اهمال کاری رفتاری و تصمیم گیری با توجه به باورهای فراشناختی در دانشجویان” ‌به این نتیجه رسیدند که متغیرهای کنترل ناپذیری و خطر ، اطمینان شناختی و خودآگاهی شناختی از ابعاد باورهای شناختی ، اهمال کاری رفتاری را پیش‌بینی کردند. هم چنین متغیرهای کنترل ناپذیری و خطر و خود آگاهی شناختی اهمال کاری در تصمیم گیری را پیش‌بینی کردند.

شمس الاحراری و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهش خود به تاثیر آموزش مهاتهای غلبه بر سهل انگاری بر سهل انگاری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان ابتدایی پرداخته که نتایج نشان داد که آموزش مهارت‌های غلبه بر سهل انگاری باعث کاهش سهل انگاری و نیز افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایش شده است.

تمدنی و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی خودکارآمدی عمومی،اهمال کاری تحصیلی وپیشرفت تحصیلی دانشجویان با روش نمونه برداری مرحله ای ۳۸۹ دانشجوی دختر و پسر به پرسشنامه مربوطه پاسخ دادند. نتایج نشان دادند میانگین نمره های پسران بیشتر از دختران است.

سیمیاریان و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی به ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ آﻣﻮزش ﺧﻮدﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎری ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن

گلستانی و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی به رابطه تعلل ورزی (اهمال کاری) تحصیلی با باورهای فراشناختی پرداخته برای این منظور تعداد نمونه­ پژوهش ۳۷۴ دانش ­آموز بودند که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. آزمون تی مستقل نشان داد که بین دو گروه دانش ­آموزان دختر و پسر در تعلل­ورزی تحصیلی تفاوت معناداری وجود دارد.

تمنایی فر ، ﺻﺪﻳﻘﻲ و ﻣﻘﺪﺳﻴﻦ(۱۳۹۱) در پژوهشی به تبیین اهمال کاری تحصیلی بر اساس ابعاد سازش یافته و سازش نایافته ‌کمال‌گرایی که برای اندازه گیری اهمالکاری تحصیلی و از سیاهه ‌کمال‌گرایی هیل و همکاران برای اندازه گیری ‌کمال‌گرایی و ابعاد آن استفاده شده است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون حاکی از وجود رابطه معنادار مثبت t آزمون میان اهمالکاری تحصیلی و نمره کل ‌کمال‌گرایی وبعد سازش نایافته آن و یک رابطه معنادار منفی میان بعد سازش یافته ‌کمال‌گرایی و اهمالکاری تحصیلی می‌باشد.

توکلی (۱۳۹۲) در پژوهش خود به

غلامعلی ، آذرنییاد ،مهمان پذیر (۱۳۹۲) در پژوهشی به نقش خودکارآمدی تحصیلی و ابعاد اهمالکاری تحصیلی در پیش‌بینی میزان وابستگی به اینترنت پرداخته‌اند که. خودکارآمدی تحصیلی در پیش‌بینی میزان وابستگی به اینترنت نقش اصلی را دارد و در گام دوم اهمالکاری در انجام تکالیف توانست نقش معنی داری ایفا کند.

ولی زاده، احدی، حیدری، مظاهری ، کجباف (۱۳۹۳) در پژوهش شان ‌به این یافته ها رسیدند که: متغیرهای تردید در کارها، و ارزش گذاری بیرونی نسبت به اهداف، پیش‌بینی کننده های مثبت اهمال کاری و متغبرهای خودکارآمدی، علاقه به رشته، سازماندهی، جهت گیری مهارت مدار گرایشی، و جهت گیری عملکرد مدارگرایشی، پیش‌بینی کننده های منفی اهمال کاری تحصیلی دانشجویان هستند.

نصری، دماوندی، عاشوری (۱۳۹۳) در پژوهش شان نشان دادند که وظیفه شناسی، روان رنجوری، انعطاف پذیری و تعهد توانستند به طور معناداری متغیر اهمال کاری تحصیلی را پیش‌بینی کنند. با توجه ‌به این یافته ها، می توان گفت که با افزایش میزان روان رنجوری و انعطاف پذیری در دانش آموزان، میزان اهمال کاری تحصیلی نیز در آن ها افزایش می‌یابد و با افزایش میزان وظیفه شناسی و تعهد در دانش آموزان، میزان اهمال کاری تحصیلی در آن ها کاهش می‌یابد.

فصل سوم

روش‌شناسی پژوهش

مقدمه

تصمیم‌گیری درباره روش تحقیق بستگی به هدف تحقیق، ماهیت مسئله موردمطالعه و روش‌های مختلف بررسی آن دارد. پس روش تحقیق باید با توجه به مسئله موردمطالعه انتخاب شود. در فصل حاضر به بحث پیرامون روش تحقیق، جامعه، نمونه، روش نمونه‌گیری، شیوه اجرا و جمع‌ آوری داده ها، ابزار پژوهش و روش‌های تجزیه‌و تحلیل داده ها پرداخته می‌شود.

روش پژوهش

این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهشی آزمایشی با بهره گرفتن از پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل است. این پژوهش از دو گروه آزمایش و کنترل تشکیل‌شده بود که هر دو گروه، دو بار مورداندازه‌گیری قرار گرفتند یعنی آزمون اهمال کاری تحصیلی قبل و بعد از آموزش به صورت (پیش‌آزمون و پس‌آزمون) از آن‌ ها گرفته شد، سپس میانگین تفاوت نمرات پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمایش که تحت آموزش قرارگرفته بودند و میانگین تفاوت نمرات گروه کنترل که آموزش ندیده بودند با یکدیگر مقایسه شد تا تأثیر آموزش مشخص گردید.

جامعه موردپژوهش

جامعه آماری این پژوهش عبارت است از کلیه دانش آموزان پسر پایه دوم دبیرستان شهرستان قاینات که در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ به تحصیل اشتغال داشتند.

نمونه و روش نمونه‌گیری

روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری دردسترس بوده است. بدین‌صورت که از بین دبیرستان‌های دولتی پسرانه شهرستان ،۲ دبیرستان انتخاب شد. سپس پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی در بین دانش آموزان پایه دوم اجرا و سپس با توجه به نمرات به دست‌آمده از بین کسانی که بالاترین نمرات را در پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی کسب کرده بودند ۳۰ نفر انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند (تعداد هر گروه ۱۵ نفر بوده است). گروه آزمایش به مدت ۱۰ جلسه ۲ ساعته تحت آموزش‌های خودکارآمدی قرار گرفت در حالی که گروه کنترل هیچ نوع مداخله‌ای دریافت نکرد. بعد از پایان کار آموزش از هر دو گروه پس‌آزمون به عمل آمد. برای رعایت ضوابط اخلاقی پژوهش در پایان کار آموزشی، گروه کنترل نیز طی ۳ جلسه آموزش دیدند.

ابزار پژوهش

پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی سولومون و راثبلوم (۱۹۸۴)

عقد مقتضای دیگر دارد که آن را مقتضای اطلاق عقد گویند. ملا احمد نراقی تعریفی از مقتضای اطلاق عقد دارند که مضمون آن بدین شرح است که هر امری که شارع آن را بر عقد از جهت این که عقد است مترتب نموده و آن را اقتضاءکننده عقد قرار داده‌است، هرچند که بدون جعل شارع امکان تحقق آن اقتضاء هم وجود دارد؛ مثل آن که بر نکاح و ازدواج دائم شرط نفقه جعل نموده است.^[۲۲۲]

استاد امامی^[۲۲۳] نیز از اقتضای اطلاق عقد تعریفی دارند تحت این مضمون، که آن امری است که هرگاه عقد به طور مطلق، یعنی بدون قید و شرط واقع شود، عقد اقتضای آن امر را می کند به گونه‌ای که طرفین می‌توانند با درج شرط و قید در عقد، اقتضای مذبور را تغییر دهند. ‌بنابرین‏ مقتضای اطلاق یا اثر اطلاق عقد، اثری است که از ماهیت عقد ناشی نمی‌شود و لازم آن نیست بلکه هرگاه معامله به طور مطلق تشکیل شود، اثر مذبور تحقق خواهد یافت. این اثر چون با ذات عقد ملازمه ندارد می‌توان با شرط درج خلاف از تولید و بروز آن جلوگیری کرد، در این صورت لطمه ای بر ماهیت معامله وارد نمی‌شود، به همین جهت درج آن ضمن عقد صحیح است.^[۲۲۴] حاصل و نتیجه دو تعریف حکایت از آن دارد که شرط مخالف اطلاق عقد برخلاف شرط مخالف اقتضای ذات عقد صحیح می‌باشد چنان چه ماده ۲۸۰ ق.م. نیز ناظر بر این مطلب است. در ماده فوق می‌خوانیم: «انجام تعهد باید در محلی که عقد واقع شده به عمل آید مگر این که بین متعاملین قرارداد مخصوصی باشد یا عرف و عادت ترتیب دیگری اقتضاء نماید».

عقود از حیث اقتضاء یکسان نیستند و هر کدام متناسب با خود دارای اقتضای خاص می‌باشند ولی برای شناختن این اقتضای خاص، معیارهای متفاوتی ارائه شده‌است. بدین ترتیب که برخی از فقهاء^[۲۲۵] و حقوق ‌دانان^[۲۲۶] معیار شناسایی مقتضای عقد را عرف دانسته اند و با معیار عرف باید موضوع و اثر اساسی عقد تعیین شود. برخی دیگر^[۲۲۷] قانون را به عنوان معیار شناختن مقتضای عقدپذیرفته‌اند، بدین ترتیب که هر شرط مخالف شرع، با مقتضای عقد نیز مخالف است و بالاخره این که گروه دیگر^[۲۲۸] قصد مشترک و مضمون عقد و آثار مستقیم انشاء را معیار مقتضای عقد دانسته اند که میرزای نائینی^[۲۲۹] از پیشگامان این نظر می‌باشد.

حال برای به دست آوردن ضابطه کلی باید دانست که منشا هر عقدی چیست؟ منشئات عقد دوگونه است: گاه منشئات عقد را اولاً و بالذّات عاقد ایجاد می‌کند و عقد با دلالت مطابقی بر آن دلالت می‌کند مثل تملیک اعیان در بیع و یا تملیک منافع در بحث اجاره که اقتضای عقد است و گاه منشئات به تبع و در ضمن ایجاد می‌شود به گونه‌ای که از مدلولهای التزامی عقد است نه مدلول مطابقی آن؛ مثل اینکه در معامله باید عوض نقد بلد باشد نه مال شهر و سرزمینی دیگر.^[۲۳۰] حال اگر شرط منافی با نوع اول باشد؛ همچون شرط معامله بدون عوض و یا اجاره بدون اجرت، چنین شرطی باطل می‌باشند چرا که حقیقت بیع چیزی جز مبادله اعیان یا اموال نیست و یا حقیقت اجاره نیز چیزی جز مبادله منافع یا اموال نیست و شرط منافی با مفاد عقد می‌باشد.^[۲۳۱]

اما اگر شرط منافی نوع دوم باشد، خود دو شقّ دارد؛ چنانچه مرجع شرط برگشت به منع همه‌ آثار از مفاد عقد داشته باشد و یا به عبارت دیگر در تعارض با همه و یا بیشتر اجزای مقتضای عقد باشد و آثار مهم آن را نفی کند، به گونه‌ای که موضوع عقد تحقق پیدا نکند،^[۲۳۲] مسلماًً چنین شروطی باطل است و برگشت به همان شرط نوع اول می‌کند؛ مانند شخصی که برای فرار از مالیات، بیش از ثلث دارایی خود را به بیگانه ای وصیت کند و بر او شرط کند که حق انتفاع از ملک، فروش و یا انتقال آن را به غیر ندارد. مسلماًً در این فرض همه‌ آثار ملکیت که به واسطه ی عقد بیع ایجاد می‌شود به واسطه شرط نفی شده‌است و یا آن که زنی که مایل است به تبعیت ایران درآید و برای این منظور با مردی ایرانی ازدواج می‌کند، در عقد نکاح شرط می‌کند که شوهر حق هیچ گونه رابطه‌ جنسی و یا حتی حق سکونت با او را ندارد، در این فرض نیز شرط، آثار زوجیت در نکاح را نفی می‌کند و منافات با همه‌ اجزاء مقتضای ذات عقد دارد، لذا باطل می‌شود. لکن اگر شرط، صرفاً با یکی از اجزای مقتضای عقد منافات داشته باشد؛ مثل این که ثمن مؤجل باشد و یا صرف شرط عدم وطی در نکاح و یا امثال این‌گونه شروط، چون اطلاقی ندارد تا شرط خلاف آن منافی مقتضای عقد باشد، لذا این شروط باطل نمی‌باشند.^[۲۳۳]

اما هرگاه تردید کنیم که آیا اثر مورد نظر از آثار ذات عقد است یا از آثار اطلاق آن، باید بگوییم آن اثر مقتضای اطلاق عقد است. این مطلب مقتضای اصول متعدد از جمله اصل آزادی قراردادها، اصل حاکمیت اراده، کلیات و عمومات فقهی مثل «اوفوا بالعقود» است و هرجا شک کنیم که آیا شرطی لازم‌الوفاست یا نه، عمومات حکم می‌کند که به شرط عمل کنیم و اگر شک کنیم که آیا مبطل عقد است یا نه و نیز اگر شک کنیم که آیا اثری که شرط خلاف آن در عقد درج شده از آثار ذات عقد (به گونه‌ای که از عقد جدانشدنی باشد) است یا از آثار اطلاق عقد، اصل عدم حکم می‌کند که عقد ذاتاً وابسته به آن اثر نیست مگر این که دلیل خاصی وجود داشته باشد.^[۲۳۴]

در موردی که یکی از طرفین عقد نسبت به بعضی از آثار اطلاق عقد بی‌خبر است، به علت عدم ارتباط آن با اثر ذات عقد، جهل مذبور موجب مجهول شدن ماهیت عقد مقصود نمی‌شود و خدشه‌ای بر تاثیر قصد انشاء وارد نمی‌سازد اما می‌تواند رضای طرف جاهل را معیوب سازد؛ زیرا فرض این است که شخص مذکور در سنجش آثار عقد نسبت به خود، اثر مورد بحث اطلاق عقد را در نظر نیاورده‌است مگر این که اثر مذبور به سود طرف جاهل باشد، اما جهل طرفین به شرط خلاف مقتضای ذات عقد و درج آن ضمن معامله، عقد را باطل می‌کند.^[۲۳۵]

که در این رابطه θ به­ صورت زیر تعریف می­ شود:

در رابطه مذبور اگر باشد، در این صورت تخمین مدل با بهره گرفتن از روش اثر تصادفی به تخمین با روش اثر ثابت تبدیل می­ شود و اگر باشد، تخمین مدل با روش اثر تصادفی به تخمین با بهره گرفتن از مدل داده ­های تلفیق شده و برآورد حداقل مربعات معمولی تبدیل می­ شود(اشرف­زاده و مهرگان، ۱۳۸۷).

۳-۱۰-۳- آزمون­های تشخیص در داده ­های ترکیبی

برای تعیین مدل مورد استفاده در داده ­های ترکیبی از آزمون­های مختلفی ‌به این شرح استفاده می شود (اشرف­زاده و مهرگان، ۱۳۸۷) :

۳-۱۰-۳-۱ آزمون چاو

آزمون چاو^[۱۰۰] برای تعیین به­ کارگیری مدل اثرات ثابت در مقابل تلفیق کل داده ­ها (مدل یکپارچه شده) انجام می­ شود. فرضیات این آزمون به صورت زیر است:

H₀: Pooled Model

H₁: Fixed Effect Model

فرضیه اول ‌بر اساس مقادیر مقید و فرضیه مقابل آن ‌بر اساس مقادیر غیر مقید است. آماره­ی آزمون چاو بر اساس مجموع مربعات خطای مدل مقید و مدل غیر مقید به صورت زیر است:

این آماره دارای توزیعF با درجه آزادی N-1 و NT-N-K است. اگر ارزش آماره F مقید از ارزش آماره F جدول کمتر باشد، در سطح معنی داری تعیین شده، فرضیه H₀ رد می­ شود و اثر معنی­داری برای مقاطع وجود خواهد داشت. ‌بنابرین‏، مدل اثر ثابت انتخاب می­ شود، در غیر این صورت از مدل داده ­های تلفیق شده استفاده می­ شود (اشرف­زاده و مهرگان، ۱۳۸۷).

۳-۱۰-۳-۲ آزمون هاسمن

آزمون هاسمن^[۱۰۱] برای تعیین استفاده از مدل اثر ثابت در مقابل اثر تصادفی انجام می­ شود. آزمون هاسمن بر پایه­ وجود یا عدم وجود ارتباط بین خطای رگرسیون تخمین زده شده و متغیر­های مستقل مدل شکل گرفته است. اگر چنین ارتباطی وجود داشته باشد، مدل اثر ثابت و اگر این ارتباط وجود نداشته باشد، مدل

1. 1. Malmendir,U.&Tate ↑

1. 1. Lin, Y.-H., Hu, S.-Y., & Chen, M.-S. ↑

1. 1. Sanjay,M ↑

1. 1. Presli, D., & Aboot ↑

1. 1. Gonzales &Vidla longa ↑

1. 1. Gonzales &Vidla longa ↑

1. 1. Keras & Xiao ↑

1. 1. Confirm the nature of the problem ↑

1. 1. Admission of error and fault ↑

1. 1. Free communication ↑

1. 1. Corporate governance ↑

1. 1. Compliance with norms ↑

1. 1. Wu, B ↑

1. 1. Wu, B ↑

1. 1. Kiss, P., Roan, R. & Black, A. ↑

1. 1. fiduciary ↑

1. 1. care ↑

1. 1. loyalty ↑

1. 1. Van Der Walt, N. & Ingley, C ↑

1. 1. Chouchene, I ↑

1. 1. Marlin, D. & Geiger, S.W ↑

1. 1. Bergmann, B. &Holt, S ↑

1. 1. Rashid, A., Lodh, S., De Zoysa, A. & Rudkin, K ↑

1. 1. Chiang, H.T. & Lin, M.C ↑

1. 1. Kiel, G.C. & Nicholson, G.J ↑

1. 1. Chizema, A. & Kim, J ↑

1. 1. Ning, Y., Davidson, W.N. & Zhong, K ↑

1. 1. Sheu, D.F. &Lin, H.S ↑

1. 1. Chizema, A. & Kim, J ↑

1. 1. Kang, H., Cheng, M. & Gray, S.J ↑

1. 1. Ning, Y., Davidson, W.N. & Zhong, K ↑

1. 1. Vidbe, A. R ↑

1. 1. Li, J. & Harrison, J.R ↑

1. 1. Hofstede,G ↑

1. 1. Hyland, K.K. & Marcellino, P.A ↑

1. 1. Kang, H., Cheng, M. & Gray, S.J ↑

1. 1. Hyland, K.K. & Marcellino, P.A ↑

1. 1. Markarian, G. & Parbonetti, A ↑

1. 1. Cheng, S., Evans, J.H. & Nagarajan, N.J ↑

1. 1. Hermalin, B.E. & Weisbach, M ↑

1. 1. Voordeckers, W., Van Gils, A. & Van den Heuvel, J ↑

1. 1. Jaskiewicz, P. & Klein, S ↑

1. 1. Cashen, L.H ↑

1. 1. Marlin, D. & Geiger, S.W ↑

1. 1. Zahra, S.A. & Pearce, J.A ↑

1. 1. Daily, C., Dalton, D. & Cannella, A ↑

1. 1. Goodstein, J., Gautam, K. & Boeker, W ↑

1. 1. Ruigrok, W., Peck, S.I. & Keller, H ↑

1. 1. Brunninge, O., Nordqvist, M. & Wiklund, J ↑

1. 1. Bilimoria, D ↑

1. 1. Fich, E.M. & Shivdasani, A ↑

1. 1. Jensen, M.C ↑

1. 1. Hillman, A.J. & Dalziel, T ↑

1. 1. Ahmed, K., Hossain, M. & Adams, M.B ↑

1. 1. Chen, C.J.P. & Jaggi, B ↑

1. 1. Mace, M ↑

1. 1. Carpenter, M.A. & Westphal, J.D ↑

1. 1. Chen, C.W ↑

1. 1. Singh, V. & Vinnicombe. S ↑

1. 1. Guest, P.M ↑

1. 1. Dalton, D.R., Daily, C.M., Johnson, J.L. & Ellstrand, A.E ↑

1. 1. Dey, D.K. & Chauhan, Y.K ↑

1. 1. Hambrick, D.C. & Jackson, E.M ↑

1. 1. Donaldson, L. & Davis, J.H ↑

1. 1. Pietra, R.D., Grambovas, C.A., Raonic, I. & Riccaboni, A ↑

1. 1. Fich, E.M. & Shivdasani ↑

1. 1. Elstad. B & Ladegard. G ↑

1. 1. Scott, w.r ↑

1. 1. در رابطه با بیش اعتمادی مدیریت شواهد روانشناسی بیانگر این است که افراد تمایل دارند بیش از حد اطمینان داشته باشند وبر پایه اطلاعاتی را که خودشان جمع‌ آوری می‌کنند دیدگاه اغراق آمیز دارند.(برای مثال به بحث آودین۱۹۹۸ مراجعه کنید)(ویلیام اسکات،۲۰۰۳) ↑

1. 1. Sanjay,M ↑

1. 1. Presli, D., & Aboot, Shin ↑

1. 1. Baron et al ↑

1. 1. Everez et al ↑

1. 1. Grifin,Z,J ↑

1. 1. Palmores at el ↑

1. 1. Dezaei at el ↑

1. 1. Terner, G., & Veirish, J ↑

1. 1. Zignfas, Evan, & Jankov, Ljubinko ↑

1. 1. Firet,M,D ↑

1. 1. Stenly, J. and Dizort, S ↑

1. 1. Graham et al ↑

1. 1. Barnio G, Kav B ↑

1. 1. Lang, W. L., Jang, R ↑

1. 1. Ganplos, W. L ↑

1. 1. Lee et al ↑

1. 1. Bares et al ↑

1. 1. – Time Series Data ↑

کوه بانهراز در ناحیه چرداول­، در ۲۸ کیلومتری شمال­شرقی شهرستان ایلام واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۲۰ ‌متر است­. این کوه از جنوب به کوه بهارآب متصل می­ شود و دامنه­های غربی آن به دره رودخانه چنارچ منتهی می­ شود.

۲-۸-۳-۱۷-­ کلک

کوه کلک در ۴۳ کیلومتری شمال شرقی مهران واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۲۰ ‌متر است. رودخانه­های پیرمحمد و کل کلا از این کوه سرچشمه می­ گیرند.

۲-۸-۳-۱۸-­ سایر کوه­های استان ایلام برحسب شهرستان­ها

شهرستان ایلام: کوه­های الله خدا، بایه، تالوار، جمالگیر، چیق باباخان، چکبوره، سفید، سم خر، کته پیفک، ملدشاده، گنو، و…

شهرستان دره شهر: کوه­های بنهر، دروند، راوندی، سرگچ، سرگچ کوه، مرزو، هفت کلک و …

شهرستان دهلران: کوه­های باریک آب، برک کروی، بته انش، پشته گلاب، تپه علی کشت، خرگهی، دالپری، تنیلا، کلاوندی، کلویز، کولونرمه، گوتبه، ممله و…

شهرستان مهران: کوه­های بلواند، بلیجان، چقال زرد سیاه کوه، زالوآب، چنچر، سرخ، سه کورند، سیاه، سیاه اردلان، یک شبه و…

۲-۸-۴-­ دریاچه­ها

دریاچه دوقلوی سیاه گاو آبدانان: دریاچه دوگانه سیاه گاو در فاصله ۸ کیلومتری سراب باغ آبدانان واقع شده است. اطراف این دریاچه را دشت­ها و کوه­های نسبتاً مرتفع فرا گرفته است. جلوه­های بهاری و پاییزی این دریاچه جذاب و دیدنی است. گلزارهای حاشیه دریاچه و پرندگان وحشی آب، گردشگاه جالب توجهی را به وجود آورده­اند.

۲-۸-۴-۱-­ دریاچه سد ایلام

سد ایلام که در سال­های اخیر با هدف اصلی تأمین اب شرب شهر ایلام به بهره ­برداری رسیده است در کلیه فصول سال به خصوص بهار و تابستان مملو از جمعیتی است که به قصد کذراندن اوقات فراغت خود این محل زیبا را انتخاب ‌می‌کنند.

با وجود اینکه هیج کونه امکانات و یا خدماتی در حاشیه سد انجام نمی­گیرد ولی این امر مانع از هجوم مردم ‌به این منطقه نشده.

۲-۸-۵-­ چشمه­ها

از دیگر منابع طبیعی کردشکری استان ایلام چشمه­ها هستند که معمولاً در دامنه ارتفاعات جریان دارند. با توجه به شرایط طبیعی تعداد چشمه­ها در مناطق کوهستانی زیادتر و در نواحی جلگه­ای کم­تر است. ولی از تعداد واقعی چشمه­ها آماری در دست نیست. معمولاً از آب چشمه به عنوان آب زراعی استفاده می­ شود و چنانچه آب چشمه زیاد باشد، چشمه به طور مستقیم به باغ­ها، و مزارع هدایت می­ شود بعضی از چشمه­ها معمولاً به وسیله آبراهه ­هایی که در مجموع رودهای کوچکی را تشکیل می­ دهند و در اصطلاح محلی به آن­ها ” گلال ” گفته می­ شود، به منظور آبیاری کشتزارها به سوی روستاها هدایت می­شوند.

مهم­ترین چشمه­های استان با قابلیت جذب حداقل جمعیت به قرار زیر می­باشند:

۲-۸-۵-۱-­ چشمه آبگرم دهلران

در فاصله ۳ کیلومتری شهر دهلران چشمه آب گرمی با خواص گوگردی قرار گرفته که از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در چند سال گذشته هم با تجهیز آن و سرو سامان گرفتن این آبگرم در جذب گردش هر چند اندک اقداماتی مثبت انجام گرفته است.

۲-۸-۵-۲-­ چشمه آبگرم چمن بولی

مسافران غربی‌ترین نقطه کشور هم با طی مسیری جاده‌ای، ‌از شهر ایلام به آب‌گرم بولی خواهند رسید. عبور از شهرهای ایلام- صالح آباد- بولی و طی مسافتی ۳۵ کیلومتری با چشم اندازهای اکوتوریستی و نیزارهای طبیعی، شما را به آب‌گرم رهنمون خواهد کرد. در مقصد هم، با جاذبه‌های فرهنگی- طبیعی، تپه تاریخی سرنی، تخت خان، چمرگاه، پاقل، چم ژیه، تپه اگرواش، تنگ بیجار، جنگل بلوط، مواجه خواهید شد.

۲-۸-۵-۳-­ چشمه میمه زرین آباد

در مجاور قلعه باستانی شیاخ در بخش زرین آباد آثاری از قناتیابه زبان محلی،کاریز وجود دارد که تا چند سال پیش آب در آن­ها براحتی جریان داشت و هم اکنون هم وجود دارد که این کاریزها جهت انتقال آب به درختان مورت مثمر و زمین­های پایین­تر هدایت می­شده و تا کنون هیچ گونه توجهی ‌به این آثار باستانی و نیاکان این خطه نشده، لذا با اندکی همت و نصب یک تابلو ‌می‌توان به شمار بازدیدکنندگان وگردشگران بهاری افزود.

۲-۸-۵-۴-­ چشمه کلم

چشمه زلال کلم از شمال کبیرکوه سرچشمه می ­گیرد و یک چشمه چهار فصل ‌می‌باشد که چندین مرکز پرورش ماهی در اطراف این چشمه احداث شده است و در اطراف این چشمه، باغات انبوه و گسترده‏ای وجود دارد که مناظر بسیار چشم‏نواز و زیبایی ایجاد کرده ‏اند. این باغ‏ها در فصول بهار و تابستان فضاهای بسیار دنج و آرامی، برای استراحت و اتراق گردشگران و علاقمندان به طبیعت فراهم می ‏آورند.

۲-۸-۵-۵-­ چشمه سیکان

چشمه سیکان در ۱۳۰ کیلومتری جنوب خاوری شهر ایلام قرار دارد که بر روی آن یک سد احداث شده که از نوع سنگ ریزه ای و ۷۰ متر از بستر خود بلندی دارد. هدف از ساخت این سد ذخیره سازی جریان­های سطحی، آب چشمه­های موجود و نیز مهار سیلاب­های رودخانه سیکان است.

۲-۸-۵-۶-­ دیگر چشمه­های استان

از دیگر چشمه­های استان ایلام ‌می‌توان به چشمه قیر دهلران اشاره کرد که به علت عبور از سنگ­های حاوی مواد آلی آب آن آغشته به قیر است و چشمه همان طور که از اسمش بر می ­آید چشمه­ای از قیر طبیعی است.

همچنین در حاشیه رودخانه چنگوله در شهرستان مهران چشمه آب گرم چنگوله، در کناره راست رود کنجانچم نیز چشمه آبگرم کنجانچم، در ساحل سمت راست رود خانه تلخاب آبگرم تنگ حمام بولی با دمای تقریبی ۴۰ درجه سانتیگراد قرار دارند.

۲-۸-۶-­ دشت­ها

در این استان دشت­های کم وسعتی وجود دارند که مهم­ترین آن­ها دشت­های ایلام، شیروان چرداول و هلیلان است. در این مناطق به علت دسترسی به آب­های سطحی، شهرک­های آبادی­هایی با تراکم بالای جمعیت وجود دارد. دشت­های دیگر منطقه عبارت­اند از: صالح آباد، مهران، محسن­آباد، نصیریان، دهلران، موسیان و دشت­ عباس که از نوع دشت­های آبرفتی و رسوبی کنار رودخانه هستند. اغلب این دشت­ها، خاک رسی با ضخامت زیاد دارند.

در هر فصل دشت­های استان با توجه به موقعیت جغرافیایی آن دارای مناظر دل انگیزی می­شوند به خصوص دشت­های واقع در مناطق گرمسیری استان که در اواخر زمستان و اوایل بهار با طبیعت بسیار دیدنی خود جذاب جمعیت بسیاری است.

۲-۸-۷-­ تالاب­ها

۲-۸-۷-۱-­ تالاب سیاب دریوش

این تالاب در جنوب­غربی بخش ملکشاهی واقع شده است. مساحت آن در حدود چهار (۴) هکتار و ارتفاع آن ۲۷۴۰ متر از سطح دریاهای آزاد ‌می‌باشد. حداقل درجه حرارت در این تالاب ۱۴ درجه سانتیگراد و متوسط بارندگی سالیانه آن بیش از ۶۰۰ میلیمتر است. تالاب فوق­الذکر دارای آب دایمی و شکل آن دایره­ای ‌می‌باشد. به دلیل قرار گیری در ناحیه کوهستانی جزو منطقه سردسیری و ییلاقی استان محسوب می­ شود.

۲-۸-۷-۲-­ تالاب زمزم

تالاب زمزم در ۷۴ کیلومتری شرق شهر ایلام واقع گردیده است. مساحت آن در حدود یک هکتار و ارتفاع آن ازسطح دریاهای آزاد ۶۷۵ متر است. آب آن به صورت چشمه بوده و دارای آب دایمی است. پوشش گیاه اطراف آن چشم انداز زیبایی را به وجود آورده و زیستگاه بسیار مناسبی برای حیات وحش فراهم نموده است.

۲-۸-۷-۳-­ تالاب چکر

الف) اجتماعی نمودن (پنهان به پنهان): انتقال دانش نامشهود یک فرد به فرد دیگر، نحوه رفع مشکل برنامه طراحی به صورت غیر معمول. برای انجام مؤثر این فرایند باید میان افراد، فرهنگ مشترک و توانایی کار گروهی ایجاد شود که با بهره گرفتن از نظریه های اجتماعی و همکاری میسر می‏ شود. نشست گروهی که تجربیات را توضیح داده، درباره آن بحث می ‏کند، فعالیتی است عادی، که در آن اشتراک دانش پنهان می‏تواند رخ دهد(مرویک^[۵۶]،۲۰۰۱).

ب) خارجی کردن(بیرونی سازی)(نهان به آشکار): تبدیل دانش نامشهود به دانش مشهود. در این حالت فرد می‏تواند، دانش خود را در قالب مطالب منظم (سمینار،کارگاه آموزشی) به دیگران ارائه دهد. گفتگوهای میان یک گروه، در پاسخ به پرسش‏ها یا برداشت از رخدادها، از جمله فعالیت‏های معمولی هستند که این نوع از تبدیل در آن ها رخ می‏ دهد.

ج) پیوند و اتصال برقرار کردن (آشکار به آشکار): در این مرحله، حرکت، از دانش آشکارفردی، به سمت دانش آشکار گروهی و ذخیره سازی آن صورت می‏پذیرد و با توجه به استفاده از دانش موجود، امکان حل مسائل از طریق گروه فراهم شده، به دنبال آن دانش، توسعه می‏یابد.

د) درونی سازی(آشکار به نهان): در این مرحله دانش اشکار به دست آمده در سازمان، نهادینه می‏ شود. همچنین گذراندن این مرحله برای افراد، آفرینش دانش ضمنی جدید شخصی را نیز در پی دارد(کسب دانش پنهان جدید از دانش آشکار موجود).

گذراندن مراحل چهارگانه بالا، باید به صورت پیاپی و حرکت حلزونی شکل، ادامه یابد، تا ‌به این وسیله، هر مرحله‏ای، کامل کننده مرحله پیش از خود باشد و ضمن نهادینه شدن دانش در سازمان، باعث تولید و خلق دانش‏های جدید نیز شود.

نکته مهم دیگر آن است، که هنگامی‏که افراد در این فرآیندها شرکت می‏ کنند، آموزش سازمانی نیز رخ می‏ دهد، زیرا در این مشارکت، دانش افراد با دیگران، به اشتراک گذارده می‏ شود، توضیح داده می‏ شود، برای دیگران قابل دسترسی می‏ شود و همچنین خلق و تولید دانش جدید از طریق این فرآیندها رخ می‏ دهد.

شکل (۲-۳): نمایی از فرایند تبدیل دانش (افرازه، ۱۳۸۱)

شکل (۲-۴): تبدیل دانش بین شکل‏های نهان و آشکار آن

نهان به آشکار (بیرونی سازی )

متنند گفتگوی درون گروه،پاسخ به پرسش‏ها

آشکار به نهان (درونی سازی)

مانند آموختن از طریق خواندن /شنیدن گزارش

آشکار به نهان (درونی سازی)

مانند آموختن از طریق خواندن /شنیدن گزارش

آشکار به آشکار (ترکیب)

مانند ارسال گزارش از طریق پست الکترونیکی

البته باید توجه داشت که این فرآیندها در ترکیبات مختلف و در موقعیت‏های کاری ما بین افرادی که با یکدیگر مشغول به کارند، به وقوع می‏پیوندد. خلق دانش، نتیجه تاثیر متقابل افراد و دانش آشکار و پنهان است، به واسطه تعامل فرد با دیگران، دانش نهان، برون سازی شده به اشتراک گذارده می‏ شود، همچنین افراد در این فرایندها از راه مدیریت دانش با به دست آوردن بینش و تجربه سازمانی خود یا توسط کارکنان دیگر، دانش را خلق، منتشر و درونی می‏ کنند. از آنجا که همه فرایندهای این مدل مهم‏اند، ‌بنابرین‏ لازم است آن ها را در مدیریت دانش به صورت یکپارچه مورد توجه قرار داده با اندیشیدن تدابیر و برنامه‏ ریزی‏های لازم و نیز با عنایت به موقعیت سازمان مورد نظر، توازن بین این فرایندها را برقرار کرد(هانسن^[۵۷]،۱۹۹۹).

۲-۸-اشتراک دانش

تسهیم دانش یکی از شش فرایند اصلی مدیریت دانش است. تسهیم دانش عبارت است از یک مجموعه رفتارهایی است که تبادل اطلاعات یا کمک به دیگران را منجر می‏ شود.ادراک تسهیم دانش عبارت است از یک نیروی قطعی و مثبت در ایجاد نوآوری سازمان‏ها(کوننلی و کولووی^[۵۸]،۲۰۰۲ ).

تبدیل دانش، به مسئله مدیریت دانش ضمنی به درون پایگاه دانش سازمانی می‏ پردازد که در آنجا می‏توان آن را تحت مدیریت و مشارکت قرار داد. در غیراین صورت، این دانش کاملاً شخصی باقی می‏ماند و انتقال آن بسیار دشوار خواهد بود. بدون سازوکاری جهت تسخیر و تبدیل این دانش ضمنی به دانش ملموس و مشخص«یا دانش کانونی»، قسمت اعظمی از سرمایه دانش سازمانی هر روز بدون مصرف باقی می‏ماند(عباسی، ۱۳۸۳،ص۸۹).

دانش، دانش می‏آفریند. همان فرآیندهایی که به کارگرفته می‏ شود تا دانش خلق، منتقل و به کار گرفته شود، خود منتج به دانش جدیدی می‏ شود. کاربر دانش را از پایگاه‏های اطلاعاتی مشکل راه‏حل به کار می‏ گیرد تا مشکل مشابهی را که کمی با آن تفاوت دارد، حل کند. این راه‏حل موفق (که البته مستندسازی و ذخیره شده است) اکنون پایه دانش سازمانی را گسترش می‏ دهد. به همین ترتیب، ایده‏هایی را می‏توان در جلسات بحث و تبادل نظر مطرح کرد. تا ایده‏های جدید منتشر شود، ایده‏هایی که برخی از آن ها بینش‏های جدید و با ارزشی ارائه می‏ دهد که به دانش سازمان می‏افزاید(عباسی، ۱۳۸۳،ص۸۹).

با ورود به عصر اطلاعات و ظهور شرکت‏هایی که تنها دارایی‏های آن ها از جنس دانش است، دانشمندان اقتصاد با وضع جدیدی روبرو شدند؛ بدین معنا که تولید و درآمدزایی در این گونه شرکت‏ها تنها به واسطه «دانش سازمانی اعم از دانش افراد و مجموعه کلی شرکت» صورت می‌پذیرد. امروزه، دانش سازمانی به عنوان یک منبع ناملموس بسیار ارزشمند برای کسب برتری رقابتی شناخته شده است و سازمان‏ها به مدیریت چنین دارایی نامحسوسی جهت به دست آوردن و حفظ مزیت رقابتی سازمانی توجه بسیاری داشته‏اند(هانسن^[۵۹]،۱۹۹۹).

در بسیاری از نظریه های سازمانی به اهمیت مدیریت دانش اشاره شده است و یکی از عوامل کلیدی و مهم در مدیریت دانش، توانایی سازمان‏ها در انتقال و به اشتراک گذاری دانش شناخته شده است.شیوه های اشتراک دانش و یادگیری میان کارکنان فرایند مدیریت دانش را تسهیل می ‏کند. بدون اشتراک دانش، نمی‎توان به گونه‏ای مؤثر مدیریت دانش سازمانی را انجام داد و سازمان کم کم برتری رقابتی خویش را از دست خواهد داد. اشتراک دانش به عنوان یک عنصر حیاتی و مهم برای سازمان‏ها جهت گسترش خدمات یکپارچه، اشتراک منابع و تلاش در جهت ارتقاء یادگیری سازمانی و خلاقیت و نوآوری مطرح شده است. در تعریفی عام، اشتراک دانش یعنی به اشتراک گذاری اطلاعات مرتبط سازمانی، عقاید و اندیشه‏ها، پیشنهادها و تجربه های کارکنان سازمان با یکدیگر. داونپورت ^[۶۰](۱۹۹۷) معتقد است اشتراک دانش در میان کارکنان به معنای دسترس پذیر کردن دانش برای دیگران در سازمان است. این امر، فرایندی است که از آن طریق دانش یک فرد به شکلی که قابل فهم و استفاده برای دیگران است تبدیل می شود.

پیشرفت‌های اخیر در نظریه شرطی‌سازی (مانند مکینتاش^[۲۷۸]، ۱۹۸۳؛ رسکورلا^[۲۷۹]، ۱۹۸۸) که بر ویژگی اطلاعاتی شرطی‌سازی تأکید دارد، ممکن است در واقع روشی را برای این نظریه جدید و جامع رضایت بخش درباره ترس و اضطراب به دست دهد (به نقل از راچمن، ۱۹۷۴).

نظریه‌پردازان تلاش کردند علاوه بر تبیین شکل گیری اضطراب و رفتارهای ناسازگار تداوم آن را روشن سازند. از این میان، تبیین میلر^[۲۸۰] (۱۹۹۲) از “تناقض نوروتیک” بسیار سودمند واقع شد. او یک الگوی دو مرحله‌ای از ترس و اجتناب به وجود آورد و اعلام نمود که رفتار اجتنابی دقیقاً ‌به این دلیل تداوم می‌یابد که حداقل در کوتاه‌مدت موفقیت آمیز است. هر رفتار اجتنابی با سایر رفتارهایی که اضطراب را کاهش می‌دهد، استحکام می‌یابد، این مدل در زمان مناسب مطرح شد و رفتار درمانگران وجه تببینی آن را به طور کامل به کار گرفتند (محدویت آن در میانه دهه ۱۹۷۰ تا پایان این دهه روشن گردید). روش حساسیت‌زدایی ولپی با تحقیق پیشرفته پیترلنگ^[۲۸۱] (۱۹۶۳، ۱۹۶۸) جایگاه محکمی پیدا نمود. او روش‌های آزمایشگاهی مناسبی را به وجود آورد که الگویی را برای صدها آزمایش مهیا می ساخت این آزمایش‌ها اثرات کاهش ترس حساسیت‌زدایی^[۲۸۲] را اعتباریابی کرده و دانش ما را درباره ماهیت ترس گسترش داد (به نقل از کاویانی، ۱۳۸۰).

هانس آیزنک، گذشته از نقش هدایتگرش، هوشمندانه رفتار درمانی را به وضعیت یک شیوه روان‌درمانی پیشرو ارتقاء داد و دانش رفتار درمانی به وسیله او اهمیت خود را بازیافت، این اهمیت نه تنها به واسطه نکاتی بود که این شیوه درمانی بیان می‌کرد، بلکه هم چنان به دلیل مسائلی بود که این شیوه را مورد شک و تردید قرار می‌داد. در پی انتقاد تند و مشهور او نسبت به روان درمانگران تحلیلی^[۲۸۳] (آیزنک، ۱۹۶۳) او به مجادله با پایه نظری روان‌پویایی^[۲۸۴]‌ پرداخت و توانست رفتار درمانی را به عنوان یک جایگزین سازنده مطرح سازد. او به رد نظریه‌ای پرداخت که روان نژندها را ناشی از کشمکش‌های جنسی ناخودآگاه می‌دانست و نشانه های بارز این بیماری را عبارت از دفاع‌هایی بر ضد ناراحتی^[۲۸۵] می‌دید، که به صورت دیگر می‌توانست تجل ناپذیر باشد. او به سبک ‌تحریک کننده و بحث‌انگیزی ابراز داشت که چنان چه از دست نشانه ها رهایی بیابیم، از بیماری روان‌نژندی نجات یافته‌ایم (به نقل از کاویانی، ۱۳۸۰).

در واقع، او مدعی شد که رفتار مختل، در حقیقت علامت چیز دیگری نیست بلکه کل مشکل همان رفتار است. وی ادعا نمود که رفتار روان رنجور آموخته می‌شود و ‌بنابرین‏ می‌توان آن را یادزدایی نمود، به عبارت دیگر، رفتار مختل یک مسئله است و یازدایی این رفتار،‌ حل مسئله، همانند سایر دگرگونی‌های اساسی در حیطه اندیشه، بخشی از ایجاد و رشد رفتار درمانی جنبه واکنشی داشت. آیزنک، ولپی و همکاران آن‌ ها در بریتانیا و اسکینر و رفتارگرایان کاربردی در آمریکا،‌ احترام اندکی نسبت به روانکاوی و انگاره‌های وابسته ‌به این درمان می‌نهادند. بحث بر سر این بود که روان کاوی و مشتقات آن فاقد پشتیبانی تجربی است و ادعای روانکاوان بی‌اساس است، انتقادهای دیگر کل این کوشش را بی ربط و در واقع خارج از محدوده علم تلقی می‌کرد‌ (آیزنک، ۱۹۶۰).

ولپی (۱۹۹۰) و همکاران به شدت تحت تأثیر نوشته های کارل پوپر^[۲۸۶] (۱۹۵۹) قرار داشتند و در بیشتر این دوران، دیدگاه پوپر منبعی بر این‌که روانکاوی ابطال‌ناپذیر است و ‌بنابرین‏ خارج از محدوده علم است، پذیرفته و مطرح شد. این نظریه اینک توسط گرانبام^[۲۸۷] (۱۹۸۴) مورد بحث است. او می‌گوید روانکاوی ابطال‌پذیر و خطاپذیر است، گاهی بیان می‌شود که نظریه ها محو نمی‌شوند، بلکه جای خود را به اندیشه‌های مرجع و توانمندتر می‌دهند و بسیاری از رفتارگرایان نخستین احساس کردند که به فراهم آوردن یک نظریه جایگزین نیاز دارند. دیگران مستقیماً ‌به این سو کشیده شدند تا شکل برتری از درمان را ارائه نمایند و آن را به اجرا درآورند، اما هنوز به واکنش همراه و با ترس و اجتناب عصبی ادامه می‌دهد، توجه مستقیم به کاهش اضطراب مناسب می‌کند. تکنیک حساسیت‌زدایی تدریجی ابتدا از شخص می‌خواهد در حالی که به تن آرامی عمیقی پرداخته است، مجموعه موقعیت‌های آزارنده‌ای را که درجه‌بندی شده و به طور فزاینده‌ای اضطراب‌زاتر می‌نمایند، به تصور درآورد. برای مثال، شخصی که از صحبت در مجامع عمومی دچار اضطراب ‌بیخود می‌شود، با همکاری درمانگر، مجموعه موقعیت‌هایی را مجسم می‌کند که بازنمایی حساسیت او در مواقعی است که نیازمند سخن گفتن است. در این روش، فرد هر یک از موقعیت‌ها را تحت شرایط تن آرامی و آرامیدگی عضلانی تصور می‌کند، تا آن جا که بتواند سطوح اضطراب بیشتر و بیشتری را تحمل کند (شاملو، ۱۳۶۷).

شواهد بالینی پل^[۲۸۸] (۱۹۶۹) و آزمایش بندورا (۱۹۶۹)، دیویدسون و ویلسون^[۲۸۹] (۲۰۰۴) حاکی از آن است که این روش به طور مؤثر موجب کاهش تنش‌های غیرواقعی می‌شود. ‌در مورد کارآمدی حساسیت‌زدایی تدریجی توضیحات نظری گوناگون وجود دارد، جایگزینی تن آرامی به جای اضطراب (اساساً‌ فرضیه ضد شرطی‌کردن ولپی)، قرار گرفتن تدریجی بیمار در معرض محرک اضطراب زا (فرضیه به اصطلاح خاموشی ویلسون و دیویسون، ۲۰۰۴)، تقویت حدوث پاسخ‌هایی که به طور فزاینده مطلوب‌‌ترند، فرضیه کنترل خود گلدفرید^[۲۹۰] (۱۹۷۶)، بازنامگذاری شناختی (والیتزوری^[۲۹۱]، ۱۹۶۷) و فرضیه “بیشترین خوگیری” ماتیوز^[۲۹۲] از جمله آن توضیحات محسوب می‌شوند. کار درمانگر کاربردی آن است که این روش و اشکال مختلف آن را چنان مورد اجرا گذارد که حتی‌الامکان همه توضیحات آن را مد نظر قرار دهد. به عبارت دیگر، رفتار درمانگر باید حساسیت‌زدایی را به گونه‌ای اجرا کند، که احتمال دور شدن از نتایج عملی هر توضیحی را بر تجارب آزمایشی استوار است را به حداقل برساند (به نقل از ماهر، ۱۳۸۶).

شاید مهم‌ترین کار درمانگر در اجرای شیوه حساسیت‌زدایی تصمیم ‌در مورد مسأله یا موقعیتی است که فرد باید نسبت به آن حساسیت‌زدایی شود. در این زمینه درمانگر باید مهم‌ترین بعد یا ابعادی را مشخص کند که موجب اضطراب کمتری می‌شوند، چنین کاری ساده نیست، حتی وقتی یک بُعد و یا وجه اصلی معین شد، هنوز ملاحظات دیگری باید مد نظر قرار گیرد. شخصی را تصور کنید که از گفتگو در مقابل گروه بسیار می‌ترسد، ‌در مورد او انتخاب مطالب باید نشان دهنده حالات چهره و برخی از طرف‌های گفتگو یا شنوندگان باشد، در حالی که نباید زمان با شرایط خارج از سالن خیالی را شامل شود، اما به چنین فرضیاتی نباید بسنده کرد. تنها با مشاهده^[۲۹۳] و مصاحبه دقیق است که درمانگر ورزیده می‌تواند ‌در مورد علل بروز ترس تصمیم‌گیری نماید (به نقل از ماهر، ۱۳۸۶).

پژوهشگران زیادی در سرتاسر دنیا مشغول انجام پژوهش و ارائه راهکارهای کاربردی برای تسهیل و تسریع فرایند یاددهی- یادگیری اثربخش شیمی هستند. در ایران نیز علم شیمی به عنوان یکی از مهمترین شاخه های علوم تجربی و از سوی دیگر به خاطر اهمیتی که به واسطه وجود منابع غنی نفت،گاز و مواد معدنی بسیاری همچون: سنگ‌های معدنی سرشار از مس، آهن، سرب و روی و … دارد؛ هم چنین به علت پیشینه تاریخی و تمدن میهن ایرانی- اسلامی و سهم بزرگی که در بنیاد نهادن و گسترش علم شیمی داشته است، ضرورت توجه به آموزش اثربخش این علم را در بین جوانان کشورمان یادآور می شود(بدریان، هنرپرور، ناصری آذر۱۳۸۹، ص ۱۰۹) .

با وجود فناوری های جدید و فراهم شدن فرصت های مناسب در جهت کمک به استعدادها ‌و علایق شخصی دانش آموزان ، متأسفانه در عمل معلمان شیمی نتوانسته اند نقش مستقیمی در رشد دانش و تکنولوژی داشته باشند. چرا که فراگیران به تنهایی و بدون آمادگی ذهنی، که وظیفه یک معلم است، نمی توانند در قرن ۲۱ نقش خود را در علوم و تکنولوژی ایفا کنند( نگبو ، ۲۰۰۶ ). حال با توجه به اینکه فقر فکری فراگیران را می توان نتیجه حاکمیت روش های سنتی تدریس سخنرانی دانست ( شعبانی ، ۱۳۸۵). ضروری است از روش های فعال و نوین تدریس به خوبی استفاده نمود تا موجب خدمات و پیشرفت های بسیاری در عرصه آموزش و یادگیری گردد.

محتوای کتاب های درسی از ارائه آخرین یافته ها و اطلاعات علمی ناتوان هستند و معلمان و دانش آموزان از منابع اطلاعاتی گوناگونی از جمله رسانه های جمعی و ارتباطی به کسب اطلاعات علمی نایل می‌شوند. استفاده از فن آوری های نوین مانند پست الکترونی، شبیه سازی و آزمایشگاه مجازی در روش های فعال تدریس و ترکیب شیوه های آموزش، امکان یادگیری سریع و جذاب دروس را برای دانش آموزان با تفاوت های فردی و استعدادها و قابلیت های مختلف فراهم می آورد. کاوشگری گروهی در آزمایشگاه امکان کشف مفاهیم و ساختن و عمق بخشیدن به مفاهیم را فراهم می کند. حال با توجه به اینکه آموزش شیمی به صورت فعال فناورانه تمام اهداف آموزشی نوین را پوشش می‌دهد بومی نمودن این روش تدریس شیمی در ایران و بررسی اثرات آن بر یادگیری و یادداری دانش آموزان ‌و معرفی آن به سایر دبیران ضروری به نظر می‌رسد.

۱-۴- اهداف پژوهش :

۱-۴-۱- هدف اصلی پژوهش :

بررسی تأثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL ) بر یادگیری و یادداری درس شیمی دانش آموزان دوره متوسطه

۱-۴-۲- اهداف فرعی پژوهش :

• • بررسی تأثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL ) بر یادگیری درس شیمی دانش آموزان دوره متوسطه

• بررسی تأثیر روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) بر یادداری درس شیمی دانش آموزان دوره متوسطه

۱-۵- فرضیات پژوهش :

۱-۵-۱- فرضیه اصلی پژوهش :

میان میزان یادگیری و یادداری درس شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار دیده می شود.

۱-۵-۲- فرضیه های فرعی پژوهش :

میان میزان یادگیری درس شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد.

میان میزان یاداری درس شیمی از طریق روش تدریس فعال فناورانه ( TEAL ) و روش معمول (سخنرانی ) تفاوت معنی دار وجود دارد.

۱-۶- قلمرو پژوهش

قلمرو موضوعی : موضوع این پژوهش بررسی تأثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL ) بر یادگیری و یادداری درس شیمی دانش آموزان دوره متوسطه می‌باشد.

قلمرو مکانی : این پژوهش در دبیرستان های شهر ایوان غرب انجام شده است.

قلمرو زمانی : دوره زمانی پژوهش از اسفند ماه سال ۱۳۹۲ الی مرداد ماه سال ۱۳۹۲ می‌باشد.

۱-۷- تعاریف مفهومی و عملیاتی

۱-۷-۱- تعاریف مفهومی

۱-۷-۱-۱- تدریس: تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم ‌و شاگرد ، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد (شعبانی، ۱۳۸۴).

۱-۷-۱-۲ روش تدریس : روش تدریس عبارت است از راه منظم، باقاعده و منطقی برای ارائه درس (صفوی، ۱۳۸۷، ص ۹۱).

۱-۷-۱-۳- روش تدریس فعال فناورانه( TEAL ): استفاده از ترکیب روش تدریس کاوشگری گروهی در آزمایشگاه و شبیه سازی(یا استفاده از فیلم، اینترنت، انیمیشن یا تصویر سه بعدی بنا به ضرورت تدریس ) و سخنرانی کوتاه در موقعیت های مختلف( بنا به ضرورت ) روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) می‌باشد. در این روش، کلاس و آزمایشگاه از هم جدا نیست و با بهره گرفتن از پست الکترونیکی می توان برای هر دانش آموز ، با توجه به تفاوت های فردی آنان ، تکالیف خاصی را معین نمود(بلچر^[۹]، ۲۰۰۵). این روش تدریس در زمره روش های فعال تدریس می‌باشد.

۱-۷-۱-۴- یادگیری: یادگیری ایجاد تغییر نسبتا پایدار در رفتار بالقوه ی یادگیرنده ، مشروط بر آنکه این تغییر بر اثراخذ تجربه رخ دهد(سیف، ۱۳۷۰،ص۴۸).

از نظر گانیه یادگیری تغییری است که در توانایی انسان ایجاد می شود و برای مدتی باقی می ماند و نمی توان آن را به سادگی به فرایند های رشد و نمو نسبت داد(سیف، ۱۳۷۰، ص۴۸).

۱-۷-۱- ۵- یادداری: عبارت است از طول مدت نگهداری اطلاعات در حافظه که نشان دهنده مدت زمان به خاطر سپاری مطالب پس از ارائه آن ها می‌باشد( اسکندری،۱۳۸۴، به نقل از جعفری لاهیجانی، ص۹).

۱-۷-۲- تعاریف عملیاتی

۱-۷-۲-۱- روش تدریس فعال فناورانه: دانش آموزان در ‌گروه‌های چهار نفره مباحث درسی را از طریق روش کاوشگری در آزمایشگاه و باتعامل می آموزند، وسایل لازم برای انجام آزمایش در اختیار آن ها قرار می‌گیرد. در مواقع لزوم یک سخنرانی کوتاه برای هدایت و جمع بندی موارد به کار می رود . از رایانه و لوح های فشرده برای شبیه سازی و انجام آزمایش‌های مجازی استفاده می شود و برای ارزشیابی و انجام تکالیف از امکانات رایانه و پست الکترونیک استفاده می‌گردد.

۱-۷-۲-۲- یادگیری: منظوراز یادگیری در این پژوهش نمرات حاصل از آزمون محقق ساخته (پس آزمون یادگیری) در ارتباط با مبحث محلول ها از کتاب شیمی سال سوم دبیرستان است.

۱-۷-۲-۳- یادداری: منظور از یادداری در این پژوهش نمرات حاصل از آزمون محقق ساخته (پس آزمون یادداری) است که فرم موازی پیش آزمون و پس آزمون یادگیری می‌باشد و سه هفته پس از آزمون اول به اجرا در آمد.

فصل دوم :

ادبیات پژوهش

۲-۱- مقدمه

این فصل از دو بخش مبانی نظری و مروری بر پژوهش های انجام شده، تشکیل شده است.

ازدواج نخستین سنگ بنای تشکیل خانواده و بالطبع، جامعه و اجتماع است. اسلام به عنوان یک مکتب آسمانی آن را نه تنها کاری محبوب و مقدس دانسته، بلکه جوانان را به طور مؤکد بدان توصیه ‌کرده‌است. هر ازدواجی دارای هدف خاص خود است، ولی در این میان، برخی از اهداف کم ارج و کم اهمیت و در نتیجه، ناپایدارند و نمی‌توانند برای همیشه و یا حتی زمانی طولانی خوشبختی زوجین را تضمین کنند. برخی نیز ارجمند و پایدارند.

گمان نمی‌رود از بین مکاتب و مذاهب، هیچ مذهبی به اندازه ی اسلام، درباره ازدواج بحث کرده باشد. ازدواج از نظر اسلام امری مؤکد است که بر اساس مقررات، آداب و رسوم وتشریفات خاصی صورت می‌گیرد.

الف: شروط العاقدین:

در کتاب الفقه علی مذاهب الخمسه شروط عاقدین این گونه بیان شده است که تمام فرق بر شرط عقل و بلوغ در ازدواج اتفاق نظر دارند و نیز گفته شده که زوجین باید خالی از موانع زوجیت باشند یعنی از محارم نسبی و سببی دائم و موقت نباشند و همچنین مذاهب بر این که زوجین باید

معلوم و مشخص باشند و نیز وجود رضا و اختیار توافق نظر دارند و با وجود اکراه طرفین، عقد منعقد نمی شود و فقط حنفیه معتقد است که عقد با اکراه نیز صحیح است.

• • اتفقوا علی شرط العقل و البلوغ فی الزواج الا مع الولی، ویاتی الکلام عنه، علی خلو الزوجین

• و التفقوا ایضا علی وجوب التعیین.

و التفقوا علی وجوب الرضا و الاختیار، و عدم انعقاد الزوج مع الاکراه الا حنفیه فانهم قالو: ینعقد الزواج بالاکراه».^[۹۶]

ب: معنا و مفهوم عقد:

عقد از نظر لغت به معنای (گره زدن) و خود «گره» در اصطلاح هر چیزی است که در سایه آن، رابطه میان دو نفر یا دو گروه ایجاد شود. در زبان ازدواج زناشویی عقد یعنی ایجاد پیوند مشترک میان زن و شوهر که در سایه آن حقوق، تعهدات و مسئولیت‌های دو جانبه پدید می‌آید. هدف اصلی ازدواج پاسخ مثبت دادن به میل جنسی و سنت الهی و تولید نسل است در جهت حفظ نجابت و ارزش‌های انسانی.

نکاح عقدی است که به موجب آن، مرد وزن لااقل بر نفی محرومیت جنسی یا علاوه بر نفی آن محرومیت به منظور تشکیل خانواده و زندگی مشترک خانوادگی قانوناً با هم متحد می‌شوند. ^[۹۷]

برای هر ازدواج سه ضرورت مطرح است:

۱-ضرورت فردی

۲-ضروت اجتماعی

۳-ضرورت مذهبی

به طور کلی در هر ازدواجی که صورت می‌گیرد یکی از ضرورت های مذکور وجود دارد، و افراد بر اساس ضرورت‌های فردی، که خود آن شامل نیازهای عاطفی، روحی و جسمی است، ازدواج می‌کنند که در اصل یک عامل درونی محسوب می‌شود و مربوط به روحیات فردی شخصی است که قصد ازدواج دارد. یا بر اساس ضرورت اجتماعی، که در آن زندگی می‌کنند مثلاً عرف یک جامعه سن خاص یا شرایط خاصی را برای ازدواج افراد آن تعیین ‌کرده‌است ، پس افراد آن جامعه خود را ملزم به رعایت عرف رایج در آن جامعه می‌دانند.مورد سوم ضرورت مذهبی در ازدواج است که پیروان هر آیینی سعی می‌کنند راه و روش زنگی خود و از جمله ازدواجشان را بنا ‌بر همان آموزه‌های دینی پایه ریزی کرده وبه آن عمل نمایند.

ج: مهریه:

مهر کلمه ای ایست عربی و در فارسی آن را کابین گویند، و لغات دیگر مترادف آن در عربی، صداق، نحله، فریضه و اجر می‌باشد. در قرآن مجید واژه ی مهر به کار نرفته است بلکه از لغات معادل ان استفاده شده .آیات زیر مبنای فقهی مهر در قرآن است:

وآتوا النساءصدقاتهن نحله .

صداق‌های زنان را به عنوان بخشش پرداخت نمایید.

و ان طلقتموهن من قبل ان تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضه فنصف ما فرضتم.

هر گاه زنان را قبل از همبستری طلاق دادید نیمی از مهر آنان را پرداخت کنید.

فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن.

یعنی از زنان که استمتاع می‌برید اجر آنان را پرداخت کنید.این آیه بر نکاح منقطع تفسیر شده است و لذا بر مهریه نکاح منقطع اجر(مزد)اطلاق گردیده است. ^[۹۸]

مهر به حکم کتاب و سنت و اجماع مسلمین، حقی است از حقوق زوجه. ^[۹۹]

د: اقسام مهر:

۱-مهرالمثل ۲- مهرالمتعه ۳-مهرالسنه ۴- مهر المسمی ۵- مهرالمفوضه

۱- مهرالمثل:

مهری است که در عقد نکاح از آن نامی برده نشود و مقدار آن تعیین نگردد در این صورت باید حد وسط مهذ خویشاوندان زن و شوهر تبعیت کنند مثلاً اگر زن از فامیلی باشد که عموماً مهر دخترانشان در حدود پنجاه هزار ریال تا صد عزار ریال است باید حد وسط و میانگین دو مبلغ مذبور را مورد توجه قرارداده و مهر را تعیین

می‌کنند. ^[۱۰۰]

۲- مهرالمتعه:

اگر کسی زنی را به عقد خویش در آورد و در عقد هم مهر را به هیچ عنوان ذکر نکردند سپس بدون این که با وی عمل زناشویی انجام بدهد او را طلاق گوید در این مورد مهر المثل واجب نیست بلکه باید رعایت حال مرد آن هم در شرافت خانوادپی و توانگری ، مقداری از مال خویش را به آن زن بخشیده و هدیه نماید این چنین مهری را مهر المتعه می‌گویند. ^[۱۰۱]

۳-مهرالسنه:

منظور از مهر السنه مهری است که رسول خدا (ص)جهت ازدواج دختر خود صدیقه کبری فاطمه زهرا علیهاالسلام با امام علی مرتضی علیه السلام قرارداده بوده است.وآن عبارت از پانصد درهم می‌باشد مطابق برخی از اخبار مهر صدبقه کبری حدود سیصد درهم بوده است. ^[۱۰۲]

۴-مهرالمسمی:

این مهر چنان که از نام آن معلوم می‌باشد ، آن است که مقدار آن درعقدتعیین گردد.

و تعیین مقدار آن وابسته به رضایت زن و شوهر است که به هر مقداری رضایت دادند درست خواهد بود خواه مقدار آن کم باشد مانند پنجاه ریال و خواه زیاد باشد مانند پنج میلیون ریال در واقع برای حداکثر آن میزان معینی در بین نیست هر قدر خواستند می‌توانند تعیین کنند.

فقهای اربعه اهل سنت با ما هم عقیده هستند و دلیل آن آیه شریفه ۲۰ سوره ی نساء است.رسول خدا (ص) فرمودند بهترین ازدواج آن نکاحی است که مهر آن کمتر و سبکتر باشد.چنانچه ابوالفتح رازی در ذیل تقسیر خود در آیه ی فوق متذکر گردیده است و نیز در کتاب لئالی الاخبار از امام علی (ع) نقل شده که فرمودند(لا تغلوا فی مهر النساء فیکون عداوه)یعنی درباره ی مهر و کابین زنان زیاده روی و غلو نورزید که ممکن است به عداوت و دشمنی کشانده شود. ^[۱۰۳]

۵-مهر المفوضه(تفویض مهر):

عبارت است از این که مهر در عقد به طور اجمال ذکر شود و مقدار آن به اختیار یکی از دو طرف عقد ازدواج، زوجه قرار داده شود .‌بنابرین‏ اگر تفویض مهریه به حکم و دستور زوج قرار داده شداو دارای اختیار خواهد بود به هر مقداری که بخواهد تعیین نماید چه کم و چه زیاد باشد و از برای آن اندازه و حد معینی نیست ولی اگر اختیار مهر به زوجه تفویض گردید از لحاظ کمی دارای اندازه و حدی نیست اما از لحاظ زیادی نمی تواند هر قدر که دلخواه او باشد تعیین نماید بلکه کثرت و زیادی آن محدود است با آن که از مهر السنه که مقدارش قبلاً گفته شد تجاوز نکند. ^[۱۰۴]

ح: مهریه از منظر مذاهب:

«ریموندگن»، محقق هوشمند جرم شناسی – که حتی عقایدش را بعد از تحقیق روشمند و علمی، با احتیاط و وسواس بیان می‌کند – در این زمینه می نویسد: «سیستم های گوناگون کنترل غیرکیفری، نقشی متغیر اما مسلم در امر پیشگیری از تبهکاری و تکرار جرم دارند.» (ریموندگیس: ۱۴۰) وی همچنین معتقد است: «سیاست نوین جنایی که متمرکز در پیشگیری های ثانویه است، به طور قطع، اثر بسیار محدود کننده ای بر روی تبهکاران دارد.»^[۳۶]

ترویج دستورات اخلاقی اسلام و به کارگیری توصیه های آن در عرصه های مختلف زندگی، همان چیزی است که «برانتتینگهام وفاست» (۱۹۷۶) از آن به ‌عنوان پیشگیری اولیه یاد می‌کند (کراهام: ۱۱) و جالب است که «اشتاین متر» (۱۹۸۲) از اهمالی که در امر بازدارندگی عمومی و فردی ایجاد شده است، سخن می راند و اظهار تأسف می‌کند. (همان: ۴ الی ۸)

اهتمام به عبادات فردی و جمعی مانند نمازهای یومیه، روزه، حج، نماز جمعه، عزاداری در ماه های محرم و مراسم ویژه ماه رمضان، شرکت در مساجد و تکایا، زیارت مقابر قدسی ائمه اطهار (علیهم السلام) و بزرگان دین، از جمله مراسم مذهبی – سنتی و تقریبا بی هزینه جامعه ماست که می توان در این راستا نهایت بهره معنوی را حاصل نمود.

علاوه بر توصیه های مکرر فوق، نهاد مستقل دیگری به نام امر به معروف و نهی از منکر توسط دین اسلام تأسیس شده است، تا عمل به فرامین اخلاقی را تضمین نموده و در عین حال، از اصلاح جامعه نیز، غفلت نشود.

امر به معروف و نهی از منکر، به معنای مسئولیت فرد در قبال مردم و جامعه است و مبارزه با همه عوامل انحرافی و بیمار کننده و ضد ترقی و سلامت را شامل می شود.

اگر بتوانیم با توجه به وضعیت جوامع فعلی، راهکارهای منطقی و کارآمدتری برای انجام این واجب الهی پیدا کنیم، جامعه خود به خود و در سطحی وسیع و چه بسا با تخصیص هزینه هایی به مراتب کمتر. کنترل خواهد شد و با این نظارت گسترده عمومی، لغزشها و انحرافات به حداقل خود خواهد رسید.

اسلام با توجه به جهان بینی الهی و توحیدی خود، به هستی معنی می بخشد و در نتیجه به زندگی، هدف و نشاط داده و در نهایت به انسان، آرامش و به جامعه، آسایش می‌دهد.

پیشگیری از وقوع جرم از جهت خط مشی و از جهت عملی به سنت های فرهنگی، سیاسی و فکری رایج بستگی دارد، به همین دلیل نحوه پذیرش و مفهوم سازی پیشگیری از جرم و در نتیجه روش برنامه ریزی، هماهنگی و اجرای سیاست‌های مربوط در سطح ملی در کشورهای مختلف به نحو قابل ملاحظه ای متفاوت است.

اسلام تمام مساعی خود را به کار می بندد و تمهیدات لازم را در بعد فردی و اجتماعی برای سلامت افراد و جامعه تدارک می بیند؛ با این همه، از اصلاح و نازپروری آن عده از افرادی که احیاناً مرتکب جرم و گناه می‌شوند، غافل نمانده است که اتفاقاً علمی ترین و انسانی ترین تدابیر را بعد از ارتکاب جرم، مدنظر قرار داده است.

با توجه به اهمیت امر پیشگیری از وقوع جرم و موقعیت والای این مسئولیت در تمامی نظامهای معتبر امروزی، این تفسیر که «هر گونه اقدامی که ‌در مورد امر پیشگیری از وقوع جرم لازم باشد، اگر قوای دیگر در اجرای آن، وظایفی را متحمل گردند دخالت در سایر قوا نخواهد بود.»کاملا منطقی به نظر می‌رسد؛ چرا که انجام این وظیفه سنگین در کشور ما متولی دیگری ندارد.^[۳۷]

بخصوص که ممکن است دولت و یا نهادهای دیگر غیردولتی از اثرات بالقوه جرم زایی سیاست‌های خود آگاه نباشند، لذا برای به حداقل رسانیدن اینگونه تأثیرات، نظارتی از دید سیاست جنایی، منطقی و ضروری به نظر می‌رسد. شاید «نظارت بر حسن اجرای قوانین»^[۳۸] را بتوان از این زاویه نیز تعریف نمود و یا لااقل یکی از وجوه این نظارت برشمرد.

اهمیت خانواده در پیشگیری از جرم سال‌های زیادی است که جرم شناسان، جامعه شناسان و آسیب شناسان اجتماعی به اهمیت غیرقابل انکار و عظیم خانواده در تربیت فرزندان خود توجه کرده‌اند و براین باورند که خانواده به ‌عنوان یک اجتماع اولیه با اعضای تشکیل دهنده محدود و اندک خود (فرزندان) به منزله پرورشگاه باورها، اعتقادات، ارزش‌ها، هنجارها، اخلاقیات، اندیشه ها و رفتارهای مورد قبول اجتماعی محسوب می شود.

پر واضح است که جنبه‌های مختلف شخصیتی هر فرد سالم و ایده آل از ارائه مطلوب هنجارهای مورد قبول اجتماع از سوی والدین خود شکل گرفته و به سوی تکامل پیش می رود.

اگر خانواده در ارائه علمی، رفتاری و گفتاری بایدها و نبایدهای انسانی و اجتماعی به فرزندان خود موفق باشد، به نظر می‌رسد که در آینده، کمتر شاهد نقض حقوق فردی و اجتماعی در جامعه باشیم.

در بررسی وضعیت شخصیتی غالب مجرمان، به خصوص مجرمان نوجوان و جوان، ملاحظه خواهیم کرد که اکثریت آن ها در دوران کودکی و نوجوانی مشکلاتی را از لحاظ عاطفی، تربیتی، مالی و رفتاری داشته اند که ناشی از عدم تربیت و حضانت مناسب پدر و مادر آن ها بوده است؛ به طوری که یا خانواده از هم پاشیده و والدین از هم جدا داشته اند یا یکی از آن ها، بخصوص مادر محکومیت کیفری داشته است و… .

از جمله بزرگترین راه های انتقال میراث فرهنگی به کودکان و نوجوانان، راه مصاحبت، معاشرت و گفتگوست و از این طریق زمینه بلوغ کودکان فراهم شده و آشتی آن ها با قوانین و الگوهای اخلاقی و اجتماعی صورت می‌گیرد و گفتگو به عبارتی راه بزرگ تعلیم و تربیت است.

ممکن است ما با جبر و تندی، کودکان را مطیع خود کنیم، اما این را نیز نباید فراموش کنیم که کودکان و نوجوانان ما، مقابل مقررات تحمیلی و هنجارهای درونی نشده، مقاومت نشان خواهند داد. این امر، ‌در مورد افراد بزرگسال نیز مصداق دارد بدین توضیح که اگر مردم از لحاظ اخلاقی، عملی را به ‌عنوان عملی ناپسند، غیرانسانی و غیراخلاقی تلقی نکنند و آن را نپذیرند، ممکن است ما با توسل به زور، چند صباحی جلوی ارتکاب به آن عمل را بگیریم، اما چندی نخواهد گذاشت که با ارتکاب متعدد به آن عمل، مواجه خواهیم شد. خانواده، برای پیشگیری از نابسامانیهای اجتماعی، اعمال مجرمان و عدم تعادل روحی افراد، مهمترین ابزار است. انسانی که از درون یک خانواده ناسالم برخاسته، نمی تواند یک شهروند درست باشد. پس باید، از وارد شدن آسیب بر پیکره خانواده ها محافظت کرده و تلاش کنیم پوسته محافظ آن، سالم بماند.

گفتار دوم: نقش امر به معروف و نهی از منکر در پیشگیری از جرم

بزهکاری امری اجتناب ناپذیر است که در همه جوامع بشری وجود دارد، اما در جوامع مختلف با اشکال متفاوت ظاهر می شود. هیچ چامعه ای نیست مگر آنکه در آن جامعه، «جرم» – یعنی عملی که احساسات قوی و مشخص وجدان گروهی را جریحه دار می‌سازد (بیکا، ۱۳۷۰: ۱۷) – وجود دارد.

فرضیه اول: با طبقه‏ بندی تجدید ارائه صورت سود و زیان در دو گروه متقلبانه و غیر متقلبانه، می‏توان رابطه معناداری بین سود تقسیمی و تجدید ارائه (به عنوان معیاری از گزارشگری متقلبانه) مشاهده کرد.

فرضیه دوم: با طبقه‏ بندی تجدید ارائه صورت سود و زیان در دو گروه متقلبانه و غیر متقلبانه، می‏توان رابطه معناداری بین سطح سود تقسیمی و تجدید ارائه (به عنوان معیاری از گزارشگری متقلبانه) مشاهده کرد.

۳-۴ مدل مورد استفاده برای آزمون فرضیه‌ها

در این تحقیق به منظوربررسی رابطه بین سیاست تقسیم سودشرکت‌هاوگزارشگری مالی متقلبانه ازرابطه لوجستیک (۱) استفاده شده است:

رابطه (۱)

P (Fraud)_i,t = α_۰ + α_۱DIV_i,t + α_۲SIZE_i,t + α_۳ROA_i,t + α_۴FIN_i,t + α_۵LEV_i,t + α_۶CFO_STD_i,t + ε_i,t

همچنین،به منظوربررسی رابطه بین سطح سودتقسیمی وگزارشگری مالی متقلبانه ازرابطه لوجستیک (۲) استفاده شده است:

رابطه (۲)

P (Fraud)_i,t= α_۰ + α_۱BDIV_i,t + α_۲SIZE_i,t + α_۳ROA_i,t + α_۴FIN_i,t + α_۵LEV_i,t + α_۶CFO_STD_i,t + ε_i,t

۳-۵ اندازه‌گیری متغیرهای تحقیق

متغیرهای تحقیق شامل سه بخش است. بخش اول دربرگیرنده تقلب در گزارشگری مالی به عنوان متغیر وابسته و بخش دوم شامل سود تقسیمی به عنوان متغیرمستقل و بخش سوم شامل اندازه شرکت، بازده دارایی‌ها، تأمین مالی خارجی، اهرم مالی شرکت و انحراف معیارجریان نقد عملیاتی طی دوره پنج ساله به عنوان متغیرهای کنترلی است.

۳-۵-۱ متغیرهای وابسته

متغیروابسته در این تقلب در گزارشگری مالی شرکت‌‌ها است که درادامه نحوه تعیین آن تشریح می‌شود. در این تحقیق متغیر وابسته، یعنی گزارشگری مالی متقلبانه (Fraud) به سه شکل زیر تعریف شده‏است، تا امکان انجام تحلیل‏های اضافی برای پژوهش‏گر ایجاد شود.

الف. در نخستین شکل تعریف گزارشگری مالی متقلبانه، گزارشگری مالی شرکت‏هایی که صورت‏های مالی آن ها در دوره های آتی تجدید ارائه شده‏است، متقلبانه در نظر گرفته می‏ شود. این نحوه تعریف گزارشگری مالی متقلبانه همگام با تحقیقاتی است که تجدید ارائه صورت‏های مالی را به عنوان کیفیت گزارشگری مالی در نظر گرفته‏اند. در این نحوه تعریف گزارشگری مالی به هیچ عنوان به انگیزه های تجدید ارائه صورت‏های مالی توجه نمی‏ شود. هدف از این نوع تعریف گزارشگری متقلبانه مقایسه و تحلیل نتایج تحقیق در برابر سایر پژوهش‏های داخلی است. بر این اساس متغیر وابسته تحقیق (Fraud) این گونه تعریف می‏ شود: درصورتی که شرکت صورت‏های مالی خود را در دوره آتی تجدید ارائه کرده‏باشد Fraud مقدار ۱ را اختیار خواهد کرد و در غیر این صورت (یعنی شرکت صورت‏های مالی خود را تجدید ارائه نکرده‏باشد) مقدار Farud صفر خواهد بود.

ب. در دومین حالت تعریف متغیر وابسته، به انگیزه های تجدید ارائه صورت‏های مالی توجه می‏ شود. ‌به این ترتیب شرکت‏هایی که صورت‏های مالی آن ها تجدید ارائه شده و بر اساس مدل برادستچر و همکاران (۲۰۱۲) این تجدید ارائه فرصت‏طلبانه طبقه‏ بندی شود، گزارشگری مالی این شرکت متقلبانه تلقی می‏ شود و متغیر وابسته تحقیق (Fraud) مقدار یک را اختیار خواهد کرد. در غیر این صورت مقدار متغیر وابسته صفر خواهد بود که شامل شرکت‏هایی خواهد بود که صورت‏های مالی خود را تجدید ارائه نکرده اند یا تجدید ارائه آن ها غیر متقلبابه طبقه‏ بندی شده‏است. مبنای آزمون فرضیه ‏های تحقیق این نحوه از تعزیف گزارشگری مالی متقلبانه خواهد بود.

ج. به منظور انجام تحلیل‏های اضافه در خصوص نتایج به دست آمده در خصوص فرضیه ‏های تحقیق، سومین تعریف از متغیر وابسته تنها بر شرکت‏های نمونه گزارشگری مالی غیر متقلبانه تمرکز خواهد کرد و نمونه تحقیق تنها شامل این گروه از شرکت‏ها خواهد بود. از آنجا که دلایل تجدید ارائه در نمونه غیرمتقلبانه نامشخص است و می‏تواند به دلایل متعددی حادث شده‏باشند، ممکن است نتایج به دست آمده در این گروه مضنون تلقی شود. از آنجا که در ادبیات تحقیق تأکید شده‏است در مواردی که مدیریت سود با افزایش درآمد شناسایی شده همراه است، احتمال بروز رفتار متقلبانه مدیریت سود، بیشتر است. ‌بنابرین‏، در این قسمت مشاهدات شرکت-سال موجود در نمونه غیرمتقلبانه در دو گروه مدیریت سود افزایشی و کاهشی طبقه‏ بندی شده‏اند.‏‏ شرکت‏هایی که در گروه غیر متقلبانه کاهشی قرار می‏ گیرند شرکت‏هایی هستند که سود اولیه از سود تجدید ارائه شده کمتر است. یعنی سود واقعی (تجدید ارائه شده) بیشتر از سودی بوده‏است که شرکت در ابتدا گزارش کرده‏است.شرکت‏هایی که در گروه غیر متقلبانه افزایشی قرار می‏ گیرند شرکت‏هایی هستند که سود اولیه از سود تجدید ارائه شده بیشتر است. یعنی سود واقعی (تجدید ارائه شده) کمتر از سودی بوده‏است که شرکت در ابتدا گزارش کرده‏است.‌به این ترتیب متغیر وابسته (Fruad) برای مشاهدات گروه کاهشی مقدار یک و برای مشاهدات گروه افزایشی ارزش صفر را اختیار خواهدکرد.

• • 1. متغیرهای مستقل

متغیرهای مستقل این تحقیق به شرح زیر است:

• • DIV: متغیر مجازی است. در صورتی که شرکت سود توزیع کرده باشد برابر با یک و در غیر این صورت برابر با صفر است.

• BDIV: متغیر مجازی است. در این تحقیق شرکت‌ها هر ساله بر اساس نسبت سود نقدی، به صورت صعودی مرتب شده و به چهار گروه تقسیم می‌شوند. شرکت‌هایی که در چارک اول (یعنی شرکت‌هایی که جزء ۲۵% شرکت‌های با کمترین نسبت توزیع سود هستند) قرار می‌گیرند مقدار صفر و سایرشرکت‌ها مقدار یک را اختیار می‌کنند.

۳-۵-۲ متغیرهای کنترلی

ارتباط بین سود تقسیمی و گزارشگری مالی متقلبانه ممکن است تحت تأثیر محیط اطلاعاتی و خاص هر شرکت باشد که در این تحقیق به منظور افزایش دقت و قابلیت اتکاء، نتایج متغیرهای زیر کنترل شده‌اند:

• • SIZE=برای کنترل اثراتاندازه شرکت از لگاریتم طبیعی فروش استفاده می‌شود.

• ROA=بازده دارایی‌ها که از تقسیم سود عملیاتی بر میانگین کل دارایی‌ها به دست می‌آید.

OP/((TA_t-1+TA)/2)

• FIN=تأمین مالی خارجی.

متغیرمجازی است،درصورتی که شرکت در طول سال تأمین مالی خارجی(بدهی جدید یا سهام منتشره جدید) داشته باشد و میزان آن ۲۰% یا بیشتر از میزان (بدهی یا سرمایه) موجود باشد برابربایک ودرغیراینصورت برابرباصفراست.

متغیرتأمین مالی خارجی یک متغیر مجازی است برای کنترل انگیزه‌ای تأمین مالی. برخی مطالعات بیان می‌کنند که دستیابی مکرر به بازار سرمایه انگیزه مدیران را برای مدیریت سود زیادمی‌کنددرحالی‌که سایر مطالعات می‌گویند که اهرم و سرمایه می‌تواندهزینه‌های نمایندگی را بکاهد و مانع رفتارهای فرصت‌طلبانه مدیران شود(ین و میائو، ۲۰۱۱).

• LEV= اهرم مالی که از نسبت کل بدهی‏ها به کلدارایی‏های شرکت به دست می ‏آید.

ما نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام را برای کنترل اثر اهرم بر کیفیت سود به کار گرفتیم به طوری که (دیفوند و جیامبالوو^[۶۲]، ۱۹۹۴) مدارکی ارائه می‌کنند که مدیران شرکت‌هایی که دارای اهرم بالاتری هستند درآمدهای خود را دستکاری می‌کنند تا از تعهدات بدهی شانه خالی کنند. درحالی که (بارتون و وایمر^[۶۳]، ۲۰۰۴) شواهدی ارائه می‌کند که انگیزه مدیران جهت گزارشگری با کیفیت بالا با افزایش میزان بدهی‌ها زیادمی‌شود (ین و میائو، ۲۰۱۱).

منحنی‌های یادگیری مبتنی بر تجربه

منحنی‌های یادگیری مبتنی بر تجربه به روش کسب دانش از طریق تجربه اشاره دارد که در آن تجربه به سازمان در بقای آن کمک می‌کند.

دانش عاریتی

دانش عاریتی به هوشمندی شرکت^[۲۲] نیز شهرت دارد. این فرایند شامل جستجوی اطلاعات ‌در مورد اینکه رقبا چه کارهایی انجام می‌دهند و چگونه کارهایشان را انجام می‌دهند، می‌باشد. این اطلاعات را می‌توان از طریق مشاوران، نمایشگاه‌های تجاری، فروشندگان، شبکه های تخصصی، الگوگیری^[۲۳]، شبکه های تخصصی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک^[۲۴]، کار با مشتریان رهبر، و آموزش و پرورش^[۲۵] به دست آورد.

سوء استفاده

سازمان‌ها از این طریق به اطلاعات سازمان‌های دیگر دست پیدا می‌کنند؛ اطلاعاتی که قبلاً آن ها را دارا نبودند.

جستجو و ادراک

جستجو و ادراک، فرایند کسب دانش است که می‌تواند به شکل بررسی دقیق^[۲۶]، تحقیق متمرکز^[۲۷] یا نظارت بر عملکرد^[۲۸] باشد.

بررسی دقیق

بررسی دقیق محیطی برای بررسی یا حداقل‌سازی تغییرات محیطی در جهت اطمینان از بقای سازمان اشاره دارد. بررسی دقیق از لحاظ شدت می‌تواند متفاوت باشد و حالت‌های مختلفی شامل هوشیاری بالا^[۲۹]، حفظ^[۳۰] و انفعالی^[۳۱] داشته باشد.

تحقیق متمرکز

تحقیق متمرکز شبیه بررسی دقیق است، اما در یک حوزه خاص مانند مشتریان یا رقبا انجام می‌شود.

نظارت بر عملکرد

یکی از شفاف‌ترین و فراگیرترین شیوه های جستجوی سازمانی، نظارت بر عملکرد سازمانی است. سازمان‌ها به طور مداوم میزان دستیابی به اهداف عملکردی خود را ارزیابی می‌کنند. نظارت بر عملکرد با هدف بهبود عملکرد صورت می‌گیرد.

توزیع اطلاعات

بخش دوم یادگیری‌مداری، توزیع اطلاعات است. توزیع اطلاعات فرآیندی است که سازمان از طریق آن دانش و اطلاعات کسب شده را در سرتاسر سازمان توزیع می‌کند. مکانیزم‌های مختلفی وجود دارد که سازمان‌ها می‌توانند برای توزیع اطلاعات استفاده کنند، مانند جلسات میان بخشی، روزنامه‌های سازمانی، پست الکترونیکی، گزارشات و سمینارها. توزیع اطلاعات در سازمان‌، عامل تعیین کننده وقوع و گستره یادگیری‌مداری است. برای مثال، واحدهای مختلف سازمان با توزیع اطلاعات در سازمان، می‌توانند چیزهایی را که هر یک از آن ها به طور مستقل می‌دانستند را به هم مرتبط کنند و ‌بنابرین‏ چیزهای جدیدی را یاد بگیرند.

توزیع مؤثر اطلاعات، ارزش اطلاعات را افزایش می‌دهد، چرا که همه بخش‌های سازمان به اطلاعات سازمان دسترسی پیدا می‌کنند و از آن ها در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کنند.

تفسیر اطلاعات

سومین مرحله یادگیری‌مداری، تفسیر اطلاعات است. دفت و ویک (۱۹۸۴) تفسیر را به ‌عنوان فرآیندی که در آن اطلاعات معنادار می‌شود و فرایند ترجمه وقایع در سازمان‌ها و ایجاد درک مشترک در سازمان معرفی کردند.

به منظور اینکه سازمان یاد بگیرد، باید یک توافق عمومی در معنای اطلاعات و استلزامات آن برای کسب و کار وجود داشته باشد (دی، ۱۹۹۴ الف). برای اطمینان از اینکه کل اطلاعات در سازمان مد نظر قرار گرفته است، باید جلسات بحث و گفتگویی برای تبادل اطلاعات و بحث‌هایی مانند جایگاه‌های ارتباطی، نقش‌های یکپارچه‌کننده، سازمان‌های ماتریسی، جلسات چهره به چهره و استفاده از فن‌آوری اطلاعات در سازمان برگزار شود.

شکل مشخصی دادن به فرایند تفسیر اطلاعات بسیار مهم است. تفسیرهای ناهمگون و متعارض توسط واحدهای سازمانی که دارای اهداف متفاوتی هستند، به طور اجتناب‌ناپذیری منجر به عدم توافق‌ها می‌شود. اجازه دادن به ایجاد چنین اختلافاتی باعث بحث‌های احساسی و خصمانه و در نهایت اختلافات بلند مدت بین واحدهای اصلی سازمان می‌شود. برای حل مؤثر تعارضات، به استفاده از فرآیندهای ساختاردهی شده برای از بین بردن مخالفت‌ها نیاز است.

برخی از تئوریسین‌ها مانند سینکولا (۱۹۹۴)، اندازه‌گیری تفسیر اطلاعات را مشکل می‌دانند. اما هوبر (۱۹۹۱)، ۴ عامل قابل اندازه‌گیری را ارائه ‌کرده‌است که بر تفسیر اطلاعات تأثیر می‌گذارند. این عوامل عبارتند از: نقشه‌های شناختی^[۳۲]، غنای رسانه‌ای^[۳۳]، ظرفیت اطلاعات^[۳۴] و به فراموشی سپردن^[۳۵].

نقشه‌های شناختی

نقشه‌های شناختی همچنین با نام مدل‌های ذهنی^[۳۶] یا منطق‌های مسلط^[۳۷] نیز شناخته می‌شوند. آن ها شیوه هایی را برای سازماندهی اطلاعات ‌به این منظور که این اطلاعات تفسیر شود، ارائه می‌دهند. استفاده آگاهانه از نقشه‌های شناختی بسیار ضروری است، ‌به این خاطر که زمانی که اطلاعات در واحدهای مختلف سازمانی توزیع می‌شود، معمولاً به یک شکل طراحی یا شناسایی نمی‌شود. به علاوه نقشه‌های شناختی واحدهای مختلف سازمان، به خاطر اینکه هر یک از آن ها دارای مسئولیت‌های متفاوتی هستند، با هم فرق می‌کند. احتمال کمی وجود دارد که تفسیرهای یکسان صورت بگیرد، مگر آنکه نقشه‌های شناختی آگاهانه مورد استفاده قرار گیرد.

غنای رسانه‌ای

غنای رسانه‌ای به درجه‌ای که اطلاعات توسط فرستنده و گیرنده پیام با یک معنا برداشت می‌شود، اطلاق می‌شود.

ظرفیت اطلاعات

ظرفیت اطلاعات به میزان اطلاعاتی که گیرنده اطلاعات در حال حاضر در حال پردازش است، گفته می‌شود. اطلاعات در صورتی که میزان اطلاعات از ظرفیت گیرنده برای پردازش اطلاعات بیشتر باشد، دارای اثر کمتری خواهد بود. از آنجا که ظرفیت اطلاعاتی در واحدهای مختلف، یکسان نیست، ‌بنابرین‏ احتمال زیادی وجود دارد که تفسیر اطلاعات نیز در بین واحدها یکسان نباشد.

به فراموشی سپردن

به فراموشی سپردن فرآیندی است که طی آن یادگیرندگان، دانش‌های قدیمی و گمراه کننده را کنار می‌گذارند (هدبرگ، ۱۹۸۱). این فرایند سه تأثیر کوتاه مدت بر سازمان دارد:

• • سازمان در جاهایی که دانش قبلاً یافت شده بود، غیر فعال می‌شود.

• • یک تحقیق متمرکز از داخل یا خارج از شرکت به منظور به دست آوردن یک حقیقت جایگزین آغاز می‌شود.

• یادگیری جدیدی برای جایگزینی دانش کنار گذاشته شده صورت می‌گیرد.

حافظه سازمانی

حافظه سازمانی، دانش جمعی یک سازمان است و شامل تئور‌های کاربردی، مدل‌های ذهنی مشترک، پایگاه‌های داده‌ای اطلاعات، رویه‌ها و روال‌های رسمی و شکل‌گیری آداب و رسوم فرهنگی است که رفتارها را در سازمان شکل می‌دهند. این آخرین مرحله فرایند یادگیری‌مداری است و مطابق با این مدل، نتیجه اصلی یادگیری‌مداری است (اسلیتر و نارور، ۱۹۹۵). همان‌ طور که آرجریس و شون (۱۹۷۸) بیان کردند: «تلاش به عنوان نمایندگان یادگیری تا زمانی که در حافظه سازمانی ثبت نشود، بی نتیجه می‌ماند».

از بین عواملی که بر حافظه سازمانی تأثیر می‌گذارند، می‌توان ترک سازمان توسط اعضای آن، توزیع و تفسیر اطلاعات، روش‌های ذخیره‌سازی و دریافت اطلاعات و روش‌های جایابی و دریافت اطلاعات را نام برد.

حافظه سازمانی برای سازمان‌ها مهم است، چرا که جابجایی‌های کارکنان، باعث ایجاد ‌آسیب‌های زیادی به مؤلفه انسانی حافظه سازمانی می‌شود. بدون حافظه سازمانی، یادگیری به خاطر جابجایی‌های کارکنان و گذر زمان دارای عمر کوتاه خواهد بود (سینکولا، ۱۹۹۴).

موجودی کالا خریدها * ۳۶۵ = مدت زمان نگه داری موجودی کالا = رابطه (۲)

مدت زمان پرداخت حسابهای پرداختنی نیز نشان دهنده میانگین زمانی که سازمان بدهی هایش را با عرضه کنندگان خود تصفیه می‌کند، می‌باشد واز طریق رابطه (۳) محاسبه می‌گردد.سیاست های اتخاذ شده در قبال عرضه کنندگان نیز بر روی سودآوری سازمان تاثیر خواهد گذاشت(کالیس و دیگران^[۲۵]، ۲۰۱۱).

حساب های پرداختنی خریدها * ۳۶۵ = مدت زمان پرداخت حساب های پرداختی= رابطه (۳)

چرخه نقدینگی نیز فاصله زمانی وجوه نقد برای خرید موجودی برای استفاده در فرایند تولید و زمانی که وجوه نقد از طریق فروش محصول نهایی به شرکت باز می‌گردد را شامل می شود. این شاخص از طریق رابطه (۴) محاسبه می‌گردد .لازم به ذکر است که شاخص چرخه نقدینگی اگر چه در این مقاله به عنوان شاخص مدیریت سرمایه در گردش در نظر گرفته شده است ولی می‌تواند به عنوان یک شاخص عملکرد نیز در نظر گرفته شود . جانسون و سوئنن نیز در بررسی شاخص هایشرکت های موفق، چرخه نقدینگی را به عنوان یک معیار عملکرد در نظر گرفته اند(کمانکاس، ۲۰۰۸).

وصول مطالبات = چرخه نقدینگی = رابطه (۴)مدت زمان پرداخت حسابهای پرداختنی (تعداد روزهای نگهداری موجودی) + مدت زمان

۲-۲-۱۲ شاخص های عملکرد

جانسون و سوئنن^[۲۶] در مطالعه ای ۱۹۸۲داشته اند – که بر روی ۴۷۸ شرکت در دوره زمانی ۱۹۹۸ ۱۰شاخص را به عنوان شاخص های شرکت های موفق در نظر گرفته اند که سودآوری و نقدینگی از بین این شاخص ها مرتبط با سرمایه در گردش می‌باشد. سودآوری یکی از شاخص های مهم در ارزیابی عملکرد مالی شرکت‌ها محسوب می شود، که با استفاده و سود عملیاتی (ROA) از معیارهایی همچون بازده داراییها ناخالص و … محاسبه می‌گردد(کالیس و دیگران، ۲۰۱۱). نقدینگی نیز طبق نظر شلتون به توانایی سازمان برای ادای تعهدات کوتاه مدت خود مربوط می شود و سازمان باید سرمایه در گردش کافی یا دسترسی به وجوه کافی برای ادای این تعهدات را داشته باشد(سایفرت، ۲۰۰۵). پس می توان این چنین استدلال کرد که یک سطح نقدینگی بهینه می‌تواند به عنوان معیار مناسبی برای عملکرد مالی سازمان در نظر گرفته شود.

۲-۲-۱۳ عوامل مؤثر بر سرمایه در گردش

عوامل زیادی ممکن است بر روی سرمایه در گردش و سیاست‌های سرمایه در گردش سازمان تاثیر بگذارد(کالیس و دیگران، ۲۰۱۱). در اینجا چهار مورد از این عوامل که از اهمیت بیشتری برخوردار است توضیح داده می شود و بقیه عوامل نیز در حد اشاره خواهد آمد.

۲-۲-۱۳-۱ مدیریت وجوه نقد

شرکت ها استراتژی های مدیریت وجوه نقد خود رابر محور دو هدف تعیین می‌کنند : ۱) تهیه و تأمین وجه نقد برای انجام پرداخت های شرکت . ۲) به حداقل رساندن موجودی هایی که در شرکت به صورت راکد باقی می ماند(کالیس و دیگران، ۲۰۱۱). پلاک و کوکورک نیز اهداف مدیریت وجوه نقد را افزایش نقدینگی، کنترل جریان نقدی، افزایش ارزش سرمایه و کاهش هزینه های سرمایه بیان کرده‌اند و در مطالعه ای که در جمهوری چک داشته اند ‌به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از فعالیت‌های بانکداری و خزانه داری در جمهوری چک بر روی مدیریت وجوه نقد که شامل بودجه بندی سرمایه، مدیریت بدهی ها، روابط خوب با بانک‌ها، پرداخت به عرضه کنندگان، جمع‌ آوری وجوه از مشتریان، کنترل پول خارجی و گزارش و حمایت فنی از این وظایف متمرکز شده اند(هاملز، ۲۰۰۴). ‌بنابرین‏ می توان با توجه ‌به این وظایف برای مدیریت وجوه نقد این چنین استدلال کرد که مدیریت مناسب و بهینه وجوه نقد بر روی مدیریت سرمایه در گردش سازمان تاثیر خواهد گذاشت چرا که بر روی مدت زمان وصول مطالبات و مدت زمان پرداخت بدهی ها تاثیر می‌گذارد و آن ها را در سطح بهینه نگه می‌دارد(چینگ و دیگران^[۲۷]، ۲۰۰۷).

۲-۲-۱۳-۲ نسبت بدهی

با این نسبت کل وجوهی که از محل بدهی ها تامین شده محاسبه می شود و از تقسیم کل بدهی ها بر کل دارایی ها به دست می‌آید(شارت و دیگران، ۲۰۰۸). چیو وچنگ در مطالعه ای که بر روی عوامل مؤثر بر مدیریت سرمایه در گردش داشته اند، دریافتند که نسبت بدهی ارتباط منفی معناداری با تراز نقدینگی خالص و نیازمندی های سرمایه در گردش و در نتیجه با مدیریت سرمایه در گردش دارد و هر چه میزان نسبت بدهی بالاتر باشد میزان سرمایه در گردش لازم برای عملیات روزمره سازمان کاهش می‌یابد(دایتون^[۲۸]، ۲۰۰۹).

۲-۲-۱۳-۳ جریان نقدی عملیاتی

چیو وچنگ^[۲۹] (۲۰۰۶) در مطالعه اثر جریان نقدی عملیاتی بر روی مدیریت سرمایه در گردش دریافتند که جریان نقدی عملیاتی ارتباط مثبت معناداری با تراز نقدینگی خالص و ارتباط منفی معنادار با نیازمندی های سرمایه در گردش دارد و در نتیجه بر روی مدیریت سرمایه در گردش سازمان تاثیر گذار می‌باشد(کمانکاس، ۲۰۰۸).

۲-۲-۱۳-۴ ابزارهای کنترل ریسک

بروز عواملی که منجر به ایجاد عدم قطعیت در زنجیره تأمین شده، موجب کاهش قابلیت تحمل زنجیره و افزایش آسیب پذیری آن می‌شوند. مدیریت ریسک زنجتأمین برای شناسایی و مقابله با این عدم قطعیت‌ها ضروری است. تعریف زیر برای مدیریت ریسک زنجیره تأمین ارائه شده است:

مدیریت ریسک زنجیره تأمین، هماهنگ سازی اجزاء زنجیره تأمین در به کار بردن ابزارهای مدیریت ریسک، مقابله با ریسک‌ها وعدم قطعیت‌های ایجاد شده توسط فعالیت‌های مربوط به لجستیک یا­­

منابع ­می‌باشد(بریندلی^[۱۳]، ۲۰۰۴: ۱۵).

ریسک‌های زنجیره تأمین

شبکه زنجیره تأمین در معرض انواع ریسک‌ها قرار دارد، که بعضی از این ریسک‌ها، اختلال در تأمین، تأخیر در تأمین، نوسانات تقاضا، نوسانات قیمت ونوسانات نرخ مبادلات می‌باشد. همچنین برخی گرایشات تجاری ازجمله افزایش برون‌سپاری، فعالیت‌های ساخت و تحقیق ­و توسعه ی محصول به
تأمین کنندگان، تمایل شرکت‌ها برای کاهش تعداد تأمین کنندگان، جهانی شدن زنجیره های تأمین، کاهش ذخیره سازهای میانی، موجودی و زمان تدارک، زمان انتظار تا رسیدن محموله سفارش داده شده، در هم پیچیده شدن و یکپارچگی فرآیندها میان شرکت‌ها، افزایش تقاضا برای تحویل به موقع در
بازه های زمانی کوتاهتر و زمان تدارک کوتاه‌تر و در نهایت کوتاه شدن چرخه عمر محصولات موجب افزایش آسیب پذیری و در معرض ریسک قرار گرفتن زنجیره تأمین می‌شود(نرمن^[۱۴]، ۲۰۰۴: ۴۳۴).

روش‌های مدیریت ریسک زنجیره تأمین:

طراحی مناسب شبکه نقش مهمی در کاهش ریسک زنجیره تأمین دارد. برای مثال وجود چندین تأمین کننده ریسک قطع(پارگی) زنجیره را کاهش می‌دهد. به طور مشابه انعطاف پذیری در ظرفیت، ریسک‌های جهانی عرضه و تقاضا، قیمت و نوسانات میزان مبادلات را کاهش می‌دهد. ‌بنابرین‏ طراحی مناسب شبکه و اتخاذ استراتژی کاهشی مناسب در داخل شبکه زنجیره تأمین، قدرت زنجیره تأمین را در برابر ریسک‌های احتمالی بهبود می‌دهد. البته هر استراتژی کاهشی، هزینه نیز خواهد داشت و حتی ممکن است باعث ایجاد ریسک‌های دیگری شود. برای مثال افزایش موجودی، ریسک دیرکرد را کاهش می­دهد. اما ریسک کهنگی و از مدافتادن را به دنبال خواهد داشت. داشتن چندین تأمین کننده ریسک قطع را کاهش می‌دهد ولی هزینه ها را نیز افزایش می‌دهد. ­ ‌بنابرین‏ انتخاب استراتژی کاهشی مناسب و طراحی صحیح شبکه زنجیره تأمین برای مقابله با ریسک‌های زنجیره تأمین، که تعادلی میان کاهش ریسک و هزینه ها باشد، ضروری است. (چپرا و میندل، ۲۰۰۷)

پیشینه تحقیق

از ویژگی‌های اساسی زنجیره تأمین، مسائل مالی است که محققین بسیاری در مطالعات خود ‌به این موضوع توجه کردند. ویژگی‌هایی همچون نرخ بهره و مالیات، محدودیت بودجه سرمایه گذاری و دیگر معیارهای مالی که می‌تواند در مدل وارد شود و همچنین یکی از علل ایجاد ریسک مالی است. در این بخش، به دسته بندی مقالات زنجیره تأمین از دو جنبه پرداخته می‌شود. در ابتدا به مرور مقالات
بهینه سازی زنجیره تأمین با لحاظ کردن مسائل مالی می‌پردازیم و سپس مقالات مدیریت ریسک زنجیره تأمین را مرور خواهیم کرد.

مقالات مرتبط با بهینه سازی زنجیره تأمین با لحاظ کردن مسائل مالی:

سوسا^[۱۵]و همکارانش در ۲۰۰۸ با الهام از زنجیره تأمین مواد شیمیایی کشاورزی واقعی، به طراحی مجدد زنجیره تأمین دوهدفه ی دومرحله ای با بهره گرفتن از یک مدل عدد صحیح مختلط پرداختند. در مرحله اول به طراحی شبکه زنجیره تأمین جهانی و بهینه سازی تولید و توزیع آن در یک دوره زمانی یکساله و انتخاب یک سیستم سرمایه گذاری بلند مدت پرداختند. خروجی تصمیمات سرمایه گذاری مرحله اول، ورودی مدل عملیاتی مرحله دوم می‌باشد که تولید دقیق و برنامه های توزیع و ارزیابی سطح خدمات مشتری از آن منتج می‌شود. (سوسا و همکاران، ۲۰۰۸: ۲۶۴۳-۲۶۶۳)

تسیاکیس^[۱۶] وپاپجرجیس^[۱۷] در سال ۲۰۰۸ به بهینه سازی تولید و توزیع زنجیره تأمین پرداختند. آنان از یک مدل عدد صحیح مختلط استفاده کردند و در آن محدودیت‌های عملیاتی نظیر کیفیت، تولید ومحدودیت های مالی شامل هزینه های تولید، هزینه های حمل و نقل را وارد کردند. آن‌ ها در مدلشان، برون سپاری تولید را یک تصمیم کسب وکار دانستند. ( تسیاکیس وپاپجرجیس، ۲۰۰۸: ۴۶۸-۴۸۳)

فیریو ^[۱۸]و واسیک^[۱۹] در سال ۲۰۰۸ شبکه های زنجیره تأمین شیمیایی را برای کاهش هزینه طراحی مجدد جریان مواد از تولید کننده به مشتری ایجاد کردند. آن‌ ها یک مدل عدد صحیح مختلط را جهت بهینه سازی شبکه زنجیره تأمین چند محصولی برای مکان یابی محصولات، مشتری و مراکز توزیع ارائه دادند. (فیریو و واسیک، ۲۰۰۸: ۲۴۸۱-۲۵۳۴)

ناراهاریستی^[۲۰] و همکارانش در سال ۲۰۰۸ به طراحی مدلی ریاضی از نوع عدد صحیح مختلط پرداختند که با مدیریت بهینه دارایی‌ها و بودجه بندی سرمایه به دنبال افزایش ثروت سهام‌داران خود بود. مدیریت دارایی شامل چندین نوع تصمیم کسب وکار می­گردد. از قبیل طراحی مجدد زنجیره تأمین و بودجه بندی سرمایه. طراحی مجدد زنجیره تأمین شامل برنامه ریزی در مدیریت مکان، زمان بندی و مقدار تغییرات ظرفیت در دارایی‌های فیزیکی مانند تسهیلات/موجودی/تولیدو توزیع می‌باشد و بودجه­بندی سرمایه شامل تخصیص دارایی­ های مالی مانند سرمایه گذاری در دارایی­ های فیزیکی گوناگون است. برخی از تصمیمات بودجه­بندی مهم، تخصیص سرمایه به تدارک مواد، ­تولید محصول، سرمایه گذاری در تسهیلات جدید و غیره می‌باشند. (ناراهاریستی و همکاران، ۲۰۰۹: ۳۱۵۳-۳۱۶۹)

ال-کاهاتنی^[۲۱] و همکارانش در سال ۲۰۰۸ یک مدل دو مرحله ای عدد صحیح مختلط غیرخطی جهت طراحی و بهینه سازی شبکه ای از فرآیندهای پتروشیمی تحت عدم قطعیت را ارائه دادند و نشان دادند که شبکه های پتروشیمی نهایی حساسیت بیشتری نسبت به تغییرات در تقاضای محصول و بازده دارند(ال-کاهاتنی و همکاران، ۲۰۰۸: ۳۹۱۲-۳۹۱۹)

لانیز^[۲۲] و کوپانس^[۲۳] در سال ۲۰۰۹ یک مدل برنامه ریزی عدد صحیح مختلط را به منظور دستیابی به NPV بهینه ارائه دادند که در آن یک چارچوب انعطاف پذیر در مقایسه با روش‌های سفت و سخت سنتی لحاظ شده بود. (لانیزوکوپانس، ۲۰۰۹: ۱۷۳۶-۱۷۵۳)

داس ^[۲۴]و سینگاپتا ^[۲۵]در سال ۲۰۰۹ یک مدل زنجیره تأمین یکپارچه برای برنامه ریزی همزمان استراتژیک و عملیاتی یک واحد کسب وکار استراتژیک(SBU) در یک زنجیره عرضه جهانی تحت تأثیر مقررات دولتی ارائه دادند. این مدل شامل تأثیر تغییرات در هزینه ورودی محصول مورد انتظار و نرخ ارز می‌باشد. (داس و سینگاپتا، ۲۰۰۹: ۴۳۲-۴۱۹)

لانگینیدیس^[۲۶] و جورجیادیس^[۲۷] در سال ۲۰۱۱ یک مدل عدد صحیح مختلط را برای حل مشکل تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی از طریق نسبت‌های مالی با عدم قطعیت تقاضا ارائه نمودند و آن را از طریق سناریوسازی حل نمودند. آن‌ ها کاربرد مدل را با تجزیه و تحلیل حساسیت بر روی پارامترهای مالی نشان دادند. (لانگینیدیس وجورجیادیس، ۲۰۱۱: ۲۶۲-۲۷۶)

دال-مس^[۲۸] و همکارانش در سال ۲۰۱۱ یک مدل عدد صحیح مختلط برای تصمیم گیران و سرمایه گذاران بالقوه جهت ارزیابی عملکرد اقتصادی و ریسک در سرمایه گذاری کل زنجیره تأمین اتانول را ارائه دادند. آن‌ ها در مدلشان یک دوره ده ساله تحت عدم قطعیت در هزینه های تولیدوقیمت فروش محصول را در نظر گرفتند و تلاش کردند با مکان یابی، حمل‌ونقل و ظرفیت کارخانه تولید اتانول، ریسک مالی سرمایه گذاران را کاهش دهند. (دال ومس و همکاران، ۲۰۱۱: ۲۳۵۹-۲۳۷۱)

نت۱٫عوامل مؤثر بر ساختار سرمایه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهراناعتمادی و منتظری۱۳۹۲در مدل ایستا، تاثیر سودآوری و نسبت جاری بر ساختار سرمایه، منفی و معنادار و تاثیر رقابت بازار تولید و همچنین سپر مالیاتی غیر بدهی بر ساختار سرمایه، مثبت و معنادار بوده است. در مدل پویا، تاثیر سودآوری و نسبت جاری بر ساختار سرمایه، منفی و معنادار و تاثیر رقابت بازار تولید ساختار سرمایه یک دوره قبل و همچنین اندازه شرکت بر ساختار سرمایه مثبت و معنادار بوده است.۲٫بررسی رابطه بین ویژگی­های شرکت و ساختار سرمایهیحی زاده و همکاران۱۳۹۰یک رابطه معنی­دار بین نسبت بدهی شرکت و ساختار دارایی، سودآوری، ارزش بازار به ارزش دفتری، نسبت آنی و بازده دارایی­ ها وجود دارد. همچنین یک رابطه مثبت و معنی­دار بین ساختار سرمایه شرکت با اندازه شرکت و نسبت پوشش هزینه بهره وجود دارد.۳٫بررسی مؤلفه‌ ­های مؤثر بر ساختار سرمایه با توجه به تئوری توازی ایستا و سلسله مراتبینصیرزاده و مستقیمان۱۳۹۰بین ساختار دارایی­ ها و فرصت­های رشد شرکت با ساختار سرمایه رابطه معنی­داری وجود ندارد. اما بین مؤلفه‌ ­های سودآوری، نقدینگی و اندازه شرکت با ساختار سرمایه رابطه معکوس معنی­داری وجود دارد. به هر حال نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه ­های پژوهش اگرچه قطعی نمی ­باشد اما بیشتر موید تئوری سلسله مراتبی است.۳٫بررسی مؤلفه‌ ­های مؤثر بر ساختار سرمایه با توجه به تئوری توازی ایستا و سلسله مراتبینصیرزاده و مستقیمان۱۳۹۰بین ساختار دارایی­ ها و فرصت­های رشد شرکت با ساختار سرمایه رابطه معنی­داری وجود ندارد. اما بین مؤلفه‌ ­های سودآوری، نقدینگی و اندازه شرکت با ساختار سرمایه رابطه معکوس معنی­داری وجود دارد. به هر حال نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه ­های پژوهش اگرچه قطعی نمی ­باشد اما بیشتر موید تئوری سلسله مراتبی است.

بررسی رابطه­ بین ویژگی­های شرکت و ساختار سرمایهمتان و همکاران۱۳۹۰یک رابطه معنی­دار بین نسبت بدهی شرکت و ساختار دارایی، سودآوری، ارزش بازار به ارزش دفتری، نسبت آنی و بازده دارایی­ ها وجود دارد. همچنین یک رابطه مثبت و معنی­داری بین ساختار سرمایه شرکت با اندازه شرکت و نسبت پوشش هزینه بهره وجود دارد.۴٫تاثیر چرخه عمر شرکت و محافظه کاری بر ارزش شرکتعمرانی و کرمی۱۳۸۹در مراحل رشد و بلوغ، سرمایه ­گذاران اهمیت بیشتری به خالص دارایی­ های عملیاتی و سود عملیاتی غیر عادی شرکت­های محافظه کار(نسبت به شرکت­های با رویه متهورانه) می­ دهند. در مرحله افول عکس این موضوع صادق است.۵٫بررسی محتوای اطلاعاتی سه طبقه عمده صورت جریان وجه نقد با محتوای اطلاعاتی اقلام تعهدی هم ارز آن طی فرایند چرخه عمرخسروی۱۳۸۸در مراحل رشد و افول، اطلاعات مالی مبتنی بر اقلام تعهدی نسبت به اطلاعات مالی مبتنی بر اقلام نقدی مرتبط با آن ها جهت پیش‌بینی بازده سهام، از توان توضیحی بیشتری برخوردار ‌می‌باشد. در مرحله بلوغ عکس این حالت اتفاق می ­افتد.۶٫مدل چرخه­ی عمر سازمان­ها و کاربرد آن در مدیریت استراتژیکعلیزاده۱۳۸۷با تعیین جایگاه محصولات، بازار، خدمات، تکنولوژی و صنعت در طول منحنی چرخه عمر ‌می‌توان تصویری واضح و دقیق نسبت به اقدامات و تمهیداتی که باید در آینده صورت گیرد، به دست آورد.۷٫طراحی و تبیین الگوهای برتر ارزش­گذاری مبتنی بر عایدات حسابداری و جریان وجوه­نقد در فرایند چرخه عمر شرکتدهدار۱۳۸۶در مراحل رشد و بلوغ، الگوهای ارزش گذاری مبتنی بر سود و اقلام تعهدی در قیاس با الگوهای مبتنی بر جریان­های نقدی، حاوی توان توضیحی فزاینده­ای بیشتری است. و در مرحله افول عکس این موضوع صادق است. ضمنا در صد فزایندگی محتوای اطلاعاتی سود و سایر اقلام تعهدی نسبت به جریان­های نقدی در تبیین ارزش شرکت، تابع چرخه عمر شرکت ‌می‌باشد.۸٫تبیین الگوی ساختار سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرانسعید باقرزاده۱۳۸۲رابطه مثبت و معنی­داری بین سودآوری، دارایی­ های ثابت مشهود و اندازه شرکت با ساختار سرمایه به دست آورد. یافته ­های این تحقیق تئوری توازی ایستا را تأیید می­ کند.

۲-۶٫ خلاصه فصل

در این فصل ابتدا مبانی نظری مرتبط با ساختار سرمایه، چرخه عمر شرکت­ها، و ارتباط آن­ها با یکدیگر بر اساس ادبیات این حوزه از تحقیقات، به طور خلاصه تشریح گردید.

در بخش دوم این فصل نیز خلاصه‌ای از تحقیقات مرتبط با این تحقیق که در خارج از کشور و در داخل کشور ایران صورت گرفته بود ارائه گردید.

در فصل سوم تحقیق، ضمن تشریح خلاصه‌ای از روش تحقیق مبنای انجام این مطالعه، با بیان فرضیات تحقیق، مدل و متغیرهای انتخابی برای آزمون فرضیه‌های یاد شده تشریح خواهد گردید.

فصل سوم:

روش تحقیق

(متدولوژی)

۳-۱٫مقدمه

در این فصل کلیه مراحل روش تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت. زیرا انتخاب روش تحقیق صحیح، پژوهشگر را به استفاده از شیوه و روشی رهنمون می­سازد که وی را هر چه دقیق­تر و سریع­تر در دستیابی به پاسخ­هایی برای پرسش­های پژوهش مورد نظر کمک می­ نماید.در این فصل به تشریح روش‌ تحقیق، شامل فرضیه‌های پژوهش و متغیرهای مربوطه، تعریف جامعه، نمونه آماری، دوره مطالعه، روش پژوهش، و نحوه گردآوری داده پرداخته می‌شود.

روش تحقیق

این پژوهش از نظر هدف، پژوهشی کاربردی محسوب می‌شود. با توجه به اینکه هدف از این تحقیق بررسی رابطه بین چرخه عمر شرکت و ساختار سرمایه ‌می‌باشد، لذا پژوهش حاضر از نوع همبستگی است و از لحاظ روش گردآوری داده ­ها از نوع توصیفی است. با توجه به اینکه فرضیات ما از نتایج تحقیقات پیشین گرفته شده، از استنتاج قیاسی استفاده شده است. و با توجه به اینکه در این پژوهش از نمونه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران(که حائز شرایط لازم برای حضور در نمونه را داشته اند) استفاده خواهد شد، در تعمیم نتایج به جامعه آماری از روش استنتاج استقرایی استفاده خواهد شد. در نتیجه پژوهش ما به لحاظ استنتاجی، روش قیاسی-استقرایی ‌می‌باشد. از آن جهت که در گردآوری داده ­ها از اطلاعات عملکردی شرکت­ها بر مبنای صورت­های مالی تاریخی استفاده می­ شود، از لحاظ طرح تحقیق، پس رویدادی است. و چون در فاصله زمانی یک دوره ۷ ساله در سال‌های ۱۳۸۵ الی ۱۳۹۱ انجام می‌شود، از نظر افق زمانی طولی می‌باشد.

1. 1. A. Frielinghaus, B. Mostert and C. Firer ↑

1. 1. Marquez and Santos ↑

1. 1. Hussy ↑

1. 1. Titman and Wessels ↑

1. 1. Lee ↑

1. 1. , Gu and Wen ↑

1. 1. Xiang ↑

1. 1. Few ↑

1. 1. Chen Yang ↑

1. 1. Stock return ↑

1. 1. یک نرخ تصاعدی در رابطه با رشد ↑

1. 1. Imperfect market condition ↑

1. 1. Huang and Song ↑

1. 1. Packing order ↑

1. 1. Market timing ↑

1. 1. Huang ↑

1. 1. Magluf ↑

1. 1. Adizes ↑

1. 1. Sugianis ↑

1. 1. Aharony and et al ↑

1. 1. Xu ↑

1. 1. introduction ↑

1. 1. Silvola and Kalhmki ↑

1. 1. penman ↑

1. 1. Klepper & Gort ↑

1. 1. Francis ↑

مقد 

در این فصل به کلیاتی در خصوص نهاد بازفروش و سابقه تحقیق این نهاد در حقوق ایران و همچنین فرضیه‌ها و نظریه ها و روش تحقیق در پژوهش حاضر پرداخته می شود .

الف : بیان مسئله

بازفروش اختیاری کالا ،ضمانت اجرایی است که ‌بر اساس قانون یا قرارداد به صورت اجباری یا اختیاری به یکی از طرفین قرارداد این توانایی را می‌دهد که در صورت وجود شرایطی ( که اصولاً نقض تعهد از سوی یک طرف قرارداد می‌باشد ) کالا را دوباره به فروش برساند .

این نهاد در واقع نوعی ضمانت اجرای غیر قضایی است ، که در جهت تحکیم قرارداد ها و جبران زیان طرف زیان دیده در مقابل نقض تعهدات از سوی طرف دیگر به کار می رود .

بازفروش اضطراری نهادی است که طرفی که کالا فروخته شده دیگری در اختیارش است را مکلف می‌کند تا در صورت به وجود آمدن شرایطی ( شرایط فوق العاده ) کالا مذبور را به فروش رساند ^[۱] .

این نهاد با شرایط و صورت های مختلفی در سیستم های حقوقی دیگر کشورها جایگاه خاصی پیدا ‌کرده‌است ، اما در حقوق ایران ، با توجه ‌به این که حقوق مدنی ایران مبتنی و متأثر از فقه امامیه می‌باشد ، و این نهاد در فقه نیز پیش‌بینی نشده ، هنوز جایگاه خاصی در حقوق کشورمان پیدا نکرده است .

در حقوق ایران در صورتی که یکی از طرفین عقد بیع مبیع را قبل از فسخ قرارداد بازفروش کند ، این قرارداد مشمول بیع فضولی بوده و عنوان تصرف در مال غیر را پیدا می‌کند نه بازفروش کالا .

منظوراز این پژوهش شناساندن کامل و بررسی جامع این نهاد از جهات مختلف و همچنین نشان دادن جایگاه آن در حقوق ایران و نظام حقوقی کامن لا و کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا ( ۱۹۸۰ ) است .

ب _ سوال های تحقیق

با توجه به مطالب گفته شده در بالا در این پژوهش سعی می شود تا به سوالات زیر پاسخ داده شود :

– ماهیت حقوقی نهاد بازفروش کالا چیست ؟

– صورت های ایجاد نهاد بازفروش کالا چگونه است ؟

– آیا نهاد بازفروش کالا در حقوق ایران قابلیت اجرا دارد ؟

– آیا نهاد بازفروش قابلیت اعمال در عقود دیگر را دارد ؟

ج : مرور ادبیات و سوابق

– اصغری آقمشهدی و زارعی می نویسند : « یکی از ضمانت اجرا های غیرقضایی که در برخی سیستم های حقوقی در جهت حفظ حقوق فروشنده در مقابل نقض تعهدات از سوی خریدار پیش‌بینی گردیده حق فروش مجدد کالا توسط فروشنده می‌باشد » ^[۲] .

– اصغری آقمشهدی و زارعی می نویسند : « جوهر اصلی آن ، استیفای حقوق فروشنده بدون لزوم مراجعه او به دادگاه و اقامه دعوی است » ^[۳] .

– صفایی و همکاران می نویسند : « تعهد به نگهداری وحفظ کالا نمی تواند برای مدت نامحدود به یکی از طرفین قرارداد تحمیل گردد ، بر این اساس ، گاهی به طرف قرارداد اجازه داده می شود که کالا را بازفروش نماید و گاهی او ملزم به انجام آن است » ^[۴] .

– صفایی و همکاران می نویسند : « در برخی موارد ایشان حق خواهند داشت ( گاهی موظف خواهند بود ) نسبت به بازفروش کالا اقدام کنند تا از بروز خسارات بیشتر و یا تحمیل تکلیف بیشتر خودداری نمایند » ^[۵] .

– ارسطا می نویسد : « حق باز فروش کالا در قوانین ایران پیش‌بینی نشده است » ^[۶] .

– محسنی می نویسد : « پذیرش بازفروش مبیع اصولاً منافاتی با مبانی و منابع حقوق کشور ما ندارد » ^[۷] .

– محسنی می نویسد : « بررسی منابع حقوقی ما درباره خیار تأخیر ثمن و تقاص نشان می‌دهد که اصل لاضرر و روایاتی صحیح و معتبر در خیار تأخیر ثمن می‌تواند زمینه پذیرش نهاد بازفروش مبیع را مهیا کنند و تقاص نیز تقریباً بر پایه همان مبنا در فقه پیش‌بینی شده است » ^[۸] .

– صفایی می نویسد : « تا موقعی که قرارداد فسخ نشده و مال مورد معامله ‌در ملکیت مشتری است فروشنده حق بازفروش ندارد ، چه بازفروش تصرف در مال غیر محسوب می شود که مجوزی ندارد » ^[۹] .

د : فرضیه ‏های تحقیق

– نهاد بازفروش اختیاری کالا از لحاظ ماهیت فروش خودیاری است که در واقع نوعی ضمانت اجرای غیر قضایی به حساب می‌آید ؛ بازفروش اجباری کالا از لحاظ ماهیت فروش اضطراری محسوب می شود^[۱۰].

– نهاد بازفروش کالا به دو صورت اختیاری و اجباری و یا قانونی و قراردادی ایجاد می شود^[۱۱] .

– نهاد بازفروش کالا قابلیت اجرا در حقوق ایران را دارد .

– نهاد بازفروش ( اختیاری یا اجباری ) قابلیت اعمال در عقود دیگر را ندارد اما فروش خودیاری و فروش اضطراری که بازفروش ( اختیاری یا اجباری ) نوعی از این نهادها به حساب می‌آید قابلیت اعمال دارد^[۱۲] .

ه : شرح کامل روش تحقیق

در این پژوهش با بهره گرفتن از مطالعه به روش کتابخانه ای و با ابزار فیش برداری از کتب حقوقی و فقهی و نیز استفاده از مقالات و پایان نامه های مربوطه و سایت های حقوقی و کسب نظر اساتید دانشگاهی و عند الاقتضاء حوزوی و نیز مراجع دخیل در امور حقوقی بهره و به جمع‌ آوری اطلاعات پرداخته شده و سپس با تجزیه و تحلیل این داده ها به نتیجه مطلوب رسیده است ، از این رو ، روش تحقیق، روش توصیفی _ تحلیلی می‌باشد .

و : تقسیم مطالب

مطالب این پژوهش در پنج فصل مورد بررسی قرارگرفته است ، فصل اول به کلیاتی ‌در مورد نهاد بازفروش اختصاص دارد و در فصل دوم نهاد بازفروش در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا ۱۹۸۰ وین مورد پژوهش قرار می‌گیرد و در فصل سوم این نهاد در نظام حقوقی کامن لا بررسی می شود و فصل چهارم به بازفروش کالا در حقوق ایران اختصاص داده شده است و در فصل آخر نیز با توجه به مطالب گفته شده در پایان نامه به جمع بندی و نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد پرداخته می شود .

فصل دوم :

بازفروش در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا ۱۹۸۰ وین

ماده ۸۸ کنوانسیون وین ^[۱۳]۱ آخرین ماده این کنوانسیون است که به مسائل موضوعی می پردازد ، موضوع این ماده که در بخش ششم آن قرار دارد بازفروش کالا می‌باشد .

همان طوری که از نام آن پیدا‌ است ، در این نهاد کالایی که یک بار به فروش رفته با تحقق شرایطی بار دیگر نیز به فروش می رود . البته این فروش مجدد اصولاً تأثیری بر صحت قرارداد نخست ندارد و آن را منحل نمی کند چرا که در بیشتر موارد در کنوانسیون ، موضوع انحلال قرارداد نخست را مطرح نیست .

بازفروشی که در ماده ۸۸ کنوانسیون آمده خود به دو نوع تقسیم می شود ، که از جنبه‌های بسیاری با هم تفاوت دارند .

نوع اول بازفروش ، حقی است که برای یکی از طرفین قرارداد فروش به علت نقض قرارداد از سوی طرف دیگر قرارداد ایجاد می شود و امری اختیاری می‌باشد ، این نوع از بازفروش در بند یک ماده ۸۸ توضیح داده شده است .

نوع دوم بازفروش ، تکلیفی است که قانون‌گذار بر یکی از طرفین قرارداد بیع که کالای دیگری را در اختیار دارد تحمیل ‌کرده‌است و امری اجباری می‌باشد ، وجود وضعیت فوق العاده عامل اساسی برای تحمیل این تکلیف شناخته می شود ، این نوع از بازفروش در بند دو ماده ۸۸ توضیح داده شده است .

مادرانی که نخست­زا بودند و بارداری بدون مشکل داشتند و از قبل جهت انجام سزارین برنامه­ ریزی کرده بودند به شرط اینکه در سه ماهه سوم سیگار نکشیده باشند، وارد مطالعه شدند. تنها معیار ورود پدران در مطالعه ابراز علاقه و تمایل آن ها جهت شرکت در مطالعه بود. با این اوصاف، تعداد۴۲ زوج جهت شرکت در مطالعه دعوت شدند که در نهایت بعد از افت نمونه تعداد ۳۷ نفر وارد مطالعه گردیدند. از نوزادان ۲۰ نفر دختر و بقیه پسر بودند که توسط فردی که در مطالعه دخالتی نداشت، به منظور اینکه با پدر یا با مادر تماس پوست به پوست داشته باشد، تصادفی سازی شد. مداخله بدین صورت بود که بعد از انجام مراقبت­های قبل از عمل برای تمام مادران و انجام بیحسی نخاعی با داروی واحد برای همه، سزارین انجام می­شد و تمام نوزادان به مدت ۵ دقیقه روی سینه مادر در تماس پوست به پوست گذاشته می­شد و بعداز این زمان بر حسب نتایج تصادفی سازی قبلی که با مادر یا پدر بودند، اگر با مادر بودند ۲۵ دقیقه دیگر تماس آن ها ادامه می_­یافت ولی اگر با پدر بودند ۲۵ دقیقه در تماس پوست به پوست با پدران گذاشته می­شدند. یعنی هر نوزاد به مدت ۳۰ دقیقه در مجموع تماس پوست به پوست داشت. در طول مدت تماس پوست به پوست، مادر یا پدر درباره انجام هر کار با نوزاد از جمله صحبت کردن، لمس او و… آزاد بود. طول مدت تماس پوست با پوست والدین با نوزاد فیلمبرداری شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. عملکردهای نوزاد مثل مکیدن مؤثر سینه مادر، گریه و حرکت به طرف سینه مادر در نظر گرفته شدند و ‌در مورد والدین لمس نوزاد با نوک انگشتان، دست کشیدن به نقاط مختلف نوزاد، بوسیدن و صحبت مستقیم با نوزاد مد نظر بود که در صورت بروز هر یک از آن ها امتیاز داده می­شد.

نتایج به دست آمده حاکی از این است که بین دو گروه از نظر جستجوی سینه مادر و رفتارهای تغذیه­ای اختلاف معنی­داری دیده نشد. رفتار حرکت به طرف سینه مادر در دختران نسبت به پسران به طور فاحش زودتر اتفاق افتاد ولی ‌در مورد طول مدت زمان این رفتار در بین دختران و پسران اختلافی مشاهده نشد. دخترانی که با مادرشان تماس پوست به پوست داشتند نسبت به دخترانی که با پدرشان بودند، تغذیه از سینه مادر را زودتر شروع کردند. این مورد در پسران تفاوتی بین گروه­ ها نداشت. ‌در مورد رفتارهای نوزاد، در مجموع دختران نسبت به پسران زیاد گریه می­کردند. خصوصاًً دخترانی که با مادر تماس پوست به پوست داشتند نسبت به آنهایی که با پدرشان بودند، زیاد گریه می­کردند. پسرانی که با پدر تماس پوست به پوست داشتند نسبت به گروه دیگر کمتر گریه کردند.

‌در مورد رفتار والدین، مادران در طول مطالعه نوزاد را بیشتر از پدران لمس کردند. آن ها پسران را در مقایسه با دختران بیشتر لمس نمودند. مدت زمان لمس در پدران بین دو گروه دختر و پسر تفاوتی نداشت. بین تبسم به نوزاد و بوسیدن او توسط پدر یا مادر تفاوتی مشاهده نگردید حتی بین نوزادان پسر و دختر نیز این مورد تفاوتی نداشت. پدران با نوزاد پسر بیشتر صحبت می­کردند ولی این تفاوت در مادران وجود نداشت[۵۰].

در این مطالعه افراد واجد شرایط انتخاب ‌شده‌اند و بین آن ها گروه­بندی شده­است که می ­تواند تصادفی بودن انتخاب نمونه­ ها را زیر سؤال ببرد. ‌در مورد ابزار ارزیابی تعامل بین والدین و نوزاد و برعکس از ابزار استانداردی استفاده نگردیده و بیشتر به نظر می­رسد محقق آنچه راکه دیده ثبت ‌کرده‌است و این می ­تواند منجر به سوگیری محقق شود. بعد از عمل میزان درد در افراد مختلف تفاوت دارد و بر عملکرد عاطفی فرد تأثیر می­ گذارد، در این مطالعه به میزان درد یا نحوه کنترل درد بعد از عمل اشاره­ای نشده­است.

۵٫ Brenda L. Landy (2002) مطالعه­ ای را تحت عنوان «عوامل روانی اجتماعی پدر و دلبستگی نوزاد: نقش میانجی در تعامل پدر- نوزاد»انجام داده ­اند.

تعداد ۳۰ نفر شرکت کننده( ۱۵ پدر و مادر) زا به همراه نوزادشان وارد مطالعه کردند. نوزادان ۸ پسر و ۷ دختر بودند. بعد از تکمیل پرسشنامه مشخصات فردی- اجتماعی و پرسشنامه­ای تحت عنوان CES-D (Radolff1977) نمونه­ ها وارد مطالعه شدند. میزان رضایت زناشویی والدین نیز با بهره گرفتن از یک جدول ۷ گزینه­ای مشخص می­شد(۱: شدیداًً ناراضی ، ۷:شدیداًً راضی). CES-D از ۲۰ سؤال تشکیل شده­است که جهت اندازه ­گیری علائم افسردگی در مردم عادی طراحی شده­است. که نمره اکتسابی می ­تواند بین صفر تا ۶۰ متغیر باشد. مداخله بدین صورت انجام می­شد که پدر و نوزاد در شرایط مشابه منزل هریک روی صندلی جداگانه روبروی هم گذاشته می­شدند و به مدت ۶ دقیقه از تعاملات آن ها به طور همزمان توسط دو دوربین فیلم گرفته می­شد. فیلم گرفته شده از دو دوربین روی یک صفحه نمایش کنار هم نمایش داده می­شد و به ۲۴ قطعه ۱۵ ثانیه­ای تقسیم شد. هر ۱۵ ثانیه ‌بر اساس رفتارها و حرکات والدین و نوزادان و هماهنگی بین آن ها امتیاز ۱ تا۳ داده می­شد و اگر تعاملی صورت نمی­گرفت، امتیاز صفر اخذ می­کرد.

در این مطالعه دلبستگی نوزاد – والد با بهره گرفتن از AQS(Attachment Q-Sort) بررسی شد. بدین گونه که تمام ۱۵ نوزادی که در مطالعه شرکت کرده بودند هنگامی که ۱۳ ماه سن داشتند، جهت شرکت در AQS مراجعه کردند. AQS شامل ۹۰ مورد مشخص کننده حالات مختلف رفتارهای نوزاد است. بعد از توضیحات لازم، هر والد به طور مستقل موارد مورد نظر را در ۹ دسته طبقه ­بندی می­کردکه نظرشان ‌در مورد رفتار نوزاد چیست.

نتایج به دست­آمده بیانگر تشابه میزان دلبستگی در پدران و مادران است. میزان رضایت پدر از زندگی زناشوئی به طور مستقیم با میزان دلبستگی او با نوزاد رابطه دارد. پدرانی که از زندگی مشترک خود رضایت پائینی دارند در مقایسه با ‌آن‌هایی‌که رضایتمندی بالائی دارند در AQS نمرات پائینی کسب کردند. مادرانی که علائم افسردگی واضح داشتند و یا خود را افسرده احساس می­کردند در AQS در مقایسه با مادران دیگر امتیاز کمتری گرفتند. همچنین مادران شاغل علائم افسردگی بالا و رضایت زناشوئی پائین داشتند[۵۱].

در این مطالعه تعداد نمونه کم بود و نیز مدت زمان فیلم برداری خیلی کوتاه بود که با استناد به آن قضاوت درباره تعامل بین فردی و تعمیم آن مشکل می­ نماید.

۶ . Field و همکاران (۲۰۰۴) نیز پژوهشی تحت عنوان« ماساژ درمانی توسط والدین رشد و تکامل اولیه را بهبود می­بخشد» انجام داده ­اند.

۴- عواطف:

نوع احساس گیرنده پیام هنگام گرفتن پیام بر تفسیری که او از محتوای پیام می‌کند اثر می‌گذارد. احساسات شدید مثل اندوه و یا خوشحالی بیش از حد شبکه ارتباطی مؤثر را خدشه دار می‌کند. در این شرایط فرد نمی‌تواند بخردانه و معقول عمل کند و نوع قضاوت او بر پایه عاطفه ^[۶۹]و احساسات است. زبان کلام برای افراد مختلف معانی مختلف دارد. سن، میزان تحصیلات و زمینه فرهنگی سه متغیر مشخصی هستند که کلمه ها، معانی و مفاهیمی که ما برای این کلمات قائلیم را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در صورتی که می‌دانستیم هر یک از ما چه برداشت‌هایی از کلمات داریم مشکلات ارتباطی به پایین ترین حد خود می‌رسید.

۵- ارتباطات غیرگفتاری :

ارتباطات غیر گفتاری یکی از راه های مهمی است که افرد بدان گونه پیام‌های خود را مخابره می‌کنند . ولی تقریبا همیشه ارتباط گفتاری با ارتباط غیر گفتاری(غیر کلامی ) همراه است . در صورتی که طرفین ارتباط توافق کامل با یکدیگر داشته باشند به گونه‌ای رفتار می‌کنند که رفتار یکدیگر را تقویت می‌کنند ولی هنگامی که ارتباطات غیرگفتاری با پیام‌ها سازگار نیست دریافت کننده پیام دچار سردرگمی می‌شود و نمی‌داند پیام واقعی چیست.

۶- ادراک :

هر فرد حوادث را برحسب زمینه فرهنگی، اجتماعی و روانی مختص به خود درک می‌کند. ادراک ^[۷۰]فرد از یک پدیده ممکن است با ماهیت واقعی آن متفاوت باشد، از طرفی هر پدیده واحد ممکن است به وسیله افراد مختلف به صور گوناگون درک شود . همچنین فهم و درک یک پدیده واحد می‌تواند از راه‌ها و طریقه‌های مختلفی انجام گیرد. ادراک فرد با نیازهای شخصی رابطه نزدیک دارد و به طور کلی امری است فردی و منحصر به فرد که نمایانگر تمام یا قسمتی از موقعیت آن گونه که فرد می‌بیند می‌باشد.

۷- پارازیت ^[۷۱]و جملات بی سر و ته در ارتباطات مانع پویایی ^[۷۲]روابط می‌شود.

۸- شایعه :

شایعه ^[۷۳]یکی دیگر از عواملی است که در سازمان ایجاد تنش می‌کند. شایعه پیامی است که در بین مردم رواج می‌یابد. ولی واقعیت‌ها آن را تأیید نمی‌کنند. شایعه زمانی رواج می‌یابد که مردم مشتاق خبر باشند ولی نتوانند آن را از منبعی موثق دریافت کنند. راه‌های کاهش شایعه در سازمان عبارتند از اطلاع رسانی، برگزاری جلسات حضوری و گفت و شنود، استقرار نظام پیشنهادها در سازمان، توجه ملموس به امنیت خاطر شغلی کارکنان، تلفیق سازمان رسمی و غیر رسمی، خنثی کردن شایعه و آموزش‌های اخلاقی.

۹- زبان :

زبان نیز ممکن است به مانعی بر سر راه ارتباطات تبدیل شود. مدیر باید ساختار پیام را به گونه‌ای

در آورد که روشن و واضح باشد. همچنین کلمات باید با دقت انتخاب شوند و زبان در خور فهم شخص گیرنده باشد.

۱۰- گوش دادن :

گوش دادن می‌تواند ارتباطات را بهبود داده و تنش‌ها را بکاهد. گوش دادن شنیدن نیست. گوش دادن یعنی به صورت فعال به دنبال معنی و مقصود گشتن در حالی که شنیدن یک اقدام غیر فعال است. هر گاه مدیر به کسی گوش می‌دهد مغز او نیز در حال تجزیه و تحلیل ^[۷۴] و مصرف انرژی است.

۱۱- در صورتی که ‌در مورد مسئله‌ای آشفته و دچار احساسات شویم نمی‌توانیم پیام‌ها را به شکل صحیح دریافت و ارسال کنیم. بهترین راه این است که چنانچه دچار احساسات شدیم اندکی تأمل نماییم و صبر کنیم تا به وضع عادی برگردیم .

۲-۱-۱۶-۱ – چگونگی حذف موانع ارتباطی در سازمان :

از آنجایی که در هر سازمان، مدارهای ارتباطی متعدد و متنوعی وجود دارد که اغلب به هم پیوسته و مرتبط هستند ،موجب پیچیدگی ارتباطات گشته و در نتیجه امکان سوتعبیر و تفسیر را می افزاید(فخیمی ،۱۳۷۹).

به منظور حذف موانع ارتباطی سازمان ابتدا بایدفرایند پیچیده ارتباطی و صحت تشریح علائم را شناخت ضمن آنکه در جهت به حداقل رساندن ‌سوء تفاهم، باید در فهم و تفسیر موانع اصلی ارتباطات نیز کوشید توجه به موارد زیر در حذف موانع ارتباطی مفید است (فخیمی ،۱۳۷۹) :

۱- درجه اثربخشی ‌و کارایی کمبودها و نارسائیهای سیستم ارتباطی رابا استفاده از بازخور می توان بهبودبخشید.

۲- در مطالعه ارتباطات بین افراد باید به عوامل روانی ،فرهنگی ،معانی و غیره توجه نمود .

۳- موانع عمده ارتباطات بین افراد، تمایز ادراکی ،ارزش‌های فرهنگی، معانی (زبان) انگیزه ها و پارازیت است .

بخش دوم

مدیریت دانش

۲- ۲- مقدمه :

امروز در روزگاری زندگی می‌کنیم که که عصر انفجار اطلاعات است. همه روزه با حجم وسیعی از داده‌آموزش‌ها و اطلاعات پیرامون خود مواجه هستیم. اما حلقه‎ی مفقوده‎ی عصر ما دانش است. رشد روز افزون داده در شاخههای مختلف صنعت و علوم باعث شده است تا از کامپیوتر و علوم مربوط به آن جهت پردازش این حجم بالا از دادهها استفاده شود. هدف از پردازش دادهها، استخراج دانش از آن ها به گونهای است که بتوان در کاربردهای دیگر از آن ها استفاده نمود. در دسته بندی ای که از سوی صاحب نظران کسب و کار ارائه گردیده ، دهه ۱۹۸۰ را دهه جنبش کیفیت (تأکید بر اینکه برای دستیابی به کیفیت بهتر ،همه کارکنان باید از قدرت فکری خود بهتر استفاده کنند )، دهه ۱۹۹۰ را دهه مهندسی مجدد (استفاده از فناوری برای بهبود فرایندهای کسب و کار و کاهش هزینه ها) و دهه ۲۰۰۰ را دهه مدیریت دانش لقب داده‌اند . (فتحیان وقوامی فر ،۱۳۸۴).

مدیریت دانش در پی ایجاد ارزش از طریق دارایی های نا محسوس سازمان می‌باشد .بسیاری از سازمان‌ها برای تسهیل در فرایند به اشتراک گذاری و ادغام دانش به طراحی سیستم های مبتنی بر رایانه می پردازند . باید توجه داشت که برای این کار تنها استفاده از تکنولوژی های رایانه ای در مدیریت دانش کافی نمی باشد ، کاربران سیستم مدیریت دانش می دانند که کارکنان و فرهنگ کار ، دیگر عوامل تعیین کننده در موفقیت یا شکست اجرای سیستم مدیریت دانش محسوب می‌شوند . توجه به ورودی هایی چون توجه ، انگیزه ، تعهد ، خلاقیت ، نوآوری برای توضیح مناسب خروجی های عملکرد سازمان ضروری است . اما اغلب مدیران در فهم جنبه‌های عملی مدیریت دانش با چالش های مختلفی روبرو هستند . (شریف زاده بودلایی،۱۳۸۷ )

بر خلاف سازمان های گذشته ، سازمان های امروزی دارای تکنولوژی پیشرفته بوده و نیازمند تسخیر ، مدیریت و بهره برداری از دانش و اطلاعات به منظور بهبود کارایی ، مدیریت و پیگیری تغییرات پایان ناپذیر هستند . دانش ، ابزار قدرتمندی است که می‌تواند تغییرات را در جهان به وجود آورده و نوآوری ها را ممکن سازد.

۲-۲-۱- مدیریت دانش :

هیات شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش …… عضو ممیز و اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای ……..دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر تقاضای اتخاذ تصمیم شایسته قانونی ‌در مورد دادنامه شماره ۵۵۶ مورخ ۱۸ /۱۲/ ۱۳۷۰ فرجام خواسته مشاوره نمود و چنین رأی‌ می‌دهند:

رأی‌ دادگاه

هرچند حسب تعاریف و ضوابط مقرر در باب سرقت، شروع به سرقت، فیزیکی از مصادیق سرقت غیر جامع شرایط محسوب می‌گردد و از موارد تعدد معنوی است که به موجب تبصره یک ماده ۲۰۱ قانون مجازات اسلامی تا هنگامی که حد یا تعزیر جاری نشده باشد حکم یک بار سرقت را دارد و از این حیث تعیین دو مجازات تعزیری در ما نحن فیه موجه نبوده وبر اساس ذیل ماده ۳۳ قانون تشکیل دادگاه های کیفری یک و دو قسمت محکومیت چهل ضربه شلاق به لحاظ شروع به سرقت لغو اعلام و دادنامه ‌به این صورت تصحیح می شود. لیکن اصل ارکان دادنامه مورد اعتراض قابل تأیید است و از حیث رعایت تشریفات قانونی و ضوابط آیین دادرسی اشکالی وارد نیست لذا با رد تجدیدنظرخواهی دادنامه تجدید نظرخواسته، ابرام و تأیید می‌گردد.^[۱۴۰]

رییس شعبه دوم دیوان عضو معاون شعبه

۲- رأی‌ شعبه دوم دیوان عالی کشور

شماره فرجامی: ۲۳/۳۶۳۸

تاریخ رسیدگی: ۹/۳/۱۳۷۱

فرجام خواه: متهمان آقای الف و آقای ب فرزندان …… و آقای ج فرزند …….

فرجام خواسته: دادنامه شماره ۱۰۷۵ – ۲۵ /۹ /۱۳۷۰ صادره از شعبه ۸ دادگاه کیفری یک

مرجع رسیدگی: شعبه دوم دیوان عالی کشور

هیات شعبه: آقایان ….. رییس …… عضو معاون …….

خلاصه جریان پرونده:

بنا به شکایت پرونده و کیفرخواست مورخ ۱۸ /۱۱ /۶۹ دادسرای عمومی …… آقایان الف و ب و ج، اولی به اتهام هفت فقره سرقت و پنج فقره شرکت در سرقت و یک فقره شرکت در شروع به سرقت و دومی به اتهام پنج فقره سرقت و شش فقره شرکت در سرقت و یک فقره شرکت در شروع به سرقت و سومی به اتهام یک فقره شرکت در سرقت تحت تعقیب قرار گرفته اند. بزهکاری آنان را محرز اعلام و طبق ماده ۲۱۳ قانون حدود و قصاص و ماده ۱۰۹ قانون تعزیرات درخواست رسیدگی و صدور حکم شده است. شعبه ۸ دادگاه کیفری یک ارومیه با جری تشریفات قانونی به موضوع رسیدگی و طی دادنامه شماره ۱۰۷۵ مورخ ۲۵ /۹ /۱۳۷۰ اجمالا چنین رأی‌ داده است: توجها به اعلام شکایت ‌مال‌باختگان و قطع نظر از اعلام گذشت عده ای از آنان و نظریه مشروح گزارش شماره ۱۴۲ مورخ ۲۴ /۷ / ۶۹ ک ۲ دایره آگاهی و صورت جلسات تنظیمی در دایره آگاهی مبنی بر کشف اموال مسروقه و تحویل آنان به مالکان و صاحبان مربوط و اقاریر صریح و مقرون به دلیل متهمان در مراحل متعدد تحقیق و در جلسات دادگاه بزهکاری متهمان موصوف ثابت و حرز است لیکن با توجه به اوضاع و احوال مضبوط در پرونده و ملاحظات متهمان سرقت های ارتکابی حایز و جامع شرایط حد نبوده و متهمان صرفا مستحق تعزیر می‌باشند.

و با سقوط حد سرقت و عدول از ماده استنادی در کیفرخواست مستندا به مواد ۱۰۸ و ۱۰۹ قانون تعزیرات متهمان ردیف اول و دوم از نظرشرکت در سرقت و با در نظر گرفتن ماده ۱۱ قانون راجع به مجازات اسلامی از نظر اختیار دادگاه در انواع تعزیر و رعایت مادتین ۲ و ۴۵ قانون اخیرالذکر هر یک به تحمل یک سال حبس بدون احتساب ایام بازداشت قبلی و هر یک به تحمل چهل ضربه شلاق از حیث شروع به سرقت و متهم ردیف سوم به تحمل ۵۰ ضربه شلاق محکوم می‌گردند. هر سه نفر از متهمان نسبت به رأی‌ صادره اعتراض و تجدیدنظرخواهی نمودند که لوایح تقدیمی آنان هنگام شور قرائت خواهد شدو دادگاه آن را وارد ندانسته و پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و جهت رسیدگی ‌به این شعبه ارجاع شده است.

هیات شعبه در تاریخ بالا تشکیل، پس از قرائت گزارش آقای ……. عضو ممیز و اوراق پرونده و نظریه کتبی ….. دادیار دیوان عالی کشور، اجمالا مبنی بر رد تجدیدنظر خواهی دادنامه شماره۱۰۷۵ مورخ ۲۵/۹ /۱۳۷۰ فرجام خواسته مشاوره نموده و چنین رأی‌ می‌دهند:

رأی‌ دادگاه

از ناحیه تجدید نظرخواه با توجه به رسیدگی های دادگاه ایراد و اعتراضی که موجب نقض دادنامه صادر گردد به عمل نیامده است ولیکن لازم به تذکر است که هر چند شرکت در شروع به سرقت در صورت تفرّق و عدم انجام سرقت خارجا هر یک جرم محسوب می شود لیکن در صورت اجتماع در خارج یکی است و از مصادیق تبصره ۳ ماده ۱۹۸ قانون مجازات اسلامی محسوب می شود و به عبارت دیگر تعیین دو مجازات یکی برای شرکت در سرقت و دیگری برای شروع به سرقت ‌در مورد مجرم واحد که هر یک را مرتکب شده است ملاک و مجوز قانونی و شرعی ندارد، لذا باقید اصلاح حکم از این حیث از ناحیه دادگاه صادر کننده حکم دادنامه تجدید نظرخواسته ابرام می‌گردد.^[۱۴۱]

رییس شعبه دوم دیوان عضو معاون شعبه

1. رأی‌ شعبه یازدهم دادگاه تجدید نظر استان تهران

۳-۱- رأی‌ دادگاه عمومی

تاریخ: ۱۹ /۳ /۱۳۷۵

دادنامه شماره: ۳۴۶

مرجع رسیدگی: شعبه ۲۳۵ دادگاه عمومی تهران

رأی‌ دادگاه

در خصوص اتهام آقای الف فرزند …… دایر بر سه فقره سرقت و یک فقره شروع به سرقت در خصوص اتهام آقای ب فرزند …… دایر بر خرید مال مسروقه و در خصوص اتهام آقای ج فرزند…….

۹-۳-۲- مهارت های اصلی مورد نیاز در زبان آموزی :

ارکان زبان شامل مهارت های شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن می‌باشد. زبان با شنیدن آغاز می شود به گفتن می‌ انجامد و با خواندن و نوشتن به تکامل می‌رسد. زبان آموزی از بدو تولد کودک و حتی در دوران جنینی آغاز می شود. کودک در این دوران کم کم به صداهای اطراف خود واکنش نشان می‌دهد. حتی برخی از زبان شناسان ریشه ی زبان آموزی را با مسائل ژنتیکی مرتبط می دانند. هنگامی که کودک وارد مدرسه می شود، مهارت های اساسی شنیدن و گفتن را آموخته است. نقش مدرسه در این زمینه کمک به اصلاح نقائص موجود در زبان کودک و افزایش کیفیت و کمیت زبان و ایجاد مقدمات لازم برای آموزش خواندن و نوشتن می‌باشد.

الف : گفتن و شنیدن

گفت و گو با دیگران درباره ی مهارت های ارزشمند فردی( توصیف خود )

توصیف اشیا، رویدادها و روابط

سرگرمی با زبان از طریق گوش دادن به داستان، اشعار و داستان پردازی و قافیه سازی

تشخیص زیر و بم صدا ها و پیدا کردن منبع و جهت صدا

توجه به صدای آول و آخر کلمات

گوش دادن به صداهای پیرامون

بیان صحیح کلمات جدید

به کارگیری جملات و عبارات کوتاه

کامل کردن جملات ناقص

ب : خواندن و نوشتن

خواندن کتاب های داستان تصویری، نمادها و نشانه ها

ارتباط نماد تصویری و نماد نوشتاری

نوشتن به شیوه ی نقاشی، خط خطی کردن

دیکته کردن داستان ها(محمدبیگی،۱۳۸۵).

۴-۲ پیشینه پژوهش:

در زمینه موضوع پژوهش منابع محدودی و پژوهش‌های اندکی صورت گرفته بود در این قسمت پژوهشگر سعی می‌کند تا نتایج پژوهش‌های مرتبط با موضوع و یا نزدیک پژوهش را ذکر نمائید.

۱-۴-۲- پژوهش داخلی:

• • سالاری (۱۳۸۲) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر قصه‌گویی بر خزانه لغات کودکان ۳ تا ۶ سال با هدف بررسی تاثیر قصه‌گویی بر دایره واژگانی کودکان انجام گرفته است. این تحقیق که به صورت می‌دانی انجام گرفته نشان می‌دهد قصه‌گویی بر خزانه لغات کودکان تاثیر دارد و در عین حال متغیر سن را نیز در این تاثیر دخیل دانسته‌است. ولی جنسیت را عامل تاثیرگذاری نمی‌داند. در این پژوهش ذخیره واژگانی مهم بوده و ارزیابی شده است و نه تنها واژه های به‌کارگرفته شده توسط آزمون شونده‌ها مهم بوده است بلکه واژه های قابل فهم نیز ملاک قرار گرفته است.

• • رفیعی(۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان “بررسی تاثیر قصه‌گویی بر مهارت خواندن دانش‌آموزان” دریافت که قصه‌گویی بر تقویت مهارت در لحن و آهنگ کلام تاثیر داشته‌است و همچنین بر درک و فهم کودکان آزمون شده اثرگذار بوده است. به‌علاوه قصه‌گویی بر تقویت دریافت پیام اصلی داستان نیز مؤثر بوده است.

• • رحمانی (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان بررسی اثربخشی درمان قصه گویی در کاهش خطاهای خواندن کودکان نارسا خوان نمونه۳۰ نارساخوان به دانش آموزان کلاس ۳ به عنوان خواندن و نوشتن با بهره گرفتن از چک لیست نارساخوانی مشخص شد، به طور تصادفی مورد آزمون قرار گرفتند. در طی یک دوره پنج ماهه، با دریافت بیست و پنج جلسه یک ساعته از آموزش های فردی که گروه کنترل این جلسات ‌را دریافت نکرد و گروه آزمون قبل و بعد از خطاهای خواندن مقایسه شد. نتایج نشان داد بین اثربخشی قصه و کاهش خطاهای خواندن رابطه معنی داری وجود دارد.

• • جعفری (۱۳۹۰) درباره قصه‌گویی و فعالیت ادبی در کانون به نقش و تاثیر قصه‌ بر این فعالیت پرداخته می‌شود. در این راستا پژوهش‌های انجام شده در این زمینه و مرتبط با قصه و فعالیت ادبی یا جنبه‌هایی از آن نظیر واژگان و مهارت‌های زبانی مرور می‌شود. و به صورت کتابخانه‌ای انجام شده است و با توجه به بررسی‌های انجام شده در این پژوهش رابطه تنگاتنگی بین قصه و قصه‌گویی با فعالیت ادبی به خصوص در کلاس‌های ادبی- حضوری و کارگاه داستان دیده می‌شود.

• عرشی (۱۳۷۹) تحقیقی تحت عنوان بررسی مقایسه واژگان ۳و۴و۵ ساله فارسی زبان انجام داده است در این پژوهش گفتار۶۱ کودک مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد میانگین طول گفته ها برحسب واژه افزایش سن و انجام قصه گویی وبازی آزاد افزایش می‌یابد و این افزایش به لحاظ آماری معنادار است. پژوهش دیگری که به نوعی قصه را متغیر اصلی قرار داده‌است.

۲-۴-۲- پژوهش خارجی:

• • ‌بر اساس تحقیقی ستولت وهمکارنش (۲۰۰۷) تحت عنوان رشد واژگان با قصه گویی ،در کودکان ۴و۵ساله انجام داده است قصه گویی را یک عامل پیش‌بینی کننده قوی از عملکردهای زبانی در حوزه صرفی ونحوی است می توان گفت که محدودیت در خزانه واژگان اولیه می‌تواند منجر به محدودیت در حوزه های دیگر زبانی شود.

• • گونگو (۲۰۰۸) “به بررسی اثر روش های نمایشی وسنتی در استفاده از استرا تژیهای خواندن ودرک دانش” در دانش آموزان مدارس ابتدایی بود. روش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه کنترل و آزمایش بود ودو گروه در مدارس ابتدایی در شهر ازمیر ترکیه بودند تجزیه وتحلیل اطلاعات نشان داد که با توجه با بهره گرفتن از استراتژی های خواندن روش های نمایشی مؤثرتر از روش های سنتی است.

• • گرین (۲۰۱۱) “قصه گویی نوعی بحث و برون ریزی افکار و اندیشه ها می‌باشد” از راه گفتن کلیدواژه هایی برای قصه گویی و یا تمام کردن یک قصه ناتمام دانش آموزان به کنکاش ذهنی می پرداختند و هر دانش آموز رویاها و اندیشه‌های خود را به صورت عملیاتی در آورده و بازخورد می گرفتند و علاوه بر آن هر دانش آموز با شنیدن داستانها وقصه های ساخته شده توسط همکلاسی های خود شیوه های تفکر بدیع و ‌خلاق‌تر از تفکرخود را می آموزد به علاوه با ساخته شدن داستان و قصه و بیان آن بازخورد های راهبردی و هموار کننده مسیرتفکر ‌از طرف‌ پژوهشگر به آن ها داده می شد.

• تحقیقات آن لاک وجان گیسنبرگ (۲۰۰۲) این تحقیق در مورد۲۴۰ کودک۳ تا ۷ساله که از مهدکودکهای موجود در مناطق محروم اقتصادی واجتماعی انگلیس بودند، انجام شد. نتایج آن ‌در مورد رشدزبان کودکان نشان داد عدم حضور کودکان در مهدکودک و پیش دبستان و شرکت محدود آنهادر مکالمات زبانی قصه گوی و شعر خوانی، باعث تأخیر رشدزبانی کودکان می شود. این موضوع به توانایی شناختی ضعیف آنهاوابسته نیست.

۵-۲- جمع بندی

قصه‌ها افسونی از کلمات ظریف هستند که تارهای ظریف قلب و امیدهای انسانی را پیوند می‌زنند. قصه‌ها کمک می‌کنند تا مخاطبین ذهن کنجکاو و جستجو گر پیدا کنند. قصه‌ها به صاحب فرهنگ شدن، خوش‌بینی، تفاوت منطقی و داوری علمی و ذهن مخاطب کمک می‌کنند. قصه‌ها از قدیمی‌ترین روزگاران کهن تا اکنون وجود ‌داشته‌اند و در سیر تاریخی خود توانسته‌اند نسل‌های مختلف را با خود همراه کنند قصه‌ها همواره علاوه بر جنبه سرگرمی قالب مهمی برای ارائه‌ عقاید و ‌افکار و پیام‌های صاحبان اندیشه‌ها بوده‌اند. در واقع قصه‌ها بیانگر، سازمان‌دهنده وتقویت‌ کننده‌ افکار،ا حساسات، اعتقادات و رفتارهای مردم نیز بوده‌اند.

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

۱-۳- مقدمه:

• • از دیدگاه اجتماعی: الف )ارتباط مؤثر و انسانی و مشارکت جویی ب ) توسعه و هویت در جایگاه اجتماعی ج ) قانونمندی و شایسته پروری در جامعه.

  

• از دیدگاه معنوی: آرامش و اطمینان درون ، داشتن اهداف متعالی ، بها دادن به ارزش‌های الهی و انسانی.

۲-۲-۳ سلامت سازمانی چیست ؟

به نظر رابرت مایلز ، سلامت سازمانی عبارت است از سازگاری و ارتقاء توانایی یک سازمان برای حصول بقاء

. ازنظر لایدن و کلینگل سلامت سازمانی یک مفهوم تقریباً تازه ای است که شامل توانایی سازمان برای انجام وظایف خود به طور مؤثر و رشد و بهبود سازمان خواهد بود . یک سازمان سالم جایی است که افراد می خواهند در آنجا بمانند و کار کنند و خود افرادی سودمند و مؤثر باشند.

‌بنابرین‏، صنایع سالم موجبات انگیزش و علاقه مندی به کار را ‌در کارکنان به وجود آورده و از این طریق اثربخشی خود را بالا می‌برند.

۲-۲-۴ مقدمه ای بر سلامت اداری

نقطه مقابل فساد اداری موضوع سلامت اداری است. یعنی نظام اداری با رعایت اصول و مقررات اداری حاکم و با توجه به نظم اداری از قبل طراحی شده ،وظایف خود را به خوبی و برای نیل به بهره‌ وری سازمانی اجرا می‌کند. سلامت اداری یکی از خواستها و آرزوهای دیرینه جوامع مختلف بوده به طوری که نظام اداری یک ابزار توزیع عادلانه خدمت به عموم شهروندان باشد. از ابتدای تشکیل دولت ها همواره دولت خوب و حکومت خوب که حافظ منافع عموم باشد مورد بحث بوده ونظریه های زیادی در این رابطه ارائه شده که حاکی از اهمیت آن است . ایده سلامت اداری با مفهوم دولت خوب وحکومتداری خوب آمیخته است .افلاطون اخلاق و فضیلت را بنیان دولت خوب و ارسطو خرد و قانون را بنیان دولت خوب می‌دانند، عده‌ای دولت مذهبی که احکام را از وحی گرفته و به قوانین طبیعی جاری می‌سازد و عده‌ای قدرت و اقتدار دولت در حاکمیت داخلی و خارجی را به عنوان معیار دولت خوب می‌ دانند. بانک جهانی مواردی چون مشارکت، حاکمیت قانون ، شفافیت ، ‌پاسخ‌گویی‌ ومسئولیت پذیری ، اجماع ، برابری ، اثربخشی ، کارایی را لازمه‌ی حکومت خوب می‌دانند.(ملکی ، ۱۳۹۱).

نایدو(۱۹۹۹) معتقد است تأکید ‌بر ضرورت توسعه پایدار و اعتقاد ‌به این که دستیابی به آن تنها از طریق دولت سالم امکان‌پذیراست، ظرفیت‌سازی درجامعه مدنی، شهروندان آگاه ، مشارکت از طریق سازمان‌های داوطلبانه ، دموکراسی، رعایت حقوق بشر، قانوگذاری ، اثربخشی و کارایی و ‌پاسخ‌گویی‌ از ویژگی‌های ‌حکومت‌داری خوب هستند. ‌بنابرین‏ برای داشتن نظام سالم اداری نیاز به حکومت خوب و حکومت خوب بر مشارکت و دموکراسی استوار است و تحقق آن با تمرکز‌زدایی و تفویض اختیار امور، هم درسطح سازمانی و هم در سطح کلان، می‌تواند اتفاق بیافتد . تمرکز زدایی فاصله قدرت را کم و کاهش فاصله قدرت موجب کاهش فساد نهادینه شده اداری خواهد شد. درحالت سلامت مثبت ارگانیسم ضمن انجام وظیفه به رشد ‌و شکوفایی اش ادامه می‌دهد . سلامت اداری به وضعی فراتر از اثر بخشی کوتاه مدت سازمان اشاره دارد.سلامت نظام اداری مجموعه ای است از خصایص نسبتا پایدار که انطباق با شرایط محیط، روحیه بالای نیروی کار، کفایت برای حل مشکلات ، سرعت عمل و… را به همراه دارد . به طور کلی سلامت نظام اداری بر برآیند انجام کار اثر بخش تأکید دارد(فندرسکی، مجموعه مقالات همایش سلامت نظام اداری ،۱۳۸۱) سلامت اداری خواه و ناخواه ریشه در دو عامل مدیریت و رهبری قوی و صادقانه و انسجام درونی نظام اداری دارد. سلامت به معنی عدم بیماری و نارسایی در یک ارگانیسم (موجود زنده) است. فارغ بودن از بیماری نیز به معنی بهینه عمل کردن ارگانیسم نیست زیرا که ارگانیسم ممکن است سالم باشد ولی به وظیفه ‌و کارکردهای خویش عمل نکند. حال سوال این است که آیا می توان مفهوم سلامت را که مربوط به موجودات زنده است درمورد سازمان‌ها به کار برد؟دانشمندی معتقد است که صرف نظرازمشکلاتی که(ارگانیسم پنداری سازمان)ونوع آرمانی بودن مفهوم سلامت کامل به بار می آورند، رویداد سلامت سازمانی از لحاظ مفهوم ‌پویایی‌های‌ سازمان‌ها و پژوهش و کوشش در جهت بهسازی آن ها، مزایای علمی قابل ملاحظه ای دارد.

۲-۲-۵ تعریف چند واژه پیرامون نظام اداری سالم

• • پاسخگوئی^[۳]: منظور از پاسخ‌گوئی، مسئولیت‌پذیری و گزارش‌دهی دستگاه‌ها در خصوص عملکردشان است؛ طوری‌که مسئولان باید در رابطه با ارائه خدمات به همه مردم، نمایندگان آن ها یا مراجعان خود متعهد باشند.پاسخگوئی دربرگیرنده گزارش‌دهی عملکرد است. پاسخگوئی سازمان‌ها را برای موفقیت بیشتر در آینده ملزم به هدف‌گذاری می‌کند. این اهداف تعهدهای اعلام شده و استانداردهای ارائه خدمات را نشان می‌دهند. به طور خلاصه، پاسخگوئی به منظور گزارش عملکرد در فواصل منظم در مقابل اهداف وضع شده است.

• • شفافیت ^[۴]: منظور از شفافیت افزایش آگاهی مردم از تصمیم‌ها و سازوکارهای داخلی دولت است. ‌به این معنی‌که افراد از سیاست‌ها و اقدامات دولت آگاهی و در هنگام بروز مشکلات یا داشتن شکایات از این‌که به کدام مرجع مراجعه کنند، اطلاع کافی داشته باشند. برای ایجاد رابطه مطلوب میان دولت و مردم و تحقق هدف یاد شده، رعایت اصول ”حق آگاه شدن“ و ”آزادی اطلاعات“ ضروری است. در این راستا نگرش مسئولان باید تغییر کند و در فرهنگ و رفتار نظام اداری تغییرات لازم صورت گیرد.

• سلامت و یکپارچگی ^[۵]: این اصطلاح عبارت از ”استفاده از قدرت عمومی برای منفعت عمومی“ است. این عنصر محور برجسته مبارزه با فساد است. مفهوم سلامت، پیشنهاددهنده شیوه های مثبت و فعال است و ‌بر مبنای‌ آن در واقع قبل از این‌که به دنبال طرح‌هائی برای مبارزه با فساد باشیم، بهتر است در مسیر سلامت اداری جامعه حرکت کنیم و گروه‌ها و بخش‌های مختلف برای پیشگیری و مبارزه با شکل‌گیری فساد را گرد آوریم. به‌عبارت دیگر، گروه‌های مختلف و ذی‌نفع، به طور نظام‌یافته برای جلوگیری از فساد، بسیج و ظرفیت‌سازی شوند.(ملکی ، ۱۳۹۱)

۲-۲-۶ ویژگی های سازمان ونظام اداری سالم

_OSAS خطر بروز تصادفات رانندگی را ۳-۲ برابر افزایش می‌دهد .

۲-۴ خواب چیست ؟

خواب همانند بیداری بخش مهمی از زندگی ما را تشکیل می‌دهد زیرا حداقل یک سوم زندگی انسان‌ها در خواب سپری می شود. هنگامی که احساس به خواب رفتن به فرد دست می‌دهد و شخص در حال به خواب رفتن است افکارش دچار از هم کسیختگی شده و پیوستگی جریان تفکر در او از بین می رود.

به بیان دیگر پیش از آن که فرد به خواب عمیق فرود رود سطح هوشیاری او کاهش یافته و عکس العمل های او نسبت به محرک های اطراف کند می شود. باید یادآوری نمود آنچه که تحت عنوان هوشیاری از آن یاد می شود توجه و تمرکز کامل و آگاهی از رویدادهایی است که در پیرامون ما اتفاق می افتد و تردیدی نیست که هوشیاری کامل راننده نخستین و مهمترین شرط رانندگی ایمن است.

در یک فرد سالم که از لحاظ روحی و جسمی در شرایط طبیعی به سر می‌برد، خواب عموماً از یک

الگوی طبیعی پیروی می‌کند اما گاهی اوقات خواب الگوی طبیعی خود را از دست داده و به عبارت دیگر اختلالات خواب بروز می‌کنند .

۲-۴-۱ اختلالات خواب

اختلالات خواب به سه گروه تقسیم می‌شوند:

– بی خوابی

– پر خوابی و خواب آلودگی

– بد خوابی

به منظوربررسی عوامل اصلی بروز تصادفات رانندگی شناخت ‌گروه‌های اختلالات خواب اهمیت زیادی دارد لذا بیشتر به آن خواهیم پرداخت . { ۲۲ }

الف ) بی خوابی

بی‌خوابی‌ عبارت‌ است‌ از اختلال‌ در خواب‌، از جمله‌ مشکل‌ در به‌ خواب‌ رفتن‌، مشکل‌ در باقی‌ ماندن‌ در حالت‌ خواب‌، بیدار شدن‌ متناوب‌، بیدار شدن‌ صبح‌ خیلی‌ زود، یا ترکیبی‌ از این‌ حالات‌. بی‌خوابی‌ در تمام‌ سنین‌ رخ‌ می‌دهد، اما در سالمندان‌ شایع‌تر است‌. بی‌خوابی‌ ممکن‌ است‌ موقتی‌ باشد، مثلاً در اثر بروز کلی‌ بحران‌ در زندگی‌ یا تغییر شیوه‌ زندگی‌؛ یا مزمن‌ باشد، مثلاً به‌ علت‌ مشکلات‌ جسمی‌ ، روانی‌ یا خوردن‌ دارو

ب )پرخوابی و خواب آلودگی

پرخوابی خود بدون نوع افزایش میزان خواب در شب (پرخوابی واقعی) و خواب آلودگی روزانه دسته

بندی می شود. خواب آلودگی روزانه یکی از شایع ترین انواع اختلالات خواب است که ۴ الی ۱۲ درصد مردم جوامع مختلف گرفتار آن هستند. افرادی که دچار خواب آلودگی روزانه هستند در معرض استرس های روانی مختلف، کاهش میزان کارایی و فعالیت در محیط کار، افت تحصیلی و افزایش خطر سوانح و حوادث قرار دارند مطالعات انجام شده در سراسر دنیا خصوصاًً بر روی رانندگان وسیله نقلیه سنگین حاکی از آن است که خواب آلودگی روزانه یکی از مهم ترین و شایع ترین عوامل مؤثر در وقوع تصادفات جاده ای است. این آمار در برخی موارد بسیار وحشتناک و تکان دهنده است. به عنوان مثال مطالعه ای که در سال ۲۰۰۶ میلادی در امریکا بر روی رانندگان کامیون هایی که مسافت های طولانی را می پیمودند انجام شد نشان داد که حدود ۴۷ درصد از آن ها در زمان رانندگی در طی روز دچار خواب آلودگی شوند .

۲-۴-۲ علل اصلی خواب آلودگی رانندگان

۱ – ریتم سیرکادین

انسان همانند سایر موجودات زنده دارای ریتم بیولوژیک می‌باشد . مهمترین ریتم بیولوژیک در انسان ریتم سیرکادین است که هر دوره آن ۲۵-۲۴ ساعت بطول می‌ انجامد و همه روزه توسط نور خورشید و عوامل محیطی تنظیم می‌گردد . خواب و بیداری نیز این ریتم را تبعیت می‌کند . در این رابطه زمان اوج خواب آلودگی و میل به خواب بین ساعات ۵-۱ بامداد و با شدت کمتری در ۱۶-۱۳ بعد از ظهر می‌باشد . افرادی که دچار اختلالات خواب بوده و یا کمبود خواب ( محرومیت از خواب ) را دارند مستعد خواب آلودگی هستند . یکی از عواملی که در خواب آلودگی زمینه ایجاد خطر را فراهم می‌کند ، بروز حملات نا خودآگاه خواب کوتاه مدت است که (micro sleep ) نامیده می‌شوند . این خواب کوتاه مدت حدودا ۱۰ – ۵ ثانیه طول کشیده و در هنگام فعالیت‌های شغلی پر خطر همچون رانندگی باعث بروز حوادث می‌شوند . حملات نا خودآگا ه خواب در دو پیک خواب آلودگی ( ۵ – ۱ بامداد و ۴ – ۱ بعداز ظهر ) احتمال بروز بیشتری داشته و به همین علت در این زمانها خطر بروز تصادفات مرگبار بیشتر است . { ۲۹ }

۲ –رانندگی های طولانی

بررسی تصادفات و حوادث رانندگی نشان داده است که تعداد زیادی از رانندگانی که دچار سوانح رانندگی شده اند برای بیش از ۱۰ ساعت پیاپی رانندگی کرده بودند. در واقع علت اصلی خواب آلودگی های زمان رانندگی، کم بودن ساعات خواب و بی خوابی های زیاد پیش از رانندگی است. به همین دلیل است که قانون حداکثر زمان رانندگی در طول شبانه روز برای رانندگان کامیون ها معادل ۱۰ ساعت و برای رانندگان اتوبوس ها معادل ۸ ساعت به تصویب رسیده و ‌در مورد رانندگان وسایل حمل ونقل عمومی بار و مسافر اعمال می‌گردد.

عکس ۲-۴ پلیس و کنترل ساعت کار راننده

۳- شیفت کاری

شایع ترین علامت آن بروز دوره ای بی خوابی طی شب و خواب آلودگی طی روز می‌باشد بررسی های مختلف نشان داده است وقوع سوانح مربوط به خواب در افرادی که به طور شیفتی فعالیت می‌کنند به طور معنی داری بالاتر رفته است . در برخی از مطالعات اختلالات خواب در افراد نوبت کار شیوع بیش از ۶۰/۰ داشته است .

۴- بی خوابی و بدخوابی

بی خوابی های شبانه به هر علت به سادگی می‌تواند موجب خواب آلودگی و پرخوابی در طی روز بعد شود. افرادی که به صورت شیفتی کار می‌کنند مانند پزشکان، پرستاران، نیروهای نظامی و انتظامی، اپراتورهای سیستم های مخابراتی و نکهبانان در این گروه جای می گیرند. به علاوه کسانی که داروهای محرک از قبیل آمفتامین (اکستازی) مصرف می‌کنند یا دچار بیماری های اعصاب و روان هستند نیز در این گروه جای دارند.

عکس ۲-۵ خواب و رانندگی

۵-برخی شرایط فیزیولوژیک

برخی از شرابط فیزیولوژیک ( عملکرد طبیعی بدن) نیز می‌توانند سبب خواب آلودگی شوند. از جمله

این مسایل می توان به پرخوری خصوصاًً مصرف زیاد غذاهای چرب و یا استفاده از غذاهای تخمیری مانند دوغ که زمینه را برای چرت زدن و خواب آلودگی مهیا می‌کنند، اشاره نمود. نکته مهم دیگر این است که بسیاری از بانوان در دوره های عادت ماهیانه در اثر تغییرات هورمونی دچار خواب آلودگی می‌شوند لذا باید در چنین مواردی تا حد امکان از رانندگی بپرهیزند.

۶- مصرف دارو ، الکل، مواد مخدر و داروهای تضعیف کننده سیستم مغزی

مصرف برخی از داروهای آرام بخش و خوب آور مثل دیازپام یا داروهای حاوی کدئین ، داروهای ضد حساسیت (آنتی هیستامین) و ضد افسردگی نیزگیجی و خواب آلودگی راننده را در پی دارد. در بسیاری از کشورهای جهان مصرف مشروبات الکلی یکی از عوامل اصلی تصادفات رانندگی به حساب آمده و به همین دلیل روش های زیادی برای مقابله با مستی ناشی از مشروبات الکلی در زمان رانندگی در پیش گرفته اند. الکل و مواد مخدر که از آن ها تحت عنوان تضعیف کننده های سیستم عصبی مرکزی و مغز نام برده می شود، می‌توانند با ایجاد خواب آلودگی و گیجی، زمان تصمیم گیری و عکس العمل راننده را افزایش داده و موجب افزایش احتمال وقوع تصادفات شوند.

۷– قطع ناگهانی داروهای محرک و کافئین